Phật Thuyết Vô Lượng Thọ Kinh Giảng Ký

佛說無量壽經講記

Phần 2

Chủ giảng: Trưởng lão Đạo Nguyên (道源長老)

Địa điểm: Chí Liên Tinh Xá Đài Bắc

Thời gian: Tháng Tám năm Dân Quốc 67 (1978)

Cư sĩ Thí Vượng Khôn bút ký

Chuyển ngữ: Bửu Quang Tự đệ tử Như Hòa

(theo bản in của Đài Trung Liên Xã)

Giảo chánh: Đức Phong và Huệ Trang

2.1.2. Phát Khởi Tự

2.1.2.1. Như Lai hiện tướng phát khởi

(Kinh) Nhĩ thời Thế Tôn, chư căn duyệt dự, tư sắc thanh tịnh, quang nhan nguy nguy.

(經)爾時世尊，諸根悅豫，姿色清淨，光顏巍巍。

(Kinh: Lúc bấy giờ, đức Thế Tôn các căn vui sướng, dáng vẻ thanh tịnh, dung nhan sáng ngời lồng lộng).

“Nhĩ thời” (爾時) là khi đó, khi nào vậy? Khi căn cơ của đại chúng tương ứng. Trong phần trước, kinh đã có nói, chư đại Bồ Tát cùng lúc nhóm đến, chờ đợi đức Phật thuyết pháp, chính là khi đó. “Thế Tôn” là đức Phật.

“Chư căn duyệt dự” (các căn vui sướng): “Chư căn” (諸根) là nói đến thân thể và tâm của Ngài. Đây là một danh từ chuyên môn rất phổ biến trong Phật giáo. Nếu quý vị là kẻ sơ phát tâm mà nghe [từ ngữ này] sẽ chẳng hiểu. Kinh Phật nói thân thể và cái tâm này, nói chung chia thành sáu căn: Mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, và ý, gọi là Lục Căn. Mắt gọi là Nhãn Căn, tai gọi là Nhĩ Căn, mũi gọi là Tỵ Căn, lưỡi gọi là Thiệt Căn, thân thể gọi là Thân Căn. Năm căn ấy còn gọi là Tiền Ngũ Căn (năm căn trước), chúng ở trên thân thể. Đấy là thân. Bên trong [thân thể] còn có Ý Căn. Ý là tâm, [thường nói là] “tâm ý”. Trong là một cái tâm, ngoài là một thân thể, đấy là có sáu căn. Vì sao gọi là Căn? Căn (根) có nghĩa là “có thể sanh ra”, [chẳng hạn như] Nhãn Căn sanh ra Nhãn Thức, Nhĩ Căn sanh ra Nhĩ Thức, Tỵ Căn sanh ra Tỵ Thức, Thiệt Căn sanh ra Thiệt Thức, Thân Căn sanh ra Thân Thức, Ý Căn sanh ra Ý Thức. Đấy là Lục Căn. “Chư căn” được nói ở đây chính là lục căn.

“Duyệt dự”: “Duyệt” (悅) là hoan hỷ, “dự” (豫) là vui sướng, biểu hiện dáng vẻ rất hoan hỷ, vui sướng. “Chư căn duyệt dự”, “chư căn” là lục căn, trong ấy Ý Căn là tâm. Tâm vô hình vô tướng chẳng thấy được, cái [có thể] trông thấy là sự hoan hỷ nơi thân. Niềm hoan hỷ nơi thân thể là sự hoan hỷ từ trong tâm biểu hiện ra. Trong tâm chẳng hoan hỷ, làm sao biểu lộ niềm hoan hỷ ra ngoài cho nổi? Vì thế, nói là “chư căn” thì vẫn phải nói là lục căn. Khi đó, sáu căn của đức Thế Tôn đều tỏ lộ rất vui sướng, hoan hỷ. Lại còn thêm hai câu để hình dung, [câu thứ nhất là] “tư sắc thanh tịnh”. “Tư sắc” (姿色) là thân thể của Ngài, thân thể là sắc pháp. Đừng nên hiểu sắc này là bóng sắc (dáng điệu xinh đẹp) của nam nữ, mà nên hiểu là thân thể. [“Tư sắc thanh tịnh” nghĩa là] thân thể này rất thanh tịnh.

“Quang nhan nguy nguy”: Chữ “quang nhan” (光顏) chỉ diện mạo của Ngài. Dung nhan có rất nhiều quang minh, nên gọi là “quang nhan”. “Nguy nguy” (巍巍) có nghĩa là cao trỗi. Trông thấy dáng vẻ đức Thế Tôn rất hoan hỷ, thân thể rất thanh tịnh, diện mạo sáng ngời.

Vì sao đức Thế Tôn hoan hỷ dường ấy? Vì Ngài sắp nói pháp môn Tịnh Độ. Tám vạn bốn ngàn pháp môn trong Phật pháp đều do đức Thế Tôn nói. Nói pháp môn nào, Ngài cũng đều hoan hỷ, vì sao chỉ nói là giảng pháp môn Tịnh Độ bèn hoan hỷ? Vì chẳng nói pháp môn Tịnh Độ, ý nguyện phổ độ chúng sanh của đức Phật chẳng thể thỏa thích! Những pháp môn khác đều là ứng cơ thuyết pháp, [tức là] tương ứng với căn cơ của một số người, chẳng thể phổ biến nhiếp hóa trọn khắp tam căn. Tam căn là chia [các căn cơ] thành thượng căn, trung căn, và hạ căn. Pháp môn Tịnh Độ là “tam căn phổ bị, lợi độn toàn thâu” (thích hợp khắp ba căn, gồm thâu trọn vẹn lợi căn và độn căn). Bậc thượng căn có thể tu, hàng trung căn có thể tu, kẻ hạ căn cũng có thể được phổ biến gia bị, nên gọi là “tam căn phổ bị”. “Lợi độn toàn thâu”: Hàng lợi căn có thể gồm thâu vào cửa Tịnh Độ, mà quý vị là kẻ độn căn, tức là căn cơ ngu si, cũng có thể gom vào cửa Tịnh Độ. Làm thế nào để có thể thỏa mãn nguyện phổ độ chúng sanh? Chỉ có pháp môn Tịnh Độ. Nay sắp nói pháp môn phổ độ chúng sanh này, có thể khiến cho hết thảy chúng sanh đều đắc độ; do đó, đức Thế Tôn sanh tâm hoan hỷ to lớn. Hiện thời đang nói về phần Phát Khởi Tự, đức Thế Tôn tỏ lộ dáng vẻ rất hoan hỷ. Ngài A Nan thấy vậy, bèn đứng ra thưa hỏi.

(Kinh) Tôn giả A Nan, thừa Phật thánh chỉ, tức tùng tòa khởi, thiên đản hữu kiên, trường quỵ, hiệp chưởng, nhi bạch Phật ngôn.

(經)尊者阿難，承佛聖旨，即從座起，偏袒右肩，長跪合掌，而白佛言。

(Kinh: Tôn giả A Nan vâng nhận thánh chỉ của đức Phật, liền từ chỗ ngồi đứng dậy, để hở vai phải, quỳ thẳng, chắp tay, bạch đức Phật rằng).

“Tôn giả A Nan” là bậc đương cơ. “Thừa Phật thánh chỉ”: “Thừa” (承) là lãnh nhận, vâng nhận thánh chỉ của đức Phật. Đức Phật là đấng đại thánh, tâm ý của đức Phật được gọi là Chỉ (旨). Đáng lẽ đức Thế Tôn nói: “Này A Nan! Ông hãy bước ra thưa hỏi, ta sẽ giảng kinh”, nhưng đức Thế Tôn hoàn toàn chẳng mở miệng, ngài A Nan vâng lãnh tâm ý của đức Phật. Tâm ý của đức Phật là muốn nói pháp môn Tịnh Độ, bậc đương cơ là tôn giả A Nan lãnh hội tâm ý của đức Phật. Đấy gọi là “thừa Phật thánh chỉ” đứng ra thưa hỏi. Vì Ngài đứng ra thưa hỏi, đức Phật sẽ thuyết pháp, hết thảy chúng sanh đều đạt được lợi ích; do vậy, Ngài “thừa Phật thánh chỉ”, tức là vâng nhận tâm ý của đức Phật, đứng ra thỉnh pháp.

“Tức tùng tòa khởi” (liền từ chỗ ngồi đứng dậy): Trước khi đứng ra thỉnh pháp, ai nấy đều có chỗ ngồi. Ngài từ chỗ ngồi của mình đứng lên. Đấy là nghi thức và lễ mạo để thỉnh pháp.

“Thiên đản hữu kiên” (hở áo vai phải), người xuất gia đều đắp ca-sa. Khi ngồi, y phủ cả hai vai, gọi là “thông kiên tháp y” (通肩搭衣, đắp y che cả hai vai), [gọi tắt là] “thông kiên”, tức là trùm cả hai vai. Sắp ra thỉnh pháp, bèn “thiên đản” (偏袒, để hở một bên vai), “đản” (袒) có nghĩa là trần trụi. Để lộ vai phải ra, riêng lộ một bên vai ra [thì gọi là “thiên đản hữu kiên”].

“Trường quỵ hiệp chưởng”, “trường quỵ” (長跪) là hai đầu gối đều quỳ xuống, các kinh khác nói là “trước địa” (著地, áp đầu gối sát đất)[1], còn kinh này là cả hai đầu gối đều quỳ xuống đất. “Hiệp chưởng” (合掌) là hai bàn tay chắp vào nhau. “Tức tùng tòa khởi, thiên đản hữu kiên, trường quỵ” (liền từ chỗ ngồi đứng dậy, hở áo vai phải, quỳ thẳng) biểu lộ thân nghiệp cung kính, “hiệp chưởng” (chắp tay) biểu lộ ý nghiệp cung kính. Ý là tâm, tâm không có hình tướng, biểu hiện bằng cách nào? Chắp tay để biểu hiện ý nghiệp. Chắp tay biểu thị nhất tâm chẳng tán loạn, biểu hiện ý nghiệp cung kính. “Nhi bạch Phật ngôn” (mà bạch đức Phật rằng) thể hiện khẩu nghiệp cung kính. Đấy là quy củ thỉnh pháp, thể hiện thân, khẩu, ý ba nghiệp cung kính, ba nghiệp kiền thành.

2.1.2.2. Ngài A Nan thưa hỏi

2.1.2.2.1. Nêu bày những điều chính mình đã thấy

(Kinh) Kim nhật Thế Tôn, chư căn duyệt dự, tư sắc thanh tịnh, quang nhan nguy nguy, như minh kính tịnh, ảnh sướng biểu lý, oai dung hiển diệu, siêu tuyệt vô lượng. Vị tằng chiêm đổ thù diệu như kim!

(經)今日世尊，諸根悅豫，姿色清淨，光顏巍巍。如明鏡淨，影暢表裏。威容顯耀，超絕無量。未曾瞻覩殊妙如今！

(Kinh: Ngày nay đức Thế Tôn các căn vui sướng, hoan hỷ, dáng vẻ thanh tịnh, vẻ mặt sáng rực vòi vọi, như gương sáng sạch, trong ngoài thấu suốt, dung nhan oai đức hiển lộ rạng ngời, vượt trỗi vô lượng, con chưa từng ngắm nhìn vẻ đẹp thù thắng như hiện thời).

“Kim nhật Thế Tôn, chư căn duyệt dự, tư sắc thanh tịnh, quang nhan nguy nguy” (ngày nay đức Thế Tôn các căn vui sướng, hoan hỷ, dáng vẻ thanh tịnh, vẻ mặt sáng rực vòi vọi): Bốn câu này là do ngài A Nan tường thuật tướng mạo của đức Thế Tôn do chính mắt Ngài trông thấy. Sau đó, lại có thêm mấy câu là lời lẽ để hình dung: “Như minh kính tịnh, ảnh sướng biểu lý” (như gương sáng sạch, trong ngoài thấu suốt); [ý nói] thân tướng của đức Thế Tôn hết sức thanh tịnh, hết sức quang minh, giống như tấm gương sáng ngời. Tấm gương hết sức thanh tịnh, gương có thể soi chiếu hình bóng. “Biểu lý” (表裏, trong ngoài) đều có thể chiếu soi rất rõ ràng. Đây là thí dụ nhằm sánh ví tướng mạo thanh tịnh quang minh của đức Thế Tôn. Tiếp đó lại tán thán thêm: “Oai dung hiển diệu, siêu tuyệt vô lượng”, [ý nói] tướng mạo của Phật không chỉ là rạng rỡ, thanh tịnh, mà còn có một dáng vẻ oai nghiêm. Quý vị trông thấy đức Thế Tôn, chẳng thể không cung kính. Ngài có một loại oai đức, từ nơi dung mạo hiển lộ một loại oai đức, nên gọi là “oai dung” (威容). Trong oai dung lại hiện ra quang minh, nên gọi là “hiển diệu” (顯耀, hiển lộ chói ngời).

“Siêu tuyệt vô lượng”: Hết thảy phàm phu, hết thảy thánh nhân dung mạo đều chẳng trang nghiêm bằng đức Thế Tôn. Tiếp đó, [ngài A Nan] lại nói: “Vị tằng chiêm đổ thù diệu như kim” (con chưa từng ngắm nhìn vẻ đẹp thù thắng như trong hiện thời). Không chỉ là vượt trỗi hết thảy phàm phu, hết thảy thánh nhân, mà ngay cả đức Phật, Phật Thích Ca như con đã thấy trong quá khứ cũng chẳng có tướng mạo như trong ngày hôm nay, có sự hoan hỷ và trang nghiêm như thế! Con chưa từng trông thấy tướng mạo của đức Thế Tôn đặc biệt thù thắng, vi diệu như ngày hôm nay!

2.1.2.2.2. Nêu ra điều mình suy niệm

(Kinh) Dụy nhiên đại thánh, ngã tâm niệm ngôn, kim nhật Thế Tôn trụ kỳ đặc chi pháp, kim nhật Thế Hùng trụ chư Phật sở trụ, kim nhật Thế Nhãn trụ đạo sư chi hạnh, kim nhật Thế Anh trụ tối thắng chi đạo, kim nhật Thiên Tôn hành Như Lai chi đức, khứ lai hiện tại Phật Phật tương niệm, đắc vô kim Phật niệm chư Phật da?

(經)唯然大聖，我心念言：今日世尊住奇特之法；今日世雄住諸佛所住；今日世眼住導師之行；今日世英住最勝之道；今日天尊行如來之德；去來現在，佛佛相念，得無今佛念諸佛耶？

(Kinh: Vâng, thưa đức Đại Thánh! Tâm con nghĩ rằng, hôm nay đức Thế Tôn trụ trong pháp lạ lùng đặc biệt, hôm nay đức Thế Hùng trụ nơi chư Phật trụ, hôm nay đức Thế Nhãn trụ nơi hạnh đạo sư, hôm nay đức Thế Anh trụ trong đạo tối thắng, hôm nay đức Thiên Tôn hành Như Lai đức. Quá khứ, vị lai, hiện tại chư Phật nghĩ tới nhau, có phải là hiện thời đức Phật nghĩ tới chư Phật hay không?)

“Dụy nhiên đại thánh”: “Dụy nhiên” là từ ngữ người Ấn Động dùng trong lời ăn tiếng nói để biểu thị sự cung kính, thuận tùng, tức là như người Hoa nói: “Thị đích” (是的, đúng như thế đấy). Trong phần trước đã tán thán xong, Ngài lại thưa với đức Phật: “Đúng như vậy đấy, thưa đấng đại thánh”. Chúng ta nghiên cứu kinh Phật, nhất định phải xem chú giải của cổ nhân. Xem chú giải của cổ nhân thì chính mình phải biết chọn lựa, có những bản chú giải chiếu theo văn tự Trung Hoa để giải thích, tốn khá nhiều lời lẽ để giải thích, đâm ra chẳng dùng được! Đối với hai chữ “dụy nhiên”, có người giải thích “dụy” (唯) là duy nhất, “nhiên” (然) là từ ngữ chuyển tiếp, nhưng trong ấy chẳng có gì để chuyển. Nếu dựa theo văn tự để giải thích, đâm ra càng giải thích càng xa. Chúng ta xem bản chú giải nào giải thích theo kiểu đó, chớ nên dựa theo. “Đại thánh”: Phật là vị thánh nhân vượt trỗi tam thừa thánh nhân, là bậc thánh trong các thánh. Vì thế gọi là “đại thánh”.

“Ngã tâm niệm ngôn” [nghĩa là] trong tâm con suy đoán như thế này: Diện mạo đức Thế Tôn hoan hỷ, rạng rỡ dường ấy, nhất định là có chuyện chi đó? “Kim nhật Thế Tôn trụ kỳ đặc chi pháp” (hôm nay đức Thế Tôn trụ trong pháp lạ lùng, đặc biệt), “kỳ đặc” (奇特) là rất hiếm có. “Thế Tôn” (Bhagavān) là từ ngữ tôn kính để xưng tụng đức Phật. Thế gian và xuất thế gian tôn xưng Phật là Thế Tôn. Đây là điều con suy tưởng, hôm nay dung mạo của đức Thế Tôn khác với trước kia, nhất định là hôm nay đức Thế Tôn an trụ trong pháp rất hy hữu.

“Kim nhật Thế Hùng trụ chư Phật sở trụ” (hôm nay đức Thế Hùng trụ trong chỗ trụ của chư Phật), “hùng” (雄) có nghĩa là oai mãnh. “Thế Hùng”: Đức Thế Tôn thuyết pháp như sư tử rống, có đức oai mãnh. “Chư Phật sở trụ” (chỗ trụ của chư Phật) chính là Đại Thừa Niết Bàn. Nay đức Thế Tôn nhất định trụ trong cảnh giới Đại Thừa Niết Bàn.

“Kim nhật Thế Nhãn trụ đạo sư chi hạnh” (hôm nay đức Thế Nhãn trụ trong hạnh đạo sư): “Thế Nhãn” [nghĩa là] tôn xưng đức Phật là con mắt của thế gian. Chúng sanh chưa mở mang trí huệ, giống như chẳng có mắt, Phật là con mắt của thế gian, là bậc đạo sư của thế gian, dẫn dắt chúng sanh đi theo con đường chánh. Ngày nay đức Thế Tôn trụ nơi hạnh đạo sư.

“Kim nhật Thế Anh trụ tối thắng chi đạo” (hôm nay đức Thế Anh trụ nơi đạo tối thắng), “Anh” (英) là bậc tối cao, tối thắng. “Thế Anh” là tán thán đức Phật là bậc tối cao, tối thắng trong thế gian. Nay đức Phật trụ trong đạo tối cao, tối thắng.

“Kim nhật Thiên Tôn hành Như Lai chi đức” (hôm nay bậc Thiên Tôn hành đức hạnh của Như Lai), “Thiên Tôn”: Đức Thế Tôn là bậc trời trong các vị trời, được xưng tụng là đấng Thiên Trung Tôn. Kinh Vô Lượng Thọ có nêu ra những đức hiệu ấy. Những chỗ khác chẳng tôn xưng [đức Phật] bằng những đức hiệu ấy, vì sợ sẽ hiểu lầm là Thiên Tôn của ngoại đạo. “Hành Như Lai chi đức”: Quá khứ Như Lai có đức tánh như thế đó, đức Thiên Tôn trong hiện tại cũng hành theo đức hạnh của quá khứ Như Lai.

Trên đây đều là những đạo lý suy đoán trong tâm tôn giả A Nan rồi miệng bèn thưa trình với đức Thế Tôn. Kế đó còn có những điều chính Ngài tự suy tưởng. “Khứ lai hiện tại Phật Phật tương niệm, đắc vô kim Phật niệm chư Phật da?” (quá khứ, vị lai chư Phật nghĩ đến nhau, có phải là hiện đức Phật nghĩ đến chư Phật hay chăng?) Điều này chẳng suy tưởng được, vì tôn giả A Nan nghe Thích Ca Thế Tôn trong quá khứ đã từng nói “chư Phật hoài niệm lẫn nhau”. Quá khứ Phật, hiện tại Phật, vị lai Phật, ba đời chư Phật đều hoài niệm lẫn nhau, có phải là đức Thế Tôn là vị Phật hiện tại đang hoài niệm chư Phật đó chăng? Điều này cũng là do chính Ngài (A Nan) suy đoán!

2.1.2.2.3. Tổng kết lời thưa hỏi

(Kinh) Hà cố oai thần quang quang nãi nhĩ?

(經)何故威神光光乃爾？

(Kinh: Cớ sao oai thần chói ngời như thế?)

“Hà cố oai thần quang quang nãi nhĩ?” (cớ sao oai thần sáng ngời như thế?), vì sao ngày nay tướng mạo và oai thần của đức Thế Tôn sáng ngời như thế? Quang quang nãi nhĩ” (chói ngời như thế), đã sáng ngời càng thêm rạng rỡ, chỗ nào cũng sáng ngời. Vì sao sáng ngời như thế? Đấy là ngài A Nan suy lường rồi nêu ra câu hỏi như thế.

Ở đây, có một nghi vấn gì vậy? Chính là bậc A La Hán có đủ sáu món thần thông; hơn nữa như trong phần Chúng Thành Tựu trên đây, [kinh văn đã nói bậc A La Hán có] sức thần thông to lớn. Khi đức Phật tại thế, tôn giả A Nan còn chưa chứng đắc Tứ Quả A La Hán, chỉ chứng đến Tam Quả. Sau khi đức Phật nhập Niết Bàn, [các đại đệ tử] kết tập kinh tạng, Ngài mới chứng Tứ Quả. Tuy Ngài chưa chứng đắc Tứ Quả, chỉ chứng đắc Tam Quả, Ngài cũng có thần thông, chẳng thể nói tôn giả A Nan không có thần thông. Trong sáu món thần thông, có một món là Tha Tâm Thông, Ngài biết trong tâm người khác đang suy nghĩ gì. Quý vị chẳng cần nói năng, trong tâm quý vị vừa động niệm, Ngài đã biết ngay. Tôn giả A Nan tuy chẳng chứng đắc Tứ Quả, Ngài là thánh nhân Tam Quả, vẫn có Tha Tâm Thông. Trong tâm Phật có gì? Sẽ nói pháp gì? Ngài suy đoán như vậy, đoán đi đoán lại, Ngài chẳng biết ư? Có nghi vấn này! Hãy nên biết, đối với Tha Tâm Thông, do trong tâm quý vị là tâm phàm phu, có ý niệm dấy lên thì Ngài mới có thể biết. Tâm Phật do đã chứng đắc vô phân biệt Căn Bản Trí, rồi sau đó khởi Hậu Khởi Trí có phân biệt. Đức Phật có ý niệm phân biệt, nhưng sự phân biệt ấy lại là vô phân biệt, vì nó là diệu dụng do vô phân biệt Căn Bản Trí dấy lên. Phật có niệm mà giống như vô niệm. Đừng nói là Tam Quả thánh nhân chẳng đoán được, mà Tứ Quả thánh nhân, [ngay cả] Đẳng Giác Bồ Tát cũng chẳng biết. Vì thế, chẳng thể nào không hỏi Phật, cho nên mới thỉnh pháp. Có đoán cũng chẳng đoán được, [dẫu] có thần thông cũng vô dụng!

2.1.2.3. Như Lai gạn hỏi

(Kinh) Ư thị Thế Tôn cáo A Nan viết: “Vân hà A Nan! Chư thiên giáo nhữ lai vấn Phật da? Tự dĩ huệ kiến vấn oai nhan hồ?”

(經)於是世尊告阿難曰：云何，阿難！諸天教汝來問佛耶？自以慧見問威顏乎？

(Kinh: Ngay khi đó, đức Thế Tôn bảo ngài A Nan rằng: “Như thế nào hả A Nan? Chư thiên dạy ông đến hỏi Phật đó chăng? Hay là do kiến giải trí huệ của chính ông mà hỏi về dung nhan oai đức vậy?”)

Ngài A Nan suy đoán nửa ngày, chẳng dám quyết định, cho nên đành hỏi đức Phật. “Ư thị Thế Tôn cáo A Nan viết” (ngay khi đó, đức Thế Tôn bảo ngài A Nan). Văn tự trong kinh Phật có nói “ngưỡng bạch, hạ cáo” (仰白下告), [nghĩa là] đệ tử thưa trình đức Thế Tôn thì gọi là Bạch (白), đức Thế Tôn nói chuyện với đệ tử, thì gọi là “hạ cáo” (下告). Ngài bảo A Nan: “Vân hà, A Nan!” [nghĩa là] ông nghĩ như thế nào hả A Nan? “Chư thiên giáo nhữ lai vấn Phật da? Tự dĩ huệ kiến vấn oai nhan hồ?” [nghĩa là]: A Nan! Hôm nay ông hỏi ta là do chư thiên bảo ông đến thưa hỏi đó chăng? Hay là chính ông có kiến giải trí huệ mà hỏi về “oai nhan”? “Oai nhan” là Phật tự xưng, “vấn Phật da” là hỏi đức Thế Tôn.

2.1.2.4. A Nan đáp sự thật, con tự thưa hỏi

(Kinh) A Nan bạch Phật: “Vô hữu chư thiên lai giáo ngã giả, tự dĩ sở kiến vấn tư nghĩa nhĩ!”

(經)阿難白佛：無有諸天來教我者，自以所見問斯義耳。

(Kinh: A Nan bạch Phật: “Chẳng có chư thiên nào đến dạy con. Do kiến giải của chính con mà hỏi nghĩa ấy”).

Chẳng có chư thiên. “Chư thiên” là người trên cõi trời nhờ cậy con thưa hỏi. Do chính con thấy đức Thế Tôn hôm nay dung mạo đặc biệt thù thắng, nhiệm mầu, con mới hỏi nghĩa lý này. Ở đây có một nghi vấn: Tôn giả A Nan chẳng biết tâm ý của đức Phật vì trí huệ của chính Ngài chưa đủ. Trí huệ của Phật cao nhất, rốt cuộc là chính A Nan muốn hỏi? Hay là chư thiên nhờ cậy Ngài hỏi? Đương nhiên là đức Phật đã biết, vì sao còn phải hỏi? Đấy là “đã biết rõ mà cố ý hỏi”. Tôn giả A Nan thưa hỏi, xác thực là do không biết mà thưa hỏi. Đức Thế Tôn biết rõ rành rành ngài A Nan tự hỏi, vẫn hỏi Ngài: “Là do chư thiên bảo ông hỏi? Hay là do chính ông tự hỏi?” Đức Phật hoàn toàn chẳng phải là không biết, đấy là đã biết rõ mà cố ý hỏi! Vì sao đức Thế Tôn đã biết rõ mà cố ý hỏi? Hãy nên biết, đức Thế Tôn thuyết pháp là thuyết cho đại chúng nghe. Đại chúng trong pháp hội này phàm thánh xen tạp, chẳng hoàn toàn là thánh nhân, mà cũng có phàm phu, Ngài chú trọng nói cho phàm phu nghe. Nếu chư thiên nhờ cậy tôn giả A Nan hỏi, đức Phật sẽ thuyết pháp cho chư thiên. Đại chúng đang nghe pháp, nhất là thiên chúng, đều biết đức Phật thuyết pháp là thuyết pháp cho đại chúng. Đức Phật hỏi ngài A Nan là đã biết rõ mà cố ý hỏi, khiến cho phàm phu đang thính pháp liễu giải người nào đứng ra thưa hỏi.

2.1.2.5. Như Lai tán thán, truyền hãy lắng nghe, chấp nhận nói pháp

2.1.2.5.1. Trước hết là tán thán lời hỏi

(Kinh) Phật ngôn: - Thiện tai! A Nan! Sở vấn thậm khoái, phát thâm trí huệ, chân diệu biện tài, mẫn niệm chúng sanh, vấn tư huệ nghĩa. Như Lai dĩ vô tận đại bi, căng ai tam giới, sở dĩ xuất hưng ư thế, quang xiển đạo giáo, dục chửng tế quần manh, huệ dĩ chân thật chi lợi. Vô lượng ức kiếp, nan trị nan kiến, do Linh Thụy hoa, thời thời nãi xuất, kim sở vấn giả, đa sở nhiêu ích, khai hóa nhất thiết chư thiên nhân dân.

(經)佛言：善哉！阿難！所問甚快。發深智慧，真妙辯才，愍念眾生，問斯慧義。如來以無盡大悲，矜哀三界，所以出興於世，光闡道教。欲拯濟群萌，惠以真實之利。無量億劫，難值難見。猶靈瑞華，時時乃出。今所問者，多所饒 益，開化一切諸天人民。

(Kinh: Đức Phật nói: - Lành thay A Nan! Lời hỏi rất hay, phát ra trí huệ sâu xa, biện tài chân thật, mầu nhiệm, nghĩ thương chúng sanh, mà hỏi về ý nghĩa trí huệ ấy. Như Lai do lòng đại bi vô tận, thương xót tam giới, cho nên xuất hiện trong cõi đời, xiển dương rạng rỡ đạo giáo, muốn cứu vớt các loài chúng sanh, ban cho lợi ích chân thật, vô lượng ức kiếp khó thể gặp gỡ, ví như hoa Linh Thụy đúng thời mới xuất hiện. Nay lời hỏi này đã tạo lợi ích rất nhiều, khai hóa hết thảy chư thiên và nhân dân).

Khi ấy, đức Phật bèn tán thán Ngài. “Phật ngôn: Thiện tai! A Nan”. “Thiện tai” (善哉) là rất tốt, ối chà! Ông tốt lắm! A Nan, ông tốt quá! “Sở vấn thậm khoái”, “khoái” (快) là vui sướng, rất hoan hỷ, là niềm vui sướng xứng tâm vừa ý ta. Lời ông hỏi khiến ta rất hoan hỷ, phù hợp khít khao tâm ý của ta. Đúng là ta đang mong có kẻ thưa hỏi, ông thưa hỏi vừa khéo, ta rất hoan hỷ, rất sung sướng, phù hợp với niềm vui sướng trong tâm ý đức Phật, nên gọi là “thậm khoái”.

“Phát thâm trí huệ, chân diệu biện tài, mẫn niệm chúng sanh, vấn tư huệ nghĩa” (phát ra trí huệ sâu xa, biện tài chân thật, mầu nhiệm, nghĩ thương chúng sanh mà hỏi về nghĩa lý trí huệ ấy): Vẫn là A Nan, ông tốt quá! Tốt như thế nào? Ông có thể xứng hợp tâm ý của Phật, chính ông lại có thể thỉnh vấn diệu pháp này, tức là chính ông đã khải phát trí huệ rất sâu, đã đạt được biện tài chân thật, nhiệm mầu. Đồng thời, ông lại có tâm đại bi, nghĩ nhớ thương xót hết thảy chúng sanh, thay mặt chúng sanh mà hỏi nghĩa lý trí huệ này. Đấy là tán thán ngài: “A Nan! Ông trọn chẳng phải là không biết pháp môn Tịnh Độ này, nhưng vì nghĩ thương hết thảy chúng sanh mà thay họ thưa hỏi, thỉnh Phật thuyết pháp, khéo tạo lợi ích cho hết thảy chúng sanh”. Do vậy, đức Phật tán thán ngài A Nan.

“Như Lai dĩ vô tận đại bi, căng ai tam giới” (Như Lai do lòng đại bi vô tận, thương xót tam giới): Người mới phát tâm nghe giảng hãy nhớ, “tam giới” là phạm vi cư trụ rộng lớn của phàm phu, gồm Dục Giới, Sắc Giới, và Vô Sắc Giới, cho nên gọi là “tam giới”. Vượt thoát tam giới thì gọi là “thánh nhân”. Thuộc trong tam giới thì đều gọi là phàm phu, lưu chuyển sanh tử trong tam giới. Do vậy, đức Phật phát đại bi tâm. “Căng ai” (矜哀) là thương xót. [“Căng ai tam giới”] là thương xót chúng sanh trong tam giới. “Sở dĩ xuất hưng ư thế” (cho nên xuất hiện trong cõi đời), vì sao đức Phật phải xuất hiện trong cõi đời? Để cứu độ chúng sanh, cho nên Phật mới xuất hiện trong cõi đời. Cứu độ chúng sanh, đó là “quang xiển đạo giáo” (xiển dương rạng ngời đạo giáo). Trong phần trước đã có danh từ “đạo giáo”. “Đạo” (道) là Bồ Đề đạo, “giáo” (教) là ngôn giáo hay pháp do đức Như Lai đã nói. Xiển dương rạng rỡ đại đạo Bồ Đề chính là [xiển dương] “ngôn giáo” (言教).

“Dục chửng tế quần manh” (muốn cứu vớt quần manh), “quần manh” (群萌) là hết thảy chúng sanh. “Chửng tế” (拯濟) là cứu tế, cứu độ. “Huệ dĩ chân thật chi lợi” (ban cho lợi ích chân thật): Đức Phật ban lợi ích cho chúng sanh thì gọi là Huệ (惠). Đức Phật ban cho chúng sanh lợi ích chân thật, chẳng phải là lợi ích thế gian. Lợi ích thế gian hư huyễn, chẳng thật; đức Phật tạo lợi ích chân thật, có thể khiến cho quý vị liễu sanh thoát tử, có thể khiến cho quý vị chuyển phàm thành thánh, đấy là lợi ích chân chánh. Lẽ nào chẳng chân thật ư?

“Vô lượng ức kiếp, nan trị, nan kiến” (vô lượng ức kiếp, khó gặp, khó thấy): Trong phần trước, đức Phật đã nói tâm đại bi là cứu độ chúng sanh. Các vị nghe tôi thuyết pháp thì phải chú ý nghe! Hiện thời, [đức Phật] lại bảo chúng sanh, Phật là bậc khó gặp gỡ, quý vị phải khéo nghe, nghe rồi phải y giáo phụng hành. Đừng nghe qua quít, nghe xong, quý vị chẳng chiếu theo lời tôi nói để tu hành! Quý vị phải biết gặp Phật chẳng dễ dàng, bởi trong thời gian rất dài, dài đến vô lượng ức kiếp, Phật là “nan trị, nan kiến” (khó gặp, khó thấy). “Trị” (值) là gặp gỡ. “Nan kiến”: Chẳng gặp thì làm sao thấy cho được? Vì thế nói là “nan trị, nan kiến”.

Lại nói một thí dụ là “do Linh Thụy hoa, thời thời nãi xuất” (như hoa Linh Thụy đúng thời mới xuất hiện). “Linh Thụy hoa” (靈瑞華) chính là hoa Ưu Đàm (優曇, Uḍumbara), là một loại hoa cát tường nhất, ba ngàn năm mới nở hoa một lần. [Vừa mới nói] ba ngàn năm mới nở hoa một lần, cớ sao cho đến hiện thời nó chẳng nở hoa? Nếu là lúc loại hoa này nở, Kim Luân Vương sẽ xuất thế. Phật xuất thế giống như hoa Ưu Đàm, tức hoa Linh Thụy trổ bông. “Thời thời” (時時): Chữ Thời thứ nhất là lúc Kim Luân Vương xuất thế, chữ Thời sau đó là lúc nó khai hoa. [Hoặc còn có thể hiểu], chữ Thời trước đó là lúc đức Phật xuất hiện, chữ Thời sau đó là khi thiện căn của chúng sanh chín muồi, đức Phật mới xuất hiện. Do vậy, chẳng dễ dàng thấy Phật, khó khăn như chúng ta chẳng thấy hoa Ưu Đàm!

“Kim sở vấn giả, đa sở nhiêu ích, khai hóa nhất thiết chư thiên nhân dân” (nay lời hỏi này đã tạo lợi ích rất nhiều, khai hóa hết thảy chư thiên và nhân dân): Đây vẫn là lời tán thán ngài A Nan đã hỏi rất hay. Lời hỏi của ông trong hiện thời “đa sở nhiêu ích” (tạo lợi ích rất nhiều), “nhiêu” (饒) vẫn là nhiều. [“Đa sở nhiêu ích”] là làm nhiều chuyện lợi ích chúng sanh. Vì ông thỉnh ta, ta sẽ nói pháp môn Tịnh Độ, có thể khai hóa hết thảy chư thiên nhân dân. Lục đạo chúng sanh thì chỉ có chúng sanh trong thiên đạo và nhân đạo là có thể nghe pháp. Chúng sanh trong ba ác đạo khổ sở, chẳng được nhàn hạ. Trong phần trước đã nói “tế chư kịch nạn, chư nhàn bất nhàn” (cứu giúp [chúng sanh] trong các nơi khổ sở dữ dội nhất và các nơi thanh nhàn hay chẳng thanh nhàn). Họ chẳng nhàn hạ, suốt ngày từ sáng đến tối chịu khổ, họ chẳng thể thỉnh pháp. A-tu-la cũng là suốt ngày từ sáng đến tối nổi nóng, suốt ngày từ sáng đến tối bận tâm vì đủ chuyện, họ cũng chẳng thể thỉnh pháp. Vì thế, có lúc xếp A-tu-la vào ba thiện đạo, có lúc xếp họ vào bốn ác đạo. Chỉ có chúng sanh trong thiên đạo và nhân đạo là có phước báo này, [tức phước báo] thỉnh Phật thuyết pháp. Do đó, [đức Phật] khai hóa hết thảy chư thiên, nhân dân.

2.1.2.5.2. Truyền dạy hãy nghe giảng, chấp thuận thuyết pháp

2.1.2.5.2.1. Nêu rộng về Phật đức, nói rõ chính mình là người có thể thuyết pháp

2.1.2.5.2.1.1. Dùng cái quả để nói rõ sự thù thắng

(Kinh) A Nan đương tri, Như Lai Chánh Giác, kỳ trí nan lượng, đa sở đạo ngự, huệ kiến vô ngại, vô năng át tuyệt. Dĩ nhất xan chi lực, năng trụ thọ mạng ức bách thiên kiếp, vô số, vô lượng, phục quá ư thử, chư căn duyệt dự, bất dĩ hủy tổn, tư sắc bất biến, quang nhan vô dị.

(經)阿難當知，如來正覺，其智難量，多所導御。慧見無礙，無能遏絕。以一餐之力，能住壽命億百千劫，無數無量，復過於此，諸根悅豫，不以毀損，姿色不變，光顏無異。

(Kinh: A Nan! Hãy nên biết Chánh Giác của Như Lai, trí ấy khó lường, nhiều cách hướng dẫn, điều ngự, tri kiến trí huệ vô ngại, chẳng ai có thể ngăn trở, đoạn tuyệt [trí huệ] ấy. Do sức của một bữa ăn mà có thể duy trì thọ mạng ức trăm ngàn kiếp, [cho đến] vô số, vô lượng, còn nhiều hơn số đó, [thế mà] các căn vui sướng, hoan hỷ, chẳng bị hủy hoại, hao tổn, thân thể chẳng biến đổi, diện mạo rạng ngời chẳng khác).

“A Nan đương tri” (A Nan hãy nên biết): Đức Phật lại gọi ngài A Nan, ông hãy nên biết. Ngài A Nan là bậc đương cơ, bảo ngài A Nan hãy nên biết, cũng là bảo đại chúng trong pháp hội khi đó cũng nên biết, mà cũng là bảo chúng ta là những kẻ đang nghe kinh Vô Lượng Thọ trong hiện tại hãy nên biết. Trong phần trên, đức Thế Tôn biểu lộ tâm đại bi của chính ngài, ở đây, lại biểu lộ đại trí huệ của chính Ngài. “Như Lai Chánh Giác, kỳ trí nan lượng” (Chánh Giác của Như Lai, trí ấy khó lường), ta là đức Thế Tôn, đã đắc Vô Thượng Chánh Tri Chánh Giác, trí huệ của ta khó thể suy lường được!

“Đa sở đạo ngự” (nhiều cách hướng dẫn, điều ngự): Đức Thế Tôn là bậc đại đạo sư, mà cũng là điều ngự sư, cho nên Ngài dẫn dắt chúng sanh, điều ngự chúng sanh. “Huệ kiến vô ngại” (tri kiến trí huệ vô ngại): Tri kiến của Như Lai là tri kiến đại huệ, chẳng có chướng ngại. “Vô năng át tuyệt”: Chẳng người nào có thể ngăn chặn trí huệ của Như Lai. “Tuyệt” (絕) là đoạn dứt. [“Vô năng át tuyệt”] là chẳng có ngoại đạo nào có thể ở trước đức Phật mà ngăn trở, đoạn dứt trí huệ của Phật.

Mấy câu tiếp đó biểu lộ sức thần thông chẳng thể nghĩ bàn của Phật. “Dĩ nhất xan chi lực, năng trụ thọ mạng ức bách thiên kiếp”, [nghĩa là] do sức của một bữa ăn mà có thể trụ thế lâu đến ức trăm ngàn kiếp. Không chỉ lâu đến ức trăm ngàn kiếp, còn có “vô lượng, vô số, phục quá ư thử” (vô lượng, vô số, còn hơn số ấy nữa), tức là vượt khỏi số lượng ức trăm ngàn kiếp. “Chư căn duyệt dự, bất dĩ hủy tổn”, ý nói: Do sức của một bữa ăn, vĩnh viễn chẳng ăn uống nữa, mà thân thể không bị hư hoại, các căn luôn luôn rất hoan hỷ, rất vui sướng, chẳng bị tổn hoại. “Tư sắc bất biến”: Tướng mạo thân thể chẳng biến đổi. “Quang nhan vô dị”: Vẻ mặt rạng rỡ vĩnh viễn là như vậy!

2.1.2.5.2.1.2. Biện định cái nhân để nêu rõ cái quả

(Kinh) Sở dĩ giả hà? Như Lai Định Huệ, cứu sướng vô cực, ư nhất thiết pháp, nhi đắc tự tại.

(經)所以者何？如來定慧，究暢無極，於一切法，而得自在。

(Kinh: Vì lẽ gì vậy? Định và Huệ của Như Lai đã thông suốt chẳng có cùng cực, được tự tại trong hết thảy các pháp).

“Sở dĩ giả hà?” (vì lẽ gì vậy?): Vì sao ăn một bữa mà có thể sống trăm ngàn vạn ức kiếp, thân thể chẳng hư hoại? “Như Lai Định Huệ”, Phật đã nhập đại định, đại huệ. “Cứu sướng vô cực”: Thông suốt rốt ráo, chẳng có cùng tận, nên nói là “vô cực”. “Ư nhất thiết pháp, nhi đắc tự tại” (được tự tại trong hết thảy các pháp): Phật trở thành đấng pháp vương, nên giải thích chữ Vương như thế nào? Có ý nghĩa “tự tại”. Tự tại trong hết thảy các pháp thì mới gọi là Pháp Vương.

2.1.2.5.2.2. Căn dặn [A Nan] hãy lắng nghe điều mà chính mình đang nghĩ tới

(Kinh) A Nan đế thính! Kim vị nhữ thuyết!

(經)阿難諦聽！今為汝說！

(Kinh: A Nan hãy lắng nghe, nay ta sẽ vì ông mà nói).

“A Nan đế thính! Kim vị nhữ thuyết” (này A Nan! Hãy lắng nghe, nay ta sẽ vì ông mà nói): Này A Nan! Ông phải nghe cho kỹ. Chữ Đế (諦) giải thích như thế nào? “Đế” có nghĩa là “tường thẩm” (suy xét tường tận), “tường” (詳) là cặn kẽ, “thẩm” (審) là suy xét. Ông phải nghe tường tận, chân thật. “Chân thật” là thực tại. Ông phải nghe cặn kẽ, phải thật sự nghe, ta có pháp để nói cho ông nghe.

Ở đây còn có một nghi vấn, vì sao đức Phật có đại thần thông, vẫn cần phải ăn một bữa, do sức của một bữa ăn mới có thể sống đến trăm ngàn ức kiếp? Phải biết điều này: Thuở đức Phật thuyết pháp, Ngài ứng theo căn cơ. Vì ngoại đạo ở Ấn Độ có thế lực rất mạnh, quá nửa ngoại đạo tại Ấn Độ đều học theo khổ hạnh. Có một loại ngoại đạo tỏ ra có công phu to lớn, họ ăn một bữa cơm có thể bảy ngày chẳng đói. Có ngoại đạo ăn một bữa cơm, có thể bốn mươi chín ngày không đói. Còn có ngoại đạo ăn một bữa cơm có thể một trăm hai mươi ngày không đói, khoe khoang với đức Phật về thần thông ấy: Ăn một bữa cơm mà có thể một trăm hai mươi ngày không đói. Đức Phật bảo kẻ ấy: “Ta ăn một bữa cơm có thể sống trăm ngàn vạn ức kiếp”. Đấy là pháp phương tiện để hàng phục ngoại đạo. Trên thực tế, đức Phật là “thiền duyệt vi thực, Pháp Tánh sung mãn” (dùng niềm vui sướng do Thiền Định làm thức ăn, Pháp Tánh sung mãn), Ngài chẳng cần một bữa ăn ấy, cũng sẽ chẳng bị đói.

2.1.2.6. A Nan vâng lời dạy, lắng nghe

(Kinh) Đối viết: Dụy nhiên! Nguyện nhạo dục văn.

(經)對曰：唯然！願樂欲聞。

(Kinh: [Ngài A Nan] thưa: Vâng ạ! Con ưa thích muốn được nghe).

Đức Thế Tôn đồng ý thuyết pháp cho A Nan, ngài A Nan bèn thưa với đức Phật: “Dụy nhiên! Nguyện nhạo dục văn”. “Duy nhiên” là vâng ạ, được ạ! Bạch Thế Tôn! Con “nguyện nhạo dục văn” (nguyện ưa thích muốn nghe). Chữ Nhạo (樂) phải đọc là Yào (ㄧㄠˋ). “Nhạo” là “hảo nhạo” (好樂, ưa thích). “Văn” (聞) là nghe pháp. “Dục” (欲) là mong cầu. Con thật sự mong cầu thỉnh pháp. “Nhạo”: Con ưa thích nghe. “Dục văn” là mong muốn, con hy vọng được nghe, nói quả quyết hơn. Đức Thế Tôn đã chấp thuận thuyết pháp cho con, con rất hoan hỷ, con đang mong muốn nghe.

Giảng đến đây là đã nói xong phần Phát Khởi Tự cùng với Chứng Tín Tự trong phần trước, tức là đối với ba phần lớn trong cả một bản kinh, đã giảng xong phần thứ nhất là Tự Phần. Tiếp theo đây, sẽ bắt đầu nói vào Chánh Tông Phần. Chánh Tông Phần chia thành ba khoa lớn, “khoa” (科) là đoạn, tức là chia thành ba đoạn lớn. Khoa thứ nhất nói A Di Đà Phật tu nhân hạnh như thế nào? Khoa thứ hai nói A Di Đà Phật thành tựu quốc độ của Ngài như thế nào? Khoa thứ ba nói A Di Đà Phật nhiếp hóa (nhiếp thủ giáo hóa) hết thảy chúng sanh như thế nào? Hãy ghi nhớ các điểm cương yếu trong ba khoa lớn này. Nay trước hết là nói về khoa thứ nhất, tức là nói A Di Đà Phật phát tâm ban đầu, tức là Nhân, chữ Nhân (因) trong nhân quả. Ngài đã phát cái tâm gì? Tức là A Di Đà Phật phát tâm như thế nào? Phát nguyện như thế nào? Tu hành như thế nào? Đều là nói về công phu của Ngài trong khi còn tu nhân.

2.2. Chánh Tông Phần

2.2.1. Nói về sở hạnh của A Di Đà (nêu rõ đức Như Lai đã tu vô lượng hạnh nguyện nơi Bổn và Tích)

2.2.1.1. Liệt kê nhiều vị Phật để nêu rõ hạnh duyên

(Kinh) Phật cáo A Nan: - Nãi vãng quá khứ cửu viễn vô lượng bất khả tư nghị vô ương số kiếp, Đĩnh Quang Như Lai, hưng xuất ư thế, giáo hóa độ thoát vô lượng chúng sanh, giai linh đắc đạo, nãi thủ diệt độ. Thứ hữu Như Lai, danh viết Quang Viễn, thứ danh Nguyệt Quang, thứ danh Chiên Đàn Hương, thứ danh Thiện Sơn Vương, thứ danh Tu Di Thiên Quan, thứ danh Tu Di Đẳng Diệu, thứ danh Nguyệt Sắc, thứ danh Chánh Niệm, thứ danh Ly Cấu, thứ danh Vô Trước, thứ danh Long Thiên, thứ danh Dạ Quang, thứ danh An Minh Đảnh, thứ danh Bất Động Địa, thứ danh Lưu Ly Diệu Hoa, thứ danh Lưu Ly Kim Sắc, thứ danh Kim Tạng, thứ danh Viêm Quang, thứ danh Viêm Căn, thứ danh Địa Chủng, thứ danh Nguyệt Tượng, thứ danh Nhật Âm, thứ danh Giải Thoát Hoa, thứ danh Trang Nghiêm Quang Minh, thứ danh Hải Giác Thần Thông, thứ danh Thủy Quang, thứ danh Đại Hương, thứ danh Ly Trần Cấu, thứ danh Xả Yếm Ý, thứ danh Bảo Viêm, thứ danh Diệu Đảnh, thứ danh Dũng Lập, thứ danh Công Đức Trì Huệ, thứ danh Tế Nhật Nguyệt Quang, thứ danh Nhật Nguyệt Lưu Ly Quang, thứ danh Vô Thượng Lưu Ly Quang, thứ danh Tối Thượng Thủ, thứ danh Bồ Đề Hoa, thứ danh Nguyệt Minh, thứ danh Nhật Quang, thứ danh Hoa Sắc Vương, thứ danh Thủy Nguyệt Quang, thứ danh Trừ Si Minh, thứ danh Độ Cái Hạnh, thứ danh Tịnh Tín, thứ danh Thiện Túc, thứ danh Oai Thần, thứ danh Pháp Huệ, thứ danh Loan Âm, thứ danh Sư Tử Âm, thứ danh Long Âm, thứ danh Xử Thế, như thử chư Phật, giai tất dĩ quá. Nhĩ thời, thứ hữu Phật, danh Thế Tự Tại Vương, Như Lai, Ứng Cúng, Đẳng Chánh Giác, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ, Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế Tôn.

(經)佛告阿難：乃往過去久遠無量不可思議無央數劫，錠光如來，興出於世，教化度脫無量眾生，皆令得道，乃取滅度。次有如來，名曰光遠，次名月光，次名栴檀香，次名善山王，次名須彌天冠，次名須彌等曜，次名月色，次名正念，次名離垢，次名無著，次名龍天，次名夜光，次名安明頂，次名不動地，次名瑠璃妙華，次名瑠璃金色，次名金藏，次名炎光，次名炎根，次名地種，次名月像，次名日音，次名解脫華，次名莊嚴光明，次名海覺神通，次名水光，次名大香，次名離塵垢，次名捨厭意，次名寶炎，次名妙頂，次名勇立，次名功德持慧，次名蔽日月光，次名日月瑠璃光，次名無上瑠璃光，次名最上首，次名菩提華，次名月明，次名日光，次名華色王，次名水月光，次名除癡冥，次名度蓋行，次名淨信，次名善宿，次名威神，次名法慧，次名鸞音，次名師子音，次名龍音，次名處世，如此諸佛，皆悉已過。爾時，次有佛，名世自在王，如來、應供、等正覺、明行足、善逝、世間解、無上士、調御丈夫、天人師、佛、世尊。

(Kinh: Đức Phật bảo ngài A Nan:

- Trong quá khứ lâu xa vô lượng chẳng thể nghĩ bàn vô ương số kiếp, Đĩnh Quang Như Lai xuất hiện trong cõi đời, giáo hóa độ thoát vô lượng chúng sanh đều khiến cho họ đắc đạo rồi Ngài diệt độ. Kế đó có Như Lai, tên là Quang Viễn, vị kế tiếp tên là Nguyệt Quang, vị kế tiếp tên là Chiên Đàn Hương, vị kế tiếp tên là Thiện Sơn Vương, vị kế tiếp tên là Tu Di Thiên Quan, vị kế tiếp tên là Tu Di Đẳng Diệu, vị kế tiếp tên là Nguyệt Sắc, vị kế tiếp tên là Chánh Niệm, vị kế tiếp tên là Ly Cấu, vị kế tiếp tên là Vô Trước, vị kế tiếp tên là Long Thiên, vị kế tiếp tên là Dạ Quang, vị kế tiếp tên là An Minh Đảnh, vị kế tiếp tên là Bất Động Địa, vị kế tiếp tên là Lưu Ly Diệu Hoa, vị kế tiếp tên là Lưu Ly Kim Sắc, vị kế tiếp tên là Kim Tạng, vị kế tiếp tên là Viêm Quang, vị kế tiếp tên là Viêm Căn, vị kế tiếp tên là Địa Chủng, vị kế tiếp tên là Nguyệt Tượng, vị kế tiếp tên là Nhật Âm, vị kế tiếp tên là Giải Thoát Hoa, vị kế tiếp tên là Trang Nghiêm Quang Minh, vị kế tiếp tên là Hải Giác Thần Thông, vị kế tiếp tên là Thủy Quang, vị kế tiếp tên là Đại Hương, vị kế tiếp tên là Ly Trần Cấu, vị kế tiếp tên là Xả Yếm Ý, vị kế tiếp tên là Bảo Viêm, vị kế tiếp tên là Diệu Đảnh, vị kế tiếp tên là Dũng Lập, vị kế tiếp tên là Công Đức Trì Huệ, vị kế tiếp tên là Tế Nhật Nguyệt Quang, vị kế tiếp tên là Nhật Nguyệt Lưu Ly Quang, vị kế tiếp tên là Vô Thượng Lưu Ly Quang, vị kế tiếp tên là Tối Thượng Thủ, vị kế tiếp tên là Bồ Đề Hoa, vị kế tiếp tên là Nguyệt Minh, vị kế tiếp tên là Nhật Quang, vị kế tiếp tên là Hoa Sắc Vương, vị kế tiếp tên là Thủy Nguyệt Quang, vị kế tiếp tên là Trừ Si Minh, vị kế tiếp tên là Độ Cái Hạnh, vị kế tiếp tên là Tịnh Tín, vị kế tiếp tên là Thiện Túc, vị kế tiếp tên là Oai Thần, vị kế tiếp tên là Pháp Huệ, vị kế tiếp tên là Loan Âm, vị kế tiếp tên là Sư Tử Âm, vị kế tiếp tên là Long Âm, vị kế tiếp tên là Xử Thế. Chư Phật như thế đều đã diệt độ. Lúc bấy giờ, kế đó có một vị Phật tên là Thế Tự Tại Vương, Như Lai, Ứng Cúng, Đẳng Chánh Giác, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Vô Thượng Sĩ, Điều Ngự Trượng Phu, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế Tôn).

“Phật cáo A Nan” (đức Phật bảo ngài A Nan): Đây là bắt đầu nói vào Chánh Tông Phần của kinh Vô Lượng Thọ. “Nãi vãng quá khứ cửu viễn vô lượng bất khả tư nghị vô ương số kiếp” (trong quá khứ lâu xa vô lượng chẳng thể nghĩ bàn vô ương số kiếp); đây là tính ngược về thời gian rất lâu xa trong quá khứ. “Kiếp”, tiếng Phạn là Kiếp Ba (Kalpa), dịch sang tiếng Hán sẽ là “trường thời gian”, là một danh xưng thời gian. Danh xưng của một đoạn thời gian dài thì gọi là Kiếp Ba, phiên dịch đơn giản là Kiếp.

“Vô ương số” dịch từ chữ A-tăng-kỳ (Asaṃkhyeya) trong tiếng Phạn, [vô ương số kiếp tức là] A-tăng-kỳ kiếp, dịch sang tiếng Hán sẽ là Vô Ương Số. Vô Ương Số chẳng phải là con số mà bọn phàm phu chúng ta có thể tính toán rõ ràng được. Một A-tăng-kỳ kiếp, hoặc một Vô Ương Số, là con số mà chúng ta đã chẳng hiểu rõ, nhưng trước đó lại còn thêm “bất khả tư nghị” (chẳng thể nghĩ bàn). Bất Khả Tư Nghị cũng là một con số lớn, trước đó lại thêm Vô Lượng, lại thêm Cửu Viễn, đều là tên gọi của những con số to lớn. Nói chung, [đức Phật] nói đến thời gian trong quá khứ, rất xa xôi, rất dài lâu. Dài lâu như thế nào?

Có một vị Phật xuất thế, tên là Đĩnh Quang Như Lai. “Đĩnh Quang Như Lai, hưng xuất ư thế, giáo hóa độ thoát vô lượng chúng sanh, giai linh đắc đạo, nãi thủ diệt độ” (Đĩnh Quang Như Lai xuất hiện trong thế gian, giáo hóa độ thoát vô lượng chúng sanh, khiến cho họ đều đắc đạo rồi hiện diệt độ): Mỗi vị Phật xuất thế đều vì độ chúng sanh nên mới xuất thế. Đĩnh Quang Như Lai cũng vì như vậy cho nên mới xuất hiện trong cõi đời, muốn giáo hóa, độ thoát vô lượng chúng sanh, độ hết những chúng sanh hữu duyên, khiến cho họ đều đắc đạo, khiến cho họ đều chuyển phàm thành thánh. Vị Phật ấy đã độ hết chúng sanh, chúng sanh nhiều ngần ấy, Ngài đã độ hết những chúng sanh có thiện căn chín muồi, độ hết những chúng sanh hữu duyên, vị Phật ấy liền nhập Niết Bàn. Niết Bàn là diệt độ. Vị Phật này là như vậy, mỗi vị Phật kế tiếp cũng đều là như vậy. Đức Phật sau khi xuất thế, sẽ giảng kinh, thuyết pháp độ chúng sanh, khiến cho chúng sanh chuyển phàm thành thánh, đắc đạo, Ngài bèn nhập Niết Bàn. Tiếp đó là giản lược, chẳng nói nhiều như thế, chỉ nói danh hiệu của từng vị Phật một. Tổng cộng nói ra năm mươi ba vị Phật, nói đến vị thứ năm mươi bốn thì mới nói đến Bổn Sư của A Di Đà Phật.

Phật Thích Ca nói tất cả năm mươi bốn vị Phật, nói nhiều ngần ấy nhằm biểu thị Phật là vô lượng số, mới nói năm mươi bốn vị thì hoàn toàn chẳng nhiều. Trong phần Chứng Tín Tự trên đây, nói về Bồ Tát thì có vô lượng số Bồ Tát, quyết định thành vô lượng số Phật, chúng ta phải biết điều này: “Hết thảy chúng sanh đều có Phật Tánh, hết thảy chúng sanh đều có thể thành Phật”. Chẳng giống như ngoại đạo, Thượng Đế của ngoại đạo chỉ có một, không thể có hai vị! Đấy là bất bình đẳng! Chỉ cho phép quý vị được lên thiên quốc, chẳng cho quý vị làm Thượng Đế. Phật giáo chẳng vậy, chỉ cần quý vị phát Bồ Đề tâm, tu Bồ Tát đạo, quý vị sẽ có thể thành Phật. Nói giản lược năm mươi bốn vị này, nhằm dạy chúng ta sanh khởi tín tâm, phát Bồ Đề tâm, hành Bồ Đề đạo, quý vị cũng có cơ hội thành Phật.

“Thứ hữu Như Lai” (kế đó có Như Lai), tức là kế tiếp Đĩnh Quang Phật, có một vị Như Lai xuất thế. “Danh viết Quang Viễn” (tên là Quang Viễn): Quang Viễn Như Lai, quang minh to lớn, xa thẳm. “Thứ danh Nguyệt Quang”: Lại có một đức Nguyệt Quang Như Lai, ánh trăng có thể phá trừ tối tăm trong đêm đen. “Thứ danh Chiên Đàn Hương”: Loại hương nổi tiếng và quý nhất trong thế gian là Chiên Đàn Hương. “Thứ danh Thiện Sơn Vương”: Đức Phật tu thiện pháp giống như núi chúa Diệu Cao, thiện pháp tối cao. “Thứ danh Tu Di Thiên Quan”, núi Tu Di là Diệu Cao. Thiên quan của Diệu Cao, “thiên quan” là chỗ trang nghiêm cao nhất. “Thứ danh Tu Di Đẳng Diệu”, tức là quang minh của núi Diệu Cao, chói ngời, rực rỡ. “Thứ danh Nguyệt Sắc”, nguyệt sắc (màu của mặt trăng) là thanh tịnh tự tại. Phật thanh tịnh tự tại giống như màu sắc của vầng trăng. “Thứ danh Chánh Niệm”: Phật là chánh niệm hiện tiền, nên gọi là Chánh Niệm Như Lai. “Thứ danh Ly Cấu”: Xa lìa hết thảy các “cấu”, tức là xa lìa hết thảy các phiền não thì mới thành Phật. “Thứ danh Vô Trước”: Hết thảy các pháp đều chẳng chấp trước thì mới thành Phật. “Thứ danh Long Thiên”: Phật là thầy của trời rồng. “Thứ danh Dạ Quang”: Có cùng ý nghĩa với Nguyệt Quang, có thể phá trừ sự tối tăm của đêm đen. “Thứ danh An Minh Đảnh”: Phật có thể đạt được quang minh an nhiên, ở trên tột đỉnh quang minh thì gọi là An Minh Đảnh.

“Thứ danh Bất Động Địa”: Phật thường ở trong Định, nên gọi là Bất Động Địa. “Thứ danh Lưu Ly Diệu Hoa”: Lưu Ly còn gọi là Thanh Sắc Bảo, là thứ báu trong ngoài trong suốt, nên gọi là Lưu Ly Diệu Hoa. “Thứ danh Lưu Ly Kim Sắc”: Trong ngoài sáng rực, còn kèm thêm màu hoàng kim. “Thứ danh Kim Tạng”: Phật giống như một kho báu lớn, giống như kho vàng, kho hoàng kim. “Thứ danh Viêm Quang”: Phật có đại trí huệ, hình dung là Viêm Quang (炎光, ánh lửa sáng ngời). “Thứ danh Viêm Căn”: Phật đạt được căn bản trí huệ, có thể sanh khởi rất nhiều trí huệ, giống như đạt được cái gốc của quang minh chói rực. “Thứ danh Địa Chủng”: Đức Phật đã thành Phật, hết thảy các công đức thiện pháp đều có thể sanh thành, giống như đạt được chủng tử (hạt giống) nơi đại địa. “Thứ danh Nguyệt Tượng”: Tướng mạo và quang minh của Phật thanh lương giống như vầng trăng. “Thứ danh Nhật Âm”: Mặt trời có quang minh lớn nhất. Âm thanh thuyết pháp của đức Phật giống như ánh nắng mặt trời tỏa ra. “Thứ danh Giải Thoát Hoa”: Nở hoa giải thoát, có thể đạt được cái quả giải thoát. “Thứ danh Trang Nghiêm Quang Minh”: Phật có đại trang nghiêm, có đại quang minh. “Thứ danh Hải Giác Thần Thông”: Hải (biển) rộng lớn, sâu thẳm. Sự giác ngộ của Phật rộng lớn, sâu thẳm, nên nói là Hải Giác. Thần thông của Phật rộng lớn, sâu thẳm, nên gọi là Hải Giác Thần Thông. “Thứ danh Thủy Quang”: Từ nước phát ra ánh sáng có thể soi bóng muôn vật. Phật có thể đạt được Hải Ấn tam-muội, giống như Phật phát quang, chiếu rõ hết thảy vạn vật. “Thứ danh Đại Hương”: Phật chứng đắc Vô Phần Pháp Thân hương, nên gọi là Đại Hương.

“Thứ danh Ly Trần Cấu”: Xa lìa hết thảy trần cấu, có cùng ý nghĩa với tôn giả Ly Cấu trong phần trước. “Thứ danh Xả Yếm Ý”: Có thể buông xả, có thể chán nhàm phiền não trong thế giới Sa Bà, nên gọi là Xả Yếm Ý. “Thứ danh Bảo Viêm”: [Bảo Viêm] tức là bảo quang. “Thứ danh Diệu Đảnh”: Hoa Nghiêm tam-muội của Phật cao nhất, nên gọi là Diệu Đảnh. “Thứ danh Dũng Lập”: Phật dũng mãnh, tinh tấn, kiến lập hết thảy các pháp môn, nên gọi là Dũng Lập. “Thứ danh Công Đức Trì Huệ”: Đức Phật có danh hiệu là Công Đức Trì Huệ, vì đại công đức của Ngài có thể nhiếp trì đại trí huệ. “Thứ danh Tế Nhật Nguyệt Quang”: Quang minh của Phật lớn nhất, có thể che lấp quang minh của mặt trời và mặt trăng. “Thứ danh Nhật Nguyệt Lưu Ly Quang”: Giống như quang minh của mặt trời, mặt trăng và lưu ly. “Thứ danh Vô Thượng Lưu Ly Quang”, tán thán quang minh của Phật giống như ánh sáng của lưu ly. “Thứ danh Tối Thượng Thủ”: Phật vượt trỗi thánh nhân tam thừa, là bậc thượng thủ cao nhất. “Thứ danh Bồ Đề Hoa”: Nở hoa Bồ Đề, kết thành quả. “Thứ danh Nguyệt Minh, thứ danh Nhật Quang”: Quang minh của Phật phá trừ hắc ám, giống như ánh trăng, giống như ánh sáng mặt trời. “Thứ danh Hoa Sắc Vương”: Hoa Bồ Đề đứng đầu các sắc. “Thứ danh Thủy Nguyệt Quang”: Ánh sáng của vầng trăng in bóng trong nước, biểu thị thanh tịnh. “Thứ danh Trừ Si Minh”: Có thể trừ si minh (癡冥, sự tối tăm do ngu si), tức là vô minh phiền não đều đoạn, diệt trừ.

“Thứ danh Độ Cái Hạnh”: Hạnh độ thoát Ngũ Cái. Ngũ Cái chẳng được nói đến nhiều, danh từ này rất sâu, tôi giải thích giản lược một chút. “Cái” (蓋) có nghĩa là che phủ, [hàm nghĩa] che lấp tâm tánh thanh tịnh của chúng ta. Chúng sanh ai nấy đều có một cái tâm thanh tịnh, vì sao tâm chúng ta chẳng thanh tịnh? Do bị năm pháp che lấp. Năm pháp gì vậy?

1) Thứ nhất là Tham Dục Cái (貪欲蓋): Phiền não của chúng sanh mỗi người có sự thiên trọng riêng. Có chúng sanh thiên trọng tham dục, bất luận quý vị tham điều gì, tài, sắc, danh tiếng, ăn uống, ngủ nghê, hễ quý vị tham một thứ nào, tâm thanh tịnh đều chẳng thể hiển lộ được, chẳng thể tu hành, chẳng thể dụng công. Đó là Tham Dục Cái.

2) Thứ hai là Sân Khuể Cái (瞋恚蓋): Có chúng sanh ưa cáu giận, tâm sân hận rất nặng. Vậy thì cũng chẳng thể tu hành, mà cũng chẳng thể dụng công.

3) Thứ ba là Thùy Miên Cái (睡眠蓋): Có chúng sanh ham ngủ. Quý vị bảo kẻ đó đến nghe kinh. Kẻ đó chẳng nghe kinh sẽ không ngủ gật. Hễ ngồi đó nghe kinh, sẽ ngủ gà ngủ gật. Quý vị bảo kẻ đó tĩnh tọa, kẻ đó cũng ngủ gật. Quý vị bảo kẻ đó niệm Phật, kẻ đó cũng ngủ gục. Do Thùy Miên Cái, chẳng thể dụng công tu hành.

4) Thứ tư là Điệu Hối Cái (掉悔蓋): Có chúng sanh trong tâm luôn dấy vọng tưởng, thân thể không ngồi yên được, làm sao dụng công cho nổi? Đấy là kẻ thích hoạt động.

5) Thứ năm là Nghi Pháp Cái (疑法蓋): Kẻ đó nghe pháp gì cũng đều bán tín, bán nghi. Pháp này tốt đẹp, [nhưng kẻ ấy luôn sanh nghi], chẳng thể quyết định! Làm sao dụng công tu hành cho được?

Phải trừ bỏ năm món Cái ấy thì mới có thể thành Phật.

“Thứ danh Tịnh Tín”: Tín tâm thanh tịnh thì mới thành Phật. “Thứ danh Thiện Tú”, Tú (宿) là tinh tú, [Thiện Tú] là ngôi sao tốt đẹp nhất trên bầu trời. “Thứ danh Oai Thần”: Như Lai có đại oai đức, đại thần thông. “Thứ danh Pháp Huệ”: Đầy đủ trí huệ nơi hết thảy các pháp. “Thứ danh Loan Âm”: Tiếng của chim Loan[2] là một loại âm thanh êm tai nhất. “Thứ danh Sư Tử Âm”: Âm thanh thuyết pháp của đức Phật có oai đức, có thể hàng phục thiên ma, ngoại đạo. “Thứ danh Long Âm”: Âm thanh rất vi tế thì gọi là Long Âm. “Thứ danh Xử Thế”: Tuy Phật xuất thế gian, nhưng thường ở trong thế gian để giáo hóa chúng sanh. “Như thử chư Phật, giai tất dĩ quá”, [nghĩa là] năm mươi ba vị Phật vừa kể trên đây đều đã qua rồi (diệt độ rồi).

“Nhĩ thời, thứ hữu Phật, danh Thế Tự Tại Vương” (lúc bấy giờ, kế đó có một vị Phật tên là Thế Tự Tại Vương). Thế Tự Tại Vương Như Lai (Lokeśvararāja) là Bổn Sư của A Di Đà Phật. Nói tới đây, ngay lập tức có thể nói A Di Đà Phật phát tâm vào lúc nào. A Di Đà Phật phát nguyện trước mặt Thế Tự Tại Vương Như Lai, phát ra bốn mươi tám đại nguyện. Phải ghi nhớ danh hiệu vị Phật này. A Di Đà Phật phát nguyện ở nơi đâu? Phát nguyện trước mặt Thế Tự Tại Vương Như Lai.

Tiếp đó lại nói mười đức hiệu, đều là đức hiệu của mỗi vị Phật. Mỗi vị Phật đều có một biệt hiệu và có mười thông hiệu. Chỉ cần thành Phật, sẽ đều có mười danh hiệu. Đấy là thông hiệu (các danh hiệu chung), ngoài ra là một biệt hiệu. Chẳng hạn như nói có một vị Phật tên là Thế Tự Tại Vương, Bổn Sư của chúng ta là Thích Ca Mâu Ni. Gọi Ngài là Như Lai, gọi là Phật, hay gọi là Thế Tôn, đều là thông hiệu (通號), [thông hiệu của mỗi vị Phật] đều giống như nhau. “Thông hiệu” là như chúng tôi có thể giảng kinh thì đều gọi là “pháp sư”, “pháp sư” là thông hiệu. Tôi gọi là pháp sư gì vậy? Tôi được gọi là pháp sư Đạo Nguyên, người khác được gọi là pháp sư gì vậy? Vị ấy có tên riêng của mình, cái tên ấy là biệt hiệu. Hiểu ý nghĩa này; sau đó, nói ra mười danh tự mà mỗi vị Phật đều có. Nhất là chúng ta tụng niệm khóa tối, đều niệm bài văn sám hối [bao gồm danh hiệu của] tám mươi tám vị Phật[3]. Trong phần trước [của bài văn sám hối ấy] có nói mười đức hiệu này. Nghe tôi giảng xong, quý vị lại niệm [danh hiệu] tám mươi tám vị Phật, hãy khéo quán tưởng.

Trong mười thông hiệu, thứ nhất là Như Lai (如來, Tathāgata), [hàm nghĩa] “thừa như thật đạo, lai thành Chánh Giác” (nương vào đạo như thật, đến thành Chánh Giác). Chữ thứ nhất là Như, chính là lý thể của Chân Như Thật Tướng. Ngài đã thành Phật, thành Phật bằng cách nào? Chứng đắc Chân Như Thật Tướng thì thành Phật. Chứng đắc Chân Như Thật Tướng, tức là cái Thể của chân lý, [cái Thể ấy] được gọi là Chân Như Thật Tướng Lý Thể. Hễ chứng đắc bèn thành Phật, chẳng phải là thành A La Hán. Ngài sẽ trở lại độ chúng sanh, đã thành Phật bèn trở lại độ chúng sanh. Đấy gọi là Như Lai, tức là nương vào đạo như thật, đến thành Chánh Giác, nên gọi là Như Lai.

Đức hiệu thứ hai là Ứng Cúng (應供, Arhat), đã thành A La Hán, cũng có ý nghĩa Ứng Cúng. Tức là đã thành A La Hán thì đáng nên được trời, người cúng dường. Bậc đã thành Phật, càng đáng được hết thảy trời, người cúng dường. Do vậy, gọi là Ứng Cúng. Trong Phật giáo, có rất nhiều từ ngữ thông dụng, đều phải nên biết cội nguồn của chúng. Chẳng hạn như chúng ta mời một vị đại đức nào đó dùng cơm, [bèn nói là] “thỉnh vị ấy ứng cúng”. [Ứng Cúng] là một đức hiệu của Phật, là đức hiệu của A La Hán. Tôn kính người được thỉnh, [bèn nói]: “Thưa pháp sư X… hôm nay con thỉnh Ngài đến ứng cúng”, có ý nghĩa này. Bản thân chúng tôi chẳng dám xưng là Ứng Cúng, tôi đến chỗ quý vị để dùng cơm thì gọi là “cản trai” (趕齋). Phải hiểu những từ ngữ thông dụng, phải biết chừng mực.

Đẳng Chánh Giác (等正覺, Samyak-saṃbuddha): Trong các kinh khác dịch là Chánh Biến Tri (正徧知). Chúng ta niệm bài văn sám hối tám mươi tám vị Phật, phần đầu cũng ghi là Chánh Biến Tri. [Danh xưng khác nhau] vì dịch thuật bất đồng, chứ ý nghĩa như nhau. Đẳng (等) là Đẳng Biến (等徧), [Biến ở đây] chính là chữ Biến (徧, trọn khắp) trong Chánh Biến Tri. Chữ Chánh giống nhau [giữa hai từ ngữ], còn Giác tương ứng với chữ Tri trong Chánh Biến Tri. Chánh Biến Tri có nghĩa là độc tôn vượt trỗi chín pháp giới. Đây là đức hiệu của Phật, giải thích cặn kẽ thì trong lục phàm pháp giới, đối với phàm phu, ngoại đạo, phàm phu là vô tri, ngoại đạo là tà tri. Hàng Nhị Thừa cũng gọi là Chánh Tri, tức là những gì hàng Nhị Thừa liễu giải chẳng phải là tà, nhưng chẳng trọn khắp, vì còn có những điều cố chấp. Đức Phật không chỉ là chánh tri, mà còn là Biến Tri (徧知, biết trọn khắp), nên gọi là Chánh Biến Tri. Ở đây (kinh Vô Lượng Thọ) dịch là Đẳng Chánh Giác, tức là sự giác tri bình đẳng, chánh đáng, to lớn. Đức hiệu của Phật như thế đó.

Minh Hạnh Túc (明行足, Vidyā-caraṇa-saṃpanna): Hạnh Tam Minh đầy đủ. Tam Minh là Túc Mạng Minh, Thiên Nhãn Minh, và Lậu Tận Minh.

1) Túc Mạng Minh (Pūrva-nivāsānusmrti-jñāna-sāksāt-kriya-vidyā): Biết quá khứ. Bao nhiêu kiếp trong quá khứ đều biết.

2) Thiên Nhãn Minh (Cyuty-upapāda-jñāna-sāksāt-kriya-vidyā): Có thể quan sát vị lai. Bao nhiêu kiếp trong vị lai đức Phật đều có thể trông thấy.

3) Lậu Tận Minh (Āsrava-ksaya-jñāna-sāksāt-kriya-vidyā): Trong hiện tại, vô lượng thế giới, vô lượng chúng sanh, vô lượng tâm niệm, đức Phật đều biết.

Bậc A La Hán đã chứng sáu món thần thông, [trong ấy] cũng có ba loại thông này. Ba thứ ấy đều gọi là Thông, chẳng gọi là Minh, vì A La Hán chỉ biết nó là như vậy, chẳng biết nguồn cội, chỉ biết đại ý, còn những chuyện cặn kẽ, vẫn chưa quan sát thấu triệt. Do vậy, chẳng gọi là Minh. Đức Phật thì chuyện trong ba đời quá khứ, hiện tại, vị lai, Ngài không gì chẳng biết, không chuyện gì chẳng thấu hiểu, hạnh Tam Minh trọn đủ, nên gọi là Minh Hạnh Túc.

Thiện Thệ (善逝, Sugata): “Thiện” (善) là tốt lành, “Thệ” (逝) là đi, dịch sang tiếng Hán sẽ thành Hảo Khứ (好去). Do dịch thành Hảo Khứ chẳng văn nhã cho lắm, nên dịch là Thiện Thệ, tức là đi tốt lắm, đi khéo lắm. Đây là một đức hiệu của Như Lai. Tôi mới vừa giải thích Như Lai là “thừa như thật đạo, lai thành Chánh Giác” (nuơng vào đạo như thật mà đến thành Chánh Giác). Ngài đến mà không đến, nên gọi là Như Lai. Vì thiện căn của chúng sanh đã chín muồi, đáng nên thấy Phật để đắc độ, Phật bèn hiển hiện. Trên thực tế, Phật đã sớm thành Phật, Ngài chứng đắc lý thể Chân Như Thật Tướng, đã thành Phật, cớ sao chúng ta chẳng trông thấy? Chẳng trông thấy tức là chẳng đến. Phật đến không có tướng đến, đi không có tướng đi. Do thiện căn của chúng ta chưa chín muồi, cho nên chẳng trông thấy Phật đến. Chờ cho đến khi quý vị thấy Phật, sẽ đắc độ, do thiện căn đã chín muồi, Phật bèn đến, nên gọi là Như Lai. Đến mà chẳng đến thì gọi là Như Lai. Vậy thì hóa duyên đã hết, [tức là] duyên giáo hóa chúng sanh đã hết, chúng sanh đáng độ đều đã độ hết, dẫu Ngài trụ thế chẳng có ý nghĩa gì cả, bèn nhập Niết Bàn. Nhập Niết Bàn là ra đi, đi mà chẳng đi, nên gọi là Hảo Khứ (khéo đi). Đức Phật đã nhập Niết Bàn, chúng ta thấy Ngài chết giống như phàm phu. Chúng sanh thấy Ngài nhập Niết Bàn, là vì cái duyên “thấy Phật bèn đắc độ” đã hết, Phật trụ thế chẳng có lợi ích gì, Ngài liền thị hiện tướng nhập Niết Bàn, phải ra đi. Đi đến nơi đâu? Đến trụ trong Đại Niết Bàn, trụ trong Thường Tịch Quang. Vì thế, Ngài [thị hiện] tướng chết giống như phàm phu, sự khéo ra đi ấy là Thiện Thệ.

Thế Gian Giải (世間解, Lokavida): Pháp thế gian thảy đều liễu giải. Đức Phật là xuất thế gian, Ngài chẳng lìa thế gian giác. Ngài thành Phật, sẽ độ chúng sanh. Độ chúng sanh là độ trong thế gian, còn A La Hán đã vượt thoát tam giới, họ không quay lại. Họ thấy tam giới như lao ngục, coi sanh tử như oan gia, liễu thoát sanh tử rất khó khăn, vượt thoát tù ngục tam giới, bảo họ quay về, họ sẽ chẳng trở về. Vì thế, gọi họ là hàng Tiểu Thừa. Đức Phật chẳng phải vậy! Đức Phật thành Phật nhằm độ chúng sanh, vì để độ chúng sanh mà đến thế gian. Nhưng quý vị đã thành Phật, tức là đã chứng đắc Chân Như Thật Tướng. Đã thành Phật, đó là pháp xuất thế gian, nhưng pháp thế gian quý vị cũng đều liễu giải. Nếu quý vị chẳng liễu giải, sẽ chẳng thể độ chúng sanh. Trong phần trước đã tán thán tám tướng thành đạo, đối với văn nghệ và vũ thuật trong thế gian, thứ gì Ngài cũng đều liễu giải. Chẳng liễu giải, quý vị sẽ chẳng thể độ chúng sanh. Kinh Hoa Nghiêm nói, hàng Bồ Tát chứng đắc Ngũ Địa mà nếu chẳng liễu giải pháp thế gian, căn bản là chẳng thể độ chúng sanh trong thế gian. Vì thế mới nói: Đối với pháp thế gian, không gì chẳng biết, không gì chẳng hiểu, nên gọi là Thế Gian Giải.

Vô Thượng Sĩ (無上士, Anuttara): “Sĩ” (士) là tiếng để tôn xưng những người có học vấn, nói tới những ai có đại học vấn trong thế gian. Học vấn của Phật chẳng có ai hơn được, nên gọi là Vô Thượng Sĩ.

Điều Ngự Trượng Phu (調御丈夫, Puruṣa-damya-sārathi): Ngài có thể điều ngự hết thảy chúng sanh, nên được gọi là Điều Ngự Trượng Phu.

Đối với mười đức hiệu, có hai cách giải thích:

1) Cách giải thích thứ nhất, hai danh tự Vô Thượng Sĩ và Điều Ngự Trượng Phu được gộp thành một, coi Thế Tôn là danh hiệu thứ mười.

2) Cách giải thích thứ hai tách Vô Thượng Sĩ và Điều Ngự Trượng Phu thành hai danh hiệu, coi Phật là danh hiệu thứ mười, Thế Tôn là danh hiệu thứ mười một. Nay chúng ta chọn cách sau, tức cách hiểu theo hai đức hiệu, Vô Thượng Sĩ là một đức hiệu, Điều Ngự Trượng Phu là một đức hiệu khác.

Thiên Nhân Sư (天人師, Śāsta deva-manuṣyāṇaṃ): Đức Phật thị hiện trong nhân gian, có khi cũng lên cõi trời giảng kinh, thuyết pháp. Ngài không chỉ là sư trưởng của nhân gian, mà còn là sư trưởng của chư thiên, nên gọi là Thiên Nhân Sư. Hiện thời đối với Phật pháp, ít người nói đến [ý nghĩa của] Phật, vì chữ Phật là tiếng Phạn, ít người giải thích. Nhân duyên nghe Phật pháp của tín đồ ít ỏi, nên chỉ biết lễ bái, Phật cũng lạy, Bồ Tát cũng lạy, ông trời cũng lạy, Ma Tổ[4] cũng lạy, vì sao họ lạy tuốt? Chẳng có ai nói cho họ nghe đó mà! Trong tâm họ dấy lên nỗi ngờ vực, có người đến hỏi tôi: “Phật lớn hay là ông trời lớn hơn?” Tôi bật cười, họ chẳng thấy buồn cười vì không có ai nói cho họ nghe, họ chẳng biết mà! Tôi liền bảo họ: “Phật được gọi là Thiên Nhân Sư, vừa nhìn đã biết ai lớn hơn rồi”. Bất luận là Thượng Đế hay là chư thiên, đều là đệ tử của Phật, Phật đều là sư trưởng của họ.

Phật, tiếng Phạn là Phật Đà Da (Buddhaya), chữ Da là âm cuối đã bị lược bớt khi nói năng, nên thành Phật Đà. Chữ Phật Đà trong tiếng Phạn, dịch sang tiếng Hán là Giác Giả (覺者). Giác Giả là một cá nhân, là một người giác ngộ, chẳng phải là Thần như trong ngoại đạo. Họ cho thần là ghê gớm lắm, [tín đồ có muốn] làm thần cũng chẳng được! Nói theo Phật giáo, Phật là do con người tu thành. Ai nấy đều có thể thành Phật, Phật là một bậc giác ngộ. “Giả” (者) là từ ngữ để chỉ người, [Phật] là người đại giác đại ngộ, vì sao chẳng dịch thành Giác Giả? Vì đối với Giác Giả trong tiếng Phạn, có đủ cả ba ý nghĩa, tức Tam Giác, tức là tự giác, giác tha, và giác hạnh viên mãn. Tam giác viên mãn thì mới gọi là Phật.

Thế Tôn (Bhagavat): Bao gồm thế gian lẫn xuất thế gian. “Thế gian” là lục phàm pháp giới, xuất thế gian là tam thừa thánh nhân pháp giới. Đấy là chín pháp giới. Do được thế gian và xuất thế gian tôn trọng, nên gọi là Thế Tôn. Tôi vừa mới nói, đối với mười đức hiệu của Phật, có hai cách giải thích: Một là tính đến Thế Tôn có tất cả mười danh hiệu. Nay tôi chọn cách giải thích thứ hai, tính đến Phật là mười đức hiệu, Thế Tôn là đức hiệu thứ mười một. Có trọn đủ mười đại hiệu trước đó thì mới thành Thế Tôn. Thế Tôn là tổng đức hiệu. Phải có trọn đủ mười đức hiệu trên đây thì mới gọi là Thế Tôn. Do vậy, trong kinh Phật, đệ tử tôn xưng Phật đều gọi Ngài là đức Thế Tôn. Đó là cách xưng hô tổng quát.

Phật được gọi là vạn đức hồng danh. Năm mươi ba vị Phật trên đây, [kể cả Thế Tự Tại Vương Phật] là năm mươi bốn vị Phật, mỗi vị có một đức hiệu (ý nói danh hiệu riêng, như Thế Tự Tại Vương Phật chẳng hạn), tức là dựa theo một loại công đức để đặt tên, chẳng thể là một vị Phật lại được gọi bằng một vạn tên. Vì sao Phật lại có mười đức hiệu (thông hiệu)? Dựa theo Phật lý để giải thích, [điều này] biểu thị “sự sự vô tận”. Một vị Phật có mười đức hiệu, mười vị Phật gom lại sẽ là một trăm [đức hiệu], hội tụ một trăm vị Phật sẽ là một ngàn đức hiệu. Một ngàn vị Phật hội tụ sẽ là một vạn đức hiệu. Vạn đức hồng danh biểu thị “sự sự vô tận”. Đấy là đạo lý được nói trong kinh Hoa Nghiêm. Theo thói quen trong thế gian, [thời cổ] người Ấn Độ thường có mười tên, đức Phật ở tại Ấn Độ, chiếu theo thói quen của Ấn Độ, Ngài cũng có mười tên. Thói quen của người Ấn Độ tương phản với người Hoa, nói thuận tiện thì “người Ấn Độ chẳng sợ rườm rà, người Hoa chuộng đơn giản, sợ rườm rà”. Người Hoa đặt tên, hiện thời tên mỗi người có hai chữ, xưa kia chỉ có một chữ, lại đặt tên tự, lại đặt hiệu[5], tổng cộng ba tên gọi là hết rồi, chẳng đặt mười tên. Ấn Độ thì ắt phải dùng đến mười tên gọi, chẳng sợ rườm rà. Đấy là thói quen khác nhau. Mười đức hiệu ấy là của một vị Thế Tự Tại Vương Phật, Thích Ca Như Lai cũng có mười đức hiệu ấy.

2.2.1.2. Nêu ra tấm gương của ngài Pháp Tạng, nương theo đó để khởi hạnh

2.2.1.2.1. Nói về hạnh thế gian

2.2.1.2.1.1. Nghe pháp phát tâm

(Kinh) Thời hữu quốc vương, văn Phật thuyết pháp, tâm hoài duyệt dự, tầm phát vô thượng chánh chân đạo ý.

(經)時有國王，聞佛說法，心懷悅豫，尋發無上正真道意。

(Kinh: Khi ấy, có quốc vương nghe đức Phật thuyết pháp, ôm lòng vui sướng, liền phát đạo ý chánh chân vô thượng).

“Thời hữu quốc vương” [nghĩa là] thuở ấy có một vị quốc vương, thuở nào vậy? Chính là vào lúc Thế Tự Tại Vương Phật trụ thế thuyết pháp. Có một vị quốc vương thỉnh Phật thuyết pháp. “Văn Phật thuyết pháp, tâm hoài duyệt dự” (nghe đức Phật thuyết pháp, ôm lòng vui sướng): Vừa nghe đức Phật thuyết pháp, trong tâm sanh niềm hoan hỷ lớn lao, sanh lòng vui sướng to lớn. Khi hoan hỷ, vui sướng, đã thấy thấu suốt toàn thể pháp thế gian. “Tầm phát vô thượng chánh chân đạo ý” (liền phát vô thượng chánh chân đạo ý): “Tầm” (尋) là ngay trong khi đó, “ý” (意) là tâm, ngay lập tức phát khởi đạo tâm, tức là như kinh Kim Cang nói, “phát A Nậu Đa La Tam Miệu Tam Bồ Đề tâm”, còn kinh này dịch là Vô Thượng Chánh Chân Đạo Ý. “Đạo tâm” là Bồ Đề tâm, là Vô Thượng Chánh Chân Bồ Đề tâm. Ngay trong khi ấy liền phát Bồ Đề tâm, nhớ nhé! Nếu muốn thành Phật thì trước hết hãy phát cái tâm thành Phật. Tâm thành Phật là tâm gì vậy? Chính là Vô Thượng Chánh Chân Đạo Ý, cũng là A Nậu Đa La Tam Miệu Tam Bồ Đề tâm.

2.2.1.2.1.2. Xuất gia tu đạo

(Kinh) Khí quốc quyên vương, hành tác sa-môn, hiệu viết Pháp Tạng, tài cao dũng triết, dữ thế siêu dị.

(經)棄國捐王，行作沙門，號曰法藏。高才勇哲，與世超異。

(Kinh: Bỏ nước, lìa ngôi, trở thành sa-môn, hiệu là Pháp Tạng, tài cao, dũng khí, thông suốt, trỗi lạ hơn đời).

“Khí quốc quyên vương, hành tác sa-môn, hiệu viết Pháp Tạng”: Tỳ-kheo Pháp Tạng (Dharmākara) được nhắc đến ở đây chính là đức hiệu xuất gia của A Di Đà Phật khi Ngài còn đang tu nhân. Sau khi Ngài đã phát Vô Thượng Chánh Chân Đạo Ý bèn như thế nào? Thấy thấu suốt thế gian, ngay lập tức lìa bỏ quốc gia trong thế gian, địa vị quốc vương cũng chẳng cần nữa!

“Khí quốc quyên vương”: Khí (棄) là Quyên (捐), mà Quyên cũng là Khí, [Quyên và Khí đều có nghĩa là “vứt bỏ”], thảy đều bỏ hết, chẳng cần nữa! “Hành tác sa-môn”: Lúc đó, Ngài bèn xuất gia làm sa-môn. Sa-môn (Śramaṇa) là tiếng Phạn, dịch sang tiếng Hán là Cần Tức (勤息), [có nghĩa là] “cần tu Giới, Định, Huệ; tức diệt tham, sân, si” (siêng tu Giới, Định, Huệ; dứt diệt tham, sân, si), nên gọi là Sa-môn. Sa-môn là danh xưng để gọi chung người xuất gia. Người xuất gia đều gọi là sa-môn. Vị sa-môn này có biệt hiệu, “hiệu viết Pháp Tạng” (hiệu là Pháp Tạng), còn gọi là sa-môn Pháp Tạng. Ngài là một vị tỳ-kheo, nên gọi là tỳ-kheo Pháp Tạng. Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật là thái tử xuất gia. Nếu không xuất gia, Ngài có thể làm quốc vương. A Di Đà Phật là tỳ-kheo Pháp Tạng, là quốc vương xuất gia. Vì sao Phật thị hiện làm Thái Tử hoặc làm quốc vương? Nêu gương cho chúng ta: Nếu quý vị muốn thành Phật, thì phải xuất gia trước. Để xuất gia thì trước hết phải thấy thấu suốt hết thảy mọi thứ trong thế gian. Có thứ gì trong thế gian mà chẳng thấy thấu suốt? Đối với đại phú, đại quý, chẳng thấy thấu suốt. Đại phú đại quý khó thấy thấu suốt cỡ nào? Quý như quốc vương, thiên tử, giàu ngập bốn biển, kẻ đại quý trong thế gian chẳng có ai sang quý bằng quốc vương, ở trên vạn người. Đại phú thì quý vị có tài sản to lớn cỡ nào? Dẫu chẳng có tài sản to như tài sản của quốc vương, hễ một mai thấy thấu suốt đại phú đại quý, sẽ buông bỏ, chẳng cần nữa; đấy mới gọi là “đại trượng phu”.

Phật pháp chẳng khó học, chỉ có sáu chữ quý vị hãy ghi nhớ, sẽ học Phật đúng lối, lại còn đạt được lợi ích chân thật. Sáu chữ nào vậy? “Nhìn thấu, buông xuống, tự tại”. Học Phật pháp thì trước hết phải thấy thấu suốt pháp thế gian, đấy là bước công phu đầu tiên. Đã thấy thấu suốt thì phải buông xuống. Buông xuống chẳng được thì sao? Không buông xuống được, quý vị có thể xuất gia nổi sao? Đã xuất gia mà vẫn chẳng buông xuống, sẽ vĩnh viễn chẳng thể đạt được tự tại! Bước đầu tiên là thấy thấu suốt, bước thứ hai là phải buông xuống. Buông xuống thì mới có thể đạt được tự tại, đạt được lợi ích chân thật trong Phật pháp, tự tại chẳng ngăn ngại. Cái này quý vị cũng chẳng thấy thấu suốt, cái kia cũng chẳng thấy thấu suốt, bị vướng mắc rồi! Cái này cũng chẳng buông xuống được, cái kia cũng chẳng buông xuống được, vướng mắc mất rồi, vĩnh viễn chẳng đạt được tự tại. Do đó, phải thấy thấu suốt, buông xuống, tự tại. Tỳ-kheo Pháp Tạng đã làm gương cho chúng ta, sang quý đến mức làm quốc vương, giàu có tràn ngập bốn biển, hễ nói tới thấy thấu suốt bèn thấy thấu suốt, nói đến buông xuống bèn buông xuống!

“Cao tài dũng triết, dữ thế siêu dị”[6]: Ngài không chỉ là đại phú, đại quý, mà còn là một người tài cao, còn có dũng khí, hiểu triết lý, là một bậc triết gia. Tức là Ngài là một người có tài cán, có dũng khí, có triết học cao như thế đấy. Tài cán, dũng khí, triết học của Ngài vượt trỗi hết thảy mọi người trong thế gian, [nên mới nói là] “dữ thế siêu dị” (khác lạ hơn đời). Đây là nhân tài bậc nhất. Ngài nói thấy thấu suốt bèn thấy thấu suốt, nói buông xuống bèn buông xuống, sử dụng nhân tài bậc nhất này trong Phật môn thì mới có tác dụng to lớn. Nếu chẳng có tài cán, chẳng có dũng khí, chẳng hiểu triết lý, xuất gia cũng chẳng thể ngay lập tức thành Phật, ngay lập tức độ chúng sanh. Tiếp đó, [kinh] nói tỳ-kheo Pháp Tạng phát ra bốn mươi tám đại nguyện đều là do Ngài sử dụng tài cán, dũng khí ấy, do thông hiểu lý triết học thì Ngài mới có thể phát nguyện độ chúng sanh.

2.2.1.2.1.3. Đến chỗ Phật lễ bái, tán thán, phát nguyện

(Kinh) Nghệ Thế Tự Tại Vương Như Lai sở, khể thủ Phật túc, hữu nhiễu tam táp, trường quỵ hiệp chưởng, dĩ tụng tán viết.

(經)詣世自在王如來所，稽首佛足，右繞三帀，長跪合掌，以頌讚曰。

(Kinh: Đến chỗ Thế Tự Tại Vương Như Lai, đảnh lễ dưới chân Phật, nhiễu theo chiều phải ba vòng, quỳ thẳng, chắp tay, dĩ kệ tụng tán thán rằng).

“Hữu nhiễu tam táp”: “Tam táp” (三帀) là ba vòng. Một vòng gọi là “nhất táp”. “Hữu nhiễu” (右繞, nhiễu theo chiều phải, đi vòng theo chiều kim đồng hồ) thuận Pháp Tánh. Ấn Độ coi trọng chiều phải, phải đi nhiễu theo chiều bên phải. Trong quá khứ, các vị đại tổ sư ở Trung Hoa đối với những lễ tiết này đều có nghiên cứu. Tại Ấn Độ, trước hết là đảnh lễ dưới chân đức Phật, đảnh lễ xong, nhiễu quanh đức Phật theo chiều phải ba vòng. Những vị đại tổ sư ấy tới Trung Hoa, nghiên cứu lễ tiết nhà Phật [kết hợp với lễ tiết của Trung Hoa, đã quy định]: Tiến vào Phật điện thì trước hết vẫn đảnh lễ dưới chân Phật, quán tưởng, lạy ba lạy, chẳng nhiễu ba vòng, phải đợi đến khi công khóa tụng niệm xong, khi niệm Phật mới nhiễu niệm, vẫn nhiễu theo chiều phải. Vì thế, tượng Phật trong đại điện ắt phải thờ ở chính giữa, phía sau tượng Phật phải để trống để mọi người có thể đi nhiễu được. Các tùng lâm ở Đại Lục đều là như vậy. Sang tới Đài Loan, vì không có ai nhắc nhở, tượng Phật đều đặt sát vách tường, lễ tiết nhiễu theo chiều phải ba vòng chẳng thực hiện được.

“Trường quỵ hiệp chưởng” (quỳ thẳng, chắp tay): “Trường quỵ” thì trong phần trước đã nói, quỳ hai đầu gối xuống, quỳ thẳng lên, chắp tay. “Dĩ tụng tán viết” (dùng kệ tụng tán rằng): Tán thán đức Phật. Hiện thời, chúng ta tụng niệm công khóa trong đại điện, sau khi đảnh lễ xong, trước hết xướng bài Hương Tán. Quy củ ấy gọi là “tán Phật”. “Dĩ tụng”: Tụng (頌) là Kệ. Kệ giống như thơ của Trung Hoa, nhưng thơ thì chú trọng gieo vần và bằng trắc. Làm kệ tụng cũng chẳng cần phải quan tâm bằng trắc, cũng chẳng cần phải gieo vần, chỉ cần các câu có độ dài bằng nhau. Trong kinh văn đều là mỗi câu bốn chữ, có khi là mỗi câu năm chữ, cũng có lúc mỗi câu bảy chữ, đều gọi là kệ tụng, giống như câu thơ của người Hoa. Tức là người Hoa thì làm một bài thơ để tán thán công đức của Phật, tại Ấn Độ thì dùng kệ để tán thán.

Ở đây, kinh nói tới Thế Tự Tại Vương Như Lai, nói tới tỳ-kheo Pháp Tạng, đều phải nên ghi nhớ: Tỳ-kheo Pháp Tạng là danh tự xuất gia của A Di Đà Phật. Tỳ-kheo Pháp Tạng đối trước Thế Tự Tại Vương Như Lai phát tâm, phát nguyện. Nay kinh nói tỳ-kheo Pháp Tạng dùng kệ tụng để tán thán Thế Tự Tại Vương Phật, có tất cả hai mươi bài kệ tụng, chia thành ba đoạn lớn. Bảy bài kệ tụng đầu tiên nhằm tán thán công đức của Phật, nói rõ chính Ngài có điều mong cầu, có ước nguyện.

2.2.1.2.1.3.1. Tán thán đức năng của Phật (gồm bảy bài tụng)

(Kinh) Quang nhan nguy nguy, oai thần vô cực, như thị viêm minh, vô dữ đẳng giả, nhật, nguyệt, ma-ni, châu quang diễm diệu, giai tất ẩn tế, do như tụ mặc. Như Lai nhan dung, siêu thế vô luân, Chánh Giác đại âm, hưởng lưu thập phương. Giới văn tinh tấn, tam-muội trí huệ, oai đức vô lữ, thù thắng hy hữu, thâm đế thiện niệm, chư Phật pháp hải, cùng thâm tận áo, cứu kỳ nhai để. Vô minh, dục, nộ, Thế Tôn vĩnh vô. Nhân hùng Sư Tử, thần đức vô lượng, công huân quảng đại, trí huệ thâm diệu, quang minh oai tướng, chấn động đại thiên. (經)光顏巍巍，威神無極。如是炎明，無與等者。日月摩尼，珠光燄耀，皆悉隱蔽，猶如聚墨。如來顏容，超世無倫。正覺大音，響流十方。戒聞精進，三昧智慧，威德無侶，殊勝希有。深諦善念，諸佛法海，窮深盡奧，究其涯底。 無明欲怒，世尊永無。人雄師子，神德無量。功勳廣大，智慧深妙，光明威相，震動大千。

(Kinh: Quang nhan vòi vọi, oai thần vô cực, chói ngời như thế, không ai sánh bằng. Nhật, nguyệt, ma-ni, bảo châu chói rực, thảy đều ẩn khuất, giống như đống mực. Dung mạo Như Lai, hơn đời khôn sánh. Đại âm Chánh Giác, vang dội mười phương. Giới, văn, tinh tấn, tam-muội, trí huệ, oai đức khôn tầy, thù thắng hiếm có. Thiện niệm sâu chắc, biển pháp chư Phật, cùng tột sâu mầu, thấu suốt bờ, đáy. Thế Tôn vĩnh viễn, chẳng có vô minh, sân hận, tham dục, nhân hùng Sư Tử, thần đức vô lượng, công huân rộng lớn, trí huệ sâu mầu, oai tướng quang minh, chấn động đại thiên).

“Quang nhan nguy nguy, oai thần vô cực, như thị viêm minh, vô dữ đẳng giả” (quang nhan vòi vọi, oai thần vô cực, chói ngời như thế, không ai sánh bằng): Tán thán tướng hảo và công đức của Phật. “Quang nhan nguy nguy”: Dung mạo sáng ngời của đức Phật vòi vọi. Cao nhất, lớn nhất thì gọi là “nguy nguy” (巍巍). “Oai thần vô cực”: Ý nói oai đức và thần thông của Phật vô cùng, vô cực. “Như thị viêm minh”: “Viêm” (炎) là ánh sáng, [“như thị viêm minh” là] sáng rực như thế. “Vô dữ đẳng giả” (không ai sánh bằng): Càng lúc càng sáng ngời, quang minh của Bồ Tát đều chẳng thể vượt trỗi Phật được, chẳng có một ai sánh bằng Phật được!

“Nhật nguyệt ma-ni, châu quang diễm diệu, giai tất ẩn tế, do như tụ mặc” (nhật, nguyệt, ma-ni, bảo châu chói rực, thảy đều ẩn khuất, giống như đống mực): Bài kệ này hình dung quang minh của đức Phật không có ai sánh bằng. Trên thế giới, sáng ngời nhất là mặt trời, mặt trăng, [ngoài ra] còn có ma-ni Phật châu. “Ma-ni Phật châu” dịch sang tiếng Hán là Ma Ni Châu, đều tỏa ánh sáng chói ngời, rất sáng, nhưng vừa trông thấy Phật quang thì sao? Chúng đều chẳng còn ánh sáng nữa, “tất giai ẩn tế” (thảy đều ẩn khuất). Mặt trời, mặt chẳng có ánh sáng, ma-ni Phật châu cũng chẳng có ánh sáng, đều biến thành đen kịt, nên gọi là “tụ mặc” (聚墨, đống mực), một tí quang minh cũng chẳng có, toàn là đen thủi đen thui!

“Như Lai nhan dung, siêu thế vô luân. Chánh Giác đại âm, hưởng lưu thập phương” (dung mạo Như Lai, hơn đời khôn sánh, đại âm Chánh Giác, vang rền mười phương): Dung nhan của đức Như Lai vượt trỗi thế gian, chẳng có gì sánh bằng, có cùng ý nghĩa với câu “vô dữ đẳng giả” trong phần trước. “Chánh Giác đại âm, hưởng lưu thập phương”: Tán thán âm thanh nói năng của Như Lai, trong thế gian chẳng có gì sánh bằng được. “Hưởng” (響) là âm sắc của Phật, tức là âm thanh Chánh Giác to lớn, có thể vang dội truyền khắp mười phương.

“Giới văn tinh tấn, tam-muội trí huệ, oai đức vô lữ, thù thắng hy hữu” (giới, văn, tinh tấn, tam-muội, trí huệ, oai đức khôn tầy, thù thắng, hiếm có): Quang minh và âm thanh của chư Phật Như Lai đều là chẳng có gì sánh bằng nổi! Vì sao Thế Tự Tại Vương Như Lai có quả báo tốt đẹp dường ấy? Do Ngài có hạnh nhân, tức là nói đến cái nhân trong đời quá khứ của Ngài, do tu pháp môn Lục Độ mà thành tựu trì giới, đa văn, tinh tấn. “Tam-muội” là Thiền Định, “trí huệ” là Bát Nhã. “Oai đức vô lữ” (oai đức không có ai ngang bằng): Oai đức cao thượng như thế đó. “Vô lữ” chính là “vô luân” trong phần trước, [đều hàm nghĩa] không ai có thể sánh bằng Ngài. “Thù thắng hy hữu”: Thù thắng nhất, hiếm có nhất!

“Thâm đế thiện niệm, chư Phật pháp hải” (thiện niệm sâu chắc, biển pháp chư Phật): Đây là tán thán ý nghiệp của đức Phật. Thiện niệm của Phật rất sâu; không chỉ là rất sâu, mà còn tường tận, chắc thật. Đấy là tâm niệm của Phật. “Chư Phật pháp hải”: Thiện niệm của Ngài sâu xa, niệm gì vậy? Nghĩ tới Phật pháp của chư Phật. Phật pháp của chư Phật rộng lớn, rất sâu, giống như biển nên gọi là “pháp hải” (biển pháp). “Cùng thâm tận áo, cứu kỳ nhai để” (cùng tột sâu mầu, thấu suốt bờ, đáy): Mỗi vị Phật thành Phật, đều là dụng công tu hành. Ngài nghĩ tới biển pháp của chư Phật, đều muốn thấu hiểu tột cùng chỗ sâu thẳm, trọn hết những chỗ áo diệu. “Cứu kỳ nhai để” (thấu suốt tận bờ mé và đáy biển): Biển cả mênh mông, muốn hiểu biết thấu suốt ranh giới của biển. Biển cả rất sâu, cũng mong hiểu thấu suốt tận đáy biển. Như vậy thì mới có thể hoàn toàn hiểu rõ biển pháp của chư Phật.

“Vô minh dục nộ, Thế Tôn vĩnh vô” (Thế Tôn vĩnh viễn, chẳng có vô minh, sân hận, tham dục): “Vô minh” là căn bản vô minh, “dục” là tham dục, “nộ” là sân giận, bao gồm cả Si, tức là ngu si. Những món tham, sân, si này chính là Chi Mạt Vô Minh (vô minh cành nhánh). Đức Thế Tôn thảy đều chẳng có [những món phiền não] Căn Bản Vô Minh và Chi Mạt Vô Minh ấy. Nói đến đây đều nhằm tán thán công đức của Phật. Kế tiếp là một bài kệ rưỡi nhằm tổng kết những điều đã tán thán.

“Nhân hùng Sư Tử, thần đức vô lượng”: Bậc đại hùng trong nhân gian, giống như sư tử giữa các loài thú. Thần thông và oai đức của Ngài vô lượng vô biên. “Công huân quảng đại, trí huệ thâm diệu, quang minh oai tướng, chấn động đại thiên” (công huân rộng lớn, trí huệ sâu mầu, quang minh, oai tướng, chấn động tam thiên đại thiên thế giới): Dùng một bài kệ rưỡi này để tập trung tổng kết các công đức trong năm bài kệ rưỡi trước đó. Tổng cộng là bảy bài kệ tụng, đều nhằm tán thán công đức của Phật.

Đoạn thứ hai gồm mười bài kệ tụng. Năm bài kệ tụng đầu nêu ra nguyện tâm của Ngài, mong cầu Pháp Thân của Phật, mong cầu chánh báo của Phật. Năm bài kệ tụng sau cho thấy nguyện tâm của Ngài là mong cầu một cõi Phật thanh tịnh.

2.2.1.2.1.3.2. Phát nguyện cầu Phật

2.2.1.2.1.3.2.1. Khởi lên nguyện tâm

2.2.1.2.1.3.2.1.1. Cầu Pháp Thân của Phật (gồm năm bài kệ tụng)

(Kinh) Nguyện ngã tác Phật, tề thánh Pháp Vương, quá độ sanh tử, mị bất giải thoát. Bố thí điều ý, giới, nhẫn, tinh tấn. Như thị tam-muội, trí huệ vô thượng, ngô thệ đắc Phật, phổ hành thử nguyện, nhất thiết khủng cụ, vị tác đại an, giả linh hữu Phật, bách thiên ức vạn, vô lượng đại thánh, số như hằng sa, cúng dường nhất thiết, tư đẳng chư Phật, bất như cầu đạo, kiên chánh bất khước.

(經)願我作佛，齊聖法王。過度生死，靡不解脫。布施調意，戒忍精進，如是三昧，智慧無上。吾誓得佛，普行此願。一切恐懼，為作大安。假令有佛，百千億萬，無量大聖，數如恆沙。供養一切，斯等諸佛，不如求道，堅正不卻。

(Kinh: Nguyện con thành Phật, bằng thánh pháp vương, vượt khỏi sanh tử, đều được giải thoát, bố thí, điều tâm, giới, nhẫn, tinh tấn. Tam-muội như thế, trí huệ vô thượng, con thề thành Phật, hành khắp nguyện này, tạo đại an ổn, cho kẻ sợ hãi. Giả sử có Phật, trăm ngàn ức vạn, vô lượng đại thánh, số như hằng sa, cúng dường hết thảy, các vị Phật ấy, chẳng bằng cầu đạo, kiên định cái tâm, đoan chánh cái tâm, chẳng hề lùi bước).

Trước tiên, nói về năm bài kệ tụng đầu [trong đoạn này]: “Nguyện ngã tác Phật, tề thánh pháp vương” (nguyện cho con thành Phật sẽ bằng với đấng thánh pháp vương): Tỳ-kheo Pháp Tạng thấy Thế Tự Tại Vương Phật công đức vòi vọi, chẳng thể nghĩ bàn, [bèn tâm niệm] “tôi cũng mong thành tựu thân Phật”. Đấy gọi là “kiến hiền tư tề” (見賢思齊, thấy người hiền bèn mong được bằng). Ta có ý nguyện muốn làm Phật, nguyện ta sẽ thành Phật. “Tề thánh pháp vương” [nghĩa là] giống như bậc đại thánh, Thế Tự Tại Vương Phật là đấng pháp vương. Đấy là mong cầu thân Phật.

“Quá độ sanh tử, mị bất giải thoát” (vượt thoát sanh tử, không điều gì chẳng giải thoát): Phàm phu có sanh tử, trong tam giới thì gọi là Phần Đoạn Sanh Tử. Tam thừa thánh nhân vượt khỏi tam giới, nhưng hãy còn có Biến Dịch Sanh Tử. Nếu thành Phật thì sẽ vượt thoát hai loại sanh tử ấy. Đấy là triệt để giải thoát sanh tử.

“Bố thí điều ý, giới nhẫn tinh tấn, như thị tam-muội, trí huệ vô thượng” (bố thí, điều hòa tâm ý, trì giới, nhẫn nhục, tinh tấn. Tam-muội như thế, trí huệ vô thượng): Trong phần trước, tỳ-kheo Pháp Tạng tán thán công đức của Thế Tự Tại Vương Phật, tán thán nhân hạnh của Phật là do tu tập Lục Độ mà ra. Tôi là tỳ-kheo Pháp Tạng phát nguyện muốn thành Phật, muốn vượt thoát sanh tử, chẳng thể chỉ phát nguyện suông, mà phải học tập tu hành thực tiễn, tu bằng cách nào? Nương vào pháp môn Lục Độ để tu. Vì thế, Phật giáo được gọi là Triết Học Thế Gian. [Gọi là] Thế Gian vì thật sự thực hiện, chẳng phải là nói suông! Thành Phật bằng cách nào? Hành pháp môn Lục Độ, trước hết là hành Bố Thí Độ. “Điều ý”: Chữ Ý chỉ cái tâm nào? Tâm keo tham; keo kiệt, tham lam chẳng thể xả. Ta phải hành bố thí, phải chế ngự cái tâm keo tiếc (keo kiệt, tiếc nuối) và tâm tham dục của chính mình. [Hai cái tâm ấy] được gọi gộp chung là tâm keo tham (xan tham). [“Điều ý”] là điều phục cái tâm ý ấy. Đối với Giới thì phải trì giới; đối với Nhẫn thì phải tu nhẫn nhục, phải tu Tinh Tấn. “Như thị tam-muội” (tam-muội như thế) là Thiền Định. “Trí huệ vô thượng” là Bát Nhã. Tu pháp môn Lục Độ này, Thế Tự Tại Vương Phật đã làm như vậy; ta, tức tỳ-kheo Pháp Tạng, cũng bằng lòng làm như vậy!

“Ngô thệ đắc Phật” (tôi thề thành Phật): Tôi đã phát đại nguyện, lại phát đại thệ, nên gọi là “hoằng thệ đại nguyện”, nhất định sẽ đạt được Phật quả. “Phổ hành thử nguyện” (hành trọn khắp nguyện này): Tôi phát ra đại nguyện, tôi muốn thành Phật, tôi lại hành nguyện này, dùng hạnh để thực hiện nguyện. Nếu không, [lời nguyện ấy] sẽ trở thành nguyện suông. Thực hành cái nguyện ấy như thế nào? Chính là phải hành Lục Độ.

“Nhất thiết khủng cụ, vị tác đại an” (vì hết thảy kẻ sợ hãi, tạo sự an ổn to lớn): Sẽ độ chúng sanh. Hành pháp môn Lục Độ ở nơi đâu? Hành trên thân của chúng sanh. Đại Thừa Phật pháp dùng độ chúng sanh để tu hành. Chúng sanh kinh sợ, gặp tai mắc nạn sẽ kinh hoảng, lưu chuyển sanh tử sẽ kinh hoảng, tôi giúp cho họ tiêu tai thoát nạn, giúp họ liễu thoát sanh tử, khiến cho họ được đại an lạc. Đấy là hành nguyện này!

“Giả linh hữu Phật, bách thiên ức vạn” (giả sử có trăm ngàn ức vạn vị Phật): “Giả linh” (假令) có nghĩa là giả thiết. Giả thiết rằng hiện tại có nhiều vị Phật ngần ấy trên thế gian, nhiều cỡ nào? Nhiều đến “bách thiên vạn ức” (trăm ngàn vạn ức)[7], còn có “vô lượng đại thánh, số như Hằng sa” (vô lượng đại thánh, số nhiều như cát sông Hằng). “Đại thánh” là đại Bồ Tát, nhiều cỡ nào? Nhiều đến hằng hà sa số. “Cúng dường nhất thiết, tư đẳng chư Phật” (cúng dường hết thảy các vị Phật như thế): Tôi sẽ cúng dường, cúng dường trăm ngàn vạn ức chư Phật, cúng dường hằng hà sa số đại Bồ Tát. “Bất như cầu đạo, kiên chánh bất khước”, [ý nói] quý vị cúng dường trăm ngàn vạn ức chư Phật Thế Tôn, cúng dường các vị đại Bồ Tát số đến vô lượng, chẳng bằng quý vị cầu Phật đạo, kiên định cái tâm, đoan chánh cái tâm, cầu bất thoái chuyển. Đấy là thật sự cúng dường Phật, Bồ Tát, chẳng bằng quý vị dụng công tu hành! Đó gọi là “trong các thứ cúng dường, pháp cúng dường lớn nhất”. Lấy chuyện “độ chúng sanh, hoằng dương Phật pháp” làm sự cúng dường của quý vị.

Quý vị đừng hiểu ngược ngạo ý nghĩa này, cứ ngỡ là chúng ta chẳng cần cúng Phật, chẳng cần trai tăng để tu hành. Quý vị đến đâu để tu hành? Ở trong núi, ở trong hang, ở trong lều tranh, quý vị lìa khỏi chúng sanh để tu hành. Chẳng phải là ý nghĩa ấy. Tu hành, [đặc biệt là] tu pháp môn Lục Độ, chẳng lìa khỏi chúng sanh. Chẳng hạn như quý vị tu Độ thứ nhất là hành Bố Thí, chẳng có chúng sanh thì quý vị đến nơi đâu để hành Bố Thí? Phải hiểu: Trong Đại Thừa, tu hành chẳng lìa khỏi chúng sanh.

Đến chỗ này, cả năm bài kệ tụng đều nói lên ý mong cầu Phật thân, mong chính mình sẽ thành Phật. Tỳ-kheo Pháp Tạng đã thành A Di Đà Phật, là do phát tâm như vậy, tu hành như vậy. Phát tâm mong thành Phật, mong độ chúng sanh thì phải hành Lục Độ. Năm bài kệ tụng dưới đây thể hiện sự mong cầu thành tựu một quốc độ thanh tịnh.

2.2.1.2.1.3.2.1.2. Cầu Tịnh Độ của Phật (gồm năm bài kệ tụng)

(Kinh) Thí như hằng sa, chư Phật thế giới, phục bất khả kế, vô số sát độ, quang minh tất chiếu, biến thử chư quốc, như thị tinh tấn, oai thần nan lượng, linh ngã tác Phật, quốc độ đệ nhất. Kỳ chúng kỳ diệu, đạo tràng siêu tuyệt, quốc như Nê Hoàn, nhi vô đẳng song, ngã đương mẫn ai, độ thoát nhất thiết, thập phương lai sanh, tâm duyệt thanh tịnh, dĩ chí ngã quốc, khoái lạc an ổn.

(經)譬如恆沙，諸佛世界，復不可計，無數剎土。光明悉照，徧此諸國。如是精進，威神難量。令我作佛，國土第一。其眾奇妙，道場超絕。國如泥洹，而無等雙。我當愍哀，度脫一切。十方來生，心悅清淨，已至我國，快樂安隱。

(Kinh: Ví như hằng sa các thế giới Phật, lại chẳng thể tính vô số cõi nước, quang minh đều chiếu, khắp các nước ấy. Tinh tấn như thế, oai thần khó lường. Khiến con thành Phật, cõi nước bậc nhất. Đại chúng kỳ diệu, đạo tràng tuyệt vời, cõi như Niết Bàn, độc nhất khôn sánh, con sẽ thương xót, độ thoát hết thảy, mười phương sanh về, tâm vui thanh tịnh, sanh vào cõi con, vui sướng, an ổn).

“Thí như hằng sa, chư Phật thế giới” (ví như các thế giới Phật số nhiều như cát sông Hằng): Phật nhiều đến trăm ngàn vạn ức vị, thế giới của chư Phật cũng là vô lượng. Điều này gọi là “hư không bất biến”, số lượng quốc độ của chư Phật cũng nhiều như cát sông Hằng, ví như hằng hà sa số thế giới của chư Phật. “Phục bất khả kế, vô số sát độ” (lại chẳng thể tính đếm vô số cõi nước): “Sát độ” (剎土) cũng là thế giới. Hằng hà sa số còn có thể ghi chép, còn có số lượng. “Phục bất khả kế” (lại chẳng thể tính đếm) nghĩa là vô số sát độ, chẳng thể tính toán được!

“Quang minh tất chiếu, biến thử chư quốc” (quang minh đều chiếu trọn khắp các cõi nước ấy): Dùng quang minh để chiếu trọn khắp các thế giới của chư Phật. “Như thị tinh tấn, oai thần nan lượng” (tinh tấn như thế, oai thần khó lường): Phải tinh tấn thành tựu một quốc độ, phải có vô lượng tinh tấn và vô lượng oai đức thần lực. “Nan lượng” là tinh tấn.

“Linh ngã tác Phật, quốc độ đệ nhất” [ý nói] khiến cho tôi là Pháp Tạng, trong tương lai thành Phật, cõi nước của tôi thanh tịnh; trong vô lượng hằng hà sa số các cõi Phật, sẽ trở thành quốc độ thanh tịnh bậc nhất. “Kỳ chúng kỳ diệu, đạo tràng siêu tuyệt”, ý nói: Những người sống trong cõi nước của tôi đều kỳ diệu, cõi nước của tôi là một đại đạo tràng. “Siêu tuyệt” là vượt trỗi hết thảy các đạo tràng.

“Quốc như Nê Hoàn, nhi vô đẳng song”: Quốc độ thanh tịnh của tôi là đại Niết Bàn tràng (đại đạo tràng Niết Bàn) của Như Lai. “Nê Hoàn” còn dịch là Niết Bàn. Đại Thừa Niết Bàn là thường, lạc, ngã, tịnh. Chân thường, chân lạc, chân ngã, chân tịnh. “Nhi vô đẳng song” nghĩa là chẳng có cõi nước Phật nào vượt trỗi cõi nước của tôi. Tôi muốn phát ra nguyện này. “Ngã đương mẫn ai, độ thoát nhất thiết” (tôi sẽ thương xót, độ thoát hết thảy): Tôi cầu đạt được quốc độ thanh tịnh bậc nhất ấy để làm gì? Tôi muốn độ thoát chúng sanh. Tôi vì thương xót, nghĩ thương hết thảy chúng sanh; tôi muốn độ thoát hết thảy chúng sanh.

“Thập phương lai sanh, tâm duyệt thanh tịnh, dĩ chí ngã quốc, khoái lạc an ổn” ([chúng sanh từ] mười phương sanh về [cõi của tôi], tâm vui sướng, thanh tịnh. Đã đến cõi nước của tôi, đều vui sướng, an ổn): Mười phương chúng sanh nghe danh tự của tôi, niệm danh hiệu tôi, trong tâm có nhiều niềm vui sướng, nhiều thanh tịnh. Đã sanh vào cõi nước của tôi, đều cảm thấy sung sướng, cảm thấy an ổn. Chữ Ồn (隱) trong “an ổn”[8] hiện thời được viết với bộ Hòa (禾), [tức 穩], nhưng kinh điển thời cổ đều dùng bộ Nhĩ (tức chữ 隱). Ôi chao! Nơi ấy quá tốt đẹp, thật sự là một đạo tràng để tu đạo.

Đến đây, năm bài kệ tụng này [nhằm diễn tả ý] mong cầu quốc độ thanh tịnh bậc nhất. Đoạn thứ ba gồm ba bài kệ tụng, [thể hiện ý] mong cầu Phật chứng minh những nguyện do tỳ-kheo Pháp Tạng đã phát trên đây.

2.2.1.2.1.3.2.2. Thỉnh Phật chứng tri (gồm ba bài kệ tụng)

(Kinh) Hạnh Phật minh tín, thị ngã chân chứng, phát nguyện ư bỉ, lực tinh sở dục, thập phương Thế Tôn, trí huệ vô ngại, thường linh thử tôn, tri ngã tâm hạnh. Giả sử thân chỉ, chư khổ độc trung, ngã hành tinh tấn, nhẫn chung bất hối.

(經)幸佛明信，是我真證。發願於彼，力精所欲。十方世尊，智慧無礙，常令此尊，知我心行。假使身止，諸苦毒中，我行精進，忍終不悔。

(Kinh: Mong Phật tin, hiểu, chứng thực cho con. Phát nguyện như vậy, dốc sức tinh tấn, hòng thỏa lòng mong. Mười phương Thế Tôn, trí huệ vô ngại, thường khiến đức Phật biết tâm hạnh con. Giả sư thân ở trong các khổ độc, con hành tinh tấn, nhẫn nại chẳng hối).

“Hạnh Phật minh tín”: Hãy nên hiểu chữ Hạnh (幸) là Nguyện, [tức là] nguyện Thế Tự Tại Vương Phật hãy hiểu cho con, tin tưởng con. “Thị ngã chân chứng” [nghĩa là] Phật là người thật sự chứng minh cho con. “Phát nguyện ư bỉ, lực tinh sở dục”, ý nói: Con đối trước Thế Tự Tại Vương Như Lai phát nguyện, con sẽ gắng sức siêng năng tinh tấn hòng đạt được những điều con mong muốn, ước nguyện.

“Thập phương Thế Tôn, trí huệ vô ngại, thường linh thử tôn, tri ngã tâm hạnh” (mười phương Thế Tôn trí huệ vô ngại, thường khiến cho đức Phật này biết tâm hạnh của con): Mười phương Thế Tôn trí huệ vô chướng vô ngại. “Thường linh thử tôn”: Sẽ thường làm cho đức Thế Tôn Thế Tự Tại Vương Như Lai mà con đang đối trước Ngài phát nguyện đây thấu biết tâm hạnh của con. Con bằng lòng phát nguyện, bằng lòng tu hành như thế đấy. Thế Tự Tại Vương Như Lai hãy biết cho con, mười phương Thế Tôn đều có thể chứng minh.

“Giả sử thân chỉ, chư khổ độc trung, ngã hành tinh tấn, nhẫn chung bất hối” (giả sử thân con ở trong các nỗi khổ sở, tàn độc, con vẫn hành tinh tấn, chịu đựng, trọn chẳng hối tiếc): Do đã phát nguyện như trên, kế đó lại tu tập, nếu thân con ở trong các sự khổ não lớn nhất, sự độc hại lớn nhất giáng xuống thân con, đạo tâm của con trọn chẳng lui sụt. “Ngã hành tinh tấn”, [nghĩa là] con sẽ tu hành tinh tấn, chẳng lùi, sẽ hành công phu nhẫn nhục, trọn chẳng lui sụt, hối hận. Đấy là như Đại Trí Độ Luận đã nói: “Giả sử nhiệt thiết luân, tại ngã đảnh thượng toàn, chung bất vị thử khổ, thoái thất Bồ Đề tâm” (giả sử vòng sắt nóng, xoay trên đỉnh đầu tôi, trọn chẳng vì khổ ấy, thoái thất tâm Bồ Đề). Khổ sở cỡ nào, con trọn chẳng thoái chuyển, hối hận. Đấy là đại nguyện do tôi đã phát.

Tôi thường nói “chúng ta giảng đến đâu bèn học đến đó”. Chúng ta phải học theo tỳ-kheo Pháp Tạng phát nguyện, học theo tỳ-kheo Pháp Tạng phát nguyện muốn tạo ra thế giới Cực Lạc để độ chúng sanh. Hiện thời, quý vị phát nguyện, trước hết là mong mở một tự viện thanh tịnh, mở một đạo tràng để độ chúng sanh. Mở một đạo tràng, mở một tự viện chẳng phải là chuyện đơn giản, nhất định sẽ có đủ loại ma nạn. Nếu quý vị gặp phải đôi chút ma nạn, chịu đựng chút khổ, đạo tâm của quý vị lui sụt, [vậy thì] đến khi nào tự viện của quý vị mới có thể thành công?

2.2.1.2.2. Nêu ra hạnh xuất thế

2.2.1.2.2.1. Nêu đại lược những điều đã tu

2.2.1.2.2.1.1. Pháp Tạnh thỉnh cầu lần đầu, Như Lai từ chối, nói tỳ-kheo đã biết rồi, chẳng vì tỳ-kheo tuyên nói

(Kinh) Phật cáo A Nan: - Pháp Tạng tỳ-kheo thuyết thử tụng dĩ, nhi bạch Phật ngôn: “Dụy nhiên, Thế Tôn! Ngã phát Vô Thượng Chánh Giác chi tâm, nguyện Phật vị ngã quảng tuyên kinh pháp, ngã đương tu hành, nhiếp thủ Phật quốc thanh tịnh trang nghiêm vô lượng diệu độ, linh ngã ư thế, tốc thành Chánh Giác, bạt chư sanh tử cần khổ chi bổn”.

Phật cáo A Nan: - Thời Thế Tự Tại Vương Phật, ngữ Pháp Tạng tỳ-kheo: “Như sở tu hành, trang nghiêm Phật độ, nhữ tự đương tri”.

(經)佛告阿難：法藏比丘說此頌已，而白佛言：「唯然，世尊！我發無上正覺之心。願佛為我廣宣經法，我當修行，攝取佛國清淨莊嚴無量妙土。令我於世，速成正覺，拔諸生死勤苦之本。」佛告阿難：時世自在王佛，語法藏比丘：「如所修行，莊嚴佛土，汝自當知。

(Kinh: Đức Phật bảo ngài A Nan: - Tỳ-kheo Pháp Tạng nói bài kệ tụng ấy xong, bèn bạch đức Phật rằng: “Kính vâng, đức Thế Tôn! Con đã phát tâm Vô Thượng Chánh Giác. Nguyện Phật hãy vì con tuyên nói rộng rãi các kinh pháp, con sẽ tu hành, nhiếp thủ cõi nước mầu nhiệm thanh tịnh trang nghiêm vô lượng, khiến cho con ở trong cõi đời mau thành Chánh Giác, dẹp trừ cội gốc của các thứ sanh tử siêng khổ”.

Đức Phật bảo ngài A Nan: - Lúc bấy giờ, Thế Tự Tại Vương Phật bảo tỳ-kheo Pháp Tạng: “Như chuyện tu hành, trang nghiêm cõi Phật của ông, ông hãy tự nên biết”).

Trong đoạn kinh văn này, Thích Ca Mâu Ni Phật đã kể cho tôn giả A Nan chuyện phát tâm của tỳ-kheo Pháp Tạng; do đó, xét theo cách hành văn, mỗi đoạn đều cần phải có lời mào đầu. “Phật cáo A Nan” (đức Phật bảo ngài A Nan) là lời giới thiệu. Tỳ-kheo Pháp Tạng trong vô lượng kiếp xưa kia, “thuyết thử tụng dĩ”, [ý nói] tỳ-kheo Pháp Tạng nói xong bài kệ trên đây, “nhi bạch Phật ngôn” (bèn bạch đức Phật rằng), tỳ-kheo Pháp Tạng lại thưa cùng Thế Tự Tại Vương Như Lai. “Dụy nhiên Thế Tôn”: “Dụy nhiên” là cách nói thông dụng trong tiếng Ấn Độ, [có nghĩa là] “đúng vậy! Thưa đức Thế Tôn!”. “Ngã phát Vô Thượng Chánh Giác chi tâm”, con đã phát tâm Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác, cũng là A Nậu Đa La Tam Miệu Tam Bồ Đề tâm, cũng chính là tâm Vô Thượng Bồ Đề. “Nguyện Phật vị ngã quảng tuyên kinh pháp” (xin đức Phật hãy vì con rộng tuyên kinh pháp): Con bằng lòng, con hy vọng Thế Tự Tại Vương Phật sẽ vì con mà giảng nói các kinh pháp. “Ngã đương tu hành”, [nghĩa là] con sẽ nương theo kinh pháp do đức Phật đã dạy để tu hành. “Nhiếp thủ Phật quốc thanh tịnh trang nghiêm vô lượng diệu độ”: Con tu hành là vì muốn nhiếp thủ (giữ lấy, thâu tóm) cõi Phật thanh tịnh trang nghiêm. Trong phần trước, Ngài đã nói: Con phát ra đại nguyện, con mong tạo ra một đạo tràng thanh tịnh trang nghiêm, tức là tạo ra một thế giới Cực Lạc. Thế giới Cực Lạc ấy chẳng phải là bỗng dưng mà có, phải tu hành! Tu hành là tu như thế nào? Xin Thế Tự Tại Vương Phật khai thị, khiến cho con khéo nương theo lời khai thị của Phật mà tu hành, hòng “nhiếp thủ Phật quốc thanh tịnh trang nghiêm vô lượng diệu độ, linh ngã ư thế, tốc thành Chánh Giác” (nhiếp thủ cõi Phật là cõi thanh tịnh trang nghiêm vô lượng mầu nhiệm, khiến cho con trong cõi đời, sẽ mau thành Chánh Giác). Con tu hành là vì muốn thành tựu một cõi nước vô lượng mầu nhiệm. Trong quốc độ thanh tịnh chẳng thể nghĩ bàn ấy, sẽ khiến cho con mau chóng thành Chánh Giác, ngay lập tức thành Phật. “Bạt chư sanh tử cần khổ chi bổn” (dẹp trừ cội gốc của các nỗi sanh tử siêng khổ): “Bạt chư” là [dẹp trừ các nỗi khổ của] các chúng sanh đang lưu chuyển sanh tử, sanh tử là sự khổ to lớn, sanh tử chẳng ngưng dứt, nên gọi “cần khổ”. Thêm chữ Cần (勤) vào trước chữ Khổ (苦) [nhằm diễn tả] sự khổ chẳng ngưng dứt. Con muốn dẹp trừ cội gốc sanh tử chẳng ngưng dứt cho chúng sanh, đấy gọi là “Bi năng bạt khổ” (lòng Bi có thể dẹp khổ). Con hy vọng “tốc thành Chánh Giác” (chóng thành Chánh Giác). “Thành Chánh Giác” là thành Phật, thành Phật chứ không phải thành A La Hán! Thành Phật là để dẹp trừ căn bản sanh tử cho chúng sanh, vì độ chúng sanh mà thành Phật.

“Phật cáo A Nan” (đức Phật bảo ngài A Nan): “Phật” ở đây là Bổn Sư Thích Ca Mâu Ni Phật. Do đang kể về tỳ-kheo Pháp Tạng, nên [kinh văn] lại mào đầu bằng một câu “Phật cáo A Nan” (đức Phật bảo ngài A Nan). “Thời Thế Tự Tại Vương Phật”: Khi ấy, Thế Tự Tại Vương Phật, “ngữ Pháp Tạng tỳ-kheo”, [nghĩa là] nói với tỳ-kheo Pháp Tạng: “Như sở tu hành, trang nghiêm Phật độ, nhữ tự đương tri”, [nghĩa là] như đối với chuyện tu hành, ông mong cầu pháp môn trang nghiêm cõi Phật, ông hãy tự biết, ta không nói cho ông, chính ông phải nên hiểu biết. Vì trong phần trước, khi tỳ-kheo Pháp Tạng tán thán Thế Tự Tại Vương, trông thấy cái quả bèn suy ra cái nhân: Thế Tự Tại Vương Phật [thành Phật là] do dùng pháp môn Lục Độ làm cái nhân để tu hành thành tựu. Bản thân tỳ-kheo Pháp Tạng phát nguyện sẽ thành Phật, Ngài cũng phát nguyện sẽ tu pháp môn Lục Độ. Đấy là pháp môn của bậc Đại Thừa Bồ Tát, tức là Lục Ba La Mật (ṣaḍ-pāramitā), [hay còn gọi là] Lục Độ: Bố Thí, Trì Giới, Nhẫn Nhục, Tinh Tấn, Thiền Định, và Trí Huệ. Pháp môn Lục Độ này ông thảy đều biết cả rồi, tu như vậy là đúng rồi, còn hỏi chi nữa?

2.2.1.2.2.1.2. Pháp Tạng thỉnh lần nữa, Như Lai tuyên thuyết

(Kinh) Tỳ-kheo bạch Phật: “Tư nghĩa hoằng thâm, phi ngã cảnh giới. Duy nguyện Thế Tôn, quảng vị phu diễn chư Phật Như Lai tịnh độ chi hạnh. Ngã văn thử dĩ, đương như thuyết tu hành, thành mãn sở nguyện”. Nhĩ thời, Thế Tự Tại Vương Phật, tri kỳ cao minh, chí nguyện thâm quảng, tức vị Pháp Tạng tỳ-kheo nhi thuyết kinh ngôn: “Thí như đại hải, nhất nhân đấu lượng, kinh lịch kiếp số, thượng khả cùng để, đắc kỳ diệu bảo. Nhân hữu chí tâm tinh tấn, cầu đạo bất chỉ, hội đương khắc quả, hà nguyện bất đắc?” Ư thị, Thế Tự Tại Vương Phật, tức vị quảng thuyết nhị bách nhất thập ức chư Phật sát độ, thiên nhân chi thiện ác, quốc độ chi thô diệu, ứng kỳ tâm nguyện, tất hiện dữ chi.

(經)比丘白佛：「斯義弘深，非我境界。唯願世尊，廣為敷演諸佛如來淨土之行。我聞此已，當如說修行，成滿所願。」爾時世自在王佛，知其高明，志願深廣，即為法藏比丘而說經言：「譬如大海，一人斗量，經歷劫數，尚可窮底，得其妙寶。人有至心精進，求道不止，會當剋果，何願不得？」於是世自在王佛，即為廣說二百一十億諸佛剎土，天人之善惡，國土之麤妙，應其心願，悉現與之。

(Kinh: Tỳ-kheo bạch Phật: “Nghĩa ấy rộng sâu, chẳng phải là cảnh giới của con. Kính mong đức Thế Tôn, hãy vì con phô diễn rộng rãi hạnh Tịnh Độ của chư Phật Như Lai. Con nghe hạnh ấy rồi, sẽ tu hành đúng như lời dạy, thành tựu viên mãn lời nguyện”. Lúc bấy giờ, Thế Tự Tại Vương Phật biết tỳ-kheo cao minh, chí nguyện sâu rộng, liền vì tỳ-kheo Pháp Tạng nói kinh như sau: “Ví như biển cả, có một người dùng đấu để đong, trải qua nhiều kiếp, còn có thể thấu đến tận đáy, đạt được của báu mầu nhiệm. Người có lòng chí tâm tinh tấn, cầu đạo chẳng ngừng, ắt sẽ đạt được cái quả, có nguyện nào mà chẳng đạt được?” Ngay lúc đó, Thế Tự Tại Vương Phật liền vì tỳ-kheo nói rộng hai trăm mười ức các cõi Phật, sự thiện ác của trời, người, cõi nước thô thiển hay tinh diệu, ứng với tâm nguyện của tỳ-kheo thảy đều hiện ra cho thấy).

“Tỳ-kheo bạch Phật”: Tỳ-kheo Pháp Tạng bạch với Thế Tự Tại Vương Phật. “Tư nghĩa hoằng thâm, phi ngã cảnh giới” (nghĩa ấy rộng sâu, chẳng phải là cảnh giới của con): “Con phát ra nguyện to lớn, rất sâu này, chẳng phải là cảnh giới hiện thời của con, nhất định phải cầu Phật dạy con nhiều hơn”. Vì sao? Vì trước đó, tỳ-kheo Pháp Tạng đã nói, Ngài muốn tạo ra một quốc độ, quốc độ bậc nhất. Ngài muốn tạo nên một đạo tràng, đạo tràng siêu tuyệt, tức là trong cả hư không, hết thảy các quốc độ của chư Phật đều chẳng sánh bằng. Quốc độ mới toanh, chuyện này lớn lắm, sâu lắm. Do vậy, “tư nghĩa hoằng thâm” (nghĩa ấy rộng sâu), chẳng phải là cảnh giới của con! “Duy nguyện Thế Tôn, quảng vị phu diễn” (kính mong đức Thế Tôn hãy rộng phô diễn cho con): Xin hãy nói nhiều hơn. “Phu” (敷) là khai diễn, “chư Phật Như Lai tịnh độ chi hạnh” (hạnh Tịnh Độ của chư Phật Như Lai), trong hư không, tịnh độ của chư Phật rất nhiều, vị Phật nào tu hạnh tịnh độ nào? Vị Phật nào tu pháp môn nào? Xin Ngài hãy giảng nhiều hơn cho con. “Ngã văn thử dĩ, đương như thuyết tu hành”, [nghĩa là] sau khi con nghe Thế Tự Tại Vương Phật bảo ban, con nhất định sẽ tu hành đúng như lời Phật dạy. “Thành mãn sở nguyện”, ý nói: Có thể thành tựu viên mãn những đại nguyện mà con đã phát.

“Nhĩ thời, Thế Tự Tại Vương Phật, tri kỳ cao minh, chí nguyện thâm quảng”, ý nói: Lúc bấy giờ, Thế Tự Tại Vương Phật biết tỳ-kheo phát tâm, ông ta rất cao minh, đã lập chí nguyện quá sâu, quá rộng. “Tức vị Pháp Tạng tỳ-kheo nhi thuyết kinh ngôn” [nghĩa là] liền giảng kinh cho tỳ-kheo Pháp Tạng. Lời đức Phật nói ra thì gọi là Kinh. Kế đó, Thế Tự Tại Vương Phật vì tỳ-kheo Pháp Tạng nói kinh như sau: “Thí như đại hải, nhất nhân đấu lượng, kinh lịch kiếp số, thượng khả cùng để, đắc kỳ diệu bảo. Nhân hữu chí tâm tinh tấn, cầu đạo bất chỉ, hội đương khắc quả, hà nguyện bất đắc?” (ví như biển cả, có một người dùng đấu để đong, trải qua nhiều kiếp, còn có thể thấu đến tận đáy, đạt được của báu mầu nhiệm. Người có lòng chí tâm tinh tấn, cầu đạo chẳng ngừng, ắt sẽ đạt được cái quả, có nguyện nào mà chẳng đạt được?) Thế Tự Tại Vương Phật bèn khai thị: - Ngươi phát nguyện rất sâu, rất rộng, ngươi phải phát khởi cái tâm lâu xa, còn phải phát tâm tinh tấn. Lâu xa là vì chẳng thể thành công trong một thời gian ngắn. Nếu ngươi giải đãi, buông lung, dẫu thời gian rất lâu, vẫn chẳng hữu dụng. Dẫu thời gian dài cách mấy, vẫn phải tinh tấn.

Trước tiên, [đức Phật] nói một thí dụ. Ví như có một người muốn thu nhặt của báu nơi đáy biển, dưới đáy biển có bảo châu ma-ni. Có được bảo châu ma-ni, sẽ có thể cứu độ hết thảy mọi người trong thế gian. Viên bảo châu ma-ni ấy được gọi là Như Ý Bảo Châu. Treo viên Như Ý Châu ấy lên, treo trên sào cao, người cầu nguyện bèn tận lực tìm kiếm ở dưới. Quý vị cầu gì, ở phía dưới châu Ma Ni sẽ ban cho quý vị thứ đó, đều đúng như ý của quý vị, nên gọi là Như Ý Châu. Người ấy muốn cứu độ những kẻ bần cùng, khổ não trong thế gian, kẻ chẳng có quần áo sẽ có quần áo, chẳng có đồ ăn sẽ có đồ ăn. Hễ có được bảo châu ma-ni, sẽ đều có thể mãn nguyện. Bảo châu Ma-ni ở nơi đâu? Ở dưới đáy biển. Người ấy bèn phát tâm, muốn múc cạn nước biển. Dùng thứ gì để múc? Hiện thời còn có máy bơm nước, thời cổ chẳng có máy bơm nước. [Người ấy] dùng đấu để đong, tức là dùng đấu múc nước biển, trải qua nhiều đại kiếp, kết quả sẽ như thế nào? Tát cạn nước biển, thấu tận đáy, bèn đạt được diệu bảo. Điều này có nghĩa là: Chỉ cần quý vị có nguyện tâm kiên cố, chiếu theo nguyện tâm của quý vị mà tu hành, chẳng có gì không đạt được mục đích.

Phần kinh văn tiếp theo thí dụ ấy đã chép: “Nhân hữu chí tâm tinh tấn”, [ý nói] quý vị có cái tâm chí thành, tinh tấn, chẳng giải đãi. “Cầu đạo bất chỉ, hội đương khắc quả” (cầu đạo chẳng ngừng, sẽ có thể đạt được cái quả). Hãy nên hiểu chữ Khắc (剋) là “có thể chứng”. Trong tương lai, quý vị sẽ nhất định chứng đắc quả vị. “Hà nguyện bất đắc?”, ý nói: Quý vị phát ra nguyện gì, chẳng có nguyện nào không được mãn nguyện, nhất định sẽ mãn nguyện.

“Ư thị, Thế Tự Tại Vương Phật, tức vị quảng thuyết nhị bách nhất thập ức chư Phật sát độ, thiên nhân chi thiện ác, quốc độ chi thô diệu, ứng kỳ tâm nguyện, tất hiện dữ chi” (ngay khi ấy, Thế Tự Tại Vương Phật liền vì tỳ-kheo nói rộng rãi hai trăm mười ức các cõi Phật, sự thiện ác của trời người, sự thô thiển hay tinh diệu trong cõi nước, ứng với tâm nguyện của tỳ-kheo mà đều hiện cho thấy). Đoạn này được mở đầu bằng lời khích lệ. Ông đã phát nguyện ấy rất cao sâu, nhưng ông phải tinh tấn. Tiếp đó, [Thế Tự Tại Vương Phật] bèn dạy tỳ-kheo Pháp Tạng pháp môn Tịnh Độ. Đối với một vị Phật nào đó, một quốc độ nào đó, đức Phật ấy đã tu tịnh độ ấy như thế nào? Tu nhân hạnh gì? Kết thành quả gì? Một Phật độ [tối thiểu] là một tam thiên đại thiên thế giới. [Thế Tự Tại Vương Phật] đã nói bao nhiêu [cõi Phật] như thế? Nói rộng đến hai trăm mười ức sát độ của chư Phật. “Sát độ” (剎土) là thế giới, nhưng đều là tịnh độ, còn có điểm bất đồng là trời người có khi là thuần thiện hay thuần ác, còn có những cõi thiện ác xen tạp. Quốc độ có khi là thuần diệu chẳng thô, có khi là thô lẫn diệu đều có. Quốc độ thanh tịnh của mười phương chư Phật đều là cõi nước thanh tịnh, trong ấy cũng có cõi không trang nghiêm cho lắm. Do vậy, đức Phật vừa bảo tỳ-kheo Pháp Tạng, mỗi vị Phật trong mỗi cõi Phật đều có thần thông diệu dụng, vừa nói cảnh giới bảo tỳ-kheo hãy xem: “Ứng kỳ tâm nguyện, tất hiện dữ chi” (ứng theo tâm nguyện của tỳ-kheo đều hiện cho thấy). Nói đến cõi Phật nào, “ông cứ xem đi!” Liền hiện quốc độ ấy cho tỳ-kheo thấy. Chẳng hạn như nói đến thế giới của Phật Dược Sư là cõi lưu ly trang nghiêm, ngay lúc đó liền bảo tỳ-kheo hãy xem thử.

2.2.1.2.2.1.3. Pháp Tạng nghe dạy, y pháp tu hành

(Kinh) Thời bỉ tỳ-kheo, văn Phật sở thuyết nghiêm tịnh quốc độ, giai tất đổ kiến, khởi phát vô thượng thù thắng chi nguyện. Kỳ tâm tịch tĩnh, chí vô sở trước, nhất thiết thế gian, vô năng cập giả, cụ túc ngũ kiếp, tư duy nhiếp thủ trang nghiêm Phật quốc thanh tịnh chi hạnh.

A Nan bạch Phật: - Bỉ Phật quốc độ, thọ lượng kỷ hà?

Phật ngôn: - Kỳ Phật thọ mạng, tứ thập nhị kiếp. Thời Pháp Tạng tỳ-kheo, nhiếp thủ nhị bách nhất thập ức chư Phật diệu độ thanh tịnh chi hạnh.

(經)時彼比丘，聞佛所說嚴淨國土，皆悉覩見，起發無上殊勝之願。其心寂靜，志無所著。一切世間，無能及者。具足五劫，思惟攝取莊嚴佛國清淨之行。阿難白佛：彼佛國土，壽量幾何？佛言：其佛壽命，四十二劫。時法藏比丘，攝取二百一十億諸佛妙土清淨之行。

(Kinh: Khi ấy, vị tỳ-kheo đó nghe đức Phật nói các cõi nước trang nghiêm, thanh tịnh, thảy đều trông thấy, bèn phát khởi nguyện thù thắng vô thượng. Tâm Ngài tịch tĩnh, chí chẳng đắm trước, hết thảy thế gian chẳng ai có thể sánh bằng, trọn đủ năm kiếp tư duy nhiếp thủ các hạnh thanh tịnh trang nghiêm cõi Phật.

Ngài A Nan bạch Phật: - Trong cõi Phật ấy, thọ lượng bao nhiêu?

Đức Phật nói: - Thọ mạng của vị Phật ấy là bốn mươi hai kiếp. Khi đó, tỳ-kheo Pháp Tạng nhiếp thủ hạnh thanh tịnh từ hai trăm mười ức các cõi nước mầu nhiệm của chư Phật).

“Thời bỉ tỳ-kheo” (Khi ấy, tỳ-kheo), [“tỳ-kheo”] tức là tỳ-kheo Pháp Tạng, “văn Phật sở thuyết” [nghĩa là] nghe Thế Tự Tại Vương Phật nói, “nghiêm tịnh quốc độ”, các loại cõi nước trang nghiêm, thanh tịnh đó, “giai tất đổ kiến”, thảy đều tận mắt trông thấy. Đó là thần thông diệu dụng của Thế Tự Tại Vương Phật, vừa nói cho tỳ-kheo nghe, vừa khiến cho tỳ-kheo trông thấy. Nay chúng tôi rút nhỏ con số một tí để chúng ta có thể kiên cố tín tâm của chính mình. Hiện thời, chúng ta có thể quán tưởng: Có một vị đại đức tỳ-kheo phát tâm muốn tạo lập một thập phương đạo tràng để có thể cho người xuất gia trong mười phương đều đến đó tu hành. Vị này là tỳ-kheo mới phát tâm, tìm được một vị lão sư phụ, bèn thỉnh giáo vị ấy khai thị: “Con phát nguyện rất lớn, rất cao như thế đó, nhưng con chẳng biết tu như ra sao? Tạo như thế nào? Thầy là bậc tham phỏng nhiều, học rộng, đã từng thấy quá nhiều đạo tràng, hy vọng thầy sẽ dạy nhiều điều cho con tham khảo”. Vị lão tu hành ấy chỗ nào cũng đã từng đi qua, lại còn rất lưu tâm, hễ đến một đạo tràng, [vị ấy bèn chú tâm quan sát] đạo tràng ấy tốt đẹp như thế nào? Tốt đẹp ở chỗ nào? Còn có những chỗ nào chưa tốt, vị ấy đều ghi nhớ rất rõ ràng, lại còn chụp vào phim, đều giữ được. Nay gặp vị tỳ-kheo mới phát tâm xin vị [lão tu hành] ấy chỉ dạy, vị ấy liền lấy ra toàn bộ những thước phim ấy, tối thiểu là có hai mươi mốt tòa đại tùng lâm. Hai trăm mười ức cõi nước của chư Phật như trong kinh [đã nói] chẳng phải là cảnh giới của chúng ta, tính không ra, nhưng hai mươi mốt ngôi đại tự viện thì tính toán được! Chẳng hạn như nói chùa Thiên Ninh, chùa Thiên Đồng, chùa Kim Sơn, chùa Cao Minh… ở Đại Lục, hai mươi mốt ngôi đại tự viện nổi tiếng, bỏ phim vào máy chiếu, chiếu cho vị tỳ-kheo mới phát tâm xem: “Thầy thấy đây là chùa Thiên Ninh, đại điện tốt đẹp như thế này, như thế nọ”. Lại đổi sang tấm phim khác, chùa Thiên Đồng, chùa Kim Sơn, chùa Cao Minh[9], mỗi mỗi đều bảo tỳ-kheo xem, vừa giảng giải đạo tràng nào đó tốt đẹp như thế ấy, nhưng trong đó còn có chút khuyết điểm, cũng bảo cho tỳ-kheo biết. Vị tỳ-kheo mới phát tâm ấy có tài liệu để tham khảo, hai mươi mốt tòa đại tùng lâm, tất cả những ưu điểm, những chỗ tốt đẹp đều chọn lọc, tùng lâm nào có những khuyết điểm bất hảo, thảy đều loại bỏ. Kiến lập một thập phương tùng lâm, kiến lập một đại đạo tràng như thế đó. Đại đạo tràng ấy trang nghiêm vượt trỗi hai mươi mốt tòa tùng lâm, nay đã làm được. Con số nhỏ hơn một tí, chúng ta có thể phát sanh lòng tin. Quý vị phát tâm muốn xây dựng một đại đạo tràng, phát cái tâm ấy là đúng, [thế nhưng] nhất định phải có tài liệu, tham khảo tài liệu cho nhiều, quý vị mới tạo được một ngôi đại đạo tràng, mới có thể trang nghiêm.

Quý vị chẳng tham khảo tài liệu, cứ tùy tiện tạo, chuyện này chẳng phải là cứ có tiền là có thể tạo. Có tiền mà quý vị chẳng biết dùng, sẽ tạo ra [một ngôi tùng lâm] chẳng trang nghiêm. Chúng tôi chẳng cần phải nói đến tên tuổi của ngôi chùa ấy. Có một tự viện tạo một bài lâu[10], tốn công chẳng ít, nhưng quá thấp, hoàn toàn chẳng tương xứng với đại điện (chánh điện), trông rất chướng mắt! Sao mà xây cất chẳng phối hợp, trước đại điện lại tạo một tòa bài lâu thấp lủn chủn như vậy? Chẳng phải là tôi thấy không thuận mắt, có thể là người thấy gai mắt quá nhiều. Hiện thời, ngôi chùa ấy đã phá bỏ tòa bài lâu ấy, nay họ đã xây một tòa bài lâu cao [tương xứng], chẳng phải là đã tốn tiền oan uổng xây tòa bài lâu thấp chủn trước kia ư? Đó là người phát tâm lần đầu, phát tâm tốt đẹp, nhưng chẳng tham học, chẳng tham khảo tài liệu, làm ra sẽ không đủ trang nghiêm. Do vậy, quý vị phát tâm kiến trúc đạo tràng, phát ra cái tâm ấy là đúng, nhưng nhất định phải có tài liệu để tham khảo, trong Phật môn gọi là “bão tham bão học” (tham khảo nhiều, học rộng). Quý vị đi khắp nơi xem xét, học hỏi, tham khảo cho nhiều, quý vị xây cất đạo tràng, nhất định sẽ xây dựng vĩ đại, trang nghiêm. Chúng tôi nói đến một cảnh giới bé tí, muốn dựng một đạo tràng, phải chọn lựa tài liệu từ hai mươi mốt tòa tùng lâm!

Tỳ-kheo Pháp Tạng, tức là A Di Đà Phật trong khi còn tu nhân, cảnh giới to hơn chúng ta nhiều. Thế Tự Tại Vương Phật lại càng chẳng phải là một vị thiện tri thức tầm thường. Vì thế, khi Ngài giảng giải cho tỳ-kheo Pháp Tạng hai trăm mười ức Tịnh Độ, chúng ta có thể biết thế giới Cực Lạc trang nghiêm cỡ nào, trang nghiêm vượt trỗi hai trăm mười ức Tịnh Độ của chư Phật! Trong hư không, chẳng có cõi Phật tịnh độ thứ hai nào vượt trỗi thế giới Cực Lạc, vì sao? Vì tỳ-kheo Pháp Tạng chọn lấy sự trang nghiêm từ hai trăm mười ức cõi tịnh, tập hợp chúng lại, tạo thành một đạo tràng. Quý vị hãy ngẫm xem, còn gì có thể vượt trỗi được chăng?

“Khởi phát vô thượng thù thắng chi nguyện” (dấy khởi nguyện thù thắng vô thượng): Sau khi tỳ-kheo Pháp Tạng trông thấy hai trăm mười ức quốc độ thanh tịnh trang nghiêm, liền phát đại nguyện, phát đại nguyện thù thắng nhất, vô thượng nhất. “Kỳ tâm tịch tĩnh, chí vô sở trước. Nhất thiết thế gian, vô năng cập giả” (tâm Ngài tịch tĩnh, chí chẳng đắm trước, hết thảy thế gian không ai có thể sánh bằng): Ngài phát nguyện, phát ra nguyện thù thắng vô thượng, tức là ta sẽ chắt lọc tinh hoa từ hai trăm mười ức quốc độ của chư Phật, ta sẽ tạo thành thế giới Cực Lạc, nhưng Ngài đã chiếu theo bổn tánh thanh tịnh của chính mình để phát nguyện. “Kỳ tâm tịch tĩnh, chí vô sở trước” (tâm Ngài tịch tĩnh, chí chẳng đắm trước): Chẳng có một tâm niệm chấp trước nào! “Nhất thiết thế gian, vô năng cập giả” (hết thảy thế gian, chẳng ai có thể sánh bằng), hết thảy thế gian, ai phát nguyện mà chẳng chấp tướng, chẳng có ai vượt trỗi tỳ-kheo Pháp Tạng được! Vì thế, trong phần trước, có nói đến pháp bình đẳng bất sanh bất diệt, tôi đã giảng rồi, nhưng nhắc lại, vì muốn chư vị liễu giải đạo lý này, tức là Phật Tánh của chúng ta cũng là bản thể của chúng ta, còn gọi là diệu lý Thật Tướng. Do nương vào bản thể Phật Tánh, nương vào diệu lý Thật Tướng, nên Ngài phát nguyện mà chẳng dấy lên chấp trước. Khi chẳng dấy lên chấp trước, nguyện ấy mới là nguyện thanh tịnh. Quý vị kiến lập hạnh môn ấy mới gọi là nguyện thanh tịnh, hạnh môn do quý vị kiến lập mới gọi là hạnh môn thanh tịnh, quốc độ, đạo tràng do quý vị tạo ra mới gọi là quốc độ thanh tịnh, hoặc đạo tràng thanh tịnh.

Nói tới chuyện chúng ta có thể làm được, [chẳng hạn như] hiện thời chúng ta muốn phát tâm dựng một đại đạo tràng. Phát tâm xây dựng một đại đạo tràng chẳng phải là chuyện dễ dàng. Phát tâm bất quá chỉ là phát tâm, còn xây dựng thì sao? Xây dựng đạo tràng liên quan đến phước báo đã vun bồi trong đời trước, kiếp trước. Có phước báo hay không, đó là một mối quan hệ to lớn. Đời trước quý vị vun bồi phước báo nhiều, như vậy thì quý vị xây cất một đại đạo tràng rất thuận lợi. Nếu đời trước, quý vị vun bồi phước báo nhỏ nhoi, vun bồi phước báo chẳng đủ, vậy thì xây dựng một đại đạo tràng sẽ rất khó khăn. Ở đây, quý vị phải chú ý, chú ý điều gì? Hãy chú ý đừng nên chấp tướng. Ta phát tâm xây dựng đạo tràng, chẳng xây dựng thành công, sẽ trọn chẳng ngưng nghỉ, đấy là dũng mãnh tinh tấn. Nếu quý vị chấp tướng, xây cất đạo tràng ấy xong, hết thảy tín đồ đều giúp đỡ quý vị, nguyện ấy được thành tựu rất mau, do quý vị chấp tướng, sẽ dễ dàng dấy lên phiền não ngã mạn, ngỡ mình ghê gớm lắm! “Các ngươi xem đó, ta dựng đại đạo tràng này, xây dựng rất nhanh chóng”. Đấy là cái tâm ngã mạn. Ngã mạn là căn bản phiền não, “tham, sân, si, mạn, nghi”! Nó là một trong năm món căn bản phiền não, chính mình bất tri bất giác dấy lòng ngã mạn. Nếu phước báo của quý vị chẳng đủ, nhưng quý vị chẳng biết, dựng môt đạo tràng, phát nguyện tạo dựng [sẽ gặp] hết sức khó khăn, hóa duyên chẳng được, toàn gặp phải chuyện gai góc, đụng chuyện này, vấp chuyện kia, như thế nào? Đạo tâm của chính mình bị đập tan hết. “Ôi chao! Chẳng tạo đạo tràng được, ta lên núi ở trong lều tranh cho rồi!” Quý vị thoái thất đạo tâm, vì sao? Quý vị chấp tướng, ta muốn xây dựng đạo tràng nhất định phải đạt tới mục đích, giống như dùng đấu đong nước biển. Quý vị múc sạch nước biển đổ ra ngoài, va vấp cỡ nào, ta vẫn chẳng ngã lòng, thuận lợi cỡ nào, ta vẫn chẳng dám dấy tâm ngã mạn. Chuyện này đòi hỏi quý vị đừng chấp tướng, đấy chính là công phu!

“Cụ túc ngũ kiếp, tư duy nhiếp thủ trang nghiêm Phật quốc thanh tịnh chi hạnh” (trọn đủ năm kiếp, tư duy nhiếp thủ hạnh thanh tịnh trang nghiêm cõi Phật): Ngài phát nguyện bèn tu hành, thời gian tu tập tròn đủ năm đại kiếp, nên nói là “cụ túc ngũ kiếp”. Tu hành trong năm đại kiếp, vừa tư duy, tức là đang suy xét, lại đồng thời phải nhiếp thủ, tức là chọn lọc từ sự trang nghiêm nơi các tịnh độ của chư Phật do Thế Tự Tại Vương Phật đã dạy, Tịnh Độ nào tốt nhất, trang nghiêm nhất? Ta thâu gom lại. Ngài tu hạnh thanh tịnh trang nghiêm tịnh độ như vậy, tu suốt năm đại kiếp.

“A Nan bạch Phật: Bỉ Phật quốc độ, thọ lượng kỷ hà?” (ngài A Nan bạch: - Cõi nước Phật ấy, thọ lượng là bao nhiêu?) Khi đó, sợ bọn người nghe kinh chúng ta sẽ dấy lòng nghi hoặc, tôn giả A Nan liền hỏi thay cho chúng ta. Vì trong thế giới Sa Bà này, đức Phật trụ thế tổng cộng tám mươi năm, ngay cả tiểu kiếp còn chưa thể nói được, huống hồ bàn đến đại kiếp? Ở đây, [đức Thế Tôn] nói tỳ-kheo Pháp Tạng tu hành suốt năm đại kiếp, tôn giả A Nan sợ chúng ta hoài nghi, liền thưa hỏi thay cho chúng ta: “Trong cõi nước của vị Phật ấy, Chánh Báo Phật, y báo, thế giới, quốc độ, thọ lượng là bao nhiêu? Lâu dài cỡ nào?” Đức Phật đáp: “Kỳ Phật thọ mạng, tứ thập nhị kiếp”, nghĩa là Thế Tự Tại Vương Phật trụ trong thế gian bốn mươi hai đại kiếp. “Thời Pháp Tạng tỳ-kheo nhiếp thủ nhị bách nhất thập ức chư Phật diệu độ thanh tịnh chi hạnh” (khi ấy, tỳ-kheo Pháp Tạng nhiếp thủ hạnh thanh tịnh hai trăm mười ức cõi Phật mầu nhiệm): Do Thế Tự Tại Vương Phật trụ thế lâu tới bốn mươi hai đại kiếp, tỳ-kheo Pháp Tạng mới tu năm đại kiếp. Thế Tự Tại Vương Phật tại thế rất lâu xa, cho nên tỳ-kheo Pháp Tạng nhiếp thủ các hạnh thanh tịnh của hai trăm mười ức cõi Phật mầu nhiệm.

2.2.1.2.2.2. Nói rộng về những điều đã tu

2.2.1.2.2.2.1. Nói rộng những đại nguyện trên đây

2.2.1.2.2.2.1.1. Pháp Tạng đến chỗ Phật, thưa rõ hạnh của chính mình

(Kinh) Như thị tu dĩ, nghệ bỉ Phật sở, khể thủ lễ túc, nhiễu Phật tam táp, hiệp chưởng nhi trụ, bạch Phật ngôn: “Thế Tôn! Ngã dĩ nhiếp thủ trang nghiêm Phật độ thanh tịnh chi hạnh”.

(經)如是修已，詣彼佛所，稽首禮足，遶佛三帀，合掌而住，白佛言：世尊！我已攝取莊嚴佛土清淨之行。

(Kinh: Tu như thế rồi, đến chỗ đức Phật ấy, dập đầu lễ dưới chân Phật, nhiễu quanh Phật ba vòng, đứng chắp tay, bạch Phật rằng: “Bạch Thế Tôn! Con đã nhiếp thủ hạnh thanh tịnh trang nghiêm cõi Phật”).

“Như thị tu dĩ, nghệ bỉ Phật sở, khể thủ lễ túc, nhiễu Phật tam táp, hiệp chưởng nhi trụ” (tu như thế rồi, đến chỗ đức Phật, dập đầu lễ dưới chân đức Phật, nhiễu Phật theo chiều phải ba vòng, đứng chắp tay): Tỳ-kheo Pháp Tạng lại đến gặp Thế Tự Tại Vương Phật để thưa trình. “Bạch Phật ngôn: - Thế Tôn! Ngã dĩ nhiếp thủ trang nghiêm Phật độ thanh tịnh chi hạnh” (bạch đức Phật rằng: “Thưa Thế Tôn! Con đã nhiếp thủ hạnh thanh tịnh trang nghiêm cõi Phật”). Sau khi con nghe đức Thế Tôn khai thị, con đã nhiếp thủ hạnh thanh tịnh trang nghiêm các cõi nước Phật, con đã tu năm đại kiếp. Từ con số “năm đại kiếp”, chúng ta biết Tây Phương Cực Lạc thế giới chẳng phải là bỗng dưng mà có, mà là do tỳ-kheo Pháp Tạng phát ra đại nguyện, chiếu theo đại nguyện để tu đại hạnh, tu trong năm đại kiếp bèn thành tựu. Quý vị thấy đại tùng lâm, đại đạo tràng, đã tu tạo mấy chục năm mới trang nghiêm như vậy, chẳng phải là một đại đạo tràng từ trên trời rơi xuống, cũng chẳng phải là trong hư không bỗng hiện ra thế giới Cực Lạc! Phật giáo nói “có nhân bèn có quả, nhân như thế nào thì mới có thể có quả như thế ấy”, chúng ta phải kiên định tín tâm, nhất định tin tưởng thế giới Cực Lạc!

2.2.1.2.2.2.1.2. Như Lai dạy [Pháp Tạng] hãy nói ra

(Kinh) Phật cáo tỳ-kheo: “Nhữ kim khả thuyết, nghi tri thị thời, phát khởi duyệt khả nhất thiết đại chúng. Bồ Tát văn dĩ, tu hành thử pháp, duyên trí mãn túc vô lượng đại nguyện”.

(經)佛告比丘：汝今可說，宜知是時，發起悅可一切大眾。菩薩聞已，修行此法，緣致滿足無量大願。

(Kinh: Đức Phật bảo tỳ-kheo: “Ông nay hãy nên nói, hãy nên biết là đúng lúc để phát khởi sự vui sướng, tán thành nơi hết thảy đại chúng. Hàng Bồ Tát nghe xong, tu hành pháp này, nhờ vào đó mà đầy đủ vô lượng đại nguyện”).

“Phật cáo tỳ-kheo”: Thế Tự Tại Vương Phật bảo tỳ-kheo Pháp Tạng: “Nhữ kim khả thuyết, nghi tri thị thời” (ông nay hãy nên nói, hãy nên biết là đúng lúc), hiện thời, ông hãy nên nói về hạnh môn nhiếp thủ tịnh độ, quốc độ, nhiếp thủ như thế nào? Dùng hạnh môn gì? Ông hãy nên biết, đây chính là thời gian [thích hợp] để ông nói ra. Thời gian như thế nào vậy? Vì có ta là Thế Tự Tại Vương Phật có thể chứng minh cho ông. “Phát khởi duyệt khả nhất thiết đại chúng” (phát khởi sự vui sướng, tán thành của hết thảy đại chúng): Ông hãy nói ra, ông đã phát nguyện gì? Tu hạnh gì? Thành tựu thế giới Cực Lạc tức là ông đã “phát khởi duyệt khả nhất thiết đại chúng”, [nghĩa là] khiến cho hết thảy đại chúng đều sanh tâm hoan hỷ, đều tán thành ông đã làm đúng; điều này gọi là “duyệt khả” (悅可). Đại chúng nơi này đều là đại chúng Đại Thừa.

“Bồ Tát văn dĩ, tu hành thử pháp” (Bồ Tát nghe xong, tu hành pháp này): Mọi người đều dựa theo đó mà tu hành, đều hành pháp môn Tịnh Độ này. “Duyên trí mãn túc” (do vậy mà đạt được trọn đủ), “trí” (致) là đạt được, kết quả là nhân duyên được trọn đủ. “Vô lượng đại nguyện”: Nay chúng ta niệm Phật, niệm kinh, hoặc là giảng kinh. “Nguyện dĩ thử công đức, trang nghiêm Phật tịnh độ” (nguyện do công đức này, trang nghiêm Phật Tịnh Độ): Chúng ta là sơ phát tâm Bồ Tát, nghe tỳ-kheo Pháp Tạng tu Tịnh Độ, chúng ta muốn tham gia góp một phần công đức, những vị Đại Thừa Bồ Tát ấy nghe xong, sẽ đều tu pháp môn này, sẽ đều có thể trọn đủ đại nguyện tu Tịnh Độ này!

2.2.1.2.2.2.1.3. Pháp Tạng tự nói lời nguyện của chính mình

(Kinh) Tỳ-kheo bạch Phật: “Duy thùy thính sát! Như ngã sở nguyện, đương cụ thuyết chi”.

(經)比丘白佛：唯垂聽察！如我所願，當具說之。

(Kinh: Tỳ-kheo bạch Phật: “Kính xin [đức Phật] rủ lòng nghe xét, như đối với lời nguyện của con, sẽ nói đầy đủ [như sau]”).

“Tỳ-kheo bạch Phật”: Tỳ-kheo Pháp Tạng bẩm báo với Thế Tự Tại Vương Phật. “Duy thùy thính sát” (xin rủ lòng nghe xét): Điều này mang ý nghĩa tôn kính Phật. Phật cao vời ở trên, nghe con nói ắt phải nghiêng người xuống nghe. Đấy gọi là “duy thùy thính sát”. “Như ngã sở nguyện, đương cụ thuyết chi” (như lời nguyện của con, sẽ nói đầy đủ): Thế Tự Tại Vương Phật bảo tỳ-kheo Pháp Tạng hãy nói ra hạnh thanh tịnh do chính tỳ-kheo đã tu; do vậy, tỳ-kheo Pháp Tạng bèn nêu bày đại nguyện do chính mình đã phát. Hãy nên biết, pháp môn của tỳ-kheo Pháp Tạng là do đại nguyện của chính Ngài dẫn xuất, thường nói là “y nguyện dẫn hạnh” (nương theo nguyện mà dẫn khởi hạnh), nêu bày đại nguyện của Ngài cũng tức là nêu bày pháp môn của chính Ngài. Do vậy, tiếp đó, [kinh văn] nêu rõ bốn mươi tám đại nguyện do tỳ-kheo Pháp Tạng đã phát. Hằng ngày, chúng ta tụng kinh khóa tối, trước khi niệm danh hiệu A Di Đà Phật, trước đó bèn niệm tám câu kệ tán Phật: “A Di Đà Phật thân kim sắc, tướng hảo quang minh vô đẳng luân, bạch hào uyển chuyển ngũ Tu Di, cám mục trừng thanh tứ đại hải, quang trung hóa Phật vô số ức, hóa Bồ Tát chúng diệc vô biên, tứ thập bát nguyện độ chúng sanh, cửu phẩm hàm linh đăng bỉ ngạn”. Bài kệ tán Phật gồm tám câu ấy, bảy câu đều phát xuất từ Thập Lục Quán Kinh, chỉ có một câu “tứ thập bát nguyện độ chúng sanh” trích từ kinh Vô Lượng Thọ; vậy thì bốn mươi tám đại nguyện là bốn mươi tám đại nguyện nào? Nay tôi sẽ nói từng điều cho quý vị nghe, quý vị sẽ biết A Di Đà Phật tạo lập thành công Tây Phương Cực Lạc thế giới như thế nào? Chính là do đã dựa trên bốn mươi tám đại nguyện này mà tạo lập thành công.

Trong bốn mươi tám đại nguyện ấy, ý nghĩa được phân thành ba loại:

1) Nhiếp thủ Phật thân nguyện: Tôi, tỳ-kheo Pháp Tạng, có thể thành tựu thân Phật bằng cách nào?

2) Nhiếp thủ Tịnh Độ nguyện: Tôi, tỳ-kheo Pháp Tạng, thành tựu một quốc độ thanh tịnh như thế nào?

3) Nhiếp thủ chúng sanh nguyện: Tôi, tỳ-kheo Pháp Tạng, nhiếp thủ chúng sanh trong mười phương sanh về thế giới trang nghiêm thanh tịnh của tôi như thế nào?

Trong bốn mươi tám đại nguyện ấy, nguyện thứ mười hai, nguyện thứ mười ba, và nguyện thứ mười bảy là nhiếp thủ Phật thân nguyện, mong thành tựu Phật thân. Nguyện thứ ba mươi mốt và nguyện thứ ba mươi hai, hai nguyện này là nhiếp thủ Tịnh Độ nguyện. Bốn mươi ba nguyện kia đều là nhiếp thủ chúng sanh nguyện.

1) Nguyện thứ nhất, cõi nước không có ác đạo

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc hữu địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國有地獄、餓鬼、畜生者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, cõi nước có địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Trước hết, nói về đại nguyện thứ nhất, nguyện trong cõi nước của Ngài chẳng có ba ác đạo. “Thiết ngã đắc Phật, quốc hữu địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh giả, bất thủ Chánh Giác” (nếu tôi thành Phật, cõi nước có địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác): Những nguyện do A Di Đà Phật đã phát đều là từ trong thế giới Sa Bà này. Ngài trông thấy chúng sanh khổ sở như vậy, muốn cứu độ chúng sanh lìa khổ được vui. Chúng sanh đau khổ, khổ nhất là đọa lạc trong ba ác đạo. Đã đọa lạc rồi, khổ sở dữ dội, thời gian [chịu khổ] lại dài! Hễ đọa lạc trong tam ác đạo, muốn trở mình thoát ra, chẳng biết phải trải qua bao nhiêu đại kiếp? Do vậy, Ngài phát nguyện, tôi muốn tạo ra một quốc gia, căn bản là chẳng có ba ác đạo. Nếu tôi tạo ra một quốc gia, tạo thành một quốc độ, nếu trong quốc độ của tôi mà có địa ngục, ngạ quỷ, súc sanh, tức ba ác đạo, tôi chẳng giữ lấy Chánh Giác, [tức là] tôi tuyệt đối chẳng thành Phật.

Đại nguyện thứ nhất là “Tây Phương Cực Lạc thế giới chẳng có ba ác đạo”; trên thực tế, ngay cả A-tu-la đạo cũng chẳng có! Trong kinh Phật, có khi chia thành lục đạo, có khi chia thành ngũ đạo, tức thiên đạo, nhân đạo, địa ngục đạo, ngạ quỷ đạo, và súc sanh đạo. Không chỉ là chẳng có ba ác đạo, ngay cả A-tu-la đạo cũng chẳng có. Hãy nhớ, Tây Phương Cực Lạc thế giới chỉ có thiên đạo và nhân đạo là hai đường chúng sanh, mà hai đạo chúng sanh ấy có thể giao tiếp, qua lại với nhau. Đấy là đại nguyện thứ nhất. “Bất thủ Chánh Giác” là lời thề nguyền do Ngài lập ra.

Chúng sanh chẳng nghe biết Phật pháp, chẳng biết thành Phật, làm Phật là gì! Họ cũng chưa hề nghe qua. Kẻ đã nghe Phật pháp thì sao? Chẳng phát nổi đại tâm, chẳng dám thành Phật! Đã được nghe Phật pháp, họ cũng tin tưởng có Phật, vậy thì [bảo họ] “quý vị phải phát tâm thành Phật”. [Họ than vãn]: “Ối giời! Tôi là một chúng sanh phàm phu khổ não, tôi làm sao dám thành Phật cho nổi!” Họ chẳng dám thành Phật. Lại còn có một hạng chúng sanh, đã phát tâm mong thành Phật, nhưng công phu của chính họ chẳng đủ, muốn thành Phật mà chẳng thể thành, tâm tâm niệm niệm mong thành Phật, nhưng chính họ chẳng thể thành Phật. Nhưng đối với các vị đại Bồ Tát, thành Phật thì tuyệt đối là có thể thành, vì các Ngài phát đại nguyện, lập đại hạnh, chẳng mãn nguyện sẽ chẳng thành Phật. Đối với việc thành Phật, các Ngài đã lập một lời thề: Nếu ta chẳng đạt được mục đích của ta, chẳng thỏa mãn nguyện của ta, ta chẳng đến cõi Phật ấy. “Bất thủ Chánh Giác” có ý nghĩa này.

2) Nguyện thứ hai, chẳng còn đọa vào ba ác đạo

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung thiên nhân, thọ chung chi hậu, phục cánh tam ác đạo giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中天人壽終之後，復更三惡道者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, trời người trong nước sau khi mạng chung, lại đọa trong ba ác đạo, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đại nguyện thứ hai, chẳng còn đọa trong ác đạo. Tây Phương Cực Lạc thế giới chẳng có ba ác đạo, quý vị từ thế giới Cực Lạc lui xuống, tức là sanh vào trong thế giới khác có ba ác đạo, quý vị có còn phải đọa trong ba đường ác hay chăng? Sẽ chẳng thoái chuyển! Chỉ cần quý vị sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới, sẽ vĩnh viễn chẳng đọa lạc trong ba ác đạo. Kinh văn chép: “Thiết ngã đắc Phật, quốc trung thiên nhân” (nếu tôi thành Phật, trời người trong nước): Trong cõi của Ngài chỉ có thiên đạo và nhân đạo. “Thọ chung chi hậu, phục cánh tam ác đạo giả, bất thủ Chánh Giác” (sau khi mạng chung mà còn vào trong ba ác đạo, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác), tuyệt đối sẽ chẳng đọa lạc vào ba ác đạo nữa!

3) Nguyện thứ ba, thân chân kim sắc

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung thiên nhân, bất tất chân kim sắc giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中天人，不悉真金色者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, trời người trong nước tôi không đều là thân màu vàng ròng, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đại nguyện thứ ba, thân thể của trời người trong cõi nước của Ngài đều là kim sắc. “Thiết ngã đắc Phật, quốc trung thiên nhân, bất tất chân kim sắc giả, bất thủ Chánh Giác” (nếu tôi thành Phật, trời người trong nước tôi không đều là thân màu vàng ròng, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác). Vì trong thế giới Sa Bà, chỉ có thân thể đức Phật là màu vàng ròng, tỳ-kheo Pháp Tạng phát nguyện: Nhân dân trong cõi nước của Ngài thảy đều là màu vàng ròng.

4) Nguyện thứ tư, hình sắc tương đồng

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung thiên nhân, hình sắc bất đồng, hữu hảo xú giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中天人，形色不同，有好醜者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, trời người trong nước tôi hình sắc khác nhau, có kẻ xấu, người đẹp, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đại nguyện thứ tư, hình sắc giống nhau. “Thiết ngã đắc Phật, quốc trung thiên nhân, hình sắc bất đồng, hữu hảo xú giả, bất thủ Chánh Giác” (nếu tôi thành Phật, trời người trong nước tôi hình sắc khác nhau, có kẻ xấu, người đẹp, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác): Nhân dân trong cõi nước, tức là thiên chúng và nhân chúng, thân thể của hai đường chúng sanh ấy đều là màu vàng ròng, tướng mạo giống nhau, chẳng chia ra ai là đẹp, ai là xấu. Vì phân chia xấu đẹp, sẽ dấy lên phiền não kiêu căng, ngã mạn, dấy lên phiền não ghen tỵ, chướng ngại. Do đó, Ngài phát nguyện, hình sắc, tức là thân hình và thân tướng của chúng sanh trong cõi nước của Ngài chẳng có kẻ xấu, người đẹp.

Hai đại nguyện trên đây, đại nguyện thứ ba là nguyện “thân đều là màu vàng ròng”, đại nguyện thứ tư là “hình sắc tương đồng”, chẳng có người đẹp, chẳng có kẻ xấu. Người học Phật pháp có thể lấy làm lạ đôi chút. Người học Phật pháp chúng ta phải suy đến cái nhân trong đời trước và cái quả trong đời này. Đời này vì sao làm người, là một người trưởng thành tướng mạo trang nghiêm, dễ coi, vì sao người ấy được như vậy? Vì đời trước đã vun bồi cái nhân khác nhau, vậy thì sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới, A Di Đà Phật phát nguyện khiến cho chúng ta đều có tướng mạo như nhau, làm sao có thể giống nhau? Đó là vì cái nhân sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới đều như nhau, nhân gì vậy? Đều do niệm A Di Đà Phật mà sanh về. Do vậy, sanh về bên đó, do đều nương theo đại nguyện của A Di Đà Phật mà tướng mạo tương đồng.

5) Nguyện thứ năm, Túc Mạng Trí Thông

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung thiên nhân, bất thức Túc Mạng, hạ chí tri bách thiên ức na-do-tha chư kiếp sự giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中天人，不識宿命，下至知百千億那由他諸劫事者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, trời người trong nước tôi chẳng biết Túc Mạng, tối thiểu là biết những chuyện trong trăm ngàn ức na-do-tha[11] kiếp, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đại nguyện thứ năm, tỳ-kheo Pháp Tạng phát nguyện: Nhân dân sanh về nước tôi, thảy đều sanh ra bèn có Túc Mạng Thông. Túc Mạng Thông là biết chuyện trong đời trước, kiếp trước. Biết chuyện trong đời trước là loại Túc Mạng Thông thấp nhất. [Người trong thế giới Cực Lạc] dẫu Túc Mạng Thông thuộc loại thấp nhất cũng sẽ biết “những chuyện trong trăm ngàn ức na-do-tha kiếp”, tức là biết chuyện trong trăm ngàn ức các kiếp. Nếu chẳng phải là như vậy, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác.

6) Nguyện thứ sáu, Thiên Nhãn thấy trọn khắp

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung thiên nhân, bất đắc Thiên Nhãn, hạ chí kiến bách thiên ức na-do-tha chư Phật quốc giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中天人，不得天眼，下至見百千億那由他諸佛國者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, trời người trong nước tôi chẳng đắc Thiên Nhãn, tối thiểu là thấy trăm ngàn ức na-do-tha các cõi Phật, chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đại nguyện thứ sáu là nguyện đắc Thiên Nhãn thấy trọn khắp. Sanh vào nước ấy, mỗi người bình thường đều có Thiên Nhãn Thông, có thể trông thấy thế giới của mười phương chư Phật, thấy rất rõ ràng. Thiên Nhãn Thông ở mức độ thấp nhất thì cũng có thể thấy trăm ngàn ức na-do-tha các cõi nước của chư Phật. Nếu chẳng như vậy, chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác.

7) Nguyện thứ bảy, Thiên Nhĩ nghe trọn khắp

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung thiên nhân, bất đắc Thiên Nhĩ, hạ chí văn bách thiên ức na-do-tha chư Phật sở thuyết, bất tất thọ trì giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中天人，不得天耳，下至聞百千億那由他諸佛所說，不悉受持者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, trời người trong nước tôi chẳng đắc Thiên Nhĩ, tối thiểu chẳng nghe lời dạy của trăm ngàn ức na-do-tha chư Phật, chẳng đều thọ trì, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đại nguyện thứ bảy là nguyện đắc Thiên Nhĩ Thông. Người sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới, không chỉ nghe A Di Đà Phật thuyết pháp, mà chư Phật thuyết pháp trong trăm ngàn ức quốc độ ở phương khác, người ấy đều có thể nghe được. Vì sao? Vì quý vị có Thiên Nhĩ, có thể nghe chư Phật thuyết pháp trong các thế giới chư Phật.

8) Nguyện thứ tám, đều biết tâm của kẻ khác

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung thiên nhân, bất đắc kiến Tha Tâm Trí, hạ chí tri bách thiên ức na-do-tha chư Phật quốc trung chúng sanh tâm niệm giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中天人，不得見他心智，下至知百千億那由他諸佛國中眾生心念者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, trời người trong nước tôi chẳng đạt được Tha Tâm Trí, tối thiểu là biết tâm niệm của chúng sanh trong trăm ngàn ức na-do-tha các cõi Phật, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đại nguyện thứ tám là nguyện đắc Tha Tâm Trí. Chư Phật quán sát căn cơ của chúng sanh bằng cách sử dụng Tha Tâm Thông, còn gọi là Tha Tâm Trí. Trời người sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới, thảy đều đắc Tha Tâm Trí, tối thiểu là thảy đều có thể biết tâm niệm của chúng sanh trong trăm ngàn ức quốc độ ở phương khác. Nếu chẳng như vậy, chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác.

9) Nguyện thứ chín, Thần Túc vô ngại

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung thiên nhân, bất đắc Thần Túc, ư nhất niệm khoảnh, hạ chí bất năng siêu quá bách thiên ức na-do-tha chư Phật quốc giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中天人，不得神足，於一念頃，下至不能超過百千億那由他諸佛國者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, trời người trong nước tôi chẳng đắc Thần Túc, trong khoảng một niệm, tối thiểu là chẳng thể vượt qua trăm ngàn ức na-do-tha các cõi Phật, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đại nguyện thứ chín là nguyện đắc Thần Túc Thông, gọi là “Thần Túc vô ngại”. “Thiết ngã đắc Phật, quốc trung thiên nhân, bất đắc Thần Túc” (nếu tôi thành Phật, trời người trong nước chẳng đắc Thần Túc), gọi là Thần Túc Thông. “Ư nhất niệm khoảnh”, trong khoảng một niệm. “Hạ chí bất năng siêu quá bách thiên ức na-do-tha chư Phật quốc giả, bất thủ Chánh Giác” [nghĩa là]: Trong một niệm, có thể vượt qua các cõi nước Phật. Kinh Di Đà nói: Trong khoảng một bữa ăn, có thể dùng hương hoa cúng dường mười vạn ức Phật. Đấy vẫn là tối thiểu, [vì trong thực tế], trong một niệm ấy, [người trong cõi Cực Lạc] có thể vượt qua trăm ngàn ức na-do-tha cõi nước của chư Phật.

Trên đây [là những nguyện cho thấy] sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới sẽ trọn đủ năm món thần thông này. Trong thế giới Sa Bà, sanh lên trời, cũng có thể đạt được năm thứ thần thông ấy, chúng được gọi là Báo Thông (報通, thần thông đạt được do quả báo). Sanh lên trời là quả báo của chư thiên, tự nhiên có năm loại thần thông; sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới, năm loại thần thông càng cao, càng sâu hơn! Tiếp theo đây, còn có loại thần thông thứ sáu, gọi là Lậu Tận Thông. Lậu (漏) là phiền não. [Lậu Tận Thông] là món thần thông đạt được do đã đoạn hết phiền não. Trong thế giới Sa Bà, chư thiên chẳng có món thần thông này, chỉ A La Hán mới có. Sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới, sẽ có Lậu Tận Thông. Lậu Tận Thông bao gồm hai đại nguyện, tức nguyện thứ mười và nguyện thứ mười một.

10) Nguyện thứ mười, chẳng tham đắm, so đo thân thể

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung thiên nhân, nhược khởi tưởng niệm, tham kế thân giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中天人，若起想念貪計身者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, trời người trong nước tôi mà nếu như dấy lên tưởng niệm, tham đắm, so đo cái thân, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

11) Nguyện thứ mười một, trụ Định, chứng Diệt

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung thiên nhân, bất trụ Định Tụ, tất chí diệt độ giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中天人，不住定聚，必至滅度者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, trời người trong nước tôi chẳng trụ trong Định Tụ, ắt đạt đến diệt độ, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Lậu Tận Thông được chia thành hai nguyện. Nguyện thứ mười là chẳng tham đắm, so đo thân thể của chính mình. “Thiết ngã đắc Phật, quốc trung thiên nhân, nhược khởi tưởng niệm tham kế thân giả, bất thủ Chánh Giác” (nếu tôi thành Phật, trời người trong nước tôi mà nếu như dấy lên tưởng niệm, tham đắm, so đo cái thân, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác): Chúng sanh trong Tây Phương Cực Lạc thế giới chẳng dấy lên tâm tham. “Kế” (計) là chấp trước. Chẳng chấp trước thân thể của chính mình, tức là chẳng dấy lên Thân Kiến. Nguyện thứ mười một là “trụ Định, chứng Diệt”: “Thiết ngã đắc Phật, quốc trung thiên nhân, bất trụ Định Tụ, tất chí diệt độ giả, bất thủ Chánh Giác” (nếu tôi thành Phật, trời người trong nước tôi chẳng trụ trong Định Tụ, ắt đạt đến diệt độ, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác). Hết thảy chúng sanh được chia thành ba loại lớn, gọi là Tam Tụ (三聚):

1) Loại thứ nhất là Tà Định Tụ, tức chúng sanh tà kiến.

2) Loại thứ hai là Bất Định Tụ, tiến tiến lùi lùi chẳng nhất định.

3) Loại thứ ba là Chánh Định Tụ, chỉ tiến, chẳng lùi bước, nên gọi là Chánh Định Tụ.

Ngài (tỳ-kheo Pháp Tạng) phát nguyện: “Chúng sanh chỉ cần sanh về cõi nước của ta mà chẳng trụ trong Chánh Định Tụ, mãi cho đến khi chứng Niết Bàn, sẽ chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác”. Nguyện thứ mười và nguyện thứ mười một hợp thành Lậu Tận Thông.

12) Nguyện thứ mười hai, quang minh vô lượng

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quang minh hữu hạn lượng, hạ chí bất chiếu bách thiên ức na-do-tha chư Phật quốc giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，光明有限量，下至不照百千億那由他諸佛國者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, quang minh có hạn lượng, tối thiểu chẳng chiếu thấu trăm ngàn ức na-do-tha các cõi Phật, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

13) Nguyện thứ mười ba, thọ mạng vô lượng

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, thọ mạng hữu hạn lượng, hạ chí bách thiên ức na-do-tha kiếp giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，壽命有限量，下至百千億那由他劫者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, thọ mạng có hạn lượng, tối thiểu là [sống đến] trăm ngàn ức na-do-tha kiếp, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đại nguyện thứ mười hai và thứ mười ba là “nhiếp Phật thân nguyện”. Đại nguyện thứ mười hai, tôi là tỳ-kheo Pháp Tạng thành Phật, tôi sẽ như thế nào? “Thiết ngã đắc Phật, quang minh hữu hạn lượng, hạ chí bất chiếu bách thiên ức na-do-tha chư Phật quốc giả, bất thủ Chánh Giác” (nếu tôi thành Phật, quang minh có hạn lượng, tối thiểu là chẳng chiếu thấu trăm ngàn ức na-do-tha các cõi Phật, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác). Tôi là tỳ-kheo Pháp Tạng phát nguyện: Nếu tôi thành Phật, quang minh vô lượng của tôi sẽ chiếu trọn khắp mười phương thế giới. Đại nguyện thứ mười ba là thọ mạng vô lượng. “Thiết ngã đắc Phật, thọ mạng hữu hạn lượng, hạ chí bách thiên ức na-do-tha kiếp giả, bất thủ Chánh Giác” (nếu tôi thành Phật, thọ mạng có hạn lượng, tối thiểu là đến trăm ngàn ức na-do-tha kiếp, chẳng giữ lấy Chánh Giác). Chúng ta niệm kinh A Di Đà, [sẽ thấy] Thích Ca Mâu Ni Phật đã giải thích ý nghĩa của [danh hiệu] A Di Đà, một là Vô Lượng Quang, hai là Vô Lượng Thọ. Đấy chính là đại nguyện thứ mười hai và đại nguyện thứ mười ba của A Di Đà Phật.

14) Nguyện thứ mười bốn, Thanh Văn vô số

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung Thanh Văn, hữu năng kế lượng, nãi chí tam thiên đại thiên thế giới chúng sanh, tất thành Duyên Giác, ư bách thiên kiếp, tất cộng kế giảo, tri kỳ số giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中聲聞，有能計量，乃至三千大千世界眾生，悉成緣覺，於百千劫，悉共計校，知其數者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, Thanh Văn trong nước có thể tính đếm, cho đến chúng sanh trong tam thiên đại thiên thế giới đều thành Duyên Giác, trong trăm ngàn kiếp luôn cùng nhau tính toán, mà biết được con số ấy, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đại nguyện thứ mười bốn là “chẳng thể tính nổi số lượng Thanh Văn”. Duyên Giác là Thanh Văn, là chúng sanh Tiểu Thừa lợi căn. Tức là nói chúng sanh trong tam thiên đại thiên thế giới đều thành Duyên Giác, đã thành Duyên Giác rồi đều có thể tính toán, chẳng tính ra số lượng như thế nào. Đã thế, thời gian tính toán lại còn là trải qua trăm ngàn kiếp, muốn tính toán trong cõi nước của ta có bao nhiêu Thanh Văn ư? Tính chẳng ra! Nếu có thể tính toán được, ta chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác. Bởi lẽ, trong cõi nước của Ngài có vô lượng vô số Thanh Văn.

Ở đây, [ý kinh Vô Lượng Thọ] phù hợp với kinh A Di Đà. Kinh A Di Đà chép: “Bỉ Phật hữu vô lượng vô biên Thanh Văn đệ tử, giai A La Hán, phi thị toán số chi sở năng tri, chư Bồ Tát chúng diệc phục như thị” (đức Phật ấy có vô lượng vô biên đệ tử Thanh Văn, đều là bậc A La Hán, chẳng thể tính toán mà có thể biết được con số, các vị Bồ Tát cũng giống như thế). Trong thế giới Cực Lạc, Thanh Văn số đến vô lượng, chỉ có thể nói là chẳng thể dùng toán số, thí dụ để có thể biết được, cũng là đến mức vô lượng; nhưng trong Tịnh Độ có ba kinh một luận, ba bộ kinh ấy chẳng hề mâu thuẫn. Một bộ luận là Vãng Sanh Luận, trong ấy, có một câu: “Nhị Thừa chủng bất sanh” (chủng tánh Nhị Thừa chẳng sanh [về Cực Lạc]), tức là nói Tây Phương Cực Lạc thế giới chẳng có hàng Nhị Thừa. Câu này đã mâu thuẫn với điều được nói trong kinh A Di Đà: Chúng Thanh Văn trong Tây Phương Cực Lạc thế giới số đến vô lượng! Kinh Vô Lượng Thọ cũng nói, trong cõi nước ấy, số Thanh Văn nhiều vô lượng! Vì sao Vãng Sanh Luận nói “chẳng có Thanh Văn”? Hãy biết hàng Thanh Văn ấy (hàng Thanh Văn nói trong ba kinh Tịnh Độ) chẳng phải là “định tánh Thanh Văn”, mà là Thanh Văn hồi Tiểu hướng Đại. Định tánh Thanh Văn chứng đắc quả A La Hán, nhưng chẳng thấy Phật. Hồi Tiểu hướng Đại thì mới niệm Phật sanh về Tây Phương. Đã sanh về Tây Phương bèn thuận theo căn tánh của chính người ấy, căn tánh của người ấy vốn là Thanh Văn. Do vẫn thuận theo căn tánh của người ấy, trước hết chứng quả Thanh Văn, tức là chứng quả A La Hán, trên thực tế, vẫn phải hành Bồ Tát đạo, phải chứng quả vị Bồ Tát.

15) Nguyện thứ mười lăm, tùy theo nguyện [mà thọ mạng] dài hay ngắn

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung thiên nhân, thọ mạng vô năng hạn lượng, trừ kỳ bổn nguyện, tu đoản tự tại. Nhược bất nhĩ giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中天人，壽命無能限量，除其本願，修短自在。若不爾者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, trời người trong nước tôi, thọ mạng chẳng thể hạn lượng, trừ phi vì nguyện của chính họ mà [thọ mạng] dài hay ngắn tự tại. Nếu chẳng như vậy, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Nói đến đại nguyện thứ mười lăm này, thọ mạng của tất cả thiên chúng và nhân chúng trong thế giới Cực Lạc đều là vô lượng thọ. Kinh A Di Đà nói, thọ mạng của A Di Đà Phật là vô lượng, thọ mạng của nhân dân trong cõi ấy cũng là vô lượng. Đấy là nguyện thứ mười lăm, thành tựu “thọ mạng chẳng thể hạn lượng, trừ phi vì nguyện của chính người ấy mà [thọ mạng] dài hay ngắn tự tại”. “Tu đoản”: “Tu” (修) là dài, [“tu đoản tự tại”] là dài hay ngắn tự tại. Trừ khi người ấy có nguyện riêng; nếu không, sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới, người ấy chứng Vô Sanh Pháp Nhẫn, trở về thế giới Sa Bà độ chúng sanh. Chẳng hạn như chúng ta là người trong thế giới Sa Bà, có nguyện sanh về thế giới Cực Lạc, chứng đắc Vô Sanh Pháp Nhẫn rồi sẽ trở về. Như vậy là trong thế giới Cực Lạc, thọ mạng của người như thế rất ngắn. Đấy là bổn nguyện của người ấy tự tại. “Nhược bất nhĩ giả, bất thủ Chánh Giác”: Chẳng phải là như vậy, Ngài sẽ chẳng thành Phật.

16) Nguyện thứ mười sáu, chẳng nghe danh tự ác

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung thiên nhân, nãi chí văn hữu bất thiện danh giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中天人，乃至聞有不善名者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, trời người trong nước tôi thậm chí nghe có cái tên bất thiện, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đại nguyện thứ mười sáu, Tây Phương Cực Lạc thế giới không chỉ là chẳng có ba ác đạo, mà ngay cả âm thanh của những tên gọi xấu ác cũng chẳng nghe thấy. “Bất thiện danh” tức là danh tự ác. Trong Tây Phương Cực Lạc thế giới, bất luận là thiên chúng hay nhân chúng, nếu nghe thấy danh tự bất thiện, A Di Đà Phật sẽ chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác, cũng tức là [nhân dân trong thế giới ấy] chẳng thể nghe danh tự bất thiện. Trong Tây Phương Cực Lạc thế giới toàn là người tốt, chẳng có người xấu, chẳng nghe danh tự ác cũng chẳng phải là chuyện hiếm hoi, lạ lùng gì! Quý vị phải hiểu vì sao A Di Đà Phật phát ra đại nguyện này? Vì tai nghe danh tự ác, vừa lọt vào Nhĩ Căn, nó liền in vào thức điền. Lọt qua Nhĩ Căn của chúng ta, bèn gieo chủng tử trong ruộng tám thức. Quý vị nghe danh tự tốt lành, sẽ gieo thiện chủng tử trong ruộng tám thức. Thiện chủng tử dấy lên hiện hành, thân thể sẽ tạo tác thiện pháp, thiện pháp lại sanh ra chủng tử, vẫn là chủng tử thiện. Trong thế giới Sa Bà của chúng ta, chuyện ác quá nhiều, chuyện thiện quá ít, cũng chính là nghe danh tự thiện thì ít, nghe danh tự ác thì nhiều. Nếu Nhĩ Căn của chúng ta nghe những lời bất hảo, nghe những chuyện bất hảo, do từ Nhĩ Căn huân tập vào, nghe lọt tận ruộng tám thức, thảy đều sanh khởi những chủng tử ác. Chủng tử ác dấy lên hiện hành điều ác, lại sanh ra chủng tử ác. Chủng tử ác ấy lại dấy lên hiện hành, hiện hành lại sanh ra chủng tử, thế giới của chúng ta toàn là những chủng tử ác, giống như ruộng nương tám thức của chúng ta, [nói] “ruộng nương” là sánh ví. Trong ruộng nương của chúng ta, những hạt giống thiện, hạt giống tốt kết thành quả tốt, lại gieo xuống thì vẫn là hạt giống tốt. Quý vị trồng những hạt giống ác, chúng sẽ sanh ra những quả ác, quả ác lại sanh ra chủng tử ác. Ruộng nương ấy đều hỏng bét, biến thành ruộng xấu! Do đó, thế giới Sa Bà rất khó tu hành, rất khó đạt được tiến bộ, là vì Nhĩ Căn chẳng thanh tịnh. Do vì A Di Đà Phật đã thấy chuyện rất khổ não này, Ngài phát nguyện trong thế giới Cực Lạc, căn bản là chẳng nghe tiếng ác!

17) Nguyện thứ mười bảy, chư Phật ca ngợi

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, thập phương thế giới vô lượng chư Phật, bất tất tư ta, xưng ngã danh giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，十方世界無量諸佛，不悉咨嗟稱我名者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, mười phương thế giới vô lượng chư Phật nếu chẳng đều nắc nỏm khen ngợi danh hiệu của tôi, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Trong bốn mươi tám đại nguyện, đại nguyện thứ ba là “nhiếp Phật thân nguyện”, đại nguyện thứ mười hai và mười ba trên đây đều là phát nguyện chính mình thành Phật, quang minh vô lượng, thọ mạng vô lượng. Đại nguyện thứ mười bảy này cũng là “nhiếp Phật thân nguyện”. Tôi mong rằng khi thành Phật, mười phương vô lượng chư Phật “tư ta” (咨嗟) tức là tán thán, sẽ đều tán thán, xưng dương danh hiệu Phật của tôi. Chúng ta niệm kinh A Di Đà đều biết, trong kinh A Di Đà có sáu phương Phật, [tức là chư Phật trong] bốn phương và phương trên, phương dưới cùng tán thán A Di Đà Phật. Pháp sư Cưu Ma La Thập phiên dịch kinh A Di Đà có sáu phương Phật là dịch giản lược, Huyền Trang đại sư dịch kinh A Di Đà gồm mười phương Phật. Mười phương chư Phật thảy đều tán thán A Di Đà Phật. Đấy là do đại nguyện thứ mười bảy của Ngài đã thành tựu.

18) Nguyện thứ mười tám, mười niệm ắt sanh

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, thập phương chúng sanh, chí tâm tín nhạo, dục sanh ngã quốc, nãi chí thập niệm, nhược bất sanh giả, bất thủ Chánh Giác, duy trừ Ngũ Nghịch, phỉ báng chánh pháp.

(經)設我得佛，十方眾生，至心信樂，欲生我國，乃至十念，若不生者，不取正覺。唯除五逆，誹謗正法。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, mười phương chúng sanh chí tâm tin ưa, muốn sanh về nước tôi, dẫu chỉ mười niệm, mà nếu chẳng được sanh về, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác, chỉ trừ kẻ Ngũ Nghịch, phỉ báng chánh pháp).

Đại nguyện thứ mười tám nhiếp thọ chúng sanh, tức là chúng sanh thượng, trung, hạ ba căn thảy đều nhiếp thọ, nhất là nhiếp thọ chúng sanh hạ căn. Quý vị chỉ cần niệm Phật mười niệm, tuyệt đối có thể sanh về Tây Phương. “Thiết ngã đắc Phật, thập phương chúng sanh” (nếu tôi thành Phật, mười phương chúng sanh) không chỉ là trăm ngàn ức chúng sanh, mà là mười phương thế giới chúng sanh. “Chí tâm tín nhạo”: Hễ phát tâm chí thành, tin tưởng Tây Phương Cực Lạc thế giới, ưa thích vãng sanh Tây Phương Cực Lạc thế giới. “Dục sanh ngã quốc” (muốn sanh về nước tôi): “Dục sanh” là tâm phát nguyện muốn được vãng sanh, tức là nguyện sanh về cõi nước của A Di Đà Phật. Người ấy “tín nhạo”, tức là phát tâm tin tưởng, ngưỡng mộ, lại còn phải tu hành. Tu hành thì chỉ cần niệm Phật mười niệm. “Nãi chí thập niệm, nhược bất sanh giả, bất thủ Chánh Giác” (dẫu chỉ mười niệm mà nếu chẳng sanh, chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác): Niệm Phật mười niệm là có thể vãng sanh Tây Phương.

“Duy trừ Ngũ Nghịch, phỉ báng chánh pháp” (chỉ trừ kẻ Ngũ Nghịch, phỉ báng chánh pháp): Ở đây, phải biện định đôi chút, có những chúng sanh tội ác chẳng thể vãng sanh, chúng sanh phạm tội ác như thế nào vậy? “Ngũ Nghịch trọng tội”! Ngũ Nghịch trọng tội là:

1) Thứ nhất, xuất Phật thân huyết, tức là làm cho thân thể Phật chảy máu. Quý vị chẳng thể hại chết Phật được, làm thân Phật chảy máu là một trong Ngũ Nghịch trọng tội, giống như Đề Bà Đạt Đa muốn hại chết Phật Thích Ca. Ông ta lên núi, chuẩn bị sẵn một tảng đá to, chờ đức Phật từ dưới chân núi đi qua, liền quăng tảng đá to ấy xuống, bị thần hộ pháp là Vi Đà Bồ Tát dùng giáng ma xử cản lại. Giáng ma xử là chất báu Kim Cang, đập tan nát tảng đá lớn ấy, có một mảnh đá văng trúng đầu ngón chân Phật, khứa chảy máu ra. Đấy gọi là Xuất Phật Thân Huyết, Đề Bà Đạt Đa kết thành trọng tội sát hại Phật.

2) Thí cha.

3) Thí mẹ.

4) Thí A La Hán.

“Thí” (弒) là giết. Kẻ dưới sát hại người trên thì gọi là Thí. Quý vị giết hại cha, mẹ của chính mình, sát hại A La Hán, đều là Ngũ Nghịch trọng tội.

5) Phá Hòa Hợp Tăng. Cái tội phá Tăng cũng là một trong Ngũ Nghịch đại tội.

Kẻ tạo Ngũ Nghịch đại tội, chẳng thể vãng sanh Tây Phương. “Phỉ báng chánh pháp”: Kẻ ấy đã không tin tưởng, lại còn toan phỉ báng chánh pháp. Tội lỗi ấy rất nặng, cũng chẳng thể sanh về Tây Phương.

Ở đây, tôi biện định hai câu này. Thập Lục Quán Kinh chấp thuận kẻ phạm Ngũ Nghịch trọng tội vãng sanh Tây Phương, dung hội xuyên suốt với kinh Vô Lượng Thọ như thế nào? Phía sau Thập Lục Quán Kinh có một đoạn kinh văn như sau: “Phật cáo A Nan, cập Vy Đề Hy: - Hạ phẩm hạ sanh giả, hoặc hữu chúng sanh, tác bất thiện nghiệp, Ngũ Nghịch, Thập Ác… Như thị ngu nhân, lâm mạng chung, ngộ thiện tri thức, giáo linh niệm Phật... Như thị chí tâm, linh thanh bất tuyệt, cụ túc thập niệm, xưng Nam-mô A Di Đà Phật... Như nhất niệm khoảnh, tức đắc vãng sanh Cực Lạc thế giới” (đức Phật bảo ngài A Nan và bà Vy Đề Hy: - Hạ phẩm hạ sanh là nếu có chúng sanh tạo nghiệp bất thiện, Ngũ Nghịch, Thập Ác… Kẻ ngu như thế, lúc sắp mạng chung, gặp thiện tri thức dạy niệm Phật… Chí tâm như thế, khiến cho tiếng niệm chẳng dứt, đầy đủ mười niệm, xưng Nam-mô A Di Đà Phật… Như trong khoảng một niệm, liền được sanh về thế giới Cực Lạc), [tức là Quán Kinh] chấp thuận kẻ Ngũ Nghịch trọng tội có thể vãng sanh Tây Phương. Cớ sao kinh Vô Lượng Thọ chẳng chấp thuận kẻ Ngũ Nghịch trọng tội vãng sanh Tây Phương? Phải dung hội quán thông điều này. Kinh Vô Lượng Thọ chú trọng nơi “phỉ báng chánh pháp”, [kẻ ấy] đã tự mình tạo Ngũ Nghịch trọng tội, lại còn phỉ báng chánh pháp, quý vị bảo kẻ ấy niệm A Di Đà Phật, kẻ ấy có chịu niệm hay không? Kẻ ấy chẳng chịu niệm, sanh về Tây Phương bằng cách nào? Nếu là kẻ trót tạo Ngũ Nghịch trọng tội, nhưng chẳng phỉ báng chánh pháp, tự mình biết hổ thẹn, biết sám hối, mong cầu A Di Đà Phật cứu kẻ ấy, kẻ ấy niệm danh hiệu A Di Đà Phật, vẫn có thể vãng sanh Tây Phương. Quý vị phỉ báng chánh pháp tức là chẳng tin pháp môn Tịnh Độ, ba món tư lương của Tịnh Độ là Tín, Nguyện, Hạnh. Điều thứ nhất là Tín, kẻ ấy do không tin mới phỉ báng. Không tin thì làm sao có thể phát nguyện sanh sang Tây Phương cho được? Kẻ ấy chẳng chịu phát nguyện, làm sao có thể niệm danh hiệu A Di Đà Phật cho nổi? Ba tư lương Tín, Nguyện, Hạnh, một thứ cũng chẳng có, làm sao có thể sanh về Tây Phương cho được? Do đó, dẫu tạo Ngũ Nghịch trọng tội, chỉ cần chẳng phỉ báng chánh pháp, chỉ cần tin tưởng pháp môn Tịnh Độ, nguyện sanh về Tây Phương, trì niệm danh hiệu A Di Đà Phật, mười niệm vẫn có thể vãng sanh.

Đại nguyện thứ mười tám là bi tâm triệt để của A Di Đà Phật. Chỉ cần quý vị tin tưởng, phát nguyện, chắc chắn sanh về Tây Phương. Niệm Phật là hạnh môn, phải có công phu. Quý vị chẳng có công phu, không sao hết, niệm mười niệm bèn sanh về Tây Phương. Tại Trung Hoa, thường nhắc đến câu chuyện ông Trương Thiện Hòa. Đời Đường có một gã giết trâu, sống bằng nghề giết trâu, giết trâu suốt đời, [tên là Trương Thiện Hòa]. Khi hắn ta sắp mạng chung, tướng địa ngục hiện tiền. Vô lượng những con trâu bị hắn ta đã giết đều tìm đến đòi mạng. Khi hắn ta đang sợ hãi, bình thường, hắn chẳng bao giờ đến chùa, mà cũng chẳng thắp hương lễ Phật. Nhưng nơi hắn ở cách chùa chẳng xa, khi ấy, tướng địa ngục hiện tiền, những con trâu đã bị giết đều tìm đến đòi mạng, hắn ta sợ hãi, bảo người nhà ngay lập tức đến ngôi chùa trước nhà thỉnh sư phụ đến cứu hắn. Đến lúc mấu chốt khẩn yếu, hắn nghĩ đến chuyện gọi sư phụ tới cứu hắn. Khéo sao cách chùa chẳng xa, người nhà ngay lập tức đến chùa thỉnh sư phụ tới. Sư phụ thấy hắn bị dọa đến nỗi khóc ồ ồ, bèn khai thị: “Đấy là do ông đã tạo sát nghiệp rất nặng, hiện thời tướng địa ngục hiện tiền. Ngoại trừ ông niệm A Di Đà Phật cầu sanh Tây Phương Cực Lạc thế giới, chẳng có cách nào khác! Chúng tôi niệm kinh cho ông chẳng kịp. Chính ông hãy niệm A Di Đà Phật cầu sanh Tây Phương Cực Lạc thế giới, A Di Đà Phật nhất định đón ông về Tây Phương”. Bình thường, hắn ta chẳng đốt nhang, khi ấy, nhớ ra: “Ngay lập tức thắp hương cho ta, ta muốn dâng hương”. Thế là người nhà ngay lập tức vội đốt hương cho hắn. Tay hắn cầm hương, một mực niệm nam-mô A Di Đà Phật, nam-mô A Di Đà Phật… Niệm mười tiếng. Ôi chao! Hắn ta nói: “Những con trâu đòi mạng đều bỏ đi hết rồi, tướng địa ngục cũng chẳng thấy nữa!” Một lúc sau, [hắn ta nói]: “A Di Đà Phật đến đón tôi”. Mặt lộ vẻ tươi cười, mỉm cười qua đời. Đấy là câu chuyện Trương Thiện Hòa thường được nhắc tới. Câu chuyện này chứng minh, một gã tội ác suốt đời giết trâu, khi lâm chung, tướng địa ngục hiện tiền, chỉ niệm A Di Đà Phật mười niệm liền sanh về Tây Phương. Chỉ cần chúng ta kịp thời sanh tín tâm, chẳng thể hoàn toàn nói chúng ta là thiện nhân, nhưng chúng ta không giết trâu, một con trâu cũng chưa từng giết, huống hồ ông ta là người cả đời giết trâu, niệm mười tiếng A Di Đà Phật mà có thể vãng sanh Tây Phương! Chúng ta chẳng ác như ông ta, chúng ta mỗi ngày niệm Phật tối thiểu mười câu, bình thường niệm Phật, tính ra, chẳng niệm đến mức nhất tâm bất loạn, nhưng niệm Phật cũng chẳng ít, lẽ nào chẳng thể sanh về Tây Phương? Chúng ta phải triệt để tin tưởng điều này, tuyệt đối chớ nên hoài nghi!

Ngẫu Ích đại sư có hai câu kệ: “Đắc sanh dữ phủ, toàn do tín nguyện chi hữu vô. Phẩm vị cao hạ, toàn do trì danh chi thâm thiển” (được vãng sanh hay không, toàn là do có tín nguyện hay không. Phẩm vị cao hay thấp, toàn là do trì danh sâu hay cạn). Quý vị có thể sanh về Tây Phương hay không, hoàn toàn tùy thuộc tín tâm của quý vị, tùy thuộc nguyện lực của quý vị. Có tín tâm, có nguyện lực, chắc chắn sẽ sanh về Tây Phương. Còn như phẩm vị vãng sanh là do công phu niệm Phật sâu hay cạn, do vậy mà phẩm vị cao hay thấp. Sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới nhờ vào niệm Phật. Quý vị niệm A Di Đà Phật nhiều, thượng phẩm thượng sanh. Niệm ít, trung phẩm trung sanh. Niệm ít hơn nữa, hạ phẩm hạ sanh! Đó gọi là “thập niệm vãng sanh”. Hạ phẩm hạ sanh vẫn là sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới. Ngẫu Ích đại sư dạy chúng ta điều này, quý vị tuyệt đối chớ nên hoài nghi: “Ta niệm Phật quá ít, chẳng thể sanh về Tây Phương!” Chỉ cần quý vị có tín tâm và có nguyện lực, niệm Phật mười niệm, tuyệt đối có thể vãng sanh!

Tổ sư Trung Hoa đã soạn văn Quy Mạng, trong khóa tối mỗi ngày, sau khi niệm Phật xong, chúng ta bèn quỳ xuống, niệm bài văn Quy Mạng, còn gọi là văn Hồi Hướng. Trong bài ấy, đã thêm vào kinh văn từ nguyện thứ mười tám này: “Nhược hữu chúng sanh, dục sanh ngã quốc, chí tâm tín nhạo, nãi chí thập niệm. Nhược bất sanh giả, bất thủ Chánh Giác” (nếu có chúng sanh muốn sanh về nước ta, chí tâm, tin ưa, cho đến mười niệm, nếu chẳng vãng sanh, chẳng giữ lấy Chánh Giác). Do điều này mà biết nguyện thứ mười tám nhiếp thủ chúng sanh hết sức quan trọng. Nhật Bản có Đông Bổn Nguyện Tự và Tây Bổn Nguyện Tự[12]; những ngôi chùa ấy thuộc Tịnh Độ Chân Tông. Vì sao gọi là Bổn Nguyện Tự? Vì coi nguyện thứ mười tám của A Di Đà Phật là bổn nguyện[13]. Vì sao gọi là Bổn Nguyện Tự? Do chú trọng nguyện thứ mười tám này; bốn mươi bảy nguyện kia đều là trợ nguyện. Bổn nguyện của A Di Đà Phật là mong độ chúng sanh sanh về Tây Phương. Do vậy, điều nguyện này là bổn nguyện, những nguyện khác đều là kèm theo. Vì sao vậy? Chẳng hạn như nói “A Di Đà Phật quang minh vô lượng, thọ mạng vô lượng”, nhưng nếu chúng sanh chẳng thể sanh về Tây Phương, vậy thì quang minh vô lượng và thọ mạng vô lượng của Phật có ích chi đâu? Những phần kinh văn tiếp theo còn nói thế giới Cực Lạc được trang nghiêm bằng bảy báu như thế nào, [nhưng] chúng sanh chẳng sanh về Tây Phương, dẫu thế giới Cực Lạc trang nghiêm cách mấy đi nữa, có ích chi chăng? Do đó, căn bản của bốn mươi tám nguyện ở ngay nguyện thứ mười tám, độ chúng sanh sanh về Tây Phương. Sanh như thế nào? Có tín tâm, có nguyện lực, niệm Phật mười tiếng bèn có thể ra đi. Do vậy, nguyện thứ mười tám là bổn nguyện. Ở đây, tôi nói thêm mấy câu vì muốn gia tăng tín tâm cho quý các vị. A Di Đà Phật sẽ nhiếp thọ chúng ta, đúng là bi tâm triệt để. Quý vị niệm mười câu A Di Đà Phật có thể sanh về Tây Phương. Sanh về Tây Phương thì sanh tử từ vô thỉ kiếp cho đến nay sẽ có ngày liễu thoát. Vì sao quý vị chẳng tin tưởng? Vì sao chẳng phát nguyện? Nếu quý vị nghe đại nguyện thứ mười tám, [sẽ biết] A Di Đà Phật từ bi nhiếp thọ chúng ta như vậy, [thế mà] đối với pháp môn Tịnh Độ, quý vị vẫn chẳng thể sanh tín tâm, chẳng phát nguyện cầu sanh Tây Phương; không chỉ là quý vị có lỗi với A Di Đà Phật, mà còn có lỗi đối với chính mình!

Giả sử còn có kẻ nói: “Phật pháp tám vạn bốn ngàn pháp môn, môn nào cũng đều có thể nhập đạo, vì sao phải tin tưởng pháp môn Tịnh Độ?” Quý vị phải biết: Đó là thời đại Chánh Pháp, thiện căn của chúng sanh sâu dầy, nghiệp chướng cạn mỏng, tu bất luận pháp môn nào cũng đều có thể thành tựu. [Do vậy], tám vạn bốn ngàn pháp môn, môn nào cũng đều có thể thành tựu. Hiện nay đã chẳng phải là thời đại Chánh Pháp, mà cũng chẳng phải là thời đại Tượng Pháp, mà là thời đại Mạt Pháp. Thời đại Mạt Pháp thì trừ pháp môn Tịnh Độ ra, pháp môn nào cũng đều chẳng dùng được! Kinh Đại Bảo Tích dạy: “Mạt Pháp ức ức nhân tu hành, hãn nhất đắc đạo, duy y niệm Phật, đắc độ sanh tử” (thời Mạt Pháp, ức ức người tu hành, hiếm có một người đắc đạo. Chỉ có nương vào niệm Phật để vượt khỏi sanh tử). Có những pháp môn quý vị tu chẳng nổi; pháp môn mầu nhiệm, nhưng chúng ta tu không nổi! Chỉ có pháp môn Tịnh Độ niệm A Di Đà Phật, tu pháp môn đơn giản này, quý vị sẽ có thể nhập đạo. Quý vị chẳng niệm, chẳng tu, có pháp môn này để có thể nhập đạo mà quý vị chẳng tu, cứ muốn tu các pháp môn chẳng thể nhập đạo, chẳng phải là quý vị đã tự đâm quàng ngõ rẽ đấy ư? Chẳng cần nói tám vạn bốn ngàn pháp môn nhiều ngần ấy! Tám đại tông phái Đại Thừa tại Trung Hoa, Tịnh Độ Tông chỉ là một tông phái, ngoài ra còn có bảy tông phái khác. Đã là mỗi tông phái đều dạy chúng ta pháp môn liễu sanh tử, quý vị hãy nghiên cứu các pháp môn liễu sanh tử khác, thử coi chúng ta có tu nổi hay không? Thiên Thai Tông phải tu Nhất Tâm Tam Quán, quán nổi hay không? Hiền Thủ Tông, còn gọi là Hoa Nghiêm Tông, phải tu Pháp Giới Quán, quán được hay chăng? Tam Luận Tông thì phải tu Pháp Tánh Trung Đạo, tu được không? Duy Thức Tông phải tu Ngũ Trùng Duy Thức Quán, quán nổi không? Luật Tông thì nếu trì giới luật thanh tịnh, sẽ có thể thành Phật, có thể trì giới hoàn toàn thanh tịnh hay chăng? Mật Tông thì tam mật tương ứng, tức thân thành Phật (即身成佛, thành Phật ngay trong thân hiện tại). Tam Mật là thân khẩu ý tam mật, phải tương ứng với thân khẩu ý tam mật của Đại Nhật Như Lai thì mới có thể thành Phật, có thể làm nổi hay không? Pháp môn trong bảy tông phái khác, chúng ta đều chẳng tu nổi, làm sao quý vị liễu sanh tử cho nổi? Hãy thật thà, đừng đi lòng vòng phát cuồng! Liễu sanh tử là chuyện lớn, chúng ta vẫn nên phát nguyện sanh về Tây Phương, vẫn nên sớm thật thà niệm danh hiệu A Di Đà Phật cầu sanh Tây Phương.

19) Nguyện thứ mười chín, lâm chung tiếp dẫn

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, thập phương chúng sanh, phát Bồ Đề tâm, tu chư công đức, chí tâm phát nguyện, dục sanh ngã quốc, lâm thọ chung thời, giả linh bất dữ đại chúng vi nhiễu hiện kỳ nhân tiền giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，十方眾生，發菩提心，修諸功德，至心發願，欲生我國，臨壽終時，假令不與大眾圍遶現其人前者，不 取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, mười phương chúng sanh phát Bồ Đề tâm, tu các công đức, chí tâm phát nguyện, muốn sanh về nước tôi, khi sắp mạng chung, giả sử tôi chẳng cùng đại chúng vây quanh hiện ra trước mặt người ấy, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Lại nói đến đại nguyện thứ mười chín, trong kinh A Di Đà cũng có nói rõ ràng: Mười phương chúng sanh, bất luận quý vị ở phương nào hay thế giới nào, do Niệm Phật là pháp môn Đại Thừa, quý vị đã phát Bồ Đề tâm, liền “tu các công đức, chí tâm phát nguyện, muốn sanh về nước ta”, [tức là] muốn sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới, khi người ấy sắp hết thọ mạng, nếu A Di Đà Phật chẳng cùng đại chúng vây quanh hiện ra trước mặt người đó, Ngài sẽ chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác. Đấy là chúng ta sống đến ngày quả báo đã tận, quý vị đáng nên sống tới tám mươi tuổi, ngày nào thọ mạng tám mươi tuổi đã tận, hoặc quý vị đáng nên sống tới một trăm hai mươi tuổi, đến ngày nào thọ mạng một trăm hai mươi tuổi đã tận, quý vị niệm A Di Đà Phật đã bao nhiêu năm, khi đó, A Di Đà Phật và Quán Thế Âm Bồ Tát, Đại Thế Chí Bồ Tát, Thanh Tịnh Đại Hải Chúng Bồ Tát sẽ đều tới đón quý vị, đưa quý vị về Tây Phương Cực Lạc thế giới. Chính giữa Tây Phương Tam Thánh là A Di Đà Phật tay cầm đài hoa sen; chúng ta ngồi lên đài hoa sen ấy, sanh về Tây Phương. Một cánh tay của A Di Đà Phật buông thõng xuống là để tiếp dẫn chúng ta.

20) Nguyện thứ hai mươi, muốn vãng sanh bèn toại ý

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, thập phương chúng sanh, văn ngã danh hiệu, hệ niệm ngã quốc, thực chúng đức bổn, chí tâm hồi hướng, dục sanh ngã quốc, bất quả toại giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，十方眾生，聞我名號，繫念我國，植眾德本，至心迴向，欲生我國，不果遂者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, mười phương chúng sanh nghe danh hiệu của tôi, hệ niệm nước tôi, trồng các cội đức, chí tâm hồi hướng, muốn sanh về nước tôi mà chẳng được toại nguyện, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đại nguyện thứ hai mươi, “thiết ngã đắc Phật, thập phương chúng sanh, văn ngã danh hiệu” (nếu tôi thành Phật, mười phương chúng sanh nghe danh hiệu của tôi): Nghe danh hiệu A Di Đà Phật của tôi, “hệ niệm ngã quốc” (hệ niệm nước tôi), nhất tâm tưởng niệm muốn sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới. “Thực chúng đức bổn” (gieo trồng cội đức): “Thực” (植) là gieo trồng, “chúng đức bổn” là các thiện căn. Phải gieo bồi nhiều thiện căn. “Chí tâm hồi hướng”: Gieo các thiện căn, tức là làm hết thảy phước đức, làm hết thảy thiện pháp, tất cả các công đức đều hồi hướng, nguyện do công đức ấy, trang nghiêm Tịnh Độ của Phật, hồi hướng Tây Phương Cực Lạc thế giới. “Dục sanh ngã quốc”: Bằng lòng sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới. “Bất quả toại giả, bất thủ Chánh Giác”: Nếu kết quả là chúng sanh ấy chẳng sanh về [Cực Lạc], A Di Đà Phật quyết chẳng thành Phật!

21) Nguyện thứ hai mươi mốt, ba mươi hai tướng

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung thiên nhân, bất tất thành mãn tam thập nhị đại nhân tướng giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中天人，不悉成滿三十二大人相者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, trời người trong nước chẳng thảy thành tựu viên mãn ba mươi hai tướng đại nhân, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đối với đại nguyện thứ hai mươi mốt, trong phần trước có nói về đại nguyện thứ ba, tức là niệm Phật được sanh về Tây Phương thế giới, “thân tất chân kim sắc” (thân đều là màu vàng ròng), là màu của vàng ròng. Đại nguyện thứ tư là trời và người đều có tướng mạo giống nhau, chẳng phân biệt đẹp xấu, tướng mạo giống hệt như nhau. Đó là tướng mạo gì vậy? Chính là tướng được nói trong đại nguyện thứ hai mươi mốt, tức là tướng của Ứng Thân Phật, giống như tướng mạo Thích Ca Mâu Ni Phật, có trọn đủ ba mươi hai tướng đại nhân. Quý vị hãy tra từ ngữ “ba mươi hai đại nhân tướng” trong Phật Học Đại Từ Điển, vì chúng ta chẳng có thời gian để nói cặn kẽ từng tướng được. Đấy là nói, hễ ai đới nghiệp vãng sanh, trong một đời bèn đến Tây Phương để làm Phật. Quá mau chóng! Nói “mau” thì cũng chẳng phải rất mau, nói “chậm” thì cũng chẳng phải là rất chậm! Ba mươi hai tướng ấy chẳng phải là tướng của Phật, mà là các tướng nơi Ứng Thân Phật của Thích Ca Mâu Ni Phật. Vì Ngài thành Phật trong nhân gian, nên phải thị hiện nhân tướng (tướng trạng con người), bất quá “nhân” ở đây là “đại nhân”, “đại nhân” là ai? Kim Chuyển Luân Thánh Vương. Kim Chuyển Luân Thánh Vương là người bậc nhất trong thế gian, nhà vua có ba mươi hai loại tướng mạo. Đức Phật thị hiện trong nhân gian, cũng phải thị hiện đại nhân tướng.

22) Nguyện thứ hai mươi hai, nhất sanh bổ xứ

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, tha phương Phật độ chư Bồ Tát chúng, lai sanh ngã quốc, cứu cánh tất chí Nhất Sanh Bổ Xứ, trừ kỳ bổn nguyện tự tại sở hóa. Vị chúng sanh cố, bị hoằng thệ khải, tích lũy đức bổn, độ thoát nhất thiết, du chư Phật quốc, tu Bồ Tát hạnh, cúng dường thập phương chư Phật Như Lai, khai hóa hằng sa vô lượng chúng sanh, sử lập vô thượng chánh chân chi đạo, siêu xuất thường luân chư địa chi hạnh, hiện tiền tu tập Phổ Hiền chi đức. Nhược bất nhĩ giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，他方佛土諸菩薩眾，來生我國，究竟必至一生補處。除其本願自在所化。為眾生故，被弘誓鎧，積累德本，度脫一切，遊諸佛國，修菩薩行，供養十方諸佛如來。開化恆沙無量眾生，使立無上正真之道，超出常倫諸地之行，現前修習普賢之德。若不爾者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, các vị Bồ Tát từ các cõi Phật ở phương khác sanh đến nước tôi, rốt ráo ắt đạt đến Nhất Sanh Bổ Xứ, trừ những trường hợp do bổn nguyện mà tự tại hóa độ. Do vì chúng sanh nên mặc áo giáp hoằng thệ, tích lũy cội đức, độ thoát hết thảy, dạo chơi các cõi Phật, tu Bồ Tát hạnh, cúng dường mười phương chư Phật Như Lai, khai hóa hằng sa vô lượng chúng sanh, khiến cho họ đứng vững nơi đạo vô thượng chánh chân, vượt trỗi hạnh của những địa vị thông thường, hiện tiền tu tập phẩm đức của Phổ Hiền. Nếu chẳng như thế, chẳng giữ lấy Chánh Giác).

Đại nguyện thứ hai mươi hai, “thiết ngã đắc Phật, tha phương Phật độ chư Bồ Tát chúng, lai sanh ngã quốc, cứu cánh tất chí Nhất Sanh Bổ Xứ” (nếu tôi thành Phật, các vị Bồ Tát từ các cõi Phật ở phương khác sanh đến nước tôi, rốt ráo ắt đạt đến Nhất Sanh Bổ Xứ): Trong phần trên là độ mười phương chúng sanh, ở đây là độ các vị đại Bồ Tát trong các cõi Phật khác. Đại Bồ Tát hễ sanh về Tây Phương sẽ đều có thể thành Nhất Sanh Bổ Xứ. Nhất Sanh Bổ Xứ là địa vị gì? Địa vị của Đương Lai Hạ Sanh Di Lặc Tôn Phật. Chỉ còn một đời nữa sẽ thành Phật. Địa vị Nhất Sanh Bổ Xứ vượt trỗi địa vị Đẳng Giác. Trong các thế giới khác, muốn thành một vị Nhất Sanh Bổ Xứ Bồ Tát, như trong thế giới Sa Bà, chỉ có một mình Di Lặc Bồ Tát, rất ư là khó! Sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới, Nhất Sanh Bổ Xứ Bồ Tát chẳng thể hạn lượng, quá ư là nhiều. Do vậy, các vị đại Bồ Tát trong những thế giới phương khác cũng muốn sanh về Tây Phương. Sanh về Tây Phương ngay trong một đời sẽ đều có thể đạt được địa vị Bổ Xứ Bồ Tát.

“Trừ kỳ bổn nguyện”: Ngoại trừ bổn nguyện của chư đại Bồ Tát, tức là đại nguyện căn bản của Ngài, chẳng chấp trước mong cầu Nhất Sanh Bổ Xứ. Bổn nguyện của các Ngài là muốn tùy nguyện hóa độ chúng sanh, tùy nguyện đến cúng dường các cõi Phật, vậy thì cứ tùy ý họ! “Vị chúng sanh cố, bị hoằng thệ khải” (do vì chúng sanh, mặc áo giáp hoằng thệ): Hoằng thệ đại nguyện được ví như áo giáp, phải dũng mãnh tinh tấn. “Tích lũy đức bổn” (tích lũy cội đức): Để độ chúng sanh thì phải tích lũy công đức căn bản. “Độ thoát nhất thiết, du chư Phật quốc, tu Bồ Tát hạnh” (độ thoát hết thảy, dạo trong các cõi Phật, tu hạnh Bồ Tát): Mỗi cõi Phật Ngài đều đến, muốn tu Bồ Tát hạnh tức là muốn độ chúng sanh. Cúng dường mười phương chư Phật Như Lai tức là trên phụng sự chư Phật, dưới hóa độ chúng sanh. “Khai hóa hằng sa vô lượng chúng sanh, sử lập vô thượng chánh chân chi đạo” (khai hóa hằng sa vô lượng chúng sanh, khiến cho họ đứng vững nơi đạo vô thượng chánh chân): Khai hóa chúng sanh, giáo hóa đến mức độ nào? Giáo hóa chúng sanh có thể kiến lập đạo thành Phật, tức là đạo vô thượng chánh chân. “Siêu xuất thường luân chư địa chi hạnh” [nghĩa là] đã vượt trỗi hạnh thuộc các địa vị thông thường. “Hiện tiền tu tập Phổ Hiền chi đức”: Tu tập phẩm đức của Phổ Hiền cũng là tu tập phẩm đức thành Phật. Nếu chẳng như vậy, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác!

23) Nguyện thứ hai mươi ba, cúng dường chư Phật

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung Bồ Tát, thừa Phật thần lực, cúng dường chư Phật, nhất thực chi khoảnh, bất năng biến chí vô lượng vô số ức na-do-tha chư Phật quốc giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中菩薩，承佛神力，供養諸佛，一食之頃，不能徧至無量無數億那由他諸佛國者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, Bồ Tát trong nước tôi, nương vào thần lực của Phật để cúng dường chư Phật, trong khoảng một bữa ăn, chẳng thể đến khắp vô lượng vô số ức na-do-tha các cõi Phật, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đại nguyện thứ hai mươi ba, “thiết ngã đắc Phật, quốc trung Bồ Tát, thừa Phật thần lực, cúng dường chư Phật” (nếu tôi thành Phật, Bồ Tát trong nước tôi, nương vào thần lực của Phật để cúng dường chư Phật): Đại nguyện thứ hai mươi hai trong đoạn trước đã nói có những vị Bồ Tát [trong những quốc độ khác] phát nguyện muốn cúng dường chư Phật, cứu độ chúng sanh [sẽ đều được A Di Đà Phật gia bị khiến cho họ an lập nơi đạo vô thượng chánh chân], còn ở đây là nói những vị đại Bồ Tát đã sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới. “Quốc trung Bồ Tát” (Bồ Tát trong nước tôi) nương vào sức thần thông của A Di Đà Phật gia bị, họ muốn đến mười phương thế giới cúng dường chư Phật, trong khoảng thời gian rất ngắn sẽ cúng dường được. “Nhất thực chi khoảnh, bất năng biến chí vô lượng vô số ức na-do-tha chư Phật quốc giả, bất thủ Chánh Giác” (trong khoảng một bữa ăn, chẳng thể đến khắp vô lượng vô số ức na-do-tha các cõi Phật, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác): Trong một thời gian rất ngắn có thể cúng dường chư Phật số đến vô lượng!

24) Nguyện thứ hai mươi bốn, đồ vật để cúng dường tùy ý

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung Bồ Tát, tại chư Phật tiền, hiện kỳ đức bổn, chư sở cầu dục cúng dường chi cụ, nhược bất như ý giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中菩薩，在諸佛前，現其德本，諸所求欲供養之具，若不如意者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, Bồ Tát trong nước tôi, ở trước các đức Phật, hiển hiện cội đức của họ, mong cầu các vật để cúng dường mà nếu chẳng như ý, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đây là đại nguyện thứ hai mươi bốn. Trong phần trước là đến mười phương thế giới cúng dường chư Phật số nhiều vô lượng. Để cúng dường vô lượng chư Phật thì phải có đồ cúng dường. Kinh A Di Đà chép: “Thịnh chúng diệu hoa, cúng dường tha phương thập vạn ức Phật” (đựng các loại hoa mầu nhiệm, cúng dường mười vạn ức Phật ở phương khác). Mỗi người ai nấy có tâm nguyện riêng, quý vị mong cúng dường thứ gì, sẽ có thứ ấy. Sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới, chẳng có gì không xứng ý quý vị. Chẳng hạn như tôi mong cúng dường hương, bèn có hương; quý vị mong cúng dường đèn, bèn có đèn, đều thỏa mãn ý nguyện của quý vị.

25) Nguyện thứ hai mươi lăm, diễn nói diệu trí

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung Bồ Tát, bất năng diễn thuyết Nhất Thiết Trí giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中菩薩，不能演說一切智者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, hàng Bồ Tát trong nước tôi chẳng thể diễn nói Nhất Thiết Trí, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đại nguyện thứ hai mươi lăm, Bồ Tát đều có thể thuyết pháp, lại còn nói khác nhau, đều có thể diễn nói Nhất Thiết Trí, tức là nói sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới thành Phật rất nhanh chóng. Rất nhanh như thế nào? Phật được gọi là Lưỡng Túc Tôn (兩足尊, đấng trọn đủ hai món phước và huệ): Một là phước trọn đủ, hai là huệ trọn đủ. [Muốn đạt] phước trọn đủ thì phải tu phước, [để có] huệ trọn đủ thì phải tu huệ. Sanh về Tây Phương, sẽ tu rất nhanh chóng! Quý vị tu phước thì không gì hơn cúng dường Phật. Quý vị cúng dường một vị Phật còn chẳng được, tu Bồ Tát đạo thì tu ở chỗ nào? Quý vị sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới, cúng dường vô lượng chư Phật, cúng dường trong thời gian một bữa ăn, đó chẳng phải là tu phước rất mau chóng ư? Lại còn hằng ngày nghe kinh thính pháp, quý vị sẽ khai trí huệ rất nhanh chóng. Do đó, sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới, phước báo cũng đầy đủ, mà trí huệ cũng đầy đủ.

26) Nguyện thứ hai mươi sáu, thân Na La Diên

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung Bồ Tát, bất đắc Kim Cang Na La Diên thân giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中菩薩，不得金剛那羅延身者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, Bồ Tát trong nước tôi chẳng đạt được thân Kim Cang Na La Diên, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Na La Diên (Nārāyaṇa)[14] là kiên cố, tức là thân kiên cố bất hoại. Hàng Bồ Tát trong nước [Cực Lạc] đều đạt được thân kiên cố bất hoại. Nếu chẳng được như vậy, chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác.

27) Nguyện thứ hai mươi bảy, hết thảy trang nghiêm, thanh tịnh

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung thiên nhân, nhất thiết vạn vật, nghiêm tịnh quang lệ, hình sắc thù đặc, cùng vi cực diệu, vô năng xưng lượng. Kỳ chư chúng sanh, nãi chí đãi đắc Thiên Nhãn, hữu năng minh liễu, biện kỳ danh số giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中天人，一切萬物，嚴淨光麗，形色殊特，窮微極妙，無能稱量。其諸眾生，乃至逮得天眼，有能明了，辯其名數者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, trời người trong nước, hết thảy vạn vật trang nghiêm, thanh tịnh, sáng ngời, mỹ lệ, hình sắc thù thắng đặc biệt, vi diệu cùng cực, chẳng thể đếm, kể. Các chúng sanh ấy dẫu đã đắc Thiên Nhãn, nếu như có thể hiểu rõ, biện định tên gọi và số lượng của chúng (muôn vật trong thế giới Cực Lạc), tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đại nguyện thứ hai mươi bảy, “thiết ngã đắc Phật, quốc trung thiên nhân, nhất thiết vạn vật, nghiêm tịnh quang lệ” (nếu tôi thành Phật, trời người trong nước, hết thảy vạn vật trang nghiêm, thanh tịnh, sáng ngời, mỹ lệ): “Hết thảy vạn vật”, chúng ta đọc kinh A Di Đà, [thấy nói] ao bảy báu, nước tám công đức, lầu gác bảy báu. Hết thảy muôn vật đều trang nghiêm, thanh tịnh, sáng ngời, mỹ lệ, hình dạng đều là rất thù thắng đặc biệt.

“Cùng vi cực diệu”: “Vi” (微) là rất tinh vi, “diệu” (妙) là chẳng thể nghĩ bàn. “Vô năng xưng lượng” (chẳng thể tính kể): Chỉ tán thán những thứ ấy tốt đẹp, tốt đẹp như thế nào, đã chẳng thể nói trọn, mà cũng chẳng thể tính kể! “Kỳ chư chúng sanh, nãi chí đãi đắc Thiên Nhãn” (các chúng sanh ấy cho đến đạt được Thiên Nhãn): Chúng sanh sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới đều đắc Thiên Nhãn Thông. Trong phần trước đã nói Lục Thông đều đạt được, đương nhiên là có Thiên Nhãn Thông. Chữ Đãi (逮) trong câu “đãi đắc Thiên Nhãn” chính là chữ Đắc (得) trong “đắc đáo” (得到, đạt được). Đã đạt được Thiên Nhãn Thông, nếu quý vị đã biết sự trang nghiêm trong Tây Phương Cực Lạc thế giới, vậy thì trang nghiêm như thế nào? “Hữu năng minh liễu, biện kỳ danh số giả, bất thủ Chánh Giác” (có kẻ nào có thể hiểu rõ, biện định tên gọi và số lượng của chúng, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác): [Muốn] biết trọn hết tên gọi, thấu suốt số lượng, đều chẳng thể liễu đạt! Tức là sự trang nghiêm trong Tây Phương Cực Lạc thế giới quá nhiều, quá hay khéo! Dẫu quý vị đắc Thiên Nhãn Thông, cũng chẳng thể hiểu rõ nó trang nghiêm cỡ nào!

28) Nguyện thứ hai mươi tám, cây đạo tràng cao ngất, rạng rỡ

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung Bồ Tát, nãi chí thiểu công đức giả, bất năng tri kiến kỳ đạo tràng thụ vô lượng quang sắc, cao tứ bách vạn lý giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中菩薩，乃至少功德者，不能知見其道場樹無量光色，高四百萬里者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, hàng Bồ Tát trong nước tôi, dẫu là kẻ ít công đức mà chẳng thể thấy, biết cây đạo tràng có vô lượng quang minh và màu sắc, cao bốn trăm vạn dặm thì tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đại nguyện thứ hai mươi tám, “thiết ngã đắc Phật, quốc trung Bồ Tát, nãi chí thiểu công đức giả” (nếu tôi thành Phật, hàng Bồ Tát trong nước tôi, dẫu là kẻ ít công đức), những vị Bồ Tát “thiểu công đức” là sơ phát tâm Bồ Tát, vừa mới sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới, công đức chẳng nhiều lắm. “Bất năng tri kiến kỳ đạo tràng thụ vô lượng quang sắc, cao tứ bách vạn lý giả, bất thủ Chánh Giác” (chẳng thể thấy, biết cây đạo tràng có vô lượng quang minh, màu sắc, cao bốn trăm vạn dặm thì tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác): Vị Bồ Tát sơ phát tâm, vừa mới sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới, công đức chẳng nhiều mà vẫn có thể trông thấy cây Bồ Đề cao bốn trăm dặm.

Chỗ này có hoài nghi hay không? Tức là chúng ta trông thấy cây cao hai, ba trượng đã coi là cao rồi, há có cây cao bốn trăm vạn dặm như thế? Quý vị phải hiểu: Tây Phương Cực Lạc thế giới là một thế giới chẳng thể nghĩ bàn, thân lượng của Phật, Bồ Tát bên ấy đều rất cao lớn. Cây cao bốn trăm vạn dặm là cây đạo tràng. Bồ Tát sẽ tĩnh tọa dưới cội cây đạo tràng để thành Phật. Thân lượng của Phật, Bồ Tát rất cao to, lẽ đâu cây đạo tràng chẳng cao như thế? Cao bốn trăm vạn dặm mà hàng Bồ Tát ít công đức vẫn trông thấy. Quý vị xem Thập Lục Quán Kinh, [sẽ biết] thân lượng của A Di Đà Phật cao chừng nào, cây đạo tràng còn có thể dùng số dặm để tính toán nữa ư?

29) Nguyện thứ hai mươi chín, tụng kinh đắc Huệ

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung Bồ Tát, nhược thọ độc kinh pháp, phúng tụng trì thuyết, nhi bất đắc biện tài trí huệ giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中菩薩，若受讀經法，諷誦持說，而不得辯才智慧者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, hàng Bồ Tát trong nước tôi nếu nhận lãnh, đọc tụng kinh pháp, phúng tụng, trì, nói, mà chẳng đắc biện tài trí huệ, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đại nguyện thứ hai mươi chín, sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới, sơ phát tâm Bồ Tát còn phải tu hành, tu hành như thế nào? Niệm kinh, trì chú. Vừa niệm kinh, vừa tụng trì, ngay lập tức đắc biện tài, đắc trí huệ. Nếu chẳng đắc trí huệ và biện tài, Phật sẽ chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác.

23) Nguyện thứ ba mươi, huệ biện vô hạn

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc trung Bồ Tát, trí huệ biện tài, nhược khả hạn lượng giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國中菩薩，智慧辯才，若可限量者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, hàng Bồ Tát trong nước tôi, trí huệ và biện tài nếu có hạn lượng, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đại nguyện thứ ba mươi, Bồ Tát trong Tây Phương Cực Lạc thế giới hễ niệm kinh sẽ ngay lập tức đạt được biện tài. Đạt được bao nhiêu biện tài? Chẳng thể hạn lượng! Biện tài và trí huệ của Bồ Tát chẳng có hạn lượng. Nếu có số lượng, Ngài sẽ chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác.

31) Nguyện thứ ba mươi mốt, soi tỏ mười phương

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, quốc độ thanh tịnh, giai tất chiếu kiến thập phương nhất thiết vô lượng vô số bất khả tư nghị chư Phật thế giới, do như minh kính, đổ kỳ diện tượng. Nhược bất nhĩ giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，國土清淨，皆悉照見十方一切無量無數不可思議諸佛世界，猶如明鏡，覩其面像。若不爾者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, cõi nước thanh tịnh, thảy đều soi thấu mười phương hết thảy vô lượng vô số chẳng thể nghĩ bàn các thế giới chư Phật, giống như gương sáng thấy rõ vẻ mặt. Nếu chẳng như vậy, tôi chẳng giữ lấy Chánh Giác).

Đại nguyện thứ ba mươi mốt, “thiết ngã đắc Phật, quốc độ thanh tịnh, giai tất chiếu kiến thập phương nhất thiết vô lượng vô số bất khả tư nghị chư Phật thế giới” (nếu tôi thành Phật, cõi nước thanh tịnh, thảy đều soi thấu mười phương hết thảy vô lượng vô số chẳng thể nghĩ bàn các thế giới chư Phật): Quốc độ Tây Phương Cực Lạc thế giới giống như một tấm gương to sáng, có thể soi bóng mười phương thế giới. “Do như minh kính, đổ kỳ diện tượng”, [nghĩa là] giống như chúng ta lấy gương soi mặt của chính mình, thấy rõ ràng như vậy đó. “Nếu chẳng như thế, chẳng giữ lấy Chánh Giác”.

32) Nguyện thứ ba mươi hai, hương báu trang nghiêm mầu nhiệm

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, tự địa dĩ thượng, chí ư hư không, cung điện, lâu quán, trì lưu, hoa thụ, quốc độ sở hữu nhất thiết vạn vật, giai dĩ vô lượng tạp bảo bách thiên chủng hương nhi cộng hợp thành, nghiêm sức kỳ diệu, siêu chư thiên nhân. Kỳ hương phổ huân thập phương thế giới, Bồ Tát văn giả, giai tu Phật hạnh. Nhược bất nhĩ giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，自地以上，至於虛空，宮殿樓觀，池流華樹，國土所有一切萬物，皆以無量雜寶百千種香而共合成。嚴飾奇妙，超諸天人。其香普薰十方世界。菩薩聞者，皆修佛行。若不爾者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, từ đất trở lên cho đến tận hư không, cung điện, lầu, quán, ao, suối, cây hoa, tất cả hết thảy vạn vật trong cõi nước đều do vô lượng trăm ngàn loại hương báu khác nhau cùng hợp thành, trang nghiêm kỳ diệu, vượt trỗi trời người. Hương ấy xông khắp mười phương thế giới, Bồ Tát ngửi thấy đều tu Phật hạnh. Nếu chẳng được vậy, chẳng giữ lấy Chánh Giác).

Đại nguyện thứ ba mươi hai, “thiết ngã đắc Phật, tự địa dĩ thượng” (nếu tôi thành Phật, từ mặt đất trở lên): Tây Phương Cực Lạc thế giới vàng ròng làm đất, từ trên mặt đất cho đến hư không, tất cả “cung điện, lâu, quán”, chữ Quán (觀) này nên đọc theo giọng khứ thanh, tức là đọc thành ㄍㄨㄢˋ (Guàn, âm Hán Việt là Quán), Quán là lầu gác. Còn có “trì lưu hoa thụ”, [nghĩa là] ao và suối bảy báu, còn có cây hoa. “Quốc độ sở hữu nhất thiết vạn vật, giai dĩ vô lượng tạp bảo bách thiên chủng hương nhi cộng hợp thành” (tất cả hết thảy vạn vật trong cõi nước đều do vô lượng trăm ngàn loại hương báu khác nhau cùng hợp thành). Chẳng giống như cây cối ở nơi đây (thế giới Sa Bà) năm màu, lầu gác đều bằng những vật liệu như gạch, ngói… Tây Phương Cực Lạc thế giới thảy đều dùng bảy báu để kiến tạo lầu gác, lại còn là do các thứ hương liệu hợp thành, “nghiêm sức kỳ diệu, siêu chư thiên nhân” (trang nghiêm kỳ diệu, vượt trỗi trời người): Vượt trỗi trời người tức là vượt trỗi cung trời trong thế giới Sa Bà. “Kỳ hương phổ huân thập phương thế giới. Bồ Tát văn giả, giai tu Phật hạnh. Nhược bất nhĩ giả, bất thủ Chánh Giác” (hương ấy xông khắp mười phương thế giới. Bồ Tát ngửi hương đều tu Phật hạnh. Nếu chẳng như vậy, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác): Hương trong Tây Phương Cực Lạc thế giới xông khắp mười phương thế giới. Ngửi mùi hương trong Tây Phương Cực Lạc thế giới, kẻ chẳng tu hành sẽ đều tu hành, lại còn đều tu hạnh môn của thế giới Cực Lạc. Nếu chẳng như vậy, chẳng giữ lấy Chánh Giác.

33) Nguyện thứ ba mươi ba, được quang minh chiếu đến, [thân tâm] mềm mại

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, thập phương vô lượng bất khả tư nghị chư Phật thế giới chúng sanh chi loại, mông ngã quang minh xúc kỳ thân giả, thân tâm nhu nhuyễn, siêu quá thiên nhân. Nhược bất nhĩ giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，十方無量不可思議諸佛世界眾生之類，蒙我光明觸其身者，身心柔軟，超過天人。若不爾者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, mười phương vô lượng chẳng thể nghĩ bàn các loài chúng sanh trong các thế giới của chư Phật được quang minh của tôi chạm vào thân họ, thân tâm họ sẽ mềm dịu, vượt trỗi trời người. Nếu chẳng được vậy, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đại nguyện thứ ba mươi ba, “thiết ngã đắc Phật, thập phương vô lượng bất khả tư nghị chư Phật thế giới chúng sanh chi loại” (nếu tôi thành Phật, mười phương vô lượng chẳng thể nghĩ bàn các loài chúng sanh trong các thế giới của chư Phật), chúng sanh trong mười phương thế giới “mông ngã quang minh xúc kỳ thân giả”, [nghĩa là] nếu gặp quang minh của A Di Đà Phật chiếu vào thân, “thân tâm nhu nhuyễn, siêu quá thiên nhân”, [nghĩa là thân lẫn tâm đều] mềm dịu vượt trỗi trời người. Người trên cõi trời thân lẫn tâm luôn mềm dịu, [người được quang minh của A Di Đà Phật chiếu đến, thân tâm sẽ] vượt trỗi sự mềm dịu của trời người. Nếu chẳng như vậy, [A Di Đà Phật] chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác. Người đang sống, niệm Phật, trông thấy quang minh của A Di Đà Phật, thân lẫn tâm đều mềm dịu. Thông thường, người đã chết thân thể cứng đơ, nhưng người niệm Phật vãng sanh, khi thọ mạng chấm dứt, thân thể họ mềm mại; đấy là một dấu hiệu chứng tỏ [người ấy] đã sanh về Tây Phương.

34) Nguyện thứ ba mươi bốn, nghe danh đắc Nhẫn

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, thập phương vô lượng bất khả tư nghị chư Phật thế giới chúng sanh chi loại, văn ngã danh tự, bất đắc Bồ Tát Vô Sanh Pháp Nhẫn chư thâm tổng trì giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，十方無量不可思議諸佛世界眾生之類，聞我名字，不得菩薩無生法忍諸深總持者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, mười phương vô lượng chẳng thể nghĩ bàn các loài chúng sanh trong thế giới của chư Phật nghe danh tự của tôi mà chẳng đắc Vô Sanh Pháp Nhẫn và các môn tổng trì sâu của hàng Bồ Tát, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đại nguyện thứ ba mươi tư, “thiết ngã đắc Phật, thập phương vô lượng bất khả tư nghị chư Phật thế giới chúng sanh chi loại, văn ngã danh tự” (nếu tôi thành Phật, mười phương vô lượng chẳng thể nghĩ bàn các loài chúng sanh trong thế giới của chư Phật nghe danh tự của tôi), [tức là] nghe danh hiệu của A Di Đà Phật, “bất đắc Bồ Tát Vô Sanh Pháp Nhẫn chư thâm tổng trì giả, bất thủ Chánh Giác” (chẳng đắc Vô Sanh Pháp Nhẫn và các môn tổng trì sâu của hàng Bồ Tát, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác): Nghe danh hiệu A Di Đà Phật của ta, người ấy nghe danh hiệu bèn biết niệm danh hiệu Phật, nhất định có thể đạt được Vô Sanh Pháp Nhẫn của hàng Bồ Tát. Đạt được pháp vô sanh thì gọi là Vô Sanh Pháp Nhẫn. “Chư thâm tổng trì” là Ba La Mật rất sâu, pháp môn tổng trì sâu xa thảy đều đạt được. Nếu chẳng như vậy, chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác.

35) Nguyện thứ ba mươi lăm, thoát lìa thân nữ

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, thập phương vô lượng bất khả tư nghị chư Phật thế giới, kỳ hữu nữ nhân, văn ngã danh tự, hoan hỷ tín nhạo, phát Bồ Đề tâm, yếm ố nữ thân, thọ chung chi hậu, phục vi nữ tượng giả, bất thủ Chánh Giác.

(經)設我得佛，十方無量不可思議諸佛世界，其有女人，聞我名字，歡喜信樂，發菩提心，厭惡女身，壽終之後，復為女像者，不取正覺。

(Kinh: Nếu tôi thành Phật, trong chẳng thể nghĩ bàn thế giới của mười phương chư Phật, nếu có người nữ, nghe danh tự của tôi, hoan hỷ, tin tưởng, ưa thích, phát Bồ Đề tâm, chán ghét thân nữ, sau khi thọ chung, lại làm thân nữ, tôi chẳng giữ lấy ngôi Chánh Giác).

Đại nguyện thứ ba mươi lăm là chuyên vì nữ nhân mà phát nguyện này. Là nữ nhân, nhưng quý vị chán ghét thân nữ nhân, hãy nên phát Bồ Đề tâm, niệm A Di Đà Phật, sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới. Tây Phương Cực Lạc thế giới chẳng có hình tướng kẻ nữ, chẳng có nữ nhân. Sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới, sẽ biến thành thân Bồ Tát, đời sau hoặc những đời sau nữa đều chẳng bị chuyển thành thân nữ.

36) Nguyện thứ ba mươi sáu, thường tu Phạm hạnh

(Kinh) Thiết ngã đắc Phật, thập phương vô lượng bất khả tư nghị chư Phật thế giới chư Bồ Tát chúng, văn ngã danh tự, thọ chung chi hậu, thường tu phạm hạnh, chí thành Phật đạo. Nhược bất nhĩ giả, bất