Vô Lượng Thọ Kinh Ưu Ba Đề Xá

Nguyện Sanh Kệ Giảng Ký

Phần 3

無量壽經優婆提舍願生偈講記

Giảng thuật: Trưởng lão Đạo Nguyên

道源長老 講述

Bút ký: Cư sĩ Thí Vượng Khôn

施旺坤 敬記

Thời gian: Tháng Tư năm Dân Quốc 61 (1972)

Địa điểm: Chí Liên Tinh Xá tại Đài Bắc

Chuyển ngữ: Bửu Quang Tự đệ tử Như Hòa

Giảo chánh: Đức Phong và Huệ Trang

(dịch theo bản in của Phật Đà Giáo Dục Cơ Kim Hội)

(Luận) Trang nghiêm thọ dụng công đức thành tựu giả, kệ ngôn: “Ái nhạo Phật pháp vị, Thiền tam-muội vi thực” cố.

(論)莊嚴受用功德成就者。偈言：愛樂佛法味，禪三昧為食故。

(Luận: Trang nghiêm thọ dụng công đức thành tựu là như kệ nói: “Yêu thích vị Phật pháp, Thiền tam-muội để ăn”).

“Trang nghiêm thọ dụng công đức thành tựu giả” là loại trang nghiêm thứ mười bốn, nói về sự hưởng thụ của chúng sanh trong Tây Phương Cực Lạc thế giới. “Kệ ngôn: Ái nhạo Phật pháp vị, Thiền tam-muội vi thực cố” (Kệ rằng: “Yêu thích pháp vị của nhà Phật, dùng Thiền tam-muội làm thức ăn”). Chúng sanh sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới yêu thích pháp vị của Phật pháp. Họ vừa nghe Phật pháp, bụng chẳng đói nữa, sanh ra một niềm hoan hỷ gọi là “pháp hỷ vi thực” (dùng niềm vui Phật pháp làm thức ăn). Tam-muội (Samādhi) trong tiếng Phạn dịch sang tiếng Hán là Chánh Định. Thiền tam-muội là Thiền Định. Họ tu Thiền Định bên đó, hễ nhập Định bèn đạt được một niềm hân hoan, vui sướng, chẳng đói bụng, giống như đã ăn một bữa cơm, gọi là “Thiền duyệt vi thực” (dùng niềm vui Thiền Định làm thức ăn). Đấy là sự hưởng thụ cao nhất trong Tây Phương Cực Lạc thế giới.

Thông thường, chúng ta niệm chú Cúng Dường: “Thiền duyệt vi thực, pháp hỷ sung mãn”. Tuy đại chúng bình phàm trong thế giới Sa Bà chẳng làm được [điều này], nhưng phải phát nguyện. Có chúng sanh hoặc là nghe một bộ kinh, nghe hoan hỷ, chẳng thấy đói bụng. Có chúng sanh tĩnh tọa, bỗng ngồi suốt [thời gian cháy hết] một cây hương, sanh ra pháp hỷ, chẳng đói bụng. Pháp hỷ cũng là một phần của Thiền duyệt, bỗng dưng gặp được một lần, chẳng phải là hằng ngày tĩnh tọa đều có Thiền duyệt, công phu vẫn còn chưa đạt tới mức độ ấy.

Quả báo của loài người chúng ta là chẳng ăn uống sẽ không được, nhưng tốt nhất là đừng nên ăn thịt chúng sanh. Nếu quý vị đã ăn chay, hãy khuyên người khác [cũng ăn chay]. Người khác có chỗ hoài nghi, quý vị hãy giải thích cho người ấy. Hôm nay, tôi lại giải thích đôi chút.

* Giải trừ nghi hoặc

Hỏi: Động vật có sanh mạng, chúng ta chớ nên ăn; thực vật cũng có sanh mạng, vì sao có thể ăn?

Đáp: Lý tưởng cao nhất trong Phật giáo là “Thiền duyệt vi thực, pháp hỷ sung mãn”. Tây Phương Cực Lạc thế giới hằng ngày dùng Thiền duyệt làm thức ăn, nhưng ở trong thế giới Sa Bà thì chẳng làm được. Chẳng ăn uống sẽ không thể sống nổi, tu hành bằng cách nào đây? Chúng ta cảm nhận nỗi thống khổ của động vật khi chúng bị giết chóc. Quý vị giết lợn, nó rống thật to. Quý vị giết gà, gà cũng kêu thảm thiết rất lớn tiếng. Chúng ta nghe chúng nó kêu thảm thiết, sao đành nhẫn tâm ăn thịt chúng nó? Khi thực vật bị giết, chúng ta chẳng cảm nhận nỗi đau khổ của chúng. Do vậy, chẳng phải là không biết thực vật cũng có sanh mạng, vì bất đắc dĩ mới ăn chúng nó!

Trong giới luật của bậc xuất gia: “Thanh tịnh tỳ-kheo cập chư Bồ Tát, ư kỹ lộ hành, bất đạp sanh thảo, huống dĩ thủ bạt?” (Bậc tỳ-kheo thanh tịnh và các vị Bồ Tát đi nơi ngõ rẽ, chẳng đạp lên cỏ tươi, huống hồ dùng tay nhổ lên?) Không cho phép quý vị cắt đứt một nhánh cỏ tươi, cỏ có mầm sống. Không chỉ là chẳng thể đoạn diệt mầm sống của nó, mà cũng chẳng được phép đại, tiểu tiện lên cỏ tươi. Quý vị đạp lên cỏ tươi là phạm giới, vì gây trở ngại cho sanh mạng của chúng. Phật giáo nói theo đạo lý, cảnh giới cao nhất là “hữu tình và vô tình cùng viên thành Chủng Trí, vô tình có thể thuyết pháp. Vô tình cũng có thể thành Phật giống hệt [như hữu tình]”. Vô tình hoàn toàn chẳng phải là không có sanh mạng.

Hỏi: Chính mình phát tâm muốn ăn chay, những người khác trong gia đình chẳng ăn chay, hoàn cảnh chẳng cho phép thì làm như thế nào?

Đáp: Trước hết, hãy kiêng giết. Ăn ba thứ “tịnh nhục”, [tức là thịt của những con vật mà] ta không thấy [chúng nó bị] giết, chẳng nghe nó bị giết, chẳng vì ta mà nó bị giết. “Chẳng thấy giết” là khi chúng sanh bị giết, mắt quý vị chẳng trông thấy. “Chẳng nghe nó bị giết”: Khi chúng sanh bị giết, quý vị không nghe thấy. “Vì ta mà giết”: Chúng sanh bị giết chẳng phải là do ta mà giết. Đó là thịt bán ngoài chợ, vì mọi người mà giết. Đấy là tiến bộ từ từ, tiếp cận với Phật pháp.

Hỏi: Khuyên kẻ khác quy y, có phải là cũng nên khuyên kẻ đó sau khi quy y hãy ăn chay?

Đáp: Trước hết, quý vị khuyên kẻ đó quy y là được rồi, chẳng khuyên kẻ đó ăn chay trường. Đấy là phương tiện quyền xảo. Vì quý vị khuyên kẻ đó sau khi đã quy y phải ăn chay, nếu kẻ đó tính quy y, nhưng do chẳng thể ăn chay trường, sẽ chẳng dám quy y! Đức Phật dạy, đối với chúng sanh phải ứng cơ thuyết pháp, phương tiện quyền xảo.

(Luận) Trang nghiêm vô chư nạn công đức thành tựu giả, kệ ngôn: “Vĩnh ly thân tâm não, thọ lạc thường vô gián” cố.

(論)莊嚴無諸難功德成就者。偈言：永離身心惱，受樂常無間故。

(Luận: Trang nghiêm công đức thành tựu chẳng có các nạn là như kệ nói:
“Mãi lìa thân tâm não, hưởng vui chẳng gián đoạn”).

“Trang nghiêm vô chư nạn công đức thành tựu giả” (Trang nghiêm công đức thành tựu không có các nạn) là loại trang nghiêm thứ mười lăm. Trong Tây Phương Cực Lạc thế giới, A Di Đà Phật đã trang nghiêm bằng công đức “không có các nạn”. “Kệ ngôn: Vĩnh ly thân tâm não” (Kệ rằng: “Vĩnh viễn lìa khỏi các khổ não nơi thân và tâm”). Gặp phải tai nạn, thân tâm bị khổ não. Thân thể hứng chịu các nỗi khổ não như bị đói, bị khát, bị lạnh, bị nóng, hoặc là thân thể bị kẻ khác sát hại. Tâm chịu những nỗi khổ não: Lo được, lo mất, nhân ngã thị phi, tham, sân, si phiền não. Quý vị đến Tây Phương Cực Lạc thế giới, vĩnh viễn lìa khỏi những nỗi khổ não ấy. “Thọ lạc thường vô gián cố” (Vì sẽ hưởng vui thường chẳng gián đoạn): Trong nhân gian có sự vui sướng, nhưng vui ít, khổ nhiều, chẳng phải là hưởng vui sướng thường hằng, lâu dài. Bên Tây Phương Cực Lạc thế giới chẳng có tai nạn, vĩnh viễn hưởng thụ pháp lạc xuất thế gian chẳng gián đoạn; do vậy gọi là thế giới An Lạc. Kinh A Di Đà dịch [cõi Tịnh Độ của A Di Đà Phật] là “thế giới Cực Lạc”. Cực Lạc là lạc tuyệt đối, chẳng phải là lạc do so sánh với khổ, [mà là] chẳng có một tí khổ nào! Trong kinh A Di Đà, đích thân Thích Ca Mâu Ni Phật đã giải thích: “Vô hữu chúng khổ, đản thọ chư lạc” (Chẳng có các nỗi khổ, chỉ hưởng các niềm vui). Chẳng giống như thế giới Sa Bà có khổ và lạc, thế giới Cực Lạc chỉ có pháp lạc; do vậy, gọi là Cực Lạc.

Theo như kinh Phật đã dạy, thế giới cứ trải qua mỗi tiểu kiếp, sẽ có tiểu tam tai phát sanh: Đao binh tai, cơ cẩn tai (饑饉災, tai nạn đói kém), và ôn dịch tai. Đao binh tai thì sẽ có chiến tranh, cơ cẩn tai thì chẳng có cơm ăn, ôn dịch tai sẽ phát sanh bệnh truyền nhiễm. Nếu đến lúc địa cầu đáng nên hư hoại, sẽ có đại tam tai là thủy tai, hỏa tai, và phong tai. Thế giới Sa Bà lắm tai nhiều nạn, kinh Pháp Hoa dạy: “Tam giới vô an, do như hỏa trạch” (Ba cõi chẳng yên, ví như nhà lửa). Trong tam giới, chẳng có chỗ nào bình an, mà cũng chẳng có thời khắc nào bình an; giống như một căn nhà to đang bốc cháy, [thế mà người] ở trong ấy, vẫn cứ tưởng là rất vui sướng. Người có trí huệ sẽ ngay lập tức chạy ra còn chẳng kịp, lẽ nào mong ở trong nhà lửa ư?

Hiện thời, chiến tranh tại Việt Nam rất dữ dội. Đấy là đao binh tai hiện tiền. Hai bên đánh nhau chết rất nhiều người, dân chúng kẹt trong ấy rất khổ não. Báo chí đăng tải dân chạy nạn Việt Nam có hơn một trăm vạn người. Bất luận người lớn, trẻ con, hay phụ nữ, thảy đều lánh nạn, tìm đến chỗ an toàn. Có người dân bị nạn nào mà không có gia đình, không có sự nghiệp? Hễ có chiến tranh là gia đình lẫn sự nghiệp đều bị phá nát. Có chúng sanh nào không yêu mạng sống? Chết thì chết, chạy loạn thì cứ chạy loạn, có chúng sanh nào chẳng cần ăn uống? Khi chạy loạn, kiếm đâu ra ba bữa cơm mỗi ngày? Người trong thế giới này tự mình tạo ra những nỗi khổ não, cứ muốn đánh nhau. Hễ chiến tranh thì sẽ chết rất nhiều người, chẳng có ai sản xuất những vật liệu, nhất định sẽ nẩy sanh nạn đói kém. Chiến tranh chết chóc rất nhiều người, chẳng có ai thu dọn xác chết, ôn dịch nhất định sẽ lan truyền. Do vậy, trong hiện thời, tại Việt Nam, đao binh tai, cơ cẩn tai, và ôn dịch tai thảy đều có. Nạn lụt, nạn lửa, nạn bão trên thế giới cũng chẳng ngừng.

Chúng ta quan sát những tai nạn ấy, trông thấy chúng sanh chịu khổ não, chính mình nhanh chóng lánh nạn, sanh sang Tây Phương ư? Tây Phương chẳng phải là chỗ để lánh nạn! Phải phát khởi cái tâm từ bi. Chúng sanh đang chịu khổ trong biển khổ, ta phải nhanh chóng cứu họ, nhưng hiện thời trí huệ, thần thông, và biện tài của ta đều không đủ, ta phải sanh sang Tây Phương hòng học lấy bản lãnh cứu độ chúng sanh. Trước khi sanh về Tây Phương, phải tùy sức tùy phần hoằng dương Phật pháp. Đấy là chánh đạo của chúng ta. Hiện thời, có những kẻ một tí chuyện tốt cũng chẳng làm, cứ chuyên môn niệm Phật mong sanh về Tây Phương; chuyện này chẳng phù hợp pháp môn Tịnh Độ! Pháp môn Tịnh Độ là pháp môn Đại Thừa. Kinh A Di Đà đã dạy rõ ràng: “Bất đắc thiểu thiện căn, phước đức, nhân duyên, đắc sanh bỉ quốc” (Chẳng do một ít thiện căn, phước đức, nhân duyên mà sanh về cõi ấy). Quý vị phải gieo nhiều thiện căn, vun bồi nhiều phước đức, nhân duyên, chẳng phải là tiêu cực không làm một chút chuyện tốt nào mà sẽ có thể sanh về Tây Phương! Điều ấy chẳng phù hợp bổn nguyện của A Di Đà Phật.

Đại chiến thế giới lần thứ nhất, lần thứ hai đã qua, nếu đại chiến lần thứ ba bùng nổ, toàn thể thế giới đánh nhau, dùng loại vũ khí tiên tiến nhất là bom hạch nhân (bom nguyên tử), nhất định sẽ càng có nhiều người thương vong hơn! Vì sao cứ muốn đánh nhau? Vì sao muốn phát minh vũ khí giết người? Vì họ chẳng hiểu Phật pháp, chẳng biết đạo lý nhân quả báo ứng. Chúng ta là đệ tử Phật, phải nên gánh vác trách nhiệm, hãy tận hết sức của chính mình để hoằng dương Phật pháp, cứu tế chúng sanh. Kẻ phát minh vũ khí sát nhân, nhất định là các khoa học gia, chẳng phải là Phật giáo đồ. Giả sử Phật pháp truyền khắp toàn thể thế giới, [ai nấy] đều hiểu Phật lý rồi mới nghiên cứu khoa học, sẽ tuyệt đối chẳng có ai phát minh bom hạch nhân. Một quả bom hạch nhân bùng nổ sẽ giết chết ngần ấy người, đệ tử Phật nào sẽ phát minh loại vũ khí ấy?

Phật giáo truyền sang Trung Hoa, Nhật Bản, Đại Hàn, Thích Ca Mâu Ni Phật trọn chẳng đến những quốc gia ấy, toàn là do đệ tử đức Phật hoằng dương trong quá khứ. Chúng ta phải phỏng theo các bậc tiền hiền, gánh vác trách nhiệm hoằng pháp, khiến cho Phật pháp được phổ biến hoằng dương toàn cầu, toàn thể mọi người trên toàn cầu đều tín ngưỡng Phật giáo, sẽ chẳng còn chiến tranh hại người. Vì thế giới Sa Bà nhiều tai lắm nạn, cho nên A Di Đà Phật đã vì chúng ta mà thành tựu Tây Phương Cực Lạc thế giới, nơi ấy không có các nạn.

(Luận) Trang nghiêm đại nghĩa môn công đức thành tựu giả, kệ ngôn: “Đại Thừa thiện căn giới, đẳng vô cơ hiềm danh, nữ nhân cập căn khuyết, Nhị Thừa chủng bất sanh” cố. Tịnh Độ quả báo, ly nhị chủng cơ hiềm quá, ưng tri. Nhất giả Thể, nhị giả Danh. Thể hữu tam chủng, nhất giả Nhị Thừa nhân, nhị giả nữ nhân, tam giả chư căn bất cụ nhân. Vô thử tam quá cố, danh “ly Thể cơ hiềm”. Danh diệc tam chủng, phi đản vô tam thể, nãi chí bất văn Nhị Thừa, nữ nhân, chư căn bất cụ, tam chủng danh cố, danh “ly danh cơ hiềm”. Đẳng giả, bình đẳng nhất tướng cố.

(論)莊嚴大義門功德成就者。偈言：大乘善根界，等無譏嫌名，女人及根缺，二乘種不生故。淨土果報，離二種譏嫌過，應知。一者體，二者名。體有三種，一者二乘人，二者女人，三者諸根不具人，無此三過故，名離體譏嫌。名亦三種，非但無三體，乃至不聞二乘、女人、諸根不具，三種名故，名離名譏嫌。等者，平等一相故。

(Luận: “Trang nghiêm đại nghĩa môn công đức thành tựu” là như kệ nói: “Cõi Đại Thừa thiện căn, bình đẳng, không có danh xưng chê gièm, ghét bỏ, nữ nhân và thiếu căn, chủng tánh Nhị Thừa chẳng sanh”. Hãy nên biết quả báo trong cõi Tịnh Độ lìa khỏi hai lỗi chê gièm, ghét bỏ. Một là Thể, hai là Danh. Thể có ba loại, một là hàng Nhị Thừa, hai là nữ nhân, ba là kẻ các căn chẳng đầy đủ. Do không có ba lỗi ấy, nên gọi là “lìa sự chê gièm, ghét bỏ về mặt Thể”. Danh cũng có ba thứ, không chỉ là chẳng có ba Thể, mà thậm chí chẳng nghe ba thứ danh xưng là Nhị Thừa, nữ nhân và các căn chẳng đủ, nên gọi là “lìa sự gièm chê, ghét bỏ về mặt Danh”. “Đẳng” là bình đẳng nhất tướng).

“Trang nghiêm đại nghĩa môn công đức thành tựu giả” là loại trang nghiêm thứ mười sáu. “Đại nghĩa môn” là pháp môn theo nghĩa lý Đại Thừa. Tây Phương Cực Lạc thế giới chẳng có pháp môn Tiểu Thừa, hoàn toàn là pháp môn theo nghĩa lý Đại Thừa, công đức ấy đã thành tựu. “Kệ ngôn: Đại Thừa thiện căn giới, đẳng vô cơ hiềm danh” (Kệ rằng: “Cõi thiện căn Đại Thừa, bình đẳng, không có danh xưng gièm chê, đáng chán ghét”). Tây Phương Cực Lạc thế giới hoàn toàn là thế giới thiện căn Đại Thừa. “Đẳng” (等) là bình đẳng; chúng sanh bên đó đều là một tướng, chẳng có sự chê gièm, chán ghét nơi sự thật, ngay cả danh xưng gây nên sự chê gièm, chán ghét cũng chẳng nghe thấy. Những danh xưng gây nên sự chê gièm, chán ghét là gì? “Nữ nhân cập căn khuyết, Nhị Thừa chủng bất sanh cố” (Nữ nhân và căn thiếu, chủng tánh Nhị Thừa chẳng sanh [vào Cực Lạc]). Tây Phương Cực Lạc thế giới chẳng có nữ nhân, chẳng có người sáu căn không đầy đủ, chẳng có kẻ Nhị Thừa.

Tiếp đó, giải thích cụ thể: “Tịnh Độ quả báo, ly nhị chủng cơ hiềm quá, ưng tri” (Hãy nên biết quả báo trong Tịnh Độ lìa khỏi hai thứ lỗi chê gièm, ghét bỏ): Quả báo do sanh vào Tây Phương Tịnh Độ thế giới là xa lìa hai thứ khuyết điểm gây nên sự chê gièm, ghét bỏ; hãy nên biết như thế! Hai thứ nào vậy? “Nhất giả Thể” (Một là Thể), [tức là xét theo] bản thể, theo sự thật; trên sự thật thì chẳng hề có. “Nhị giả Danh” (Hai là Danh), tức là xét theo danh xưng, ngay cả danh xưng cũng chẳng có.

“Thể hữu tam chủng, nhất giả Nhị Thừa nhân, nhị giả nữ nhân, tam giả chư căn bất cụ nhân” (Thể có ba loại, một là hàng Nhị Thừa, hai là nữ nhân, ba là kẻ các căn chẳng đầy đủ): Tây Phương Cực Lạc thế giới chẳng có hàng Nhị Thừa, chẳng có nữ nhân, mà cũng chẳng có người sáu căn chẳng đầy đủ. Các căn chẳng đầy đủ thì gọi là “căn khuyết” (根缺). [Chẳng hạn như] mắt mù là Nhãn Căn chẳng đủ, tai điếc là Nhĩ Căn chẳng đủ, mũi bị khuyết hãm là Tỵ Căn chẳng đủ, lưỡi chẳng thể nói là Thiệt Căn chẳng đủ, thân thể thiếu một cánh tay, hay thiếu một cái chân là Thân Căn chẳng đủ, tinh thần thì thần kinh không ổn là Ý Căn không đủ. Tây Phương Cực Lạc thế giới chẳng có kẻ sáu căn không đầy đủ. “Vô thử tam quá cố, danh ly thể cơ hiềm” (Do không có ba lỗi ấy, nên gọi là “chẳng có sự gièm chê, chán ghét về mặt Thể”): Thế giới Tịnh Độ chẳng có ba lỗi lầm ấy, chẳng có những chuyện thật sự gây nên sự gièm chê, ghét bỏ.

“Danh diệc tam chủng, phi đản vô tam thể, nãi chí bất văn Nhị Thừa, nữ nhân, chư căn bất cụ, tam chủng danh cố, danh ly danh cơ hiềm” (Danh cũng có ba thứ, chẳng phải chỉ là không có ba Thể, mà thậm chí chẳng nghe ba loại danh xưng Nhị Thừa, nữ nhân, và các căn chẳng đủ, nên gọi là “lìa sự chê gièm, ghét bỏ về mặt danh xưng”). Thế giới An Lạc không chỉ chẳng thật sự có ba thứ quả báo này về mặt Thể, mà ngay cả danh xưng của ba thứ ấy cũng đều chẳng có! “Đẳng giả, bình đẳng nhất tướng cố” (“Đẳng” là một tướng bình đẳng): Thế giới Sa Bà có lục đạo, sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới chỉ có chúng sanh thuộc về nhân đạo và thiên đạo. Nhân đạo hay thiên đạo đều là tướng đại trượng phu, ba mươi hai tướng, tám mươi thứ hảo, trang nghiêm giống như Thích Ca Mâu Ni Phật.

* Giải trừ nghi hoặc

Hỏi: “Kệ ngôn: Nhị Thừa chủng bất sanh” (Kệ nói: “Chủng tánh Nhị Thừa chẳng sanh”), [tức là] kệ tụng nói Tây Phương Cực Lạc thế giới chẳng có hàng Nhị Thừa. Bộ Vãng Sanh Luận này dựa theo kinh Vô Lượng Thọ mà soạn ra, nhưng kinh Vô Lượng Thọ nói Tây Phương Cực Lạc thế giới có Thanh Văn chúng, Thanh Văn là một loại trong Nhị Thừa. Kinh A Di Đà cũng nói: “Bỉ Phật hữu vô lượng vô biên Thanh Văn đệ tử, giai A La Hán, phi thị toán số chi sở năng tri” (Đức Phật ấy có vô lượng vô biên đệ tử Thanh Văn, đều là bậc A La Hán, chẳng thể dùng tính toán mà hòng biết được). Điều này giải thích cho suông như thế nào đây?

Đáp: Từ xưa, các bậc đại đức có hai cách giải thích:

1) Cách giải thích thứ nhất: Thanh Văn trong Tây Phương Cực Lạc thế giới chỉ là danh tự, vì họ ở trong thế giới Sa Bà là căn tánh Nhị Thừa, tu pháp môn Nhị Thừa. Sau đấy, hồi Tiểu hướng Đại, tu pháp môn Niệm Phật, sanh về Tây Phương. Vì họ là căn tánh Thanh Văn, cho nên gọi là Thanh Văn. Thật ra, tới Tây Phương thì đã biến thành đệ tử Đại Thừa.

2) Cách giải thích thứ hai: Người căn tánh Nhị Thừa hồi Tiểu hướng Đại, sanh về Tây Phương, hoàn toàn chẳng đoạn Kiến Hoặc và Tư Hoặc, là đới nghiệp vãng sanh. Họ là căn tánh Tiểu Thừa, tu pháp Đại Thừa thì nhất thời sẽ chẳng tu nổi, A Di Đà Phật liền ứng theo căn cơ của họ, dạy họ trước hết hãy học pháp môn Tiểu Thừa, tu ba mươi bảy đạo phẩm, muốn cho họ chứng A La Hán trước đã, sau đấy mới tiến thêm bước nữa là tu pháp Đại Thừa. Đấy là A Di Đà Phật ứng cơ thuyết pháp, phương tiện quyền xảo. Thanh Văn là sơ học, sau đấy, họ sẽ tự nhiên tu pháp Đại Thừa.

Hai cách giải thích ấy đều chẳng thể giải quyết nỗi nghi hoặc ở đây! Vãng Sanh Luận nói Tây Phương thật sự chẳng có hàng Nhị Thừa, mà cũng chẳng có danh xưng Nhị Thừa, nói rất rõ ràng! Chúng ta giải trừ nỗi nghi hoặc này như thế nào? Đức Phật thuyết pháp có Thật và Quyền. Thiên Thân Bồ Tát tán thán sự trang nghiêm của Tây Phương Cực Lạc, đã dựa theo [một sự thật là] Tây Phương Cực Lạc thế giới quả thật chẳng có hàng Nhị Thừa, mà cũng chẳng có danh xưng Nhị Thừa. Đấy là nói theo cảnh giới chân thật. Thích Ca Mâu Ni Phật nói kinh Vô Lượng Thọ, nói Tây Phương Cực Lạc thế giới có rất nhiều đại chúng Thanh Văn, là vì kinh Vô Lượng Thọ được nói trong thế giới Sa Bà. Đấy là một kiểu nói theo phương tiện quyền xảo. Vì sao Thích Ca Mâu Ni Phật phải nói theo kiểu quyền xảo ấy? Vì Thích Ca Mâu Ni Phật thuở đầu thuyết pháp độ đệ tử, [các đệ tử] đều tu pháp môn Nhị Thừa. Họ chấp trước pháp môn Nhị Thừa rất mạnh mẽ, cho đến hội Pháp Hoa, hãy còn có một ngàn người lui về. Thích Ca Mâu Ni Phật thuyết pháp hơn bốn mươi năm rồi mới nói kinh Pháp Hoa. Ngài nói đến phẩm Phương Tiện: “Duy hữu Nhất Thừa pháp, vô nhị diệc vô tam, trừ Phật phương tiện thuyết, đản dĩ giả danh tự, dẫn đạo ư chúng sanh” (Chỉ có pháp Nhất Thừa, không hai cũng chẳng ba, trừ Phật nói phương tiện, chỉ dùng danh tự giả, để hướng dẫn chúng sanh). Nói rõ “chẳng có pháp Nhị Thừa, mà cũng chẳng có pháp tam thừa, chỉ có pháp Nhất Thừa”. Hàng Nhị Thừa vừa nghe bèn như mù, như câm, lại có năm ngàn người rút lui, quý vị bèn biết là hàng Nhị Thừa chấp trước rất mạnh mẽ. Do đó, Thích Ca Mâu Ni Phật dùng phương tiện quyền xảo để tiếp dẫn họ, bảo: “Tốt nhất là các vị niệm Phật sanh về Tây Phương. Cõi nước của A Di Đà Phật thanh tịnh, hàng Thanh Văn đại A La Hán giống như quý vị rất nhiều!” khiến cho họ hoan hỷ nghe, có thể niệm Phật sanh về Tây Phương. Nếu Thích Ca Mâu Ni Phật nói Tây Phương Cực Lạc thế giới căn bản là chẳng có hàng Thanh Văn, ai chịu phát tâm niệm Phật sanh về Tây Phương?

Đối với những chỗ kinh điển nói khác nhau, khiến cho nghi hoặc nẩy sanh, chúng ta phải nghiên cứu, phải giải trừ thông suốt nỗi nghi hoặc!

(Luận) Trang nghiêm nhất thiết sở cầu mãn túc công đức thành tựu giả, kệ ngôn: “Chúng sanh sở nguyện nhạo, nhất thiết năng mãn túc” cố.

(論)莊嚴一切所求滿足功德成就者。偈言：眾生所願樂，一切能滿足故。

(Luận: Trang nghiêm công đức thành tựu hết thảy những điều mong cầu đều được thỏa mãn là như kệ nói: “Điều chúng sanh ưa muốn, hết thảy đều thỏa mãn”).

“Trang nghiêm nhất thiết sở cầu mãn túc công đức thành tựu giả” (Sự trang nghiêm do công đức thành tựu khiến cho hết thảy những điều mong cầu đều được thỏa mãn) là loại trang nghiêm thứ mười bảy. “Kệ ngôn: Chúng sanh sở nguyện nhạo, nhất thiết năng mãn túc cố” (Kệ rằng: “Điều chúng sanh ưa muốn, hết thảy đều thỏa mãn”). Đối với những điều chúng sanh mong mỏi, ưa thích, hết thảy đều có thể thỏa mãn ước nguyện của quý vị. Trong phần trên đã nói mười bảy thứ trang nghiêm, thật ra, không chỉ là mười bảy thứ! Loại cuối cùng này đã bao gồm hết thảy trang nghiêm.

Vì sao y báo và chánh báo của A Di Đà Phật trang nghiêm? Vì chúng sanh trong thế giới Sa Bà bị nung nấu trong tám món khổ, [trong các nỗi khổ], có một thứ là Cầu Bất Đắc Khổ, tức là điều mong cầu chẳng được mãn nguyện. Nói theo phía chúng sanh, có thể nghe Phật pháp, phát Bồ Đề tâm, đã rất ư là khó! Nhưng những điều họ mong cầu nơi pháp thế gian mà còn chẳng thể mãn nguyện! Họ muốn sống sót, nhưng cầu có cái ăn thì chẳng có cái ăn, cầu có áo mặc mà chẳng có áo mặc, cầu có chỗ ở thì chẳng có chỗ ở, chẳng thể giải quyết vấn đề sinh sống. Hằng ngày bươn chải, nhọc nhằn vì cuộc sống, chẳng có thời gian để nghiên cứu Phật pháp, chẳng có thời gian để tu hành, mà cũng chẳng có thời gian để trên là cúng dường Tam Bảo, dưới cứu độ chúng sanh. Bồ Đề tâm mà họ đã phát trở thành nguyện suông! Vì thế, A Di Đà Phật tạo ra Tây Phương Cực Lạc thế giới, sanh về đó, sẽ ăn, mặc, ở, tùy ý tự nhiên, thứ gì cũng đều xứng lòng vừa ý, hết thảy những điều mong cầu đều có thể mãn nguyện.

Trong thế giới Sa Bà, chẳng dễ gì nghe được một chút Phật pháp. Đã phát Bồ Đề tâm, phải thường thân cận thiện tri thức thì mới có thể tiến, chẳng lùi. Nhà Đường là triều đại Phật giáo hưng thịnh tại Trung Hoa, có rất nhiều thiện tri thức và đồng tham đạo hữu, mọi người cùng nhau tu đạo, tự nhiên sẽ chẳng lui sụt, nhưng hiện thời tìm đâu ra đạo hữu tốt đẹp? Đến Tây Phương Cực Lạc thế giới, A Di Đà Phật, Quán Thế Âm Bồ Tát, và Đại Thế Chí Bồ Tát là thiện tri thức của quý vị. Các vị thượng thiện nhân tụ tập một nơi, đều là đồng tham đạo hữu của quý vị, quý vị có thể thân cận bất cứ lúc nào. Vì thế, Tây Phương Cực Lạc thế giới chẳng có nhân duyên gây thoái đọa, chỉ có nhân duyên giúp đỡ tiến bộ. Cầu Bất Đắc Khổ trong Phật pháp thì hễ sanh về Tây Phương sẽ chẳng có.

4.2.3.1.2. Thị hiện tự lợi và lợi tha

(Luận) Lược thuyết bỉ A Di Đà Phật quốc độ thập thất chủng trang nghiêm công đức thành tựu, thị hiện Như Lai tự thân lợi ích đại công đức lực thành tựu, lợi ích tha công đức thành tựu cố.

(論)略說彼阿彌陀佛國土十七種莊嚴功德成就。示現如來自身利益大功德力成就，利益他功德成就故。

(Luận: Nói đại lược mười bảy thứ trang nghiêm công đức thành tựu của cõi nước A Di Đà Phật, vì thị hiện sức đại công đức thành tựu lợi ích tự thân và công đức thành tựu lợi ích người khác).

“Lược thuyết bỉ A Di Đà Phật quốc độ thập thất chủng trang nghiêm công đức thành tựu” (Nói đại lược mười bảy thứ trang nghiêm công đức thành tựu của cõi nước A Di Đà Phật): Đây là nói giản lược mười bảy thứ trang nghiêm nơi quốc độ của A Di Đà Phật, nếu nói chi tiết thì sự trang nghiêm nơi quốc độ của A Di Đà Phật sẽ là vô lượng.

“Thị hiện Như Lai tự thân lợi ích đại công đức lực thành tựu, lợi ích tha công đức thành tựu cố” (Vì thị hiện sức đại công đức thành tựu lợi ích tự thân và công đức thành tựu lợi ích người khác): Tây Phương Cực Lạc thế giới có mười bảy thứ trang nghiêm công đức thành tựu; những thứ ấy đều là do A Di Đà Phật có sức tự lợi và đồng thời Ngài có sức lợi tha mà thành tựu.

A Di Đà Phật có thể tự lợi, mà cũng có thể lợi tha là do Ngài đối trước Thế Tự Tại Vương Như Lai phát ra bốn mươi tám đại nguyện, nương theo các nguyện ấy để tu trong vô lượng A-tăng-kỳ kiếp, thành Phật. Phật có ba thân, một là Pháp Thân, hai là Báo Thân, ba là Hóa Thân. Pháp Thân là cái Thể chân lý, là Thật Tướng Lý Thể. Ngài chứng đắc Thật Tướng Lý Thể, bèn chứng đắc Pháp Thân. Pháp Thân vô hình, vô tướng. Hiện ra tướng thì gọi là Báo Thân. Báo (報) là quả báo, báo đáp Ngài trong vô lượng A-tăng-kỳ kiếp đã tu Lục Độ vạn hạnh, đã tu vô lượng vô biên công đức. Ngài đã thành Phật, [Báo Thân chính] là quả báo đáng phải nên hưởng thụ. Hóa Thân là như đức Phật thị hiện kim thân cao một trượng sáu tại Ấn Độ, còn có thể thuận theo căn cơ của chúng sanh mà thị hiện các loại hóa thân.

Những thứ trang nghiêm thanh tịnh trong Tây Phương Cực Lạc thế giới do đâu mà có? Từ vô lượng trân bảo tánh trang nghiêm mà ra, chính là quả báo đáng nên hưởng thụ của A Di Đà Phật. Quả báo của Phật bao gồm chánh báo và y báo trang nghiêm. Ví như người có phước báo trong thế gian thì thân thể là chánh báo của người ấy, nhà ở của người ấy là y báo, nhất định rất trang nghiêm. Chẳng hạn như lão pháp sư Đàm Hư tu bổ chùa Cực Lạc ở Cáp Nhĩ Tân (Harbin), sửa chùa Bát Nhã tại Trường Xuân, sửa chùa Lăng Nghiêm tại Doanh Khẩu, sửa chùa Trạm Sơn ở Thanh Đảo. Ngài đến đâu bèn tu bổ đến đó. Tu bổ ngôi chùa lớn xong xuôi bèn giao cho người khác. Cuối cùng, Ngài sang Hương Cảng tỵ nạn, người ta tu bổ một ngôi tinh xá đã xây cất hoàn chỉnh giao cho Ngài. Vì Ngài có công đức và phước báo, đi đến chỗ nào cũng sẽ đều chẳng đến nỗi không có chùa để ở!

Báo Thân của đức Phật có thể chia thành hai thứ: Một là Tự Thọ Dụng Báo Thân, hai là Tha Thọ Dụng Báo Thân. Đức Phật phát nguyện lợi ích chúng sanh nên mới thành Phật. Do vậy, Ngài đạt được quả báo để chính mình hưởng thụ, gọi là Tự Thọ Dụng Báo Thân. Đồng thời, đức Phật sẽ lợi ích hết thảy chúng sanh. Do vậy, Tây Phương Cực Lạc thế giới chẳng phải là để cho chính Ngài hưởng thụ. Vì độ chúng sanh mà Ngài thành tựu thế giới Cực Lạc. Đấy là Tha Thọ Dụng Báo Thân. Chữ Tha (他, người khác) chỉ hết thảy chúng sanh. Nói theo Tây Phương Cực Lạc thế giới thì hết thảy chúng sanh đều có thể thấy Báo Thân Phật, đều có thể hưởng ké lợi ích từ nơi Báo Thân Phật. Trong nhân gian, phải là Đăng Địa Bồ Tát thì mới có thể thấy Báo Thân. Bồ Tát chưa đăng địa (chưa chứng đắc Sơ Địa), [thân Phật do vị Bồ Tát ấy trông thấy] chính là Hóa Thân. Vì thế, Tự Thọ Dụng Báo Thân là tự lợi, Tha Thọ Dụng Báo Thân là lợi tha.

4.2.3.1.3. Nhập Đệ Nhất Nghĩa Đế

(Luận) Bỉ Vô Lượng Thọ Phật quốc độ trang nghiêm, Đệ Nhất Nghĩa Đế diệu cảnh giới tướng, thập lục cú cập nhất cú, thứ đệ thuyết, ưng tri.

(論)彼無量壽佛國土莊嚴，第一義諦妙境界相，十六句及一句，次第說，應知。

(Luận: Sự trang nghiêm nơi cõi nước của Vô Lượng Thọ Phật chính là tướng cảnh giới mầu nhiệm của Đệ Nhất Nghĩa Đế, bao gồm mười sáu câu và một câu nói theo thứ tự, hãy nên biết [như thế]).

Mười bảy thứ trang nghiêm tổng kết lại, sẽ là công đức thành tựu hai món lợi, tức tự lợi và lợi tha của A Di Đà Phật. “Bỉ Vô Lượng Thọ Phật quốc độ trang nghiêm, Đệ Nhất Nghĩa Đế diệu cảnh giới tướng” (Sự trang nghiêm trong quốc độ Vô Lượng Thọ Phật là tướng cảnh giới mầu nhiệm Đệ Nhất Nghĩa Đế). Đệ Nhất Nghĩa Đế là lý chân thật, chẳng hư dối. Lý chân thật chẳng hư dối có hai loại: Một loại là Chân Đế, loại kia là Tục Đế. Nói về đạo lý thế gian thì là Tục Đế (俗諦), nói về đạo lý xuất thế gian thì gọi là Chân Đế (真諦). Đệ Nhất Nghĩa Đế là Chân Đế. Tục Đế là dựa theo pháp thế gian để nói thì đạo lý ấy chẳng sai lầm. Dựa trên pháp xuất thế gian để nói, Tục Đế là hư huyễn, chẳng thật! Chân Đế không phải là “hư huyễn, chẳng thật”, mà là Đệ Nhất Nghĩa Đế, là lý chân thật, chẳng dối.

Cảnh giới có mười bảy thứ trang nghiêm trong Tây Phương Cực Lạc thế giới chẳng phải là Tục Đế như trong thế giới Sa Bà; đó là tướng diệu cảnh giới. “Diệu” (妙) là chẳng thể nghĩ bàn. Mười bảy thứ trang nghiêm ấy vi diệu chẳng thể nghĩ bàn, cho nên tướng diệu cảnh giới của Tây Phương Cực Lạc thế giới là Diệu Hữu. Diệu Hữu chẳng hữu, tức là Chân Không, là Đệ Nhất Nghĩa Đế; nhưng Chân Không chẳng phải là hư không, chẳng phải là Đoạn Diệt Không, nó có mười bảy thứ trang nghiêm. Vì thế, Chân Không chẳng không, tức là Diệu Hữu. Hết thảy các tướng diệu cảnh giới đều do công đức của A Di Đà Phật thành tựu. Câu này là tổng kết, nhằm bảo chúng ta: Quý vị đừng tưởng Tây Phương Cực Lạc thế giới có lầu gác bảy báu, có hàng cây bảy báu, các thứ trang nghiêm, mà coi chúng như là các thứ vật báu trong thế giới Sa Bà. [Thật ra, những thứ ấy] toàn là tướng cảnh giới mầu nhiệm chẳng thể nghĩ bàn!

“Thập lục cú cập nhất cú, thứ đệ thuyết, ưng tri” (Hãy nên biết mười sáu câu và một câu là nói theo thứ tự): Mười sáu câu ở phía sau và câu đầu tiên trong phần trước, nói theo thứ tự thì câu thứ nhất là “quán bỉ thế giới tướng, thắng quá tam giới đạo” (quán tướng thế giới ấy, vượt trỗi tam giới đạo) chính là Chân Đế, tức tổng tướng của Tây Phương Cực Lạc thế giới là thanh tịnh trang nghiêm. Mười sáu câu kế đó là mười sáu thứ trang nghiêm của Tây Phương Cực Lạc thế giới, quý vị phải dựa theo thứ tự để quán tưởng. Phải nên biết điều này.

4.2.3.2. Thể của chúng sanh

4.2.3.2.1. Quán Phật

(Luận) Vân hà quán Phật trang nghiêm công đức thành tựu? Quán Phật trang nghiêm công đức thành tựu giả, hữu bát chủng tướng, ưng tri. Hà đẳng bát chủng? Nhất giả, trang nghiêm tòa công đức thành tựu. Nhị giả, trang nghiêm thân nghiệp công đức thành tựu. Tam giả, trang nghiêm khẩu nghiệp công đức thành tựu. Tứ giả, trang nghiêm tâm nghiệp công đức thành tựu. Ngũ giả, trang nghiêm đại chúng công đức thành tựu. Lục giả, trang nghiêm thượng thủ công đức thành tựu. Thất giả, trang nghiêm chủ công đức thành tựu. Bát giả, trang nghiêm bất hư tác trụ trì công đức thành tựu.

(論)云何觀佛莊嚴功德成就？觀佛莊嚴功德成就者，有八種相，應知。何等八種？一者莊嚴座功德成就。二者莊嚴身業功德成就。三者莊嚴口業功德成就。四者莊嚴心業功德成就。五者莊嚴大眾功德成就。六者莊嚴上首功德成就。七者莊嚴主功德成就。八者莊嚴不虛作住持功德成就。

(Luận: Quán sự trang nghiêm do công đức thành tựu của Phật như thế nào? Quán sự trang nghiêm do công đức thành tựu của Phật thì có tám loại tướng, hãy nên biết. Những gì là tám loại? Một là trang nghiêm tòa công đức thành tựu. Hai là trang nghiêm thân nghiệp công đức thành tựu. Ba là trang nghiêm khẩu nghiệp công đức thành tựu. Bốn là trang nghiêm tâm nghiệp công đức thành tựu. Năm là trang nghiêm đại chúng công đức thành tựu. Sáu là trang nghiêm thượng thủ công đức thành tựu. Bảy là trang nghiêm chủ công đức thành tựu. Tám là trang nghiêm công đức thành tựu trụ trì, chẳng thực hiện uổng công).

“Vân hà quán Phật trang nghiêm công đức thành tựu?” (Quán sự trang nghiêm do công đức thành tựu của Phật như thế nào?) Quán tưởng công đức thành tựu của A Di Đà Phật như thế nào? “Quán Phật trang nghiêm công đức thành tựu giả, hữu bát chủng tướng, ưng tri. Hà đẳng bát chủng?” (Quán sự trang nghiêm do công đức thành tựu của Phật thì có tám loại tướng, hãy nên biết). Tám loại tướng nào vậy?

- “Nhất giả, trang nghiêm tòa công đức thành tựu”: Loại thứ nhất là trước hết hãy quan sát sự trang nghiêm nơi tòa hoa sen của A Di Đà Phật.

- “Nhị giả, trang nghiêm thân nghiệp công đức thành tựu”: Loại thứ hai là quan sát sự trang nghiêm nơi thân nghiệp của A Di Đà Như Lai.

- “Tam giả, trang nghiêm khẩu nghiệp công đức thành tựu”: Loại thứ ba là quan sát sự trang nghiêm nơi khẩu nghiệp của A Di Đà Phật.

- “Tứ giả, trang nghiêm tâm nghiệp công đức thành tựu”: Loại thứ tư là quan sát sự trang nghiêm nơi tâm nghiệp của A Di Đà Phật.

- “Ngũ giả, trang nghiêm đại chúng công đức thành tựu” : Loại thứ năm là quan sát sự trang nghiêm của đại chúng trong quốc độ A Di Đà Phật.

- “Lục giả, trang nghiêm thượng thủ công đức thành tựu”: Loại thứ sáu là quan sát sự trang nghiêm của vị thủ lãnh trong đại chúng.

- “Thất giả, trang nghiêm chủ công đức thành tựu”: Loại thứ bảy là quan sát sự trang nghiêm của vị chủ nhân thuyết pháp, tức A Di Đà Phật.

- “Bát giả, trang nghiêm bất hư tác trụ trì công đức thành tựu”: Loại thứ tám là quan sát sự trang nghiêm do duy trì chẳng hư dối. Tây Phương Cực Lạc thế giới là một thế giới do A Di Đà Phật khéo duy trì. Chỉ cần quý vị gặp A Di Đà Phật, hoặc là gặp quang minh của A Di Đà Phật, quý vị sẽ có thể đạt được lợi ích, trọn chẳng khiến cho quý vị bị luống uổng! Trước hết là nêu ra từng khoa, dưới đây sẽ giải thích từng khoa một.

(Luận) Hà giả trang nghiêm tòa công đức thành tựu? Kệ ngôn: “Vô lượng đại bảo vương, vi diệu tịnh hoa đài” cố.

(論)何者莊嚴座功德成就？偈言：無量大寶王，微妙淨華臺 故。

(Luận: Trang nghiêm tòa công đức thành tựu là gì? Kệ rằng: “Vô lượng đại bảo vương, đài hoa sạch vi diệu”).

“Hà giả trang nghiêm tòa công đức thành tựu?” (Những gì là trang nghiêm tòa công đức thành tựu): Trang nghiêm nơi tòa hoa sen là gì? “Kệ ngôn: Vô lượng đại bảo vương”: [Nghĩa là] phần Kệ Tụng ghi: Pháp tòa của A Di Đà Phật do các đại bảo vương số nhiều đến vô lượng hợp thành. “Vi diệu tịnh hoa đài cố” (Đài hoa sạch vi diệu): Muốn biết cặn kẽ tướng trang nghiêm của đài hoa sen, xin hãy xem kinh Phật Thuyết Quán Vô Lượng Thọ Phật:

“Dục quán bỉ Phật giả, đương khởi tưởng niệm, ư thất bảo địa thượng, tác liên hoa tưởng, linh kỳ liên hoa, nhất nhất diệp thượng, tác bách bảo sắc, hữu bát vạn tứ thiên mạch, do như thiên họa. Mạch hữu bát vạn tứ thiên quang, liễu liễu phân minh, giai linh đắc kiến. Hoa diệp tiểu giả, tung quảng nhị bách ngũ thập do-tuần. Như thị liên hoa, cụ hữu bát vạn tứ thiên diệp. Nhất nhất diệp gian, hữu bách ức ma-ni châu vương, dĩ vi ánh sức. Nhất nhất ma-ni châu, phóng thiên quang minh. Kỳ quang như cái, thất bảo hợp thành, biến phú địa thượng. Thích Ca Tỳ Lăng Già bảo dĩ vi kỳ đài. Thử liên hoa đài, bát vạn Kim Cang Chân Thúc Ca bảo, Phạm ma-ni bảo, diệu chân châu võng, dĩ vi hiệu sức. Ư kỳ đài thượng, tự nhiên nhi hữu tứ trụ bảo tràng. Nhất nhất bảo tràng, như bách thiên vạn ức Tu Di sơn. Tràng thượng bảo mạn, như Dạ Ma thiên cung. Phục hữu ngũ bách ức vi diệu bảo châu, dĩ vi ánh sức. Nhất nhất bảo châu, hữu bát vạn tứ thiên quang. Nhất nhất quang tác bát vạn tứ thiên dị chủng kim sắc. Nhất nhất kim sắc, biến kỳ bảo độ, xứ xứ biến hóa, các tác dị tướng. Hoặc vi kim cang đài, hoặc tác chân châu võng, hoặc tác tạp hoa vân, ư thập phương diện, tùy ý biến hiện, thi tác Phật sự. Thị vi Hoa Tòa Tưởng, danh đệ thất Quán”

(Muốn quán đức Phật ấy, hãy nên dấy lên sự tưởng niệm: Trên đất bảy báu, hãy tưởng hoa sen sao cho trên mỗi cánh của hoa sen có màu của trăm thứ báu, có tám vạn bốn ngàn đường gân giống như nét vẽ cõi trời. Mỗi đường gân có tám vạn bốn ngàn ánh sáng, rành rẽ, phân minh, sao cho đều trông thấy. Cánh hoa nhỏ thì kích thước là hai trăm năm mươi do-tuần. Hoa sen như thế có tám vạn bốn ngàn cánh hoa. Trong mỗi cánh hoa, có trăm ức ma-ni châu vương để trang hoàng chói lọi. Mỗi viên ma-ni châu tỏa ra ngàn quang minh. Quang minh ấy như cái lọng, do bảy báu hợp thành, che trọn khắp mặt đất. Chất báu Thích Ca Tỳ Lăng Già làm đài sen. Đài hoa sen ấy trang hoàng bằng tám vạn chất báu Kim Cang Chân Thúc Ca, báu Phạm ma-ni và lưới chân châu đẹp đẽ. Ở trên đài, tự nhiên có bốn trụ tràng báu. Mỗi tràng báu như trăm ngàn vạn ức núi Tu Di. Trên tràng, căng màn báu như cung trời Dạ Ma. Lại có năm trăm ức bảo châu vi diệu để trang hoàng chói lọi. Mỗi viên bảo châu có tám vạn bốn ngàn tia sáng. Mỗi tia sáng hóa thành tám vạn bốn ngàn thứ kim sắc khác nhau. Mỗi kim sắc che khắp cõi báu, nơi nơi đều biến hóa thành các tướng trạng khác lạ. Hoặc là đài kim cang, hoặc là lưới chân châu, hoặc là mây các thứ hoa khác nhau, trong khắp mười phương tùy ý biến hiện, thực hiện Phật sự. Đó là Hoa Tòa Tưởng, gọi là phép Quán thứ bảy).

Chẳng có thời gian để giải thích đoạn này! Muốn tìm hiểu tình hình cặn kẽ, xin hãy đọc Phật Thuyết Quán Vô Lượng Thọ Phật Kinh Giảng Ký.

(Luận) Hà giả trang nghiêm thân nghiệp công đức thành tựu? Kệ ngôn: “Tướng hảo quang nhất tầm, sắc tượng siêu quần sanh” cố.

(論)何者莊嚴身業功德成就。偈言：相好光一尋，色像超群生故。

(Luận: Sự trang nghiêm do công đức thành tựu nơi thân nghiệp là gì? Kệ nói: “Tướng hảo, quang một tầm, hình sắc trỗi muôn loài”).

“Hà giả trang nghiêm thân nghiệp công đức thành tựu?” [ý nói] sự trang nghiêm nơi thân nghiệp của A Di Đà Phật là gì? “Kệ ngôn: Tướng hảo quang nhất tầm” (Kệ rằng: “Tướng hảo, quang minh chiếu xa một tầm”): Báo Thân của A Di Đà Phật, thân có vô lượng tướng, mỗi tướng có vô lượng hảo, mỗi hảo có vô lượng quang minh. “Quang” nói ở đây chẳng phải là vô lượng quang. “Vô lượng quang” là tỏa ra quang minh vô lượng vô biên, chiếu trọn khắp mười phương thế giới. Ở đây là nói đến “thường quang” của Ngài, tức là quang minh vĩnh viễn trên thân thể Ngài. “Một tầm” là độ dài khi duỗi thẳng hai tay ra, cao bằng thân lượng của Ngài.

Muốn quan sát sự trang nghiêm nơi thân lượng của A Di Đà Phật, xin hãy xem kinh Phật Thuyết Quán Vô Lượng Thọ Phật:

“Thứ đương cánh quán Vô Lượng Thọ Phật thân tướng quang minh. A Nan đương tri! Vô Lượng Thọ Phật, thân như bách thiên vạn ức Dạ Ma thiên Diêm Phù Đàn kim sắc. Phật thân cao lục thập vạn ức na-do-tha hằng hà sa do-tuần. Mi gian bạch hào, hữu toàn uyển chuyển, như ngũ Tu Di sơn. Phật nhãn như tứ đại hải thủy, thanh bạch phân minh. Thân chư mao khổng, diễn xuất quang minh, như Tu Di sơn. Bỉ Phật viên quang, như bách ức tam thiên đại thiên thế giới. Ư viên quang trung, hữu bách vạn ức na-do-tha hằng hà sa hóa Phật. Nhất nhất hóa Phật, diệc hữu chúng đa vô số hóa Bồ Tát, dĩ vi thị giả. Vô Lượng Thọ Phật, hữu bát vạn tứ thiên tướng. Nhất nhất tướng trung, các hữu bát vạn tứ thiên tùy hình hảo. Nhất nhất hảo trung, phục bát vạn tứ thiên quang minh; nhất nhất quang minh, biến chiếu thập phương thế giới niệm Phật chúng sanh, nhiếp thủ bất xả. Kỳ quang minh, tướng hảo, cập dữ hóa Phật, bất khả cụ thuyết. Đản đương ức tưởng, linh tâm nhãn kiến. Kiến thử sự giả, tức kiến thập phương nhất thiết chư Phật. Dĩ kiến chư Phật cố, danh Niệm Phật tam-muội. Tác thị quán giả, danh quán nhất thiết Phật thân. Dĩ quán Phật thân cố, diệc kiến Phật tâm. Phật tâm giả, đại từ bi thị. Dĩ vô duyên từ, nhiếp chư chúng sanh. Tác thử quán giả, xả thân tha thế, sanh chư Phật tiền, đắc Vô Sanh Nhẫn. Thị cố trí giả, ưng đương hệ tâm, đế quán Vô Lượng Thọ Phật. Quán Vô Lượng Thọ Phật giả, tùng nhất tướng hảo nhập, đản quán mi gian bạch hào, cực linh minh liễu. Kiến mi gian bạch hào tướng giả, bát vạn tứ thiên tướng hảo, tự nhiên đương hiện. Kiến Vô Lượng Thọ Phật giả, tức kiến thập phương vô lượng chư Phật. Đắc kiến vô lượng chư Phật cố, chư Phật hiện tiền thọ ký. Thị vi biến quán nhất thiết sắc thân tướng, danh đệ cửu Quán”

(Kế đến hãy lại quán thân tướng và quang minh của Vô Lượng Thọ Phật. A Nan hãy nên biết! Thân Vô Lượng Thọ Phật có màu như chất vàng Diêm Phù Đàn trong trăm ngàn vạn ức cõi trời Dạ Ma. Thân Phật cao sáu mươi vạn ức na-do-tha hằng hà sa do-tuần. Tướng bạch hào giữa mày cuộn tròn theo chiều phải, [to] như năm quả núi Tu Di. Mắt Phật như nước bốn biển, xanh trắng phân minh. Các lỗ chân lông trên thân tỏa quang minh như núi Tu Di. Viên quang của đức Phật ấy như trăm ức tam thiên đại thiên thế giới. Ở trong viên quang, có trăm vạn ức na-do-tha hằng hà sa hóa Phật. Mỗi vị hóa Phật cũng có đông đảo vô số hóa Bồ Tát để làm thị giả. Vô Lượng Thọ Phật có tám vạn bốn ngàn tướng. Trong mỗi tướng đều có tám vạn bốn ngàn tùy hình hảo. Trong mỗi hảo, lại có tám vạn bốn ngàn quang minh. Mỗi quang minh chiếu khắp mười phương thế giới, nhiếp thủ chúng sanh niệm Phật chẳng bỏ. Quang minh, tướng hảo cùng với hóa Phật chẳng thể nói trọn; chỉ nên nhớ tưởng khiến cho tâm nhãn trông thấy. Thấy sự ấy chính là thấy mười phương hết thảy chư Phật. Do thấy chư Phật, gọi là Niệm Phật tam-muội. Quán như thế ấy gọi là “quán thân của hết thảy các vị Phật”. Do quán thân Phật, cũng thấy tâm Phật. Tâm Phật là đại từ bi, dùng Vô Duyên Từ nhiếp thủ các chúng sanh. Hành phép Quán này, xả thân sanh sang đời khác, sẽ sanh trước chư Phật, đắc Vô Sanh Nhẫn. Vì thế, người có trí hãy nên buộc tâm quán kỹ Vô Lượng Thọ Phật. Để quán Vô Lượng Thọ Phật thì hãy từ một tướng hảo mà nhập, chỉ quán tướng bạch hào giữa hai mày sao cho tột bậc rõ rệt. Thấy tướng bạch hào giữa hai mày thì tám vạn bốn ngàn tướng hảo sẽ tự nhiên hiện ra. Thấy Vô Lượng Thọ Phật chính là thấy mười phương vô lượng chư Phật. Do được thấy vô lượng chư Phật, chư Phật hiện tiền thọ ký. Đấy là quán trọn khắp hết thảy tướng sắc thân, gọi là phép Quán thứ chín”).

Muốn tìm hiểu cặn kẽ đoạn này, cũng xin hãy tìm đọc Phật Thuyết Quán Vô Lượng Thọ Phật Kinh Giảng Ký.

“Sắc tượng siêu quần sanh cố” (Hình sắc vượt trỗi các loài chúng sanh): Sắc thân và tướng mạo của A Di Đà Phật không chỉ vượt trỗi trời, người, mà còn trỗi vượt các vị đại Bồ Tát.

(Luận) Hà giả trang nghiêm khẩu nghiệp công đức thành tựu? Kệ ngôn: “Như Lai vi diệu thanh, phạm hưởng văn thập phương cố”.

(論)何者莊嚴口業功德成就？偈言：如來微妙聲，梵響聞十方故。

(Luận: Những gì là sự trang nghiêm do công đức thành tựu nơi khẩu nghiệp? Kệ rằng: “Tiếng Như Lai vi diệu, âm Phạm vọng mười phương”).

“Hà giả trang nghiêm khẩu nghiệp công đức thành tựu?” [nghĩa là] những gì là sự trang nghiêm nơi khẩu nghiệp của A Di Đà Phật? “Kệ ngôn: Như Lai vi diệu thanh, phạm hưởng văn thập phương cố” (Kệ rằng: “Tiếng Như Lai vi diệu, âm Phạm vọng mười phương”). Âm thanh thuyết pháp của Như Lai rất vi diệu, là âm thanh thanh tịnh, có thể nghe thấu trọn khắp mười phương thế giới.

(Luận) Hà giả trang nghiêm tâm nghiệp công đức thành tựu? Kệ ngôn: “Đồng địa, thủy, hỏa, phong, hư không vô phân biệt cố”. Vô phân biệt giả, vô phân biệt tâm cố.

(論)何者莊嚴心業功德成就？偈言：同地水火風虛空無分別故。無分別者，無分別心故。

(Luận: Những gì là sự trang nghiêm do công đức thành tựu nơi tâm nghiệp? Kệ rằng: “Như đất, nước, lửa, gió, hư không vô phân biệt”. Vô phân biệt là chẳng có cái tâm phân biệt).

“Hà giả trang nghiêm tâm nghiệp công đức thành tựu?”: Những gì là sự trang nghiêm nơi tâm nghiệp của A Di Đà Phật? “Kệ ngôn: Đồng địa, thủy, hỏa, phong, hư không vô phân biệt cố” (Kệ rằng: “Như đất, nước, lửa, gió, hư không vô phân biệt”). Tâm A Di Đà Phật là tâm vô phân biệt. Ngài độ chúng sanh giống như Ngũ Đại, tức đất, nước, lửa, gió, hư không, chẳng có phân biệt!

Kế đó, [Thiên Thân Bồ Tát] giải thích: “Vô phân biệt giả, vô phân biệt tâm cố” (“Vô phân biệt” là không có cái tâm phân biệt). Chẳng có phân biệt là vì chẳng có duyên dấy lên cái tâm phân biệt. Trong phần Kệ Tụng trước, tôi đã nói đất, nước, lửa, gió, và hư không đều có thể lợi ích chúng sanh. Ý nghiệp của A Di Đà Phật giống như đất, nước, lửa, gió, và hư không, chẳng có tâm phân biệt. A Di Đà Phật thành tựu cái tâm chẳng phân biệt bằng cách nào? Ngài ra tay dụng công bèn tu hành đúng như Thật Tướng, chẳng dấy lòng phân biệt, dụng công đến mức chứng đắc Căn Bản Trí. Trí ấy được gọi là Vô Phân Biệt Trí. Khi đó, Ngài thành Phật, chẳng phải là thành A La Hán, mục đích là muốn độ chúng sanh. Ngài từ Căn Bản Trí lại khởi Hậu Đắc Trí, có thể ứng cơ thuyết pháp, [tức là] gặp được chúng sanh có căn cơ như thế nào, bèn thuyết pháp như thế ấy. Chẳng có phân biệt thì thuyết pháp bằng cách nào? Chính là từ Căn Bản Trí khởi diệu dụng (Căn Bản Trí là trí huệ căn bản, là trí huệ thành Phật. Sau khi đã đắc Căn Bản Trí bèn khởi diệu dụng thì gọi là Hậu Đắc Trí).

Chúng ta học theo cách nào? Chúng ta vẫn chưa thành Phật, còn chưa đắc Vô Phân Biệt Trí; trước hết, hãy học theo Bồ Tát như thật tu hành, [dẫu] gặp gỡ, thấy hết thảy các tướng thế gian, chớ nên chấp tướng. Đấy là phương pháp để thực hiện, còn phải chia theo thứ tự. Trước hết, hãy đừng chấp tướng thế gian, rồi thì chẳng chấp tướng xuất thế gian. Thiền Tông Trung Hoa vừa hạ thủ bèn bảo quý vị đừng chấp trước, hết thảy đừng nên chấp tướng thì mới có thể tinh tấn. Nhưng kẻ chẳng đủ căn cơ mà không khéo học, sẽ học điên đảo. Họ trông thấy kẻ khác tu hành liền chê trách. Quý vị thắp hương, dâng cúng, kẻ ấy sẽ bảo: “Chấp tướng làm chi chớ? Phật còn cần ngươi thắp nhang, cung phụng hả?” Nếu quý vị lạy Phật, niệm kinh, kẻ ấy nói: “Chấp tướng làm chi chớ? Phật ở trong tâm ngươi, lạy gì chớ?” Do vậy, chỗ nào cũng đều chẳng chấp tướng, bài bác hết sạch Phật pháp! Kẻ đó nói mình chẳng chấp trước, kết quả là uống rượu ăn thịt vung vít, học Phật pháp mà học thành đại tà kiến. Đấy chẳng phải là tri kiến điên đảo ư?

Chúng ta là phàm phu lè tè sát đất, trước hết, đừng nên chấp tướng “tài, sắc, danh vọng, ăn uống, ngủ nghê”. Năm thứ ấy là năm cái rễ của địa ngục! Quý vị chấp trước chúng bèn tạo nghiệp; hễ tạo nghiệp, sẽ đọa địa ngục. Trước hết, đừng nên tham tài. Vì sao phàm phu đều tham tài? Chấp tưnớg của tài. Vì sao tham sắc? Chấp tướng của sắc. Vì sao phải tham ăn thịt chúng sanh? Chấp tướng ăn uống. Vì sao phải tham danh? Chấp tướng của danh. Vì sao phải tham ngủ? Chấp tướng của ngủ. Trước hết, hãy thực hiện từ chỗ này: Đối với tài, sắc, danh vọng, ăn uống, ngủ nghê, đừng nên tham nhiều, chỉ cần tu tốt đẹp năm thứ ấy, sẽ có thể tu hành. Trước hết, hãy phá trừ tướng của năm thứ ác pháp ấy, có thể thấy thấu suốt, buông xuống. Lại tiến thêm bước nữa, hết thảy các ác pháp đều chẳng làm. Vậy thì thiện pháp thì sao? Đối với thiện pháp và ác pháp như nhau, đều phải buông xuống. Quý vị đừng nên chấp trước thiện pháp thế gian, đừng nên cầu quả báo nhân thiên. Lại tiến hơn bước nữa, quý vị đừng nên chấp trước thiện pháp xuất thế gian, đừng nên cầu quả báo nhân thiên. Lại tiến hơn bước nữa, đừng nên chấp trước thiện pháp xuất thế gian, đừng nên cầu quả báo của của hàng Tiểu Thừa, những thiện pháp đã tu thảy đều hồi hướng Phật quả Bồ Đề.

Hiện thời, chúng ta tu Tịnh Độ Tông, đừng làm các điều ác, vâng làm các điều lành, trên là cúng Tam Bảo, dưới cứu chúng sanh. Bất luận thiện sự lớn hay thiện sự nhỏ đều làm, tu không chấp tướng, những công đức đã tu đều hồi hướng Tây Phương Cực Lạc thế giới, trang nghiêm Phật Tịnh Độ. Nếu không, hễ chấp trước, sẽ chẳng sanh về Tây Phương được, sẽ rơi vào thế giới Sa Bà, biến thành công đức hữu lậu, đạt được quả báo trời, người. Vì thế đừng nên chấp trước tướng ác pháp, mà tướng thiện pháp cũng đừng nên chấp.

Sanh về Tây Phương đã chứng đắc Vô Sanh Pháp Nhẫn, lại trở về độ chúng sanh, tự nhiên là chẳng chấp tướng. Khi chưa sanh về Tây Phương, chúng ta là phàm phu, chẳng chấp tướng bằng cách nào? Ví như quý vị muốn hoằng dương Phật pháp hòng lợi ích chúng sanh, chớ nên chấp tướng. Hễ quý vị chấp tướng bèn sanh phiền não. Chớ nên chấp tướng thì có cần phải hoằng pháp lợi sanh hay không? Đã phát Bồ Đề tâm, đương nhiên là phải hoằng pháp lợi sanh, nhưng đừng nên chấp trước. Như thế thì sẽ tùy thuận Căn Bản Trí của Phật. Trong tương lai thành Phật bèn chứng đắc Căn Bản Trí, tức là Vô Phân Biệt Trí. Kinh Kim Cang nói: “Ta hãy nên diệt độ hết thảy chúng sanh. Đã diệt độ hết thảy chúng sanh, nhưng chẳng có một chúng sanh thật sự diệt độ”. Ta độ hết thảy chúng sanh đều thành Phật; thật ra, chẳng có một chúng sanh đắc độ, tức là đối với hành môn chẳng khởi tâm phân biệt.

Đức Phật chẳng khởi phân biệt, chúng ta làm như thế nào? Kinh Kim Cang dạy chúng ta: “Ưng vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm” (Hãy nên chẳng trụ vào đâu mà sanh tâm). Quý vị hoằng pháp lợi sanh, tuyệt đối đừng nên chấp trước; nhưng đừng nên vì chẳng chấp trước mà rơi vào đoạn diệt, vẫn phải sanh tâm hoằng pháp lợi sanh. Như thế thì suốt ngày hoằng pháp lợi sanh, nhưng suốt ngày chẳng chấp trước, trong tương lai thành Phật, tâm quý vị chẳng phân biệt.

(Luận) Hà giả trang nghiêm đại chúng công đức thành tựu? Kệ ngôn: “Thiên nhân bất động chúng, thanh tịnh trí hải sanh” cố.

(論)何者莊嚴大眾功德成就？偈言：天人不動眾，清淨智海生故。

(Luận: Những gì là sự trang nghiêm nơi công đức thành tựu của đại chúng? Kệ rằng: “Chúng trời người bất động, biển trí thanh tịnh sanh”).

“Hà giả trang nghiêm đại chúng công đức thành tựu?” Những gì là sự trang nghiêm của đại chúng? “Kệ ngôn: Thiên nhân bất động chúng” (Kệ rằng: “Chúng trời người bất động”). Hết thảy chúng sanh chia thành ba loại lớn:

1) Một loại là Tà Định Tụ, chắc chắn là tà, họ chẳng tin tưởng chánh pháp.

2) Một loại khác là Bất Định Tụ, có lúc tiến, có lúc thoái.

3) Một loại nữa là Chánh Định Tụ. Đã nhập Chánh Định Tụ, tuyệt đối sẽ chẳng lui sụt nữa.

Tây Phương Cực Lạc thế giới chỉ có chúng sanh trong thiên đạo và nhân đạo, thảy đều là chúng sanh thuộc Chánh Định Tụ, là đại chúng bất động. “Thanh tịnh trí hải sanh cố” (Sanh từ biển trí thanh tịnh), đại chúng trời, người đều xuất sanh từ biển trí huệ thanh tịnh của A Di Đà Phật. Vì thế, đại chúng trời người được gọi là Thanh Tịnh Đại Hải Chúng Bồ Tát.

(Luận) Hà giả trang nghiêm thượng thủ công đức thành tựu? Kệ ngôn: “Như Tu Di sơn vương, thắng diệu vô quá giả” cố.

(論)何者莊嚴上首功德成就？偈言：如須彌山王，勝妙無過者故。

(Luận: Những gì là sự trang nghiêm nơi công đức thành tựu của bậc thượng thủ? Kệ rằng: “Như núi chúa Tu Di, thắng diệu không chi hơn”).

“Hà giả trang nghiêm thượng thủ công đức thành tựu?” Những gì là sự trang nghiêm của bậc thượng thủ? “Thượng thủ” (上首) là đại đệ tử. “Kệ ngôn: Như Tu Di sơn vương” (Kệ rằng: “Như núi chúa Tu Di”). Các đại đệ tử giống như núi, bậc thượng thủ giống như vua của các quả núi. “Thắng diệu vô quá giả cố” (Thù thắng, nhiệm mầu, không ai hơn được), giống như Quán Thế Âm Bồ Tát và Đại Thế Chí Bồ Tát đều là thượng thủ. Bậc thượng thủ thù thắng vi diệu, chẳng có ai vượt trỗi được!

(Luận) Hà giả trang nghiêm chủ công đức thành tựu? Kệ ngôn: “Thiên nhân trượng phu chúng, cung kính nhiễu chiêm ngưỡng” cố.

(論)何者莊嚴主功德成就？偈言：天人丈夫眾，恭敬繞瞻仰故。

(Luận: Những gì là trang nghiêm chủ công đức thành tựu? Kệ rằng: “Chúng trượng phu trời người, cung kính vây chiêm ngưỡng”).

“Hà giả trang nghiêm chủ công đức thành tựu?” Những gì là sự trang nghiêm của bậc chủ nhân thuyết pháp? “Kệ ngôn: Thiên nhân trượng phu chúng, cung kính nhiễu chiêm ngưỡng cố” (Kệ rằng: “Chúng trời người trượng phu, cung kính vây quanh chiêm ngưỡng”): Đại chúng trời người đều là tướng trượng phu, cung kính lễ bái, vây quanh chiêm ngưỡng A Di Đà Phật. Vì thế, bậc chủ nhân thuyết pháp là A Di Đà Phật, công đức chẳng thể nghĩ bàn.

(Luận) Hà giả trang nghiêm bất hư tác trụ trì công đức thành tựu? Kệ ngôn: “Quán Phật bổn nguyện lực, ngộ vô không quá giả, năng linh tốc mãn túc, công đức đại bảo hải” cố.

(論)何者莊嚴不虛作住持功德成就？偈言：觀佛本願力，遇無空過者，能令速滿足，功德大寶海故。

(Luận: Những gì là sự trang nghiêm của công đức thành tựu trụ trì chẳng uổng công thực hiện? Kệ rằng: “Quán sức bổn nguyện Phật, gặp gỡ chẳng luống uổng, có thể mau thỏa nguyện, biển công đức báu lớn”).

“Hà giả trang nghiêm bất hư tác trụ trì công đức thành tựu?” Những gì là sự trang nghiêm trụ trì chẳng uổng công thực hiện? “Kệ ngôn: Quán Phật bổn nguyện lực” (Kệ rằng: “Quán sức bổn nguyện của Phật”): Quý vị quán sức bổn nguyện của A Di Đà Phật. A Di Đà Phật phát ra bốn mươi tám đại nguyện, nguyện nào cũng đều độ chúng sanh. Chúng ta học theo A Di Đà Phật mà phát nguyện, cũng phải là “nguyện nào cũng đều độ chúng sanh”. “Ngộ vô không quá giả” [nghĩa là] quý vị gặp gỡ A Di Đà Phật, Phật nhất định khiến cho những điều mong cầu của quý vị được như nguyện, quý vị sẽ chẳng luống uổng, nhất định đạt được lợi ích công đức. “Năng linh tốc mãn túc, công đức đại bảo hải cố” (Biển công đức báu lớn có thể khiến cho mau mãn nguyện). Quý vị học theo A Di Đà Phật phát nguyện, nguyện nào cũng đều vì độ chúng sanh, sẽ tương ứng với bổn nguyện của A Di Đà Phật. A Di Đà Phật sẽ rất nhanh chóng gia bị quý vị, những điều cầu nguyện của quý vị sẽ có thể được thỏa mãn rất nhanh chóng. Công đức của A Di Đà Phật giống như đại như ý bảo, cầu gì được nấy, rất sâu, rất rộng, giống như biển cả.

(Luận) Tức kiến bỉ Phật, vị chứng tịnh tâm Bồ Tát, tất cánh đắc chứng bình đẳng Pháp Thân. Dữ tịnh tâm Bồ Tát, dữ thượng địa chư Bồ Tát, tất cánh đồng đắc tịch diệt bình đẳng cố.

(論)即見彼佛，未證淨心菩薩，畢竟得證平等法身。與淨心菩薩，與上地諸菩薩，畢竟同得寂滅平等故。

(Luận: Liền thấy đức Phật ấy, hàng Bồ Tát chưa chứng tịnh tâm, rốt ráo sẽ chứng bình đẳng Pháp Thân, rốt ráo cùng với bậc tịnh tâm Bồ Tát và các vị Bồ Tát đã đăng địa cùng đắc tịch diệt bình đẳng).

Kế đó là giải thích: “Bồ Tát chưa chứng đắc tịnh tâm” và “tịnh tâm Bồ Tát” có gì khác biệt? “Tịnh tâm Bồ Tát” là Đại Thừa Bát Địa Bồ Tát. Cái tâm của bọn phàm phu chúng ta bị tài, sắc, danh vọng, ăn uống, ngủ nghê, tham, sân, si nhiễu loạn, ô nhiễm, tâm chẳng thanh tịnh. Đạt tới Bát Địa Bồ Tát thì cái tâm mới có thể trừ sạch lòng tham tài, sắc, danh vọng, ăn uống, ngủ nghê. Hàng Bồ Tát “chưa chứng tịnh tâm” là Đại Thừa Thất Địa Bồ Tát. Cần phải học Phật pháp theo từng tầng, tu theo từng tầng. Thất Địa Bồ Tát vẫn chưa thành Phật, trí huệ và phước báo đều chẳng đầy đủ. Muốn độ chúng sanh mà trí huệ lẫn phước báo chẳng đủ! Vị ấy phải nhập tam-muội, trí huệ và phước báo gia tăng thì mới có thể lợi ích chúng sanh xứng tâm thỏa ý. Thất Địa Bồ Tát phải tác ý, tức là trong tâm dấy lên ý niệm: “Ta phải nhập tam-muội để lợi ích chúng sanh”. Chỗ sai biệt giữa Thất Địa và Bát Địa Bồ Tát là [Thất Địa Bồ Tát] phải tác ý nhiều. “Tác ý” (作意) là trong tâm suy nghĩ: “Ta phải nhập Định”. Bậc đã chứng đắc Bát Địa Bồ Tát thì đi, đứng, ngồi, nằm thường ở trong Định, chẳng cần phải sanh tâm động niệm “ta phải nhập Định” rồi mới nhập Định. Bát Địa Bồ Tát tùy ý tự nhiên, tam-muội do quả báo mà đạt được thì gọi là “báo sanh tam-muội” (報生三昧), giống như quý vị sanh lên cõi trời bèn tự nhiên có hết thảy các sự hưởng thụ. Vì thế, Bát Địa Bồ Tát chẳng cần sanh tâm động niệm mà tinh tấn. Thất Địa Bồ Tát còn phải tác ý, do chưa đắc tịnh tâm. Bát Địa Bồ Tát không cần tác ý, tự nhiên nhập tam-muội, cho nên gọi là “tịnh tâm Bồ Tát”.

Lại giảng về lời Luận, “tức kiến bỉ Phật, vị chứng tịnh tâm Bồ Tát, tất cánh đắc chứng bình đẳng Pháp Thân” (liền thấy đức Phật ấy, hàng Bồ Tát chưa chứng tịnh tâm rốt ráo sẽ chứng Pháp Thân bình đẳng): Quý vị chưa chứng đắc Bát Địa, chỉ cần thấy A Di Đà Phật, Ngài nhất định sẽ khiến cho quý vị chứng Bát Địa, sẽ không khiến cho quý vị bị luống công. Chưa chứng Bát Địa Bồ Tát thì còn có cái tâm để thực hiện việc nhập Định, còn có cái tâm là đối tượng để nhập Định, tức là có Năng, có Sở, tức là có sai biệt, chẳng bình đẳng. Bát Địa Bồ Tát tùy ý tự nhiên đắc tam-muội, chứng đắc Pháp Thân bình đẳng. Do vậy, tâm Ngài bình đẳng.

“Dữ tịnh tâm Bồ Tát, dữ thượng địa chư Bồ Tát” (Cùng với tịnh tâm Bồ Tát và bậc Bồ Tát đã đăng địa): Trước khi chứng Bát Địa thì gọi là Phần Chứng, từ Bát Địa Bồ Tát trở lên, còn có Cửu Địa Bồ Tát, Thập Địa Bồ Tát, và Đẳng Giác Bồ Tát, khi ấy đã bình đẳng chứng đắc, giống hệt như các vị Bồ Tát khác đã chứng từ Bát Địa trở lên. “Tất cánh đồng đắc tịch diệt bình đẳng” (Rốt ráo cùng đắc tịch diệt bình đẳng), “tịch diệt” (寂滅) là bất sanh bất diệt, là Pháp Thân của chư Phật. “Bình đẳng” là vô sai biệt. Bồ Tát chưa chứng tịnh tâm, chỉ cần thấy A Di Đà Phật, sẽ chứng đắc Pháp Thân bình đẳng nơi Niết Bàn của chư Phật giống y hệt!

(Luận) Lược thuyết bát cú thị hiện Như Lai tự lợi lợi tha công đức trang nghiêm thứ đệ thành tựu, ưng tri.

(論)略說八句示現如來自利利他功德莊嚴次第成就，應知。

(Luận: Nói đại lược tám câu thị hiện công đức trang nghiêm tự lợi và lợi tha của Như Lai, thành tựu theo thứ tự, hãy nên biết [như thế]).

“Lược thuyết bát cú” (Nói đại lược tám câu): Tám câu trước đó nhằm nói giản lược rõ ràng về công đức của A Di Đà Phật. “Thị hiện Như Lai tự lợi lợi tha công đức trang nghiêm” (Thị hiện sự công đức trang nghiêm tự lợi và lợi tha của Như Lai), nêu rõ công đức trang nghiêm tự lợi và lợi tha của A Di Đà Phật. “Thứ đệ thành tựu, ưng tri” (Theo thứ tự mà thành tựu, hãy nên biết [như thế]), chính là để quán tưởng: Trước hết, phải quán tưởng tòa hoa sen, sau đó là quán thân nghiệp, lại quán khẩu nghiệp, lại quán ý nghiệp. Quán tưởng theo thứ tự, quan sát thành tựu, hãy nên biết [như thế].

4.2.3.2.2. Quán Bồ Tát

(Luận) Vân hà quan sát Bồ Tát trang nghiêm công đức thành tựu? Quan sát Bồ Tát trang nghiêm công đức thành tựu giả, quán bỉ Bồ Tát hữu tứ chủng chánh tu hành công đức thành tựu, ưng tri. Hà giả vi tứ?

(論)云何觀察菩薩莊嚴功德成就？觀察菩薩莊嚴功德成就者，觀彼菩薩有四種正修行功德成就，應知。何者為四？

(Luận: Quan sát công đức trang nghiêm của Bồ Tát như thế nào? Quan sát công đức trang nghiêm của Bồ Tát là quán các vị Bồ Tát ấy có bốn công đức thành tựu tu hành chân chánh, hãy nên biết. Những gì là bốn?)

Dùng trí huệ để quan sát sự trang nghiêm nơi y báo và chánh báo của Tây Phương Cực Lạc thế giới. Sự trang nghiêm nơi y báo chính là quốc độ Tây Phương Cực Lạc thế giới, chánh báo là đấng pháp vương A Di Đà Phật có tám thứ công đức [trong phần trên] đã nói rồi; nay lại quan sát hàng Bồ Tát có bốn thứ công đức.

“Vân hà quan sát Bồ Tát trang nghiêm công đức thành tựu?” [ý nói] quan sát sự trang nghiêm của hàng Bồ Tát như thế nào? “Quan sát Bồ Tát trang nghiêm công đức thành tựu giả, quán bỉ Bồ Tát hữu tứ chủng chánh tu hành công đức thành tựu, ưng tri” (Quan sát sự trang nghiêm do công đức thành tựu thì hãy quán các vị Bồ Tát ấy có bốn thứ công đức tu hành chân chánh thành tựu, hãy nên biết). Quan sát bốn thứ công đức thành tựu của các vị Bồ Tát ấy, phải chú ý ba chữ “chánh tu hành” (正修行). Công đức thành tựu là kết quả, Bồ Tát thành tựu công đức như thế nào? Chánh tu hành. “Chánh tu hành” là chẳng tà, chẳng thiên lệch. “Tà” (邪) là cảnh giới hữu lậu, đều là những thiện pháp nhân thiên, kết quả của tu tập là rơi vào tam giới. Tuy coi là chuyện tốt đẹp; thật ra, chẳng phải là chuyện tốt đẹp! Đấy là tà chấp, giống như ngoại đạo tu hành chẳng thể ra khỏi tam giới, gọi là “tà ma, ngoại đạo”. Nhị Thừa thoát khỏi tam giới, nhưng thiên lệch, chẳng thể lợi ích chúng sanh. Bồ Tát tu hành đúng như Thật Tướng thì mới là sự tu hành chánh đáng. Trong phần sau, [bộ luận này] có giải thích: Đúng như Thật Tướng Lý Thể chẳng tu mà tu, khi tu hành chẳng chấp tướng thì mới gọi là “chánh tu hành”. “Hà giả vi tứ?”: Những gì là bốn thứ chánh tu hành để thành tựu công đức?

(Luận) Nhất giả, ư nhất Phật độ, thân bất động dao, nhi biến thập phương chủng chủng ứng hóa, như thật tu hành, thường tác Phật sự. Kệ ngôn: “An Lạc quốc thanh tịnh, thường chuyển vô cấu luân, hóa Phật, Bồ Tát nhật, như Tu Di trụ trì” cố, khai chư chúng sanh ứ nê hoa cố.

(論)一者於一佛土身不動搖，而遍十方種種應化，如實修行，常作佛事。偈言：安樂國清淨，常轉無垢輪，化佛菩薩日，如須彌住持故，開諸眾生淤泥華故。

(Luận: Một là trong một cõi Phật, thân chẳng lay động, mà ứng hóa đủ mọi thứ trọn khắp mười phương, như thật tu hành, thường làm Phật sự. Kệ rằng: “Cõi An Lạc thanh tịnh, thường chuyển vô cấu luân, hóa Phật Bồ Tát nhật, như Tu Di trụ trì”, nở hoa trong bùn lầy cho chúng sanh).

Đây là loại công đức thứ nhất của hàng Bồ Tát trong Tây Phương Cực Lạc thế giới. “Nhất giả ư nhất Phật độ” (Một là trong một cõi Phật): Hàng Bồ Tát trong Tây Phương Cực Lạc thế giới sẽ giáo hóa [chúng sanh] trong một thế giới thuộc khu vực giáo hóa của một đức Phật, [chẳng hạn] như thế giới Sa Bà là thế giới được giáo hóa bởi Thích Ca Mâu Ni Phật, Tây Phương Cực Lạc thế giới là thế giới được giáo hóa bởi A Di Đà Phật. “Thân bất động dao” (Thân chẳng lay động): Bồ Tát nhập Định trong Tây Phương Cực Lạc thế giới, thân thể chẳng lay động. “Nhi biến thập phương chủng chủng ứng hóa” (Mà ứng hóa đủ thứ trọn khắp mười phương): Ngài có thể phân thân trọn khắp mười phương thế giới giáo hóa chúng sanh, căn cơ của chúng sanh khác nhau, Ngài giáo hóa chúng sanh thích ứng với căn cơ của họ.

“Như thật tu hành” chính là “chánh tu hành”, [tức là] tu hành đúng với Thật Tướng. Thật Tướng là Chân Như Lý Thể, vì phàm những gì có tướng đều là hư vọng. Chân Như Lý Thể là tướng chân thật, cho nên gọi là Thật Tướng. Nhưng Thật Tướng là pháp vô tướng, trong ấy có trọn đủ hết thảy các công đức. Đấy gọi là “Thật Tướng vô tướng, nhưng chẳng phải là không có tướng”. “Tu hành đúng như Thật Tướng” là khi tu hành thì chẳng chấp tướng, tự nhiên có thể thành tựu công đức. Đó là tùy thuận Thật Tướng Lý Thể để tu, chẳng chấp tướng thì sẽ tùy thuận Thật Tướng. Vì thế, tùy thuận Thật Tướng mà tu hành chính là “không tu mà tu”. Chẳng chấp trước tướng tu hành, tùy ý tự nhiên có thể trọn đủ hết thảy các công đức.

“Như thật tu hành” là Bồ Tát tự lợi. “Thường tác Phật sự” (Thường làm Phật sự) là lợi tha. Bồ Tát thường đến mười phương thế giới giáo hóa hết thảy chúng sanh. Căn cơ của chúng sanh chẳng đồng nhất, đương nhiên là phải dùng phương tiện quyền xảo, tùy thuận căn cơ của chúng sanh để giáo hóa đủ mọi cách, nhưng mục đích đều là khiến cho hết thảy chúng sanh thành Phật. Trong phần trước, tôi đã nhắc tới cách thực hiện công phu: Quý vị đừng nên chấp tướng. Trước hết là đừng chấp tướng của các ác pháp. Đầu tiên, trước hết, hãy buông xuống những thứ tài, sắc, danh vọng, ăn uống, ngủ nghê. Lại còn chẳng chấp tướng thiện pháp thế gian. Thiện pháp thế gian đều là pháp hữu lậu, đừng nên chấp tướng. Lại chẳng chấp trước đạo Nhị Thừa, đừng nên chấp trước Thiên Không Niết Bàn của Nhị Thừa. Tiến hơn bước nữa, hằng ngày tu pháp Đại Thừa, khi chưa đạt đến thành Phật thì sẽ chẳng ngưng dứt, nhưng chẳng chấp tướng. Tuân theo thứ tự như vậy, chẳng phải là vừa tu tập bèn nói luông tuồng là “không chấp tướng”, nhưng chẳng tu hành, tự nhiên sẽ tạo ác nghiệp, trong tương lai nhất định sẽ đọa địa ngục. Vì thế, đừng nên chấp tướng. Trước hết, đừng nên chấp tướng của các ác pháp; sau đấy, đừng chấp tướng thiện pháp thế gian, rồi đừng chấp pháp Nhị Thừa, rồi lại chẳng chấp pháp Đại Thừa. Dựa theo thứ tự như thế mà tu hành.

Chúng ta nghe pháp Đại Thừa, vì sao chớ nên chấp trước? Vì hễ chấp tướng, sẽ chẳng tương ứng với Thật Tướng. Như thật tu hành, sẽ tương ứng, sẽ ứng hợp Thật Tướng Lý Thể. Nếu chúng ta mong thành Phật thì phải chứng đắc Thật Tướng Lý Thể. Quý vị chứng đắc pháp Thật Tướng Lý Thể, dùng pháp ấy làm thân thì gọi là Pháp Thân. Chứng đắc Pháp Thân, quý vị mới có thể thành Phật. Quý vị chẳng tương ứng, chẳng khế hợp Pháp Thân, làm sao có thể chứng đắc Thật Tướng Lý Thể cho nổi? Do vậy, tu hành quyết chớ nên chấp tướng. Nói “chẳng chấp tướng” nhưng trọn chẳng tu hành thì vẫn là một tên đại phàm phu, quý vị chẳng thành Phật. Quý vị tu hành chấp tướng, tu Lục Độ vạn hạnh, đều là công hạnh của Bồ Tát, kết quả là hễ chấp tướng, sẽ biến thành pháp hữu lậu, rơi vào trong tam giới. Vì thế, tu pháp môn Đại Thừa, hãy tận hết sức tu Lục Độ vạn hạnh, nhưng chẳng được chấp tướng. Đấy gọi là “như thật tu hành”.

Nếu quý vị có thể như thật tu hành thì là đúng. Nếu quý vị chẳng như thật tu hành, tu hành chấp tướng, nay tôi lấy pháp sư làm thí dụ, hễ chấp tướng thì:

1) Một là không tiến bộ, cứ ngỡ chính mình có thể giảng kinh, [nhưng thật ra] chẳng thể tiến bộ! Vì [vị pháp sư ấy] giảng kinh toàn là dựa theo kinh văn để hiểu nghĩa, chính mình thì căn bản là chẳng minh tâm kiến tánh, chẳng đại triệt đại ngộ. Lý Thật Tướng là như thế nào? Trước là ngộ, sau là chứng, đừng nên nói là “không chứng được”. [Nếu như] chính mình chẳng ngộ lý được, làm sao có thể chứng đắc quả vị thánh nhân cho nổi? Chúng ta đều là hạng phàm phu lè tè sát đất, nương theo đạo lý do đức Phật đã nói để giải thích; chúng ta biết bao nhiêu thì giảng bấy nhiêu, chính mình phải chú tâm cẩn thận, đừng nên giảng sai. Giảng sai còn mắc tội lỗi ư? Quý vị ngỡ [chính mình] biết giảng, không chú tâm, chẳng cẩn thận, cứ cẩu thả, qua loa, vớ lấy kinh bổn bèn giảng ngay tắp lự. Giảng sai be bét mà chính mình vẫn chẳng biết. Dẫu quý vị giảng cũng được lắm, nhưng chẳng thể nào giảng hay hơn nữa, vì quý vị tưởng chính mình biết giảng, chẳng thèm nghiên cứu nữa. Do vậy, chẳng thể tiến bộ.

2) Hai là tăng thêm ngã mạn. Cứ tưởng người khác chẳng biết giảng kinh, ta biết giảng kinh, [vậy là ta] cao hơn người khác. Theo quy củ trong Phật giáo, Thích Ca Mâu Ni Phật đã dạy người nghe kinh phải nên cung kính, lễ bái, cúng dường pháp sư giảng kinh. Mọi người đều dập đầu trước quý vị, [quý vị] bèn ngỡ chính mình ghê gớm lắm, tăng thêm phiền não kiêu căng, ngã mạn. Quý vị học Phật pháp như vậy chẳng phải là điên đảo ư? Quý vị là pháp sư giảng kinh, giảng nửa ngày, phiền não kiêu căng, ngã mạn đều chẳng thể hàng phục được, làm sao có thể chứng đắc Thật Tướng cho nổi? Vì thế, nhất định phải là “nói năng đều ly tướng”. Giảng kinh là chuyện ta đáng nên phải giảng, [nhưng vì] ta chẳng thể phân thân trong mười phương thế giới thì đã hổ thẹn lắm rồi! Nói chung là phải tận hết tâm lực của ta để giảng, phải dè dặt, cẩn thận. Giảng lâu ngày, từ từ cầu tiến bộ thì mới có thể minh tâm kiến tánh, chứng được thánh vị của Bồ Tát vào một ngày nào đó.

Bồ Tát ở Tây Phương Cực Lạc thế giới bất động mà có thể phân thân trọn khắp mười phương thế giới thì đều là bậc Bồ Tát từ Bát Địa trở lên. Bồ Tát có tất cả năm mươi hai địa vị, thoạt đầu là mười Tín vị, lại tiến hơn một bước là mười Trụ vị, mười Hạnh vị, và mười Hồi Hướng vị. Ba mươi địa vị ấy là Hiền vị, là hiền nhân, vẫn chưa phải là thánh nhân. Lại có các địa vị thuộc Thập Địa, tiến nhập địa vị của mười loại thánh nhân, gọi là Thập Địa Bồ Tát. Thập Tín, Thập Trụ, Thập Hạnh, Thập Hồi Hướng, bốn mươi địa vị ấy vẫn chưa thấy Pháp Thân là như thế nào. Tới khi thăng lên Sơ Địa, rỗng rang phá một phần vô minh, chứng một phần Pháp Thân, sanh ra niềm hoan hỷ to lớn, nên gọi là Hoan Hỷ Địa. Sau đấy, phá từng phần vô minh, chứng Pháp Thân từng phần, dụng công đạt đến Bát Địa Bồ Tát, gọi là Vô Công Dụng vị (địa vị chẳng còn phải dụng công tu hành nữa). Khi ấy, sẽ tùy ý tự nhiên tiến bộ. Vị Bồ Tát ấy ở trong Tây Phương Cực Lạc thế giới bất động, đi, đứng, ngồi, nằm thường ở trong Định. Bồ Tát có bổn nguyện, có diệu dụng thần thông, có thể phân thân trọn khắp mười phương thế giới hòng lợi ích hết thảy chúng sanh.

“Kệ ngôn: An Lạc quốc thanh tịnh” (Kệ rằng: “Cõi An Lạc thanh tịnh”): Kinh Vô Lượng Thọ dịch Tây Phương Cực Lạc thế giới thành “An Lạc quốc”. Tổng tướng của An Lạc quốc là tướng thanh tịnh. Vì chánh báo thanh tịnh, y báo quốc độ mới thanh tịnh. “Thường chuyển vô cấu luân”: Những vị Bát Địa Bồ Tát ấy đều nói với chúng sanh pháp thanh tịnh. Chúng ta là pháp sư phàm phu, đều nương theo Thánh Ngôn Lượng, tức là nương theo những đạo lý do đức Phật đã nói để giải thích. Nhất định là còn chưa nghiên cứu thấu triệt Phật lý, nếu không, cớ sao mỗi pháp sư giảng một kiểu? Vì chúng ta là pháp sư phàm phu, đèo theo phiền não và tập khí, hễ chuyển pháp luân thanh tịnh bèn kèm theo nhiễm cấu. Trong phần trước đã nói, Thất Địa Bồ Tát phải động niệm thì mới có thể nhập tam-muội. Động niệm thì còn có Năng (chủ thể) và Sở (khách thể), trong tâm chẳng thanh tịnh; phải là chẳng động một niệm thì tâm mới thanh tịnh. Chúng ta là pháp sư phàm phu, suốt ngày từ sáng đến tối dấy lên vọng tưởng, làm sao có thể chẳng dấy động ý niệm cho được? Chẳng dấy động ý niệm, sẽ chẳng thể giảng kinh nổi! Bát Địa Bồ Tát chẳng dấy động ý niệm, tùy ý tự nhiên có thể ứng theo căn cơ để thuyết pháp. Ngài vừa nói ra pháp thanh tịnh, đã trừ bỏ phiền não vốn có của chúng sanh, [khiến cho họ] ngay lập tức đạt được lợi ích chân thật.

“Hóa Phật, Bồ Tát nhật” (Hóa ra vầng mặt trời Phật và Bồ Tát): “Nhật” là quang minh trí huệ của Bồ Tát, chiếu trọn khắp mười phương thế giới, giống như mặt trời. Bồ Tát trong Tây Phương Cực Lạc thế giới đến mười phương thế giới giáo hóa chúng sanh. Chúng sanh trong mười phương thế giới đáng nên thấy thân Bồ Tát để đắc độ, Ngài bèn thị hiện thân Bồ Tát để độ kẻ ấy. Có chúng sanh đáng nên thấy thân Phật để đắc độ, Ngài bèn thị hiện, hóa ra thân Phật để độ kẻ ấy. “Như Tu Di sơn trụ trì” (Như núi Tu Di trụ trì): Tu Di (Sumeru) là núi Diệu Cao. Một tiểu thế giới lấy núi Tu Di làm trung tâm, [Bồ Tát trong cõi Cực Lạc] có thể trụ trì một tiểu thế giới. Bồ Tát trong Tây Phương Cực Lạc thế giới giáo hóa chúng sanh, giống như ánh sáng mặt trời chiếu trọn khắp mười phương thế giới, nhưng các Ngài ở trong Tây Phương Cực Lạc thế giới giống như núi Tu Di, an trụ bất động.

“Khai chư chúng sanh ứ nê hoa cố” (Vì nở hoa nơi bùn lầy cho chúng sanh): Nhằm lợi ích chúng sanh, Bồ Tát phân thân trọn khắp mười phương thế giới có thể làm cho chúng sanh nở hoa trí huệ từ trong phiền não, giống như từ bùn lầy nở hoa sen. Vì thế, giáo hóa chúng sanh, quý vị đừng nên sợ chúng sanh phiền não sâu dầy. Duy Ma Cật Sở Thuyết Kinh đã chép: “Thí như cao nguyên lục địa, bất sanh liên hoa, ty thấp ứ nê, nãi sanh thử hoa” (Ví như nơi cao nguyên, lục địa, chẳng sanh hoa sen; nơi thấp thỏi, bùn lầy bèn sanh ra hoa ấy). Có nghĩa là: Trên cao nguyên hay đầu núi, chẳng sanh ra hoa sen. Lục địa chẳng có nước, cũng chẳng sanh hoa sen. Ở chỗ trũng đọng bùn lầy, mới sanh ra hoa sen thanh tịnh. Đó gọi là “Bồ Tát úy nhân, chúng sanh úy quả” (Bồ Tát sợ nhân, chúng sanh sợ quả). Bồ Tát có trí huệ, Ngài kiêng sợ cái nhân, một tí chuyện ác trọn chẳng dám làm; vì làm cái nhân ác, trong tương lai sẽ mắc quả ác. Nhân quả là định luật thiên nhiên, chúng sanh to gan, chuyện gì cũng đều dám làm; đã tạo ra cái nhân ác, trong tương lai chắc chắn sẽ mắc ác quả. Đợi đến khi mắc phải ác quả thì họ mới sợ hãi! Do vậy, hoa sen sanh nơi bùn lầy, phiền não của chúng sanh sâu dầy, từ trong nhân địa, họ dấy lên phiền não, tạo ác nghiệp, mắc quả báo, hứng chịu khổ; khi ấy, [Bồ Tát] mới lại vì họ thuyết pháp thì họ mới có thể tiếp nhận. Hễ tiếp nhận, sẽ sanh ra hoa sen nơi bùn lầy.

Có lúc Thích Ca Mâu Ni Phật cũng lên cõi trời thuyết pháp. Trên thực tế, giáo hóa chúng sanh trên cõi trời đạt được hiệu quả rất ít, vì niềm vui ngũ dục mà chư thiên hưởng thụ được gọi là “diệu ngũ dục”, niềm vui ngũ dục trong nhân gian chẳng thể sánh bằng. Vì chư thiên hưởng lạc quá nhiều, quý vị nói với họ khổ sở thế nào đi nữa, họ chẳng thể hiểu rõ. Do đó, đức Phật chẳng thường thuyết pháp trên cõi trời, mà thường thuyết pháp trong nhân gian; bởi lẽ, nhân gian lạc ít, khổ nhiều, dễ tiếp nhận Phật pháp. Trong nhân gian, đức Phật thường thuyết pháp tại Nam Thiệm Bộ Châu. Một tiểu thế giới có bốn đại bộ châu, Đông châu và Tây châu còn có thể tiếp nhận Phật pháp, chứ Bắc châu không tiếp nhận; vì người ở Bắc châu quá sung sướng, quý vị nói với họ về khổ, họ chẳng thông hiểu khổ là gì. Hộ Pháp Vi Đà Tôn Thiên cảm ứng ba châu, Ngài chẳng đến Bắc Câu Lô Châu, vì nơi ấy chẳng có Phật pháp, chẳng cần Ngài đến đó hộ pháp. Cao nguyên và lục địa chẳng sanh hoa sen, trái lại, nơi bùn lầy mới sanh ra hoa sen. Do vậy, đối với chúng sanh khổ não, đừng nên coi rẻ họ, quý vị đến giảng Phật pháp cho họ, họ mới dễ dàng tiếp nhận.

Đây là nói tới công đức của hàng Bồ Tát trong Tây Phương Cực Lạc thế giới Bồ Tát, chúng ta học theo như thế nào? Phải phát tâm độ chúng sanh bần cùng, khổ não. Nguyên nhân khiến cho Phật giáo bị suy vi rất nhiều. Trong phần trước, tôi đã nói [một nguyên nhân là do] mọi người đóng cửa tu hành, khiến cho Phật pháp bị suy đồi. Còn có một nguyên nhân nữa, chính là ai nấy đều lo độ kẻ phú quý, chẳng độ người bần cùng. Vì sao chỉ độ người phú quý? Vì Phật giáo cần có tiền; chẳng có tiền, sẽ không thể sống nổi! Người có tiền tìm đến Phật giáo sẽ có thể hộ trì, [Phật môn] mới có sức mạnh. Do đó, [nhà chùa] đãi đằng, chèo kéo kẻ hộ pháp có tiền. Người nghèo lo cho bản thân còn không xuể, cuộc sống chật vật, há có tiền để bố thí? Vì thế, gặp họ, [tăng sĩ bèn đối xử] rất lãnh đạm. Như vậy thì Phật giáo biến thành kẻ chỉ xu phụ thế lực, ham lợi lộc: Đối với người có thế lực bèn đãi đằng, chèo kéo; đối với kẻ chẳng có thế lực, bèn lạnh nhạt đối với họ, tạo thành [tình trạng] người nghèo chẳng học Phật pháp để mở mang chánh tri kiến, họ tin theo tà kiến ngoại đạo, muốn đả đảo Phật giáo.

Vậy thì chúng ta độ kẻ nghèo, chẳng cần độ phường phú quý ư? Lại sai lầm mất rồi! Chúng ta phải phương tiện thiện xảo bình đẳng độ hết thảy chúng sanh. Chúng ta độ kẻ có tài lực, mời họ tới bố thí, Phật giáo có sức mạnh kinh tế hùng hậu, sẽ giáo hóa người nghèo. Kẻ nghèo chẳng có cơm ăn, chẳng có áo mặc, mỗi ngày túi bụi từ sáng đến tối, há có thời gian để nghe quý vị giảng kinh, thuyết pháp? Quý vị thấy họ chẳng có cơm ăn, mua tặng họ chút gạo. Trời lạnh, họ không có áo mặc, mua cho họ mấy bộ quần áo. Họ ngã bệnh chẳng có tiền đi bác sĩ, hãy cho họ đôi chút tiền thuốc thang. Hành Tài Bố Thí trước đã, khiến cho họ cảm thấy tín đồ Phật giáo tốt đẹp rồi mới hành Pháp Bố Thí, giảng Phật pháp cho họ. Duy Ma Cật Sở Thuyết Kinh chép: “Tiên dĩ dục câu khiên, hậu linh nhập Phật trí” (Trước hết dùng dục để lôi kéo, sau đấy khiến cho họ nhập Phật trí). Trước hết, dùng ngũ dục giống như cái lưỡi câu cá để câu họ, lôi kéo họ, sau đấy mới giảng giải Phật pháp cho họ nghe. Như vậy thì người nghèo mới có thể tiếp nhận Phật pháp. Nay chúng ta phải học theo Bồ Tát, học sao cho sanh về Tây Phương, chứng đắc Bát Địa Bồ Tát, [sau đấy sẽ] đến mười phương thế giới diệt trừ phiền não vô minh của hết thảy chúng sanh.

(Luận) Nhị giả bỉ ứng hóa thân, nhất thiết thời bất tiền, bất hậu, nhất tâm, nhất niệm, phóng đại quang minh, tất năng biến chí thập phương thế giới, giáo hóa chúng sanh, chủng chủng phương tiện, tu hành sở tác, diệt trừ nhất thiết chúng sanh khổ cố. Kệ ngôn: “Vô cấu trang nghiêm quang, nhất niệm cập nhất thời, phổ chiếu chư Phật hội, lợi ích chư quần sanh” cố.

(論)二者彼應化身，一切時不前不後，一心一念，放大光明，悉能遍至十方世界，教化眾生，種種方便，修行所作，滅除一切眾生苦故。偈言：無垢莊嚴光，一念及一時，普照諸佛會，利益諸群生故。

(Luận: Hai là Ứng Hóa Thân của các Ngài (các vị Bồ Tát trong Cực Lạc) trong hết thảy thời, chẳng trước, chẳng sau, nhất tâm, nhất niệm, tỏa quang minh lớn, thảy đều có thể tới khắp mười phương thế giới giáo hóa chúng sanh, các thứ phương tiện, các hành vi tu hành [đều nhằm] diệt trừ nỗi khổ của hết thảy chúng sanh. Kệ rằng: “Sáng trang nghiêm không nhơ, một niệm và một thời, chiếu khắp các Phật hội, lợi ích trọn muôn loài”).

Đây là loại công đức thứ hai của hàng Bồ Tát trong Tây Phương Cực Lạc thế giới. “Nhị giả, bỉ Ứng Hóa Thân” (Hai là Ứng Hóa Thân của các Ngài), Bồ Tát trong Tây Phương Cực Lạc thế giới bất động, mà có thể hiện ra Ứng Hóa Thân Phật trong mười phương thế giới. “Nhất thiết thời, bất tiền, bất hậu” (Trong hết thảy thời, chẳng trước, chẳng sau), [ý nói] chẳng phải là Ứng Hóa Thân Phật đến thế giới này trước rồi mới đến một thế giới khác. “Nhất tâm, nhất niệm” là thời gian rất ngắn. “Phóng đại quang minh, tất năng biến chí thập phương thế giới” (Tỏa quang minh lớn, thảy đều có thể tới khắp mười phương thế giới): Bồ Tát tỏa ra quang minh, trong một niệm, [soi] thấu trọn khắp mười phương thế giới. “Giáo hóa chúng sanh, chủng chủng phương tiện” [nghĩa là] giáo hóa hết thảy chúng sanh, hành các thứ phương tiện quyền xảo. “Tu hành sở tác” [ý nói]: Khiến cho mười phương chúng sanh đều cùng học theo Bồ Tát mà tu hành. “Diệt trừ nhất thiết chúng sanh khổ cố” (Vì diệt trừ sự khổ cho hết thảy chúng sanh): Chúng sanh có khổ não thì mới cần học theo Phật, học theo Bồ Tát hòng có thể diệt trừ khổ não của hết thảy chúng sanh.

[Kế đó], giải thích kệ tụng trong phần trước: “Kệ ngôn: Vô cấu trang nghiêm quang” (Kệ rằng: “Quang minh trang nghiêm vô cấu”), Bồ Tát tỏa ra quang minh trí huệ thanh tịnh. “Nhất niệm cập nhất thời” (Một niệm và một thời): Thời gian rất ngắn. “Phổ chiếu chư Phật hội” (Chiếu khắp các Phật hội): Phân thân thành vô lượng Bồ Tát, hoặc vô lượng Ứng Hóa Thân Phật. Đấy là diệu dụng của trí huệ, là quang minh trí huệ chiếu trọn khắp các pháp hội của chư Phật trong mười phương. “Lợi ích chư quần sanh cố” (Do vì lợi ích các quần sanh): Mỗi pháp hội đều có chúng sanh, Bồ Tát đến pháp hội lợi ích rất nhiều chúng sanh, giống như trong pháp hội của Thích Ca Như Lai, Quán Thế Âm Bồ Tát cũng đến dự hòng tạo lợi ích cho chúng ta.

[Bồ Tát cõi Cực Lạc] trong hết thảy thời, chẳng trước, chẳng sau, đều có thể đến khắp mười phương thế giới, chúng ta thì không được! Nhất tâm, nhất niệm, đều có thể đến khắp mười phương thế giới, chúng ta lại càng không được. Hiện thời, chúng ta học như thế nào? Hiện thời có những công cụ khoa học có thể giúp đỡ chúng ta. Chẳng hạn như điện đài vô tuyến có các dụng cụ truyền thanh, chúng ta có thể vận dụng nó để hoằng dương Phật pháp. Quý vị ở trên đài phát thanh vô tuyến, người chẳng động mà có thể phân thân trọn khắp mười phương. Âm thanh thuyết pháp của quý vị trọn khắp mọi nơi. Chẳng hạn như toàn bộ Đài Loan, có một vạn cái radio, chẳng phải là cái máy radio thứ nhất nghe trước, rồi mới đến máy thứ hai nghe, [lần lượt như thế hết cả năm nay, mãi] cho đến năm sau, cái máy thứ một vạn mới nghe được! Sóng điện vô tuyến là nhất niệm, nhất thời; chỉ sợ quý vị chẳng mở máy radio. Hễ quý vị mở lên, bèn nghe thấy âm thanh, chẳng có trước, chẳng có sau. Sóng điện vô tuyến có loại công năng ấy.

(Luận) Tam giả, bỉ ư nhất thiết thế giới, vô dư chiếu chư Phật hội đại chúng, vô dư quảng đại vô lượng cúng dường, cung kính tán thán chư Phật Như Lai công đức. Kệ ngôn: “Vũ thiên nhạc, hoa y, diệu hương đẳng cúng dường, tán chư Phật công đức, vô hữu phân biệt tâm” cố.

(論)三者彼於一切世界，無餘照諸佛會大眾，無餘廣大無量供養恭敬讚歎諸佛如來功德。偈言，雨天樂華衣，妙香等供養，讚諸佛功德，無有分別心故。

(Luận: Ba là các Ngài trong hết thảy các thế giới, chiếu đại chúng trong hội của chư Phật chẳng sót, vô lượng cúng dường rộng lớn, cung kính tán thán công đức của chư Phật Như Lai chẳng sót. Kệ rằng: “Mưa nhạc trời, áo hoa, diệu hương để cúng dường, tán công đức chư Phật, chẳng có tâm phân biệt”).

Đây là loại công đức thứ ba của hàng Bồ Tát trong Tây Phương Cực Lạc thế giới, trên là cúng chư Phật, dưới hóa độ chúng sanh “vô dư”, tức là chẳng còn thừa sót. “Tam giả bỉ ư nhất thiết thế giới, vô dư chiếu chư Phật hội đại chúng” (Ba là trong hết thảy thế giới, các Ngài chiếu đại chúng trong hội của chư Phật chẳng sót). Đấy là dưới hóa độ chúng sanh chẳng thừa sót. Ý nói: Hàng Bồ Tát trong Tây Phương Cực Lạc thế giới đối với đại chúng thuộc tất cả các thế giới của chư Phật trong mười phương hư không, thảy đều chiếu soi. “Vô dư quảng đại vô lượng cúng dường, cung kính tán thán chư Phật Như Lai công đức” (Vô lượng cúng dường rộng lớn, cung kính tán thán công đức của chư Phật Như Lai chẳng sót); đấy là trên thì cúng dường chư Phật chẳng sót. Ngài đến mỗi pháp hội, trước hết bèn cúng dường chư Phật, dùng thân nghiệp để cung kính lễ bái, dùng khẩu nghiệp để tán thán công đức của chư Phật Như Lai.

“Kệ ngôn: Vũ thiên nhạc, hoa y” (Kệ rằng: “Mưa nhạc trời, áo hoa”): Bồ Tát có thần thông. Ngài đến các thế giới của chư Phật, những thứ cúng dường mang theo giống như mưa rơi xuống. “Thiên” (天) là tự nhiên. Tự nhiên có âm nhạc cúng dường, có hoa trời và áo trời để cúng dường. “Diệu hương”: Có hương trời để cúng dường. “Đẳng cúng dường” [nghĩa là] còn có những vật phẩm cúng dường khác nữa. “Tán chư Phật công đức” (Tán thán công đức của chư Phật): Thấy Phật, tán thán công đức của Phật. “Vô hữu phân biệt tâm cố” (Vì không có tâm phân biệt): Sau khi đã đạt đến Bát Địa Bồ Tát bèn có diệu dụng này, giống như A Di Đà Phật, Ngài (Bát Địa Bồ Tát) cúng dường chư Phật, giáo hóa chúng sanh, chẳng khởi tâm phân biệt. Ngài trên là cúng dường chư Phật, chẳng có vị Phật nào mà không cúng dường. Giáo hóa chúng sanh thì chẳng có chúng sanh nào mà không giáo hóa. Bát Địa Bồ Tát chứng đắc Pháp Thân “không gì lớn mà ra ngoài được”, cho nên Ngài phóng quang minh chiếu trọn khắp, chẳng có thế giới nào mà không chiếu thấu. Cúng dường chư Phật, chẳng có vị Phật nào không cúng dường. Giáo hóa chúng sanh, cũng chẳng có chúng sanh nào không giáo hóa. Nếu Bồ Tát có tâm phân biệt, sẽ cúng dường vị Phật này, chẳng cúng dường vị Phật kia, giáo hóa chúng sanh này, chẳng giáo hóa chúng sanh kia. Vì tâm Ngài chẳng có phân biệt, cho nên thuận theo Pháp Thân tánh, trọn khắp hết thảy chỗ, cho nên mới có thể chẳng thừa sót.

(Luận) Tứ giả bỉ ư thập phương nhất thiết thế giới vô Tam Bảo xứ, trụ trì trang nghiêm Phật Pháp Tăng bảo công đức đại hải, biến thị linh giải như thật tu hành. Kệ ngôn: “Hà đẳng thế giới vô, Phật pháp công đức bảo, ngã nguyện giai vãng sanh, thị Phật pháp như Phật” cố.

(論)四者彼於十方一切世界無三寶處，住持莊嚴佛法僧寶功德大海，遍示令解如實修行。偈言：何等世界無，佛法功德寶，我願皆往生，示佛法如佛故。

(Luận: Bốn là trong hết thảy các thế giới ở mười phương, chỗ nào không có Tam Bảo, biển cả công đức Phật, Pháp, Tăng bảo trụ trì trang nghiêm, các Ngài sẽ dạy trọn khắp, khiến cho họ hiểu [Phật pháp] mà như thật tu hành. Kệ rằng: “Thế giới nào chẳng có, Phật pháp công đức bảo, tôi đều nguyện vãng sanh, dạy Phật pháp như Phật”).

Đây là loại công đức thứ tư của hàng Bồ Tát trong Tây Phương Cực Lạc thế giới. “Tứ giả, bỉ ư thập phương nhất thiết thế giới vô Tam Bảo xứ” (Bốn là các Ngài ở trong hết thảy các thế giới ở mười phương, chỗ nào không có Tam Bảo): Hàng Bồ Tát trong Tây Phương Cực Lạc thế giới quan sát thế giới nào chẳng có Phật trụ thế, chẳng có Phật Bảo, chẳng có Pháp Bảo, chẳng có Tăng Bảo, trong thế giới ấy Phật Pháp Tăng Tam Bảo đều chẳng có, Ngài sẽ tới đó, thị hiện làm một vị Phật. “Trụ trì trang nghiêm Phật Pháp Tăng bảo công đức đại hải” (Trụ trì trang nghiêm biển cả báu công đức Phật, Pháp, Tăng): Đối với chỗ chẳng có Tam Bảo, Ngài bèn đến trụ trì Tam Bảo, trang nghiêm công đức Phật, Pháp, Tăng bảo, giống như biển cả, rất sâu, rất rộng. “Biến thị linh giải như thật tu hành” (Dạy trọn khắp khiến cho họ hiểu [Phật pháp] mà như thật tu hành): Khai thị khiến cho hết thảy chúng sanh đều ngộ đạo lý mà như thật tu hành, khiến cho hết thảy chúng sanh đều tu hành đúng với Thật Tướng, đều trở thành Bồ Tát.

“Kệ ngôn: Hà đẳng thế giới vô, Phật pháp công đức bảo” (Thế giới nào chẳng có, báu Phật pháp công đức): Mười phương thế giới trong hư không, thế giới nào chẳng có Phật, Pháp, Tăng Tam Bảo, “ngã nguyện giai vãng sanh” (tôi đều nguyện vãng sanh): Bồ Tát nguyện sanh vào thế giới chẳng có Tam Bảo, vì Ngài chứng đắc Bát Địa Bồ Tát, tự tại thuận theo nguyện. Ngài muốn đến thế giới nào bèn đến thế giới ấy. “Thị Phật pháp như Phật cố” [ý nói] Ngài đến đó thị hiện Phật pháp giống như Phật xuất thế, thị hiện tám tướng thành đạo. Đấy là quy củ xuất thế của Phật.

Giống như Phật Thích Ca xuất thế trong Nam Thiệm Bộ Châu của thế giới Sa Bà:

1) Tướng thứ nhất là từ Đâu Suất Thiên giáng hạ. Bồ Tát chưa thành Phật thì gọi là Bổ Xứ Bồ Tát, tức là vị Bồ Tát về sau sẽ được bổ nhiệm thành Phật. Ngài trụ trong tầng trời thứ tư của Dục Giới, tức Đâu Suất Thiên. Đâu Suất Thiên chia thành Nội Viện và Ngoại Viện. Ngài ở trong Nội Viện của Đâu Suất Thiên, do quan sát thấy cơ duyên “thấy Phật đắc độ” của chúng sanh đã chín muồi, nên mới giáng hạ.

2) Tướng thứ hai là nhập thai: Phu nhân Ma Da nằm mộng, mộng thấy có một vị Bồ Tát cưỡi voi trắng từ trên trời giáng hạ, đi vào trong bụng bà ta.

3) Tướng thứ ba là trụ thai: Bồ Tát thị hiện thành Phật, giống như mọi người, cũng ở trong thai mười tháng. Nhưng Bồ Tát chẳng hứng chịu nỗi khổ ở trong thai, Ngài ở trong bụng mẹ bèn chuyển pháp luân to lớn, độ chúng sanh.

4) Tướng thứ tư là xuất thai. [Bồ Tát] ở trong thai đủ mười tháng, có một hôm, phu nhân Ma Da đến vườn hoa, tay vịn cành cây Vô Ưu (無憂, Ashoka), Phật Thích Ca từ hông phải [của mẹ] sanh ra.

5) Tướng thứ năm là xuất gia. Phật Thích Ca mười chín tuổi bèn xuất gia.

6) Tướng thứ sáu là thành đạo. Sau khi xuất gia, Phật Thích Ca bèn tham phỏng năm năm, tu khổ hạnh sáu năm, trải qua mười một năm, thành đạo lúc ba mươi tuổi.

7) Tướng thứ bảy là chuyển pháp luân. Sau khi Phật Thích Ca thành đạo bèn thuyết pháp độ chúng sanh.

8) Tướng thứ tám là nhập Niết Bàn. Phật Thích Ca thuyết pháp bốn mươi chín năm, đến tám mươi tuổi bèn nhập diệt.

Mỗi vị Phật xuất thế đều thị hiện đúng theo tám tướng thành đạo.

Tôi vừa mới nói tám tướng thành đạo theo Đại Thừa Phật giáo, [trong ấy] có tướng trụ thai, chẳng có tướng hàng ma. Vì trước khi đức Phật sắp thành đạo, ma từ cõi trời giáng xuống nhiễu loạn, đức Phật hàng phục ma rồi mới thành đạo. Tiểu Thừa Phật giáo nói tám tướng thành đạo, do thuận theo pháp thế gian, cho là ở trong bụng mẹ chẳng thể làm chuyện gì, cho nên chẳng có tướng trụ thai, bèn có tướng hàng ma.

Phần luận văn Trường Hàng chia thành mười đoạn, đoạn thứ nhất là “nguyện kệ đại ý” (đại ý của bài Nguyện Sanh Kệ), Thiên Thân Bồ Tát nói: Ta mong sanh về quốc độ của A Di Đà Phật. Đoạn thứ hai là “quán khởi sanh tín”, tức là đối với cách tu quán tưởng, bèn dấy lên tín tâm. Đoạn thứ ba là “quán hạnh thể tướng”, trước hết dùng trí huệ để quan sát y báo trang nghiêm trong Tây Phương Cực Lạc thế giới, rồi lại quan sát chánh báo trang nghiêm, đến đây đã giảng xong phần “quán hạnh thể tướng”. Đoạn thứ tư là “tịnh nhập nguyện tâm”, những công đức trang nghiêm thanh tịnh ấy do đâu mà có? Đều từ trong nguyện tâm của A Di Đà Phật mà khởi.

4.2.4. Tịnh nhập nguyện tâm

(Luận) Hựu hướng thuyết quan sát trang nghiêm Phật độ công đức thành tựu, trang nghiêm Phật công đức thành tựu, trang nghiêm Bồ Tát công đức thành tựu, thử tam chủng thành tựu nguyện tâm trang nghiêm, ưng tri.

(論)又向說觀察莊嚴佛土功德成就、莊嚴佛功德成就、莊嚴菩薩功德成就，此三種成就願心莊嚴，應知。

(Luận: Lại nữa, như trên đây đã nói quan sát sự trang nghiêm do công đức thành tựu nơi cõi Phật, sự trang nghiêm do công đức thành tựu của Phật, sự trang nghiêm do công đức thành tựu của Bồ Tát, ba món thành tựu ấy trang nghiêm nguyện tâm, hãy nên biết).

“Hướng thuyết” (向說) là “đã nói trong phần trước”. Quan sát sự trang nghiêm của Tây Phương Cực Lạc thế giới có mười bảy loại công đức thành tựu, quan sát sự trang nghiêm của A Di Đà Phật có tám thứ công đức thành tựu, quan sát sự trang nghiêm của Bồ Tát có bốn loại công đức thành tựu, hợp chung lại bèn có quốc độ, Phật, Bồ Tát ba thứ thành tựu, đều là nguyện tâm trang nghiêm. Do đâu mà có những sự trang nghiêm này? Đều là do thuở đầu, A Di Đà Phật đã phát ra bốn mươi tám đại nguyện, từ nguyện tâm mà thành tựu những công đức trang nghiêm ấy, hãy nên biết.

(Luận) Lược thuyết nhập nhất pháp cú cố. Nhất pháp cú giả, vị thanh tịnh cú. Thanh tịnh cú giả, vị chân thật trí huệ vô vi Pháp Thân cố.

(論)略說入一法句故。一法句者，謂清淨句。清淨句者，謂真實智慧無為法身故。

(Luận: Nói đại lược thì sẽ gộp vào trong một câu pháp. Một câu pháp nghĩa là một câu thanh tịnh. Câu thanh tịnh chính là “Pháp Thân chân thật trí huệ vô vi”).

“Lược thuyết nhập nhất pháp cú cố” [nghĩa là] nói gộp chung ba thứ trang nghiêm, nói giản lược thì chỉ có một pháp cú. “Nhất pháp cú giả, vị thanh tịnh cú” (Một câu pháp chính là một câu thanh tịnh): Thế giới thanh tịnh, A Di Đà Phật thanh tịnh, Bồ Tát cũng thanh tịnh, chính là một pháp thanh tịnh. Ba thứ trang nghiêm đều được bao gồm [trong một câu này].

“Thanh tịnh cú giả” (Câu thanh tịnh là…): Thanh tịnh như thế nào? “Vị chân thật trí huệ vô vi Pháp Thân cố” (Chính là Pháp Thân trí huệ vô vi chân thật): A Di Đà Phật phát ra bốn mươi tám đại nguyện, nguyện nào cũng đều vì độ chúng sanh. Ngài tu hành đều là như thật tu hành, kết quả là Ngài đã nương vào Chân Như Thật Tướng mà chứng đắc trí huệ chân thật. Từ trí huệ chân thật, chứng đắc Pháp Thân, gọi là Vô Vi Pháp Thân. “Vô vi” là “vô sở tác vi”, Pháp Thân là Chân Như Lý Thể, là Lý Thể giác ngộ vốn sẵn có mà ai nấy đều có, do bị vô minh phiền não phủ trùm, đáng nên dùng Văn, Tư, Tu khơi mở, phát khởi thì mới có thể chứng đắc. Chứng đắc vô vi Pháp Thân là phát hiện, trọn chẳng phải là quý vị tạo ra một Pháp Thân. Do đó, trí huệ là chân thật, trí huệ thanh tịnh; Pháp Thân là vô vi, Pháp Thân thanh tịnh. Năng chứng trí huệ (trí huệ để chứng Pháp Thân) và sở chứng Pháp Thân (Pháp Thân được chứng bởi trí huệ) đều là thanh tịnh.

(Luận) Thử thanh tịnh hữu nhị chủng, ưng tri. Hà đẳng nhị chủng? Nhất giả khí thế gian thanh tịnh, nhị giả chúng sanh thế gian thanh tịnh.

(論)此清淨有二種，應知。何等二種？一者器世間清淨，二者眾生世間清淨。

(Luận: Sự thanh tịnh ấy có hai loại, hãy nên biết. Những gì là hai loại? Một là khí thế gian thanh tịnh, hai là chúng sanh thế gian thanh tịnh).

“Thử thanh tịnh hữu nhị chủng, ưng tri” (Sự thanh tịnh ấy có hai thứ, hãy nên biết): Trong phần trước, đã gộp chung ba thứ trang nghiêm thành một câu “pháp thanh tịnh”. Lại đem pháp thanh tịnh tách ra thành hai loại, hãy nên biết. “Hà đẳng nhị chủng? Nhất giả, khí thế gian thanh tịnh; nhị giả, chúng sanh thế gian thanh tịnh” (Những gì là hai loại? Một là khí thế gian thanh tịnh, hai là chúng sanh thế gian thanh tịnh). Nêu ra danh mục của chúng.

(Luận) Khí thế gian thanh tịnh giả, như hướng thuyết thất thập chủng trang nghiêm Phật độ công đức thành tựu, thị danh khí thế gian thanh tịnh.

(論)器世間清淨者，如向說十七種莊嚴佛土功德成就，是名器世間清淨。

(Luận: Khí thế gian thanh tịnh là như trước đó đã nói mười bảy thứ trang nghiêm do công đức thành tựu của cõi Phật thì gọi là khí thế gian thanh tịnh).

“Khí” (器) là đồ vật. Chẳng hạn như tác dụng của chén trà là có thể đựng trà. Thế giới có thể dung nạp hết thảy chúng sanh, cho nên gọi là “khí thế gian”.
“Khí thế gian” chỉ quốc độ thế giới; mười bảy thứ trang nghiêm của Tây Phương Cực Lạc thế giới đều là thanh tịnh.

(Luận) Chúng sanh thế gian thanh tịnh giả, như hướng thuyết bát chủng trang nghiêm Phật công đức thành tựu, tứ chủng trang nghiêm Bồ Tát công đức thành tựu, thị danh chúng sanh thế gian thanh tịnh. Như thị nhất pháp cú, nhiếp nhị chủng thanh tịnh nghĩa, ưng tri.

(論)眾生世間清淨者，如向說八種莊嚴佛功德成就，四種莊嚴菩薩功德成就，是名眾生世間清淨。如是一法句，攝二種清淨義，應知。

(Luận: Chúng sanh thế gian thanh tịnh là như trên đây đã nói tám thứ trang nghiêm do công đức thành tựu của Phật và bốn thứ trang nghiêm do công đức thành tựu của Bồ Tát thì gọi là “chúng sanh thế gian thanh tịnh”. Một pháp cú như thế gồm trọn hai loại ý nghĩa thanh tịnh, hãy nên biết [như thế]).

“Chúng sanh thế gian thanh tịnh giả, như hướng thuyết bát chủng trang nghiêm Phật công đức thành tựu, tứ chủng trang nghiêm Bồ Tát công đức thành tựu, thị danh chúng sanh thế gian thanh tịnh” (Chúng sanh thế gian thanh tịnh là như trên đây đã nói tám thứ trang nghiêm do công đức thành tựu của Phật và bốn thứ trang nghiêm do công đức thành tựu của Bồ Tát thì gọi là “chúng sanh thế gian thanh tịnh”): Đoạn văn này có ý nghĩa rất rõ ràng. Ở đây, có một nghi vấn: Thông thường, [từ ngữ] “chúng sanh” nhằm nói đến phàm phu, vì sao [trong đoạn này] lại gọi Phật, Bồ Tát là chúng sanh? Vì [trong các kinh luận] có chỗ chia thành ba loại thế gian: Thế giới được gọi là Khí Thế Gian, phàm phu là Chúng Sanh Thế Gian, và Phật, Bồ Tát gọi là Chánh Giác Thế Gian. Ở đây, [Thiên Thân Bồ Tát] đã gộp chung thành hai loại, gộp Phật, Bồ Tát vào chúng sanh. Bồ Tát chưa thành Phật, vẫn coi như chúng sanh [thì được], cớ sao đối với bậc đã thành Phật cũng gọi là chúng sanh? Phật được gọi là “cứu cánh chúng sanh”, tức là chúng sanh “người hoàn mỹ”, giống như người tốt nhất trong thế gian, chẳng có ai vượt trỗi Ngài, cho nên gọi là “hoàn nhân” (完人), “hoàn” (完) có nghĩa là “rốt ráo”. Chúng sanh ấy đã thành Phật, nên gọi là “cứu cánh chúng sanh”.

“Như thị nhất pháp cú, nhiếp nhị chủng thanh tịnh nghĩa, ưng tri” [nghĩa là] sự thanh tịnh như thế hàm nhiếp hai loại thanh tịnh, tức là khí thế gian thanh tịnh và chúng sanh thế gian thanh tịnh. Đem Phật, Bồ Tát dung thông với chúng sanh, tức là tách thành hai thứ là y báo và chánh báo, cho nên có thế gian là y báo thanh tịnh và Phật, Bồ Tát là chánh báo thanh tịnh. Đoạn tiếp theo đây sẽ nói về “thiện xảo nhiếp hóa” (善巧攝化), tức là phương tiện quyền xảo để nhiếp thủ, giáo hóa hết thảy chúng sanh.

4.2.5. Thiện xảo nhiếp hóa

(Luận) Như thị Bồ Tát Xa-ma-tha, Tỳ-bà-xá-na, quảng lược tu hành, thành tựu nhu nhuyễn tâm. Như thật tri quảng lược chư pháp, như thị thành tựu xảo phương tiện hồi hướng.

(論)如是菩薩奢摩他，毗婆舍那，廣略修行，成就柔軟心。如實知廣略諸法，如是成就巧方便迴向。

(Luận: Chỉ và Quán của Bồ Tát như thế, tu hành rộng hay lược, thành tựu tâm nhu nhuyễn. Biết chư pháp rộng hay lược như thật, thành tựu phương tiện khéo để hồi hướng như thế).

“Như thị Bồ Tát Xa-ma-tha, Tỳ-bà-xá-na” (Chỉ và Quán của Bồ Tát như thế): Xa-ma-tha (Śamatha) trong tiếng Phạn, dịch sang tiếng Hán là Chỉ. Tỳ-bà-xá-na (Vipaśyanā) trong tiếng Phạn dịch sang tiếng Hán là Quán. Trong phần trước, [Thiên Thân Bồ Tát] đã dạy chúng ta dựa theo sự trang nghiêm nơi y báo và chánh báo của Tây Phương Cực Lạc thế giới để quan sát, tức là dạy chúng ta hãy do hai thứ hạnh môn Chỉ và Quán mà tu hành. Tu hành rộng và lược. “Rộng” là mười bảy thứ trang nghiêm nơi quốc độ, tám thứ trang nghiêm nơi Phật, và bốn thứ trang nghiêm nơi Bồ Tát; “lược” thì là một câu thanh tịnh. “Quảng lược tu hành, thành tựu nhu nhuyễn tâm” (Tu hành rộng hay lược nhằm thành tựu cái tâm nhu nhuyễn). “Nhu nhuyễn tâm” là Phật tâm. Từ có thể ban vui, Bi có thể dẹp khổ, tức là đối với chúng sanh phát ra thệ nguyện, nguyện ban vui cho hết thảy chúng sanh, dẹp khổ cho hết thảy chúng sanh. Dẫn phát tâm từ bi, đạt được tâm nhu nhuyễn. Nhu nhuyễn chính là đối ứng với cái tâm “ương ngạnh đã trở thành bản tánh” của phàm phu. Do cái tâm ương ngạnh mà nẩy sanh chướng ngại, họ trông thấy chúng sanh chịu khổ, chẳng thèm nghĩ ngợi chi hết. Bồ Tát thấy chúng sanh đáng xót thương, sẽ tự nhiên là trước hết phải dẹp khổ, ban vui cho họ, cái tâm từ bi dấy lên. Làm thế nào để có thể thành tựu tâm nhu nhuyễn? Trước hết, hãy quan sát sự trang nghiêm thanh tịnh nơi hai thứ y báo và chánh báo thì mới có thể hàng phục phiền não ương ngạnh, sanh khởi cái tâm nhu nhuyễn. “Như thật tri quảng lược chư pháp, như thị thành tựu xảo phương tiện hồi hướng” (Biết như thật các pháp rộng hay lược như thế, thành tựu phương tiện khéo hồi hướng như thế): Quý vị đã thành tựu cái tâm nhu nhuyễn, đã có tâm từ bi, đúng như Thật Tướng mà biết các pháp rộng hay lược, trí huệ chân thật khải phát, sẽ có thể thành tựu phương tiện khéo léo của Bồ Tát để hồi hướng công đức cho chúng sanh.

(Luận) Hà giả Bồ Tát xảo phương tiện hồi hướng? Bồ Tát xảo phương tiện hồi hướng giả, vị thuyết lễ bái đẳng ngũ chủng tu hành, sở tập nhất thiết công đức thiện căn, bất cầu tự thân trụ trì chi lạc, dục bạt nhất thiết chúng sanh khổ cố. Tác nguyện nhiếp thủ nhất thiết chúng sanh, cộng đồng sanh bỉ An Lạc Phật quốc, thị danh Bồ Tát xảo phương tiện hồi hướng thành tựu.

(論)何者菩薩巧方便迴向？菩薩巧方便迴向者，謂說禮拜等五種修行，所集一切功德善根，不求自身住持之樂，欲拔一切眾生苦故。作願攝取一切眾生，共同生彼安樂佛國，是名菩薩巧方便迴向成就。

(Luận: Những gì là phương tiện khéo hồi hướng của Bồ Tát? Phương tiện khéo hồi hướng của Bồ Tát là nói tới năm thứ tu hành như lễ bái v.v… Hết thảy công đức thiện căn đã tu tập chẳng vì nhằm duy trì sự vui sướng cho bản thân, mà vì muốn dẹp khổ cho hết thảy chúng sanh. Phát nguyện nhiếp thủ hết thảy chúng sanh cùng chung sanh về cõi Phật An Lạc. Đó gọi thành tựu phương tiện khéo hồi hướng của Bồ Tát).

“Hà giả Bồ Tát xảo phương tiện hồi hướng?”: Phương tiện khéo hồi hướng của Bồ Tát là gì? “Bồ Tát xảo phương tiện hồi hướng giả, vị thuyết lễ bái đẳng ngũ chủng tu hành, sở tập nhất thiết công đức thiện căn” (Phương tiện khéo hồi hướng của Bồ Tát tức là năm thứ tu hành như lễ bái v.v… hết thảy công đức thiện căn đã tu tập): Phương tiện quyền xảo hồi hướng của Bồ Tát giải thích ra, sẽ là Lễ Bái Môn, Tán Thán Môn, Tác Nguyện Môn, Quan Sát Môn, và Hồi Hướng Môn. Hết thảy công đức và thiện căn do tu tập năm thứ niệm môn ấy. “Bất cầu tự thân trụ trì chi lạc, dục bạt nhất thiết chúng sanh khổ cố” (Chẳng mong duy trì sự vui sướng cho bản thân, mà vì muốn dẹp khổ cho hết thảy chúng sanh): Công đức [tích lũy] do tu năm thứ niệm môn chẳng vì cầu duy trì sự hưởng thụ an lạc cho chính mình, mà là vì muốn độ chúng sanh, muốn dẹp khổ cho hết thảy chúng sanh. “Tác nguyện nhiếp thủ nhất thiết chúng sanh, cộng đồng sanh bỉ An Lạc Phật quốc” (Phát nguyện nhiếp thủ hết thảy chúng sanh, cùng nhau sanh về cõi Phật An Lạc ấy): Phát nguyện nhiếp thủ giáo hóa hết thảy chúng sanh, nguyện cho hết thảy chúng sanh cùng sanh về cõi An Lạc. “Thị danh Bồ Tát xảo phương tiện hồi hướng thành tựu”: Đấy gọi là phương tiện thiện xảo khéo léo của Bồ Tát, hết thảy các hạnh môn đã tu chẳng nhằm cầu cho chính mình đạt được lợi ích, mà đều hồi hướng cho hết thảy chúng sanh, nguyện cho hết thảy chúng sanh cùng sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới.

Phần luận văn chia thành mười đoạn, trên đây đã giảng năm đoạn, tiếp theo đây, sẽ giảng đoạn thứ sáu là “ly Bồ Đề chướng” (離菩提障, lìa khỏi các chướng ngại Bồ Đề). Quý vị phải phát Bồ Đề tâm, cầu Bồ Đề đạo, phải xa lìa chướng ngại Bồ Đề.

4.2.6. Ly Bồ Đề chướng

(Luận) Bồ Tát như thị thiện tri hồi hướng thành tựu, tức năng viễn ly tam chủng Bồ Đề môn tương vi pháp. Hà đẳng tam chủng?

(論)菩薩如是善知迴向成就，即能遠離三種菩提門相違法。何等三種？

(Luận: Bồ Tát khéo biết hồi hướng thành tựu như thế, liền có thể xa lìa ba thứ pháp trái nghịch Bồ Đề môn, những gì là ba?)

“Bồ Tát như thị thiện tri hồi hướng thành tựu” (Bồ Tát khéo biết hồi hướng thành tựu như thế): “Thiện tri” (善知) là có thể thông hiểu nhất. Điều Bồ Tát có thể thông hiểu nhất là đem công đức do chính mình đã tu hồi hướng cho hết thảy chúng sanh, hy vọng chúng sanh cùng sanh về cõi An Lạc. “Tức năng viễn ly tam chủng Bồ Đề môn tương vi pháp” (Bèn có thể xa lìa ba thứ pháp trái nghịch Bồ Đề môn): “Tương vi” (相違, trái nghịch) chính là chướng ngại. Có ba loại pháp trái nghịch pháp môn Bồ Đề, chuyện Bồ Tát có thể hiểu biết nhất chính là hồi hướng công đức cho chúng sanh [ngõ hầu họ sẽ đạt được] thành tựu mà có thể trừ khử ba món chướng ngại ấy. Bồ Đề (Bodhi) trong tiếng Phạn dịch sang tiếng Hán là Giác, hay Đạo, tức Phật đạo. Chúng ta phát tâm thì trước hết phải phát Bồ Đề tâm, tức là cái tâm mong thành Phật đạo. Ta phải phát tâm thành Phật, thành Phật chứ không phải là thành A La Hán, nhằm độ chúng sanh liễu sanh tử. Có người bảo Phật giáo là tiêu cực, đấy là do chẳng hiểu đạo lý trong Đại Thừa Phật giáo! Quý vị dụng công tu hành là vì thành tựu cho hết thảy chúng sanh đều thành Phật. Đấy là một pháp môn. Do đó, quý vị phát Bồ Đề tâm là vì muốn khiến cho chúng sanh liễu sanh tử, thành Phật đạo.

Ở đây, còn phải chú ý: Quý vị mong độ chúng sanh liễu sanh tử, thành Phật đạo, nhất định phải độ chúng sanh đến cõi An Lạc. Vì chẳng độ chúng sanh đến cõi An Lạc, họ tu hành trong thế giới Sa Bà, do nhân duyên tiến bộ ít ỏi, nhân duyên gây lui sụt nhiều, chúng sanh rất khó liễu sanh tử. Vì thế, quý vị mong độ chúng sanh, khiến cho họ “liễu sanh tử, thành Phật đạo”, thì tốt nhất là độ họ về An Lạc quốc, vì ở bên đó sẽ chẳng còn thoái đọa, lưu chuyển sanh tử nữa! Do vậy, quý vị khuyên hết thảy chúng sanh tu pháp môn Tịnh Độ, mọi người cùng sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới, như vậy thì sẽ có thể độ chúng sanh.

Trong các kinh điển Đại Thừa khác, tu Bồ Đề hạnh môn là Lục Độ vạn hạnh, còn Vãng Sanh Luận giải thích thành năm niệm môn:

1) Một là lễ bái A Di Đà Phật.

2) Hai là tán thán A Di Đà Phật.

3) Ba là phát nguyện sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới.

4) Bốn là quan sát y báo và chánh báo trang nghiêm trong Tây Phương Cực Lạc thế giới; đấy là Quán Tưởng Niệm Phật.

5) Năm là hồi hướng. Hồi hướng hết thảy những công đức đã tu cho hết thảy chúng sanh, cùng sanh về cõi An Lạc.

Năm niệm môn này là pháp môn Bồ Đề do Thiên Thân Bồ Tát dạy chúng ta. Chúng ta nghiên cứu Vãng Sanh Luận, biết tu năm niệm môn ấy chính là pháp môn Bồ Đề, nhưng cần phải trừ khử ba thứ chướng ngại. “Hà đẳng tam chủng?” [nghĩa là] ba thứ chướng ngại Bồ Đề nào vậy?

(Luận) Nhất giả y trí huệ môn, bất cầu tự lạc, viễn ly ngã tâm tham trước tự thân cố.

(論)一者依智慧門，不求自樂，遠離我心貪著自身故。

(Luận: Một là nương vào trí huệ môn, chẳng cầu sự vui sướng cho chính mình, xa cái lìa cái tâm tham đắm bản thân của chính mình vậy).

Chấp trước có Ngã, tham đắm sự vui sướng cho chính mình, đấy là chướng ngại cho sự tu tập Bồ Đề. Ta phát tâm niệm Phật, mong sanh về Tây Phương, kết quả vì sao chẳng được sanh? Vì trong tâm chấp trước cái Ngã, đấy là Thân Kiến. Do vậy, Thân Kiến nguy hại nhất. Coi thân thể là bản ngã, muốn ăn ngon, muốn mặc đẹp, ở chỗ tốt đẹp, lại còn phải rất mực vui sướng, mọi thứ đều vì thân thể của ta, như vậy thì quý vị đã chướng ngại Bồ Đề môn. Hằng ngày quý vị tu Ngũ Niệm Môn, kết quả là chính quý vị chẳng thể vãng sanh Tây Phương, chẳng độ chúng sanh được, là vì Ngã Kiến và cái tâm tham của quý vị quá nặng, mọi thứ đã làm đều nhằm mong mỏi sự vui sướng cho chính mình. Điều này trái nghịch đại nguyện Bồ Đề.

Quý vị có thể dùng trí huệ môn để quan sát, chẳng cầu sự an vui cho chính mình, chướng ngại sẽ bị trừ khử. Những đạo lý đã nói trong phần trước đều do dùng trí huệ quan sát mà ra. Thế giới Sa Bà căn bản là chẳng có lạc, lạc là Hoại Khổ! Nhân gian chúng ta có niềm vui ngũ dục, nhưng lạc sự (chuyện vui sướng) chẳng lâu dài, chẳng thường hằng. Đã thế, lạc quá ít, khổ quá nhiều! Huống chi thân người khó được, một hơi thở ra không hít vào được nữa, sẽ đọa trong tam ác đạo, chẳng biết sẽ thọ khổ bao nhiêu đại kiếp mới có thể thoát ra. Giả như quý vị có thể sanh lên trời, hưởng hết phước trời thì vẫn phải luân hồi xuống dưới. Vì thế, chớ nên tham, mà hãy nên khéo phát Bồ Đề tâm, phát nguyện niệm Phật, phát nguyện độ chúng sanh đều cùng sanh về cõi An Lạc, ít làm chuyện tham cầu niềm vui ngũ dục. Đấy là dùng trí huệ để quan sát.

Nói “lạc” là Hoại Khổ, lạc ít, khổ nhiều, nhưng vẫn là có lạc. Trong tâm ta, căn bản là chẳng có Ngã, ai đang hưởng thụ lạc vậy? Chúng sanh ngỡ thân thể là Ngã, thân thể là do Tứ Đại, tức Địa, Thủy, Hỏa, Phong giả hợp. Địa có tánh chất cứng chắc, Thủy là tánh thấm ướt, Hỏa là tánh nóng bức, Phong là tánh lưu động. Từ bốn thứ nguyên tố ấy kết hợp lại thành thân thể, chẳng hạn như xương xẩu trên thân chúng ta thuộc về Địa Đại, huyết dịch trên thân thuộc về Thủy Đại, hơi nóng trên thân thuộc về Hỏa Đại, thân thể có thể hoạt động chính là thuộc về Phong Đại. Thân thể là do Tứ Đại Địa, Thủy, Hỏa, Phong kết hợp thành, hễ Tứ Đại phân tán, tìm đâu ra Ngã?

Có tâm thì có Ngã. Nếu chẳng có tâm, chỉ là một thân thể, ai biết thân thể là Ngã? Do dựa trên cái tâm tri giác, bèn coi tâm là Ngã. Tâm là bốn thứ tác dụng Thọ, Tưởng, Hành, Thức. “Thọ” (受) có nghĩa là “nhận lãnh, cất lấy”, có thể biết ta đang chịu khổ hay hưởng vui. Tưởng (想) có nghĩa là “giữ lấy hình tượng”. Chuyện đã qua rồi mà có thể giữ lấy cảnh tượng, giống như hình đã chụp rồi, còn có thể soi ra. “Hành” (行) có nghĩa là “tạo tác”, [tức là] chuyện còn chưa xảy ra, đã dấy lên chủ ý tính toán, lập kế hoạch trước. Thức (識) là biện định rành rẽ, có thể biết hết thảy từng người, từng vật. Ngoài bốn thứ công năng là Thọ, Tưởng, Hành, và Thức ra, tâm chẳng có bản thể tự tánh.

Thân thể là do Tứ Đại, tức Địa, Thủy, Hỏa, Phong giả hợp, tâm gồm bốn pháp, tức Thọ, Tưởng, Hành, Thức giả hợp. Gộp chung lại thì có tám pháp hình thành giả Ngã. Phân tích tám pháp ấy ra, lẽ ra là có tám cái Ngã! Thật ra, pháp nào cũng chẳng phải là Ngã, chẳng thấy tìm bản thể của Ngã. Do vậy, tám pháp hợp lại thành một giả Ngã, chẳng phải là chân Ngã. Đấy là dùng trí huệ để quan sát, quán nó là Không, tự nhiên sẽ chẳng dấy lên tâm tham.

Chúng ta hiểu đạo lý này, bèn quán tưởng, quán Ngã là Không. Nếu quý vị là người có căn cơ nhạy bén, nghe đến đây, sẽ ngay lập tức quán Không. Đấy là tốt nhất. Nếu căn cơ chẳng đủ mức nhạy bén, cũng phải nên quan sát ở chỗ này. Đấy là đức Phật phát xuất từ trí huệ mà dạy chúng ta phương pháp quan sát. Tuy quý vị chẳng thể ngay lập tức quán Ngã là Không, nhưng tâm tham có thể dần dần giảm bớt. Quý vị biết đi theo con đường ấy để dụng công tu hành, sẽ tự nhiên xa lìa sự tham đắm bản thân; trong ba thứ chướng ngại Bồ Đề, đã trừ bỏ được một thứ.

(Luận) Nhị giả, y từ bi môn, bạt nhất thiết chúng sanh khổ, viễn ly vô an chúng sanh tâm cố.

(論)二者依慈悲門，拔一切眾生苦，遠離無安眾生心故。

(Luận: Hai là nương theo từ bi môn, dẹp khổ cho hết thảy chúng sanh, xa lìa cái tâm chẳng an ổn chúng sanh).

“Nhị giả, y từ bi môn” (Hai là nương vào từ bi môn): Nương vào pháp môn từ bi, Từ là có thể ban vui, Bi là có thể dẹp khổ. “Bạt nhất thiết chúng sanh khổ” [nghĩa là] dẹp trừ hết thảy những nỗi khổ não của chúng sanh. Vì [nếu như] chẳng dẹp trừ khổ não cho chúng sanh, quý vị ban vui, họ sẽ chẳng thể hưởng vui sướng được. Trong phần trước đã có nói: Trẻ nhỏ sanh bệnh, quý vị trước hết hãy chữa bệnh cho nó. Nếu chẳng dẹp trừ bệnh khổ cho trẻ, quý vị cho nó ăn thứ ngon lành, cho nó mặc quần áo đẹp đẽ, nó đều chẳng thể hưởng thụ. Vì thế, nhất định phải dẹp khổ trước đã rồi mới có thể ban vui. Ở đây là dẹp khổ trước đã, sau đó mới ban vui. Phải phát tâm dẹp khổ cho hết thảy chúng sanh. Cái tâm của bọn phàm phu chúng ta toàn là ban sự vui sướng cho chính mình, chẳng đoái hoài kẻ khác đau khổ. Tâm Bồ Tát khéo sao hoàn toàn tương phản, chẳng cầu vui sướng cho chính mình, thấy người khác chịu khổ, sẽ khổ sở còn hơn chính mình đang chịu khổ, muốn làm cho chúng sanh đều được an lạc. “Viễn ly vô an chúng sanh tâm cố” (Vì xa lìa cái tâm chẳng giúp cho chúng sanh được an vui). Tâm Bồ Tát tạo an lạc cho chúng sanh, chính là có thể trừ bỏ sự chướng ngại đối với Bồ Đề môn.

(Luận) Tam giả, y phương tiện môn, lân mẫn nhất thiết chúng sanh tâm, viễn ly cúng dường, cung kính tự thân tâm cố.

(論)三者依方便門，憐愍一切眾生心，遠離供養恭敬自身心故。

(Luận: Ba là nương vào phương tiện môn, tâm thương xót hết thảy chúng sanh, xa lìa cái tâm cung kính, cúng dường thân tâm của chính mình).

“Tam giả y phương tiện môn” (Ba là nương theo phương tiện môn) chính là phương tiện quyền xảo hồi hướng trong phần trước. “Lân mẫn nhất thiết chúng sanh tâm” (Tâm thương xót hết thảy chúng sanh): Ta thấy chúng sanh chịu khổ, thương xót chúng sanh không hiểu Phật pháp, chẳng biết liễu sanh tử, càng phải nên thương xót chúng sanh. “Viễn ly cúng dường, cung kính tự thân tâm cố” (Xa lìa sự cung kính, cúng dường thân tâm của chính mình): Nếu cúng dường chính mình thì chính là cái tâm tham dục của chúng sanh. Người khác cung kính ta, trong tâm ta rất vui sướng; đấy chính là cái tâm cung kính tự thân của phàm phu. Đấy là những thứ gây chướng ngại Bồ Đề môn. Phải xa lìa sự cúng dường tự thân, xa lìa chuyện cung kính tự tâm thì mới có thể trừ bỏ những thứ chướng ngại Bồ Đề môn!

(Luận) Thị danh viễn ly tam chủng Bồ Đề môn tương vi pháp.

(論)是名遠離三種菩提門相違法。

(Luận: Đó gọi là xa lìa ba thứ pháp trái nghịch Bồ Đề môn).

“Thị danh viễn ly tam chủng Bồ Đề môn tương vi pháp” (Đó gọi là xa lìa ba thứ pháp trái nghịch Bồ Đề môn): Đối với ba thứ pháp chướng ngại ba Bồ Đề môn đều xa lìa.

4.2.7. Thuận Bồ Đề môn

(Luận) Bồ Tát viễn ly như thị tam chủng Bồ Đề môn tương vi pháp, đắc tam chủng tùy thuận Bồ Đề môn pháp mãn túc cố. Hà đẳng tam chủng?

(論)菩薩遠離如是三種菩提門相違法，得三種隨順菩提門法滿足故。何等三種？

(Luận: Bồ Tát xa lìa ba thứ pháp trái nghịch Bồ Đề môn như vậy, sẽ được trọn đủ ba thứ pháp tùy thuận Bồ Đề môn, những gì là ba thứ?)

“Bồ Tát viễn ly như thị tam chủng Bồ Đề môn tương vi pháp, đắc tam chủng tùy thuận Bồ Đề môn pháp mãn túc cố” (Bồ Tát xa lìa ba thứ pháp trái nghịch Bồ Đề môn như vậy, sẽ được trọn đủ ba thứ pháp tùy thuận Bồ Đề môn): Trừ khử ba thứ chướng ngại trên đây, sẽ đạt được ba loại pháp tùy thuận. “Tùy thuận” là chẳng trái nghịch. Hãy chú ý hai chữ “tùy thuận”. Kẻ sơ phát tâm tu hành, phải tu hành đúng như Thật Tướng, chúng ta chẳng biết Thật Tướng ở chỗ nào ư? Phải tùy thuận Thật Tướng mà tu hành, đấy là pháp môn tùy thuận. “Hà đẳng tam chủng” (những gì là ba loại), ba môn tùy thuận nào vậy?

(Luận) Nhất giả, vô nhiễm thanh tịnh tâm, dĩ bất vị tự thân cầu chư lạc cố.

(論)一者無染清淨心，以不為自身求諸樂故。

(Luận: Một là tâm vô nhiễm thanh tịnh, do chẳng vì bản thân mà cầu các sự vui).

“Nhất giả, vô nhiễm thanh tịnh tâm” (Một là tâm vô nhiễm thanh tịnh), tức là đã trừ khử chướng ngại trên đây, biến thành pháp môn thanh tịnh. “Dĩ bất vị tự thân cầu chư lạc cố” (Do chẳng vì bản thân mà cầu các sự vui): Trong phần trước đã nói quý vị vì cầu sự vui sướng cho chính mình, đấy là chướng ngại; hãy trừ bỏ cái tâm cầu vui sướng cho chính mình. Chẳng vì chính mình mà cầu vui sướng thì gọi là “vô nhiễm thanh tịnh tâm”. Quý vị chấp trước Ngã, muốn cầu sự vui sướng cho chính mình, đấy là cái tâm ô nhiễm. Quý vị chẳng chấp trước Ngã, chẳng tham cầu sự vui sướng cho chính mình thì gọi là “tâm vô nhiễm thanh tịnh”.

(Luận) Nhị giả, an thanh tịnh tâm, dĩ bạt nhất thiết chúng sanh khổ cố.

(論)二者安清淨心，以拔一切眾生苦故。

(Luận: Hai là cái tâm an thanh tịnh, do dẹp trừ nỗi khổ cho hết thảy chúng sanh).

“Nhị giả, an thanh tịnh tâm” (Hai là cái tâm an lạc thanh tịnh) tức là cái tâm khiến cho chúng sanh đều đạt được an lạc. Chúng sanh được an lạc, trong tâm ta cảm thấy rất vui sướng. Đấy là “an thanh tịnh tâm”. “Dĩ bạt nhất thiết chúng sanh khổ cố” (Do dẹp trừ nỗi khổ của hết thảy chúng sanh): Ví như trẻ nhỏ sanh bệnh, tâm cha mẹ rất khổ sở, nhất định sẽ vội vã cho con đi khám bệnh, uống thuốc, dẹp trừ bệnh khổ cho trẻ. Trẻ được an vui, cha mẹ mới có thể an lạc.

(Luận) Tam giả, lạc thanh tịnh tâm, dĩ linh nhất thiết chúng sanh đắc đại Bồ Đề cố, dĩ nhiếp thủ chúng sanh sanh bỉ quốc độ cố.

(論)三者樂清淨心，以令一切眾生得大菩提故，以攝取眾生生彼國土故。

(Luận: Ba là lạc thanh tịnh tâm, do khiến cho hết thảy chúng sanh đắc đại Bồ Đề, do nhiếp thủ chúng sanh sanh về cõi nước ấy).

“Tam giả lạc thanh tịnh tâm, dĩ linh nhất thiết chúng sanh đắc đại Bồ Đề cố” (Ba là lạc thanh tịnh tâm, do khiến cho hết thảy chúng sanh đắc đại Bồ Đề): Khiến cho hết thảy chúng sanh đạt được đại Bồ Đề, đấy là trí huệ của Phật. Nếu ta có thể độ một chúng sanh thành Phật, ta rất sung sướng; đấy là pháp lạc, là đại lạc. Cái tâm tham cầu niềm vui ngũ dục cho chính mình [như đã nói trong phần trước] chính là chướng ngại Bồ Đề. Còn ở đây là cái tâm tùy thuận Bồ Đề, có thể khiến cho hết thảy chúng sanh đắc đại Bồ Đề, tâm chính mình vui sướng, đó là pháp lạc thanh tịnh.

“Dĩ nhiếp thủ chúng sanh sanh bỉ quốc độ cố” (Do nhiếp thủ chúng sanh sanh về cõi nước ấy): “Nhiếp” (攝) là nhiếp trì (攝持), muốn nhiếp trì (nắm giữ, thâu tóm) chúng sanh, tức là muốn hướng dẫn chúng sanh, khiến cho họ phát nguyện sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới. Vì nếu chẳng làm như vậy, chúng sanh sẽ chẳng thể đắc đại Bồ Đề. Tôi vừa mới nói, tu hành trong thế giới Sa Bà, nhân duyên gây lui sụt quá nhiều, nhân duyên tạo tiến bộ quá ít. Làm cho chúng sanh tiến nhập Phật môn rất khó, đã biết sanh tử thì phải tu hành, kết quả là chẳng thể tiến bộ, làm sao có thể đạt được đại Bồ Đề? Do vậy, mong độ chúng sanh đắc đại Bồ Đề thì trước hết phải đưa họ sang Tây Phương Cực Lạc thế giới, nơi ấy là chỗ bảo đảm an toàn. Vì sao đức Phật phải nói ra pháp môn Tịnh Độ? Vì đấy chính là pháp để độ những chúng sanh đắc đại Bồ Đề. Phật giáo Đại Thừa Trung Hoa có tám tông phái, Tịnh Độ Tông chỉ là một phái trong đó. Mỗi tông phái đều có phương pháp độ chúng sanh liễu sanh tử. Ngoài Tịnh Độ Tông ra, bảy tông phái kia cũng có thể độ chúng sanh liễu sanh tử, vì sao phải tu pháp môn Tịnh Độ, phải độ chúng sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới vậy? Phải đặc biệt chú ý đạo lý này! Tám vạn bốn ngàn pháp môn, môn nào cũng đều có thể nhập đạo, đều có thể liễu sanh tử, nhưng quý vị phải xem xét [căn cơ của chính mình] có tu nổi pháp môn ấy hay không? Quý vị độ chúng sanh, có dễ độ hay không? Liễu sanh tử chẳng phải là trò đùa trẻ nít. Quý vị độ chúng sanh liễu sanh tử, chẳng phải là nói sao cho bùi tai, quý vị ắt cần phải quan sát nỗi khổ sanh tử của chính mình. Tâm sanh tử chẳng khẩn thiết, quý vị sẽ chẳng thể phát đạo tâm tu hành. Nếu quý vị chẳng quan sát nỗi khổ của chúng sanh, sẽ chẳng thể phát Bồ Đề tâm, độ chúng sanh liễu sanh tử.

“Liễu sanh tử” là quý vị có thể quan sát nỗi khổ sanh tử, sợ hãi nỗi khổ sanh tử, tâm tưởng: “Ta một hơi thở ra không hít vào được nữa, chẳng biết sẽ đọa lạc vào đường nào? Đời sau, đời kế, có phải là vẫn biết tu hành hay không? Nếu đời sau, đời kế chẳng biết tu hành, lại chẳng biết sẽ lưu chuyển đến chỗ nào? Kinh Phật dạy: “Thân người khó được, Phật pháp khó nghe”. Cổ nhân nói: “Thân này chẳng độ đời này, mai sau sẽ độ biết trong đời nào?” Thân người khó được, đời này ta đã đạt được. Phật pháp khó nghe, đời này ta đã được nghe. Ta chẳng thể độ thoát tấm thân này trong đời này, [vậy thì] phải đợi tới đời nào thì mới độ được? Vì thế, nếu quý vị sợ hãi nỗi khổ sanh tử luân hồi, ngoài việc tu pháp môn Tịnh Độ ra, chẳng có pháp môn nào khác an toàn bằng pháp môn này, chẳng có pháp môn nào khác đáng tin cậy hơn pháp môn này!

Quán chúng sanh khổ, phát Bồ Đề tâm: Nếu quý vị chẳng quan sát chúng sanh đang hứng chịu khổ não, cái tâm Bồ Đề chẳng thể phát khởi được. Giả sử quý vị đã phát khởi cái tâm Bồ Đề, muốn độ chúng sanh liễu sanh tử, ngoài cách tu theo pháp môn Tịnh Độ ra, có thể độ chúng sanh bằng cách nào đây? Do vậy, quý vị muốn tự mình liễu sanh tử mà lìa khỏi pháp môn Tịnh Độ, sẽ chẳng dễ tu, chẳng dễ chứng. Quý vị mong độ hết thảy chúng sanh liễu sanh tử, mà lìa khỏi pháp môn Tịnh Độ thì cũng chẳng dễ độ! Đấy là lý do vì sao Thích Ca Mâu Ni Phật phải mở ra pháp môn Tịnh Độ. Nhất là đến thời đại Mạt Pháp, lìa khỏi pháp môn Tịnh Độ, sẽ chẳng có pháp môn thứ hai có thể giúp cho chúng ta độ chúng sanh, liễu sanh tử.

(Luận) Thị danh tam chủng tùy thuận Bồ Đề môn pháp mãn túc, ưng tri.

(論)是名三種隨順菩提門法滿足，應知。

(Luận: Đấy gọi là ba thứ pháp trọn đủ tùy thuận Bồ Đề môn, hãy nên biết).

Quý vị tùy thuận ba thứ pháp môn Bồ Đề để tu hành, trong tương lai sẽ có thể trọn đủ, hãy nên biết [như vậy].

Trên đây là đoạn thứ bảy, nói về “thuận Bồ Đề môn”. Đoạn thứ tám tiếp theo đây là “danh nghĩa nhiếp đối” (名義攝對), [tức là] dùng những danh nghĩa đã được nói trong phần trước để so sánh với những nghĩa lý được bao hàm trong ấy.

4.2.8. Danh nghĩa nhiếp đối

(Luận) Hướng thuyết trí huệ, từ bi, phương tiện tam chủng môn, nhiếp thủ Bát Nhã, Bát Nhã nhiếp thủ phương tiện, ưng tri.

(論)向說智慧、慈悲、方便三種門，攝取般若，般若攝取方便，應知。

(Luận: Ba môn trí huệ, từ bi và phương tiện như đã nói trên đây đã gồm thâu Bát Nhã, Bát Nhã gồm thâu phương tiện, hãy nên biết [như thế]).

“Hướng thuyết trí huệ, từ bi, phương tiện tam chủng môn, nhiếp thủ Bát Nhã, Bát Nhã nhiếp thủ phương tiện, ưng tri” (Ba môn trí huệ, từ bi và phương tiện như đã nói trên đây đã bao gồm Bát Nhã, Bát Nhã gồm thâu phương tiện, hãy nên biết): Trí huệ, từ bi, và phương tiện như đã nói trong phần trên, ba môn ấy gồm thâu Bát Nhã. Bát Nhã là trí huệ. Trí huệ Bát Nhã lại gồm thâu phương tiện. Văn tự rất thông thuận, nhưng có một vấn đề: Bát Nhã trong phần sau [của đoạn văn trên đây] cũng là trí huệ, [vậy thì] có gì khác với trí huệ trong phần trên [của đoạn văn ấy]?

Trí huệ môn, từ bi môn, và phương tiện môn như đã nói trong phần trên đều là các pháp môn tùy thuận, tức là tùy thuận Thật Tướng Lý Thể để tu hành, chẳng trái nghịch pháp môn Bồ Đề. Chữ Bát Nhã trong phần sau [của đoạn văn trên đây] giữ nguyên âm tiếng Phạn, chẳng dịch thành “trí huệ”, tức là cách nêu bày đặc biệt. Chữ Bát Nhã trong phần sau [của đoạn văn trên đây] chính là Căn Bản Trí do đức Phật đã chứng đắc, còn gọi là Thật Trí, tức trí huệ chân thật.

Lại nữa, chữ “phương tiện” trong phần trước và “phương tiện” trong phần sau có gì khác biệt? Chữ “phương tiện” trong phần trước là nói tùy thuận theo pháp môn Bồ Đề. Chữ “phương tiện” trong phần sau là chứng đắc trí huệ Bát Nhã căn bản, khởi lên trí huệ phương tiện quyền xảo; phương tiện là diệu dụng để độ chúng sanh. Đấy là phương tiện sau khi đã đắc trí huệ Bát Nhã, gọi là Quyền Trí, còn gọi là Hậu Đắc Trí; tức là quý vị trước hết phát tâm, nương theo trí huệ của Phật để quan sát, gọi là “tùy thuận trí huệ”. Nương vào lòng từ bi của Phật để dấy lòng từ bi thì gọi là “tùy thuận từ bi”. Nương vào phương tiện của Phật để dấy lên phương tiện thì gọi là Quyền Trí, còn gọi là Hậu Đắc Trí. Tức là trước hết quý vị phát tâm, nương vào trí huệ của Phật để quan sát, gọi là “tùy thuận trí huệ”; nương vào lòng từ bi của Phật để dấy lòng từ bi thì gọi là “tùy thuận từ bi”. Nương theo phương tiện của Phật để khởi phương tiện thì gọi là “tùy thuận phương tiện”. Ba thứ pháp môn tùy thuận này đều tu thành công, chứng đắc Căn Bản Trí của Phật, sẽ dấy lên Hậu Đắc Trí có phương tiện quyền xảo.

(Luận) Hướng thuyết viễn ly ngã tâm bất tham trước tự thân, viễn ly vô an chúng sanh tâm, viễn ly cúng dường, cung kính tự thân tâm. Thử tam chủng pháp viễn ly chướng Bồ Đề tâm, ưng tri.

(論)向說遠離我心不貪著自身，遠離無安眾生心，遠離供養恭敬自身心。此三種法，遠離障菩提心，應知。

(Luận: Trên đây đã nói “xa lìa cái tâm chấp Ngã, chẳng tham đắm bản thân, xa lìa cái tâm chẳng an ổn chúng sanh, xa lìa cái tâm cúng dường, cung kính bản thân”, ba pháp ấy sẽ xa lìa những thứ ngăn chướng Bồ Đề tâm, hãy nên biết [như thế]).

“Hướng thuyết viễn ly ngã tâm bất tham trước tự thân”, [ý nói] trong phần trước đã nói hãy xa lìa Ngã Kiến, đừng nên tham lam chấp trước sự vui sướng của bản thân. “Viễn ly vô an chúng sanh tâm”, [nghĩa là] phải dẹp hết thảy nỗi khổ cho chúng sanh, xa lìa cái tâm chẳng giúp cho chúng sanh được an vui. “Viễn ly cúng dường cung kính tự thân tâm”: Đừng nên cúng dường thân thể của chính mình, đừng nên cầu chính mình được cung kính. “Thử tam chủng pháp, viễn ly chướng Bồ Đề tâm, ưng tri” [nghĩa là] hãy nên biết ba loại pháp ấy chướng ngại Bồ Đề tâm, cần phải xa lìa! Vì sao phải xa lìa ba loại pháp ấy? Vì đối với ba pháp ấy, hễ quý vị chấp trước, sẽ hình thành chướng ngại. Quý vị chấp trước một pháp là một chướng ngại. Quý vị chấp trước hai pháp, sẽ là hai chướng ngại. Quý vị chấp trước ba pháp, sẽ là ba chướng ngại. Quý vị hằng ngày nói “phải phát Bồ Đề tâm, hành Bồ Tát đạo”, kết quả là bị ba loại pháp ấy ngăn chướng, nhất định phải xa lìa chúng!

(Luận) Hướng thuyết vô nhiễm thanh tịnh tâm, an thanh tịnh tâm, lạc thanh tịnh tâm, thử tam chủng tâm, lược nhất xứ thành tựu diệu lạc thắng chân tâm, ưng tri.

(論)向說無染清淨心，安清淨心，樂清淨心。此三種心，略一處成就妙樂勝真心，應知。

(Luận: Tâm vô nhiễm thanh tịnh, tâm an thanh tịnh, tâm lạc thanh tịnh như vừa nói trên đây, đối với ba thứ tâm ấy, nói đại lược thì đều quy vào một chỗ thành tựu chính là chân tâm thù thắng diệu lạc, hãy nên biết [như thế]).

“Hướng thuyết vô nhiễm thanh tịnh tâm” (Cái tâm vô nhiễm thanh tịnh như đã nói trên đây): Trong phần trên đã nói đến cái tâm chẳng tham cầu sự vui sướng cho bản thân, tức là sanh khởi cái tâm thanh tịnh vô nhiễm. “An thanh tịnh tâm” là phải phát tâm dẹp khổ cho hết thảy chúng sanh. “Lạc thanh tịnh tâm” là có thể làm cho hết thảy chúng sanh đắc đại Bồ Đề, đều sanh về cõi An Lạc.

“Thử tam chủng tâm, lược nhất xứ thành tựu diệu lạc thắng chân tâm, ưng tri” [nghĩa là] ba loại tâm ấy, nói giản lược bèn quy nạp vào một chỗ, chính là cái tâm tùy thuận Bồ Đề; nói gộp lại thì sẽ là “diệu lạc thắng chân tâm”. Thấy chúng sanh khổ sở, có thể dẹp khổ cho chúng sanh, đưa chúng sanh về cõi Tây Phương An Lạc, thấy chúng sanh đắc đại Bồ Đề, chẳng phải là đạt được niềm vui sướng thế gian, mà là pháp lạc chẳng thể nghĩ bàn; cho nên gọi là “diệu lạc”. “Thắng” (勝) là rất thù thắng, thù thắng như thế nào? Sự thù thắng vượt trỗi tam giới, cho nên là niềm vui thù thắng, chân thật, chẳng hư ngụy. Gộp chung ba thứ tâm tùy thuận pháp môn Bồ Đề lại, sẽ là pháp lạc thù thắng và chân thật của Bồ Tát.

Trong phần trên đã nói, nay có thể chứng nghiệm: Niềm vui ngũ dục trong thế gian chẳng lâu dài, chẳng thường hằng. Đã vậy, lạc là cái nhân gây ra khổ. Vì sao người ta muốn uống rượu, ăn thịt? Do tham cầu vui sướng. Quý vị uống rượu, ăn thịt, hưởng thụ sự vui sướng ngắn ngủi, tạm bợ. Cho tới khi quý vị ăn no, uống say, thân thể có gì vui sướng? Lạc chẳng lâu dài, chẳng thường hằng. Lạc là cái nhân gây nên khổ não. Đối với niềm vui ngũ dục trong thế gian, quý vị cứ như thế mà suy đoán, [sẽ thấy nó] chẳng thù thắng, chẳng chân thật. Nhưng niềm vui Phật pháp tức là độ chúng sanh đắc đại Bồ Đề, chính là [niềm vui] thù thắng, chân thật. Giả sử có một chúng sanh chẳng tin tưởng Phật giáo, quý vị khuyên dạy kẻ ấy tin tưởng Phật giáo, quý vị sẽ ngay lập tức hưởng thụ một niềm vui sướng. Sự vui sướng ấy rất thường hằng, lâu dài, lại còn chẳng phải là cái nhân sanh ra sự khổ. Nếu quý vị độ kẻ ấy, [khiến cho kẻ ấy] hiểu những điều tốt đẹp của Phật pháp, trong tương lai, [kẻ ấy] sẽ chuyển pháp luân rộng lớn, sẽ giúp đỡ Phật giáo rất lớn, lại còn tiếp dẫn rất nhiều chúng sanh, quý vị sẽ càng vui sướng hơn! Giả sử quý vị độ một người, tới khi lâm chung, [kẻ ấy] biết trước lúc mất, biết ngày nào sẽ về Tây Phương, lại còn tự mình nói cho quý vị biết. Tới khi đó, quý vị đến tiễn kẻ đó vãng sanh, thấy kẻ đó an tường niệm Phật ra đi; sự vui sướng ấy chẳng thể dùng bút mực để có thể hình dung được! Khi đó, quý vị bèn tin tưởng niềm vui Phật pháp là thù thắng, chân thật, mọi niềm vui ngũ dục đều chẳng sánh bằng!

Kế đó là nói về đoạn thứ chín, tức “nguyện sự thành tựu” (願事成就), [nghĩa là] những gì quý vị đã phát nguyện và hết thảy sự tướng đã tu đều có thể thành tựu.

4.2.9. Nguyện sự thành tựu

(Luận) Như thị Bồ Tát trí huệ tâm, phương tiện tâm, vô chướng tâm, thắng chân tâm, năng sanh thanh tịnh Phật quốc độ, ưng tri.

(論)如是菩薩智慧心、方便心、無障心、勝真心，能生清淨佛國土，應知。

(Luận: Hãy nên biết Bồ Tát có tâm trí huệ, tâm phương tiện, tâm vô chướng, chân tâm thù thắng, có thể sanh về cõi nước thanh tịnh của Phật như vậy).

“Như thị Bồ Tát trí huệ tâm, phương tiện tâm, vô chướng tâm, thắng chân tâm” (Bồ Tát có tâm trí huệ, tâm phương tiện, tâm vô chướng, chân tâm thù thắng như vậy): Quý vị là hàng Bồ Tát phát những cái tâm ấy, có thể sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới như thế nào? Quý vị có trí huệ tâm, phương tiện tâm, vô chướng tâm, chân tâm thù thắng, bốn cái tâm ấy đã khiến cho tâm từ bi bao gồm tâm phương tiện. “Năng sanh thanh tịnh Phật quốc độ, ưng tri” (Có thể sanh về cõi nước Phật thanh tịnh, hãy nên biết): Quý vị có bốn loại tâm ấy, sẽ tương ứng với bổn nguyện của A Di Đà Phật, tự nhiên Phật sẽ đến tiếp dẫn quý vị sanh về Tây Phương.

(Luận) Thị danh Bồ Tát Ma Ha Tát tùy thuận ngũ chủng pháp môn, sở tác tùy ý tự tại thành tựu. Như hướng sở thuyết thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp, trí nghiệp, phương tiện trí nghiệp, tùy thuận pháp môn cố.

(論)是名菩薩摩訶薩隨順五種法門，所作隨意自在成就。如向所說身業、口業、意業、智業、方便智業，隨順法門故。

(Luận: Đó gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát tùy thuận năm thứ pháp môn, những gì đã làm đều tùy ý tự tại thành tựu. Thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp, trí nghiệp, phương tiện trí nghiệp như đã nói trên đây đều tùy thuận pháp môn).

“Thị danh Bồ Tát Ma Ha Tát tùy thuận ngũ chủng pháp môn” (Đó gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát tùy thuận năm thứ pháp môn): Ma Ha dịch sang tiếng Hán là Đại, [Ma Ha Tát là Đại Bồ Tát]. Một vị đại Bồ Tát tùy thuận năm thứ pháp môn như đã nói trên đây, “sở tác tùy ý tự tại thành tựu” (những việc đã làm sẽ tùy ý tự tại thành tựu). Bốn môn trước gọi là “nhập môn” (入門), [tức là các hạnh môn để] tiến nhập pháp môn Tịnh Độ. Môn sau cùng gọi là “xuất môn” (出門), [tức là] phát ra lòng từ bi độ hết thảy chúng sanh. Tu hành tốt đẹp năm loại pháp môn ấy, sẽ có thể thuận theo ý của quý vị, tự tại vô ngại, sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới.

“Như hướng sở thuyết thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp, trí nghiệp, phương tiện trí nghiệp, tùy thuận pháp môn cố” (Thân nghiệp, khẩu nghiệp, ý nghiệp, trí nghiệp, phương tiện trí nghiệp như đã nói trên đây đều tùy thuận pháp môn): Năm thứ pháp môn như đã nói trên đây:

- Thân nghiệp là Lễ Bái Môn, lễ bái A Di Đà Phật.

- Khẩu nghiệp là Tán Thán Môn, tán thán công đức của A Di Đà Phật.

- Ý nghiệp là Tác Nguyện Môn, phát nguyện độ chúng sanh cùng sanh về Tây Phương.

- Trí nghiệp là Quan Sát Môn, quan sát y báo và chánh báo trang nghiêm của Tây Phương Cực Lạc thế giới.

- Phương tiện trí nghiệp là Hồi Hướng Môn.

Năm loại nghiệp ấy đều nhằm tùy thuận pháp môn vãng sanh Tịnh Độ.

Đoạn thứ mười kế đó chính là “lợi hành mãn túc” (利行滿足), [tức là] tự lợi và lợi tha đều có thể viên mãn trọn đủ.

4.2.10. Lợi hành mãn túc

(Luận) Phục hữu ngũ chủng môn, tiệm thứ thành tựu ngũ chủng công đức, ưng tri. Hà giả ngũ môn? Nhất giả cận môn, nhị giả đại hội chúng môn, tam giả trạch môn, tứ giả ốc môn, ngũ giả viên lâm du hý địa môn. Thử ngũ chủng môn, sơ tứ chủng môn, thành tựu nhập công đức; đệ ngũ môn, thành tựu xuất công đức.

(論)復有五種門，漸次成就五種功德，應知。何者五門？一者近門，二者大會眾門，三者宅門，四者屋門，五者園林遊戲地門。此五種門，初四種門，成就入功德；第五門，成就出功德。

(Luận: Lại có năm loại môn, theo thứ tự mà dần dần thành tựu năm loại công đức, hãy nên biết. Những gì là năm môn? Một là cận môn, hai là đại hội chúng môn, ba là trạch môn, bốn là ốc môn, năm là viên lâm du hý địa môn. Trong năm loại môn ấy, bốn môn đầu thành tựu “nhập công đức”, môn thứ năm thành tựu “xuất công đức”).

“Phục hữu ngũ chủng môn, tiệm thứ thành tựu ngũ chủng công đức, ưng tri” [nghĩa là] lại có năm thứ môn có thể tùy thuận năm loại công đức ấy, [hành giả] đáng nên biết! “Hà giả ngũ môn?”: Năm thứ môn nào vậy? “Nhất giả, cận môn”: Môn gần với Bồ Đề đạo. “Nhị giả, đại hội chúng môn”: Môn có thể dự vào hàng ngũ các vị Thanh Tịnh Đại Hải Chúng Bồ Tát. “Tam giả, trạch môn”: Tiến vào cửa chính của Phật. “Tứ giả, ốc môn”: Đăng đường nhập thất, vào trong nhà Phật. “Ngũ giả, viên lâm du hý địa môn”: Ra khỏi cửa nhà, vào vui chơi trong vườn rừng, đến độ chúng sanh. “Thử ngũ chủng môn, sơ tứ chủng môn, thành tựu nhập công đức”: Trong năm thứ môn trên đây, bốn thứ môn đầu là “nhập Bồ Đề môn”, tức là nhập Tịnh Độ môn. “Đệ ngũ môn, thành tựu xuất công đức”: Môn thứ năm là xuất Bồ Đề môn, quay lại thế giới Sa Bà hòng độ chúng sanh.

(Luận) Nhập đệ nhất môn giả, dĩ lễ bái A Di Đà Phật vị sanh bỉ quốc cố, đắc sanh An Lạc thế giới, thị danh nhập đệ nhất môn.

(論)入第一門者，以禮拜阿彌陀佛為生彼國故，得生安樂世界，是名入第一門。

(Luận: Môn thứ nhất để nhập chính là dùng lễ bái A Di Đà Phật hòng sanh về cõi ấy, được sanh về thế giới An Lạc thì gọi là “môn thứ nhất để nhập”).

“Nhập đệ nhất môn giả”: Môn thứ nhất để nhập là “cận môn” (近門), [tức là] gần với Bồ Đề đạo. Gần Bồ Đề đạo bằng cách nào? “Dĩ lễ bái A Di Đà Phật vị sanh bỉ quốc cố, đắc sanh An Lạc thế giới, thị danh nhập đệ nhất môn” [ý nói] quý vị mong tiến nhập Bồ Đề môn, trước hết, hãy cung kính lễ bái A Di Đà Phật hòng có thể sanh thế giới An Lạc. Vì thế, gọi là “nhập đệ nhất môn”.

(Luận) Nhập đệ nhị môn giả, dĩ tán thán A Di Đà Phật, tùy thuận danh nghĩa xưng Như Lai danh, y Như Lai quang minh trí tướng tu hành cố, đắc nhập đại hội chúng số, thị danh nhập đệ nhị môn.

(論)入第二門者，以讚歎阿彌陀佛，隨順名義稱如來名，依如來光明智相修行故，得入大會眾數，是名入第二門。

(Luận: Môn thứ hai để nhập là do tán thán A Di Đà Phật, tùy thuận danh nghĩa mà xưng tụng danh hiệu Như Lai, nương theo quang minh trí tướng của Như Lai để tu hành, bèn được dự vào đại chúng trong đại hội, thì gọi là “nhập đệ nhị môn”).

“Nhập đệ nhị môn giả”: Môn thứ hai để nhập hòng trở thành một phần tử của Thanh Tịnh Đại Hải Chúng Bồ Tát. Làm thế nào để có thể trở thành [một phần tử của] Thanh Tịnh Đại Hải Chúng Bồ Tát? “Dĩ tán thán A Di Đà Phật”: Vì tán thán công đức của A Di Đà Phật. “Tùy thuận danh nghĩa xưng Như Lai danh” (Tùy thuận danh nghĩa mà xưng tụng danh hiệu Như Lai): Hãy chú ý bốn chữ “xưng Như Lai danh”, đấy chính là pháp môn Niệm Phật. “Quan sát” được nói trong phần trước chính là quán tưởng, quán niệm. “Xưng Như Lai danh” ở đây chính là niệm danh hiệu Phật, tức Trì Danh Niệm Phật: “Nam-mô A Di Đà Phật, nam-mô A Di Đà Phật”… “Xưng” (稱) là dùng miệng để đọc ra, “niệm” (念) là dùng tâm để nghĩ tới. “Y Như Lai quang minh trí tướng tu hành cố” (Do nương theo trí tướng quang minh của Như Lai để tu hành): Quý vị niệm danh hiệu Phật còn phải nương vào tướng quang minh trí huệ của Như Lai để tu hành. “Đắc nhập đại hội chúng số, thị danh nhập đệ nhị môn” [nghĩa là] quý vị xưng danh hiệu của Như Lai, nương theo tướng quang minh trí huệ của Như Lai để tu hành, có thể trở thành một phần tử của Thanh Tịnh Đại Hải Chúng Bồ Tát. Vì thế gọi là “nhập đệ nhị môn” (môn thứ hai để nhập).

(Luận) Nhập đệ tam môn giả, dĩ nhất tâm chuyên niệm tác nguyện sanh bỉ, tu Xa-ma-tha tịch tĩnh tam-muội hạnh cố, đắc nhập Liên Hoa Tạng thế giới, thị danh nhập đệ tam môn.

(論)入第三門者，以一心專念作願生彼，修奢摩他寂靜三昧行故，得入蓮華藏世界，是名入第三門。

(Luận: Môn thứ ba để nhập là do nhất tâm chuyên niệm, phát nguyện sanh về cõi ấy, tu hạnh Xa-ma-tha tịch tĩnh tam-muội, được vào trong thế giới Liên Hoa Tạng, đó gọi là môn thứ ba để nhập).

“Nhập đệ tam môn giả”: Môn thứ ba để nhập chính là Tác Nguyện Môn. “Dĩ nhất tâm chuyên niệm tác nguyện sanh bỉ” (Dùng nhất tâm chuyên niệm, phát nguyện sanh về cõi ấy): Nhất tâm chẳng có hai ý, tức là [một lòng một dạ] nguyện mong sanh về Tây Phương An Lạc thế giới. “Tu Xa-ma-tha tịch tĩnh tam-muội hạnh cố” (Do tu hạnh Xa-ma-tha tịch tĩnh tam-muội): Xa-ma-tha dịch sang tiếng Hán là Chỉ, tức là ngưng dứt hết thảy các điều ác. Tam-muội dịch là Chánh Định, tức là nhất tâm, chẳng có hai niệm, tu pháp môn nhập Định. “Đắc nhập Liên Hoa Tạng thế giới”: Được sanh vào Tây Phương Cực Lạc thế giới. “Thị danh nhập đệ tam môn”: Vì thế, gọi là “môn thứ ba để nhập”.

(Luận) Nhập đệ tứ môn giả, dĩ chuyên niệm quan sát bỉ diệu trang nghiêm, tu Tỳ-bà-xá-na cố, đắc đáo bỉ xứ, thọ dụng chủng chủng pháp vị lạc, thị danh nhập đệ tứ môn.

(論)入第四門者，以專念觀察彼妙莊嚴，修毗婆舍那故，得到彼處，受用種種法味樂，是名入第四門。

(Luận: Môn thứ tư để nhập là do chuyên niệm, quan sát sự trang nghiêm mầu nhiệm trong cõi ấy, tu Quán, đến được chỗ ấy, thọ dụng các thứ niềm vui pháp vị, thì gọi là “môn thứ tư để nhập”).

“Nhập đệ tứ môn giả, dĩ chuyên niệm quan sát bỉ diệu trang nghiêm, tu Tỳ-bà-xá-na cố” (Môn thứ tư để nhập là do chuyên niệm, quan sát sự trang nghiêm mầu nhiệm trong cõi ấy mà tu Quán): “Tỳ-bà-xá-na” dịch sang tiếng Hán là Quán. Phải chuyên niệm quan sát sự trang nghiêm nơi y báo và chánh báo của Tây Phương Cực Lạc thế giới. “Đắc đáo bỉ xứ, thọ dụng chủng chủng pháp vị lạc” (Đến được chốn ấy, thọ dụng các thứ niềm vui pháp vị): Quý vị đã quan sát tường tận, sẽ sanh về Tây Phương, hưởng thụ các thứ niềm vui pháp vị. “Thị danh nhập đệ tứ môn”: Vì thế gọi là môn thứ tư để nhập.

(Luận) Xuất đệ ngũ môn giả, dĩ đại từ bi, quan sát nhất thiết khổ não chúng sanh, thị Ứng Hóa Thân, hồi nhập sanh tử viên phiền não lâm trung, du hý thần thông, chí giáo hóa địa, dĩ bổn nguyện lực hồi hướng cố, thị danh xuất đệ ngũ môn.

(論)出第五門者，以大慈悲，觀察一切苦惱眾生，示應化身，迴入生死園煩惱林中，遊戲神通，至教化地，以本願力迴向故，是名出第五門。

(Luận: Môn thứ năm để Xuất: Do đại từ bi, quan sát hết thảy chúng sanh khổ não, thị hiện Ứng Hóa Thân, trở vào vườn sanh tử, rừng phiền não mà du hý thần thông, đạt tới chỗ giáo hóa, dùng sức bổn nguyện để hồi hướng, thì gọi là môn thứ năm để xuất).

“Xuất đệ ngũ môn giả” (Môn thứ năm để xuất): Bốn môn trước được gọi là Nhập, tiến nhập Tây Phương Cực Lạc thế giới. Lại từ Tây Phương Cực Lạc thế giới trở ra thì gọi là “thừa nguyện tái lai”. Vì sao sanh về Tây Phương? Chẳng vì chính mình cầu pháp lạc, mà vì hết thảy chúng sanh cầu pháp lạc. Sau khi đã đắc pháp lạc, “dĩ đại từ bi, quan sát nhất thiết khổ não chúng sanh” (do lòng đại từ bi, quan sát hết thảy chúng sanh khổ não): Thoạt đầu đã phát tâm đại từ bi, nguyện ban vui cho hết thảy chúng sanh, dẹp khổ cho hết thảy chúng sanh, thì mới sanh về Tây Phương. Sau khi đã sanh về Tây Phương, đạt được pháp lạc, lại do tâm đại từ bi mà quan sát hết thảy chúng sanh khổ não đang chịu khổ trong biển khổ. Do vậy, bèn từ Tây Phương Cực Lạc thế giới, quay lại thế giới Sa Bà. “Thị Ứng Hóa Thân”: Thị hiện thân Ứng Hóa. Chúng sanh đáng nên do thân gì mà đắc độ, [Bồ Tát] bèn ứng hóa thân ấy, giống như phẩm Phổ Môn của Quán Thế Âm Bồ Tát. “Hồi nhập sanh tử viên” (Trở vào vườn sanh tử): Chúng sanh trong thế giới Sa Bà đều đang lưu chuyển trong sanh tử; cho nên thế giới Sa Bà được gọi là “sanh tử viên” (vườn sanh tử). “Phiền não lâm trung” (Trong rừng phiền não): Phiền não của chúng sanh rất nhiều, giống như rừng cây, nên gọi là “phiền não lâm”.

“Du hý thần thông”: Sau khi quý vị đắc pháp lạc, đã có thần thông, lại đi trong vườn sanh tử, rừng phiền não, chẳng bị phiền não ô nhiễm. “Chí giáo hóa địa” (Đến chỗ giáo hóa): Quý vị đều độ hết thảy chúng sanh ra khỏi vườn sanh tử, [thoát khỏi] rừng phiền não. Đạt đến chỗ Phật giáo hóa, tức là sanh về Tây Phương. “Dĩ bổn nguyện lực hồi hướng cố” (Do dùng nguyện lực của chính mình để hồi hướng): Vì sao quý vị đã sanh về Tây Phương mà còn muốn quay về? Vì quý vị phát nguyện “nguyện độ chúng sanh đều sanh về Tây Phương”; do vậy, quý vị nhất định phải nương theo sức bổn nguyện, hồi hướng hết thảy chúng sanh đều thành Phật. “Thị danh xuất đệ ngũ môn”: Trở lại thế giới Sa Bà để hóa độ hết thảy chúng sanh, cho nên gọi là “môn thứ năm để xuất”.

(Luận) Bồ Tát nhập tứ chủng môn, tự lợi hạnh thành tựu, ưng tri.

(論)菩薩入四種門，自利行成就，應知。

(Luận: Bốn loại môn Nhập của Bồ Tát nhằm thành tựu hạnh tự lợi, hãy nên biết).

Bốn môn trước được gọi là “nhập môn”. Bồ Tát nhập bốn môn ấy thì chính mình đạt được lợi ích, tức là hạnh môn tự lợi đã viên mãn đầy đủ, hãy nên biết [như vậy].

(Luận) Bồ Tát xuất đệ ngũ môn, hồi hướng lợi ích tha hạnh thành tựu, ưng tri.

(論)菩薩出第五門，迴向利益他行成就，應知。

(Luận: Môn thứ năm của Bồ Tát là Xuất nhằm thành tựu hạnh hồi hướng lợi ích người khác, hãy nên biết).

Bồ Tát thoạt đầu bèn phát tâm, hồi hướng hết thảy công đức tu hành cho chúng sanh. Nay đã sanh vào Tây Phương, lại quay về, nương vào công đức hồi hướng mà lợi ích hết thảy chúng sanh. Đấy là hạnh môn lợi ích người khác cũng viên mãn trọn đủ, hãy nên biết.

(Luận) Bồ Tát như thị tu ngũ môn hạnh, tự lợi, lợi tha, tốc đắc thành tựu A Nậu Đa La Tam Miệu Tam Bồ Đề cố.

(論)菩薩如是修五門行，自利利他，速得成就阿耨多羅三藐三菩提故。

(Luận: Bồ Tát tu năm hạnh môn như vậy, tự lợi, lợi người khác, mau chóng thành tựu Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác).

“Bồ Tát như thị tu ngũ môn hạnh, tự lợi lợi tha” (Bồ Tát tu năm hạnh môn tự lợi và lợi tha như thế): Bốn môn đầu là tự lợi, một môn sau cùng là lợi tha. “Tốc đắc thành tựu A Nậu Đa La Tam Miệu Tam Bồ Đề cố” (Mau chóng thành tựu Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác): Bồ Tát có thể thành Phật rất nhanh chóng. Tiếng Phạn A Nậu Đa La Tam Miệu Tam Bồ Đề dịch sang tiếng Hán là “Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác”. Đấy là quả vị Phật. Phật chứng đắc Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác, tức là thành Phật.

Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác là gì? Chánh Giác là giác ngộ chân chánh. Phàm phu coi trọng dâm dục, mê mà chẳng giác. Ngoại đạo là kẻ cầu đạo ngoài tâm, tuy chánh nhưng chẳng giác. Do vậy, Chánh Giác vượt trỗi hàng phàm phu, ngoại đạo, vượt trỗi lục đạo. Chánh Đẳng là bình đẳng. Hàng Nhị Thừa là Chánh Giác, nhưng chẳng phải là Chánh Đẳng, vì họ chỉ có thể tự lợi, chẳng thể lợi ích người khác. Do đó, Chánh Đẳng Chánh Giác vượt trỗi hàng Nhị Thừa. Bồ Tát có thể tự lợi, cũng có thể lợi tha, có thể gọi là Chánh Đẳng Chánh Giác, nhưng chẳng thể gọi là Vô Thượng. Vì [so theo từng địa vị], Bồ Tát lại có [mức độ] Chánh Đẳng Chánh Giác cao hơn nữa, [chẳng hạn như] trên Sơ Địa còn có Nhị Địa, cho đến Thập Địa Bồ Tát thì trên đó còn có Đẳng Giác Bồ Tát. Trên Đẳng Giác Bồ Tát còn có Phật. Đến khi thành Phật thì chẳng còn có gì cao hơn nữa; cho nên Phật được gọi là Vô Thượng Chánh Đẳng Chánh Giác.

Năm thứ hạnh môn của Bồ Tát, bốn thứ hạnh môn thuộc về tự lợi được xếp ra trước, hạnh môn lợi tha được xếp đằng sau, nhưng phát nguyện chẳng giống nhau. Bồ Tát phát nguyện nhằm lợi ích chúng sanh, vì ban vui cho hết thảy chúng sanh, vì dẹp khổ cho hết thảy chúng sanh, nương theo nguyện ấy để dụng công tu hành. Bốn thứ lợi ích trước đó là do cứu độ chúng sanh mà đạt được. Vì thế, đã đạt được bốn thứ lợi ích, nhất định phải trở về thế giới Sa Bà độ chúng sanh. Nếu không, sẽ chẳng mãn Bồ Đề nguyện!

Bồ Tát phát nguyện là vì muốn độ hết thảy chúng sanh thành Phật, chẳng mong chính mình sẽ thành Phật trước! Để độ hết thảy chúng sanh thành Phật, sao không làm cho chính mình thành Phật trước? Đây là pháp môn Đại Thừa, quý vị sanh về Tây Phương, chẳng phải nhằm để chính mình liễu sanh tử, mà do vì độ chúng sanh nên sanh về Tây Phương. Sanh về Tây Phương, bốn loại pháp môn quý vị đều thành tựu viên mãn, đạt được tự lợi, lại trở về độ chúng sanh, lại đạt được công đức lợi tha. Vì thế, chúng sanh thành Phật sau quý vị, bản thân quý vị đã thành Phật trước.

Cổ nhân có một tỷ dụ, phiền não của chúng sanh giống như củi nhóm lò, Bồ Tát đoạn phiền não thành Phật giống que cời lửa. Thuở xưa, đốt củi nấu cơm, Bồ Tát dùng cái que cời lửa để gạt lửa hòng muốn cho củi sẽ cháy hết, chẳng biết là gạt tới, gạt lui [bao nhiêu lượt], đốt rụi luôn cái que cời lửa của chính mình. Bồ Tát vốn chẳng nghĩ chính mình sẽ thành Phật trước, nhưng rồi lại thành Phật trước.

Lấy chuyện giảng kinh, thuyết pháp làm tỷ dụ, ví như chúng ta thấy đệ tử Phật giáo đều chú trọng tu hành, chẳng chú trọng hiểu lý. Kết quả là Phật giáo suy vi, vì đệ tử Phật giáo trọn chẳng hiểu rõ Phật lý. Đấy là sự sai lầm to lớn. Thứ tự học Phật là tín, giải, hành, chứng; giải trước, hành sau. Tu hành mà chẳng hiểu rõ Phật lý thì chính là tu mù luyện đui, đi sai đường mà vẫn chẳng biết. Quý vị phát tâm giảng kinh cho mọi người nghe, chính mình trước đó phải nghiên cứu với mục đích là để giảng cho mọi người nghe. Kết quả là quý vị thông hiểu Phật lý trước, lợi ích người khác là chuyện sau đó. Vì thế, Đại Thừa Phật pháp coi lợi tha là tự lợi.

* Giải trừ nghi hoặc

Hỏi: Ta phát tâm nghiên cứu Phật pháp là được rồi, cần gì phải phát nguyện giảng cho mọi người nghe rồi mới nghiên cứu kinh Phật, coi lợi tha là tự lợi ư?

Đáp: Nếu quý vị chẳng phát nguyện giảng cho mọi người nghe, quý vị sẽ chẳng nghiên cứu thấu triệt Phật lý. Hiện thời, rất nhiều đệ tử Phật thích nghiên cứu Phật lý, bảo họ giảng cho đại chúng nghe, họ chẳng thể kiên nhẫn. Đấy là chính là vì lúc ban đầu đã chẳng phát nguyện Bồ Đề. Quý vị thấy trời nóng gắt, quý vị ngồi ở dưới [cảm thấy] nóng nực, chẳng biết tôi giảng kinh càng nóng hơn nữa, vì tôi giảng kinh phải xốc lên tinh thần. Nếu tôi giảng mà chẳng xốc lên tinh thần, quý vị sẽ đều ngủ gục hết. Tôi xốc dậy tinh thần, cho nên tôi đổ mồ hôi nhiều hơn quý vị. Vì sao toát mồ hôi nhiều quá mà vẫn có thể tiếp tục giảng? Do nguyện lực duy trì! Bởi lẽ, thoạt đầu muốn làm lợi cho người khác, cho nên mới nghiên cứu Phật lý. Nghiên cứu đã thông hiểu mà chẳng giảng cho người khác nghe, chính mình sẽ chẳng được an lạc.

Vì sao tôi phải giảng Vãng Sanh Luận? Là vì muốn cho quý vị tăng thêm tín tâm. Đã có tín tâm, quý vị sẽ dấy lên giải. Đã hiểu Vãng Sanh Luận, lại xem ba kinh Tịnh Độ, tức kinh Vô Lượng Thọ, kinh Quán Vô Lượng Thọ, và kinh A Di Đà. Quý vị chẳng có năng lực, không sao cả! Trước hết, hãy xem kinh văn một lượt, trong tương lai, gặp người khác giảng giải, nhất định là quý vị sẽ dễ thấu hiểu, vì quý vị đã từng xem kinh văn rồi! Lão pháp sư Ấn Quang đề xướng Tịnh Độ Ngũ Kinh, [tức là] ngoài ba kinh trên đây, còn thêm Phổ Hiền Hạnh Nguyện Phẩm và Đại Thế Chí Bồ Tát Niệm Phật Viên Thông Chương, hãy đều nên nghiên cứu.

Đã có tín tâm, đã có sự thông hiểu, phải phát tâm tu hành, phải chú trọng niệm Phật, nhưng phải phát Bồ Đề tâm, vì độ hết thảy chúng sanh liễu sanh tử mà sanh về Tây Phương Cực Lạc thế giới. Hiện thời, hãy tùy phận tùy sức giáo hóa hết thảy chúng sanh, mọi người niệm Phật cùng sanh về Tây Phương. Sanh về Tây Phương, chứng Vô Sanh Pháp Nhẫn, chính mình đạt được công phu Vô Sanh, rồi lại trở vào thế giới Sa Bà để độ hết thảy chúng sanh.

Vãng Sanh Luận giảng đến đây đã xong!

Vô Lượng Thọ Kinh Ưu Ba Đề Xá

Nguyện Sanh Kệ Giảng Ký hết