Đại Thừa Địa Tạng Kinh

Thập Luân Giảng Ký, phần 14

大乘大集地藏十輪經講記

Mộng Tham lão hòa thượng chủ giảng

夢參老和尚主講

Chuyển ngữ: Bửu Quang Tự đệ tử Như Hòa

Giảo chánh: Đức Phong và Huệ Trang

VII. Phước điền tướng, phẩm đệ thất (福田相品第七, phẩm thứ bảy: Tướng phước điền)

(Kinh) Phục thứ thiện nam tử! Bồ Tát Ma Ha Tát hữu thập Tài Thí Đại Giáp Trụ Luân. Nhược Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu thử luân, tùng sơ phát tâm, nhất thiết ngũ dục giai năng trừ đoạn, siêu thắng nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác, phổ vị nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác, tác đại phước điền. Nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng giai ưng cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Hà đẳng vi thập? Sở vị bố thí chủng chủng ẩm thực, y phục, bảo sức, tượng, mã, xa, thặng, cập dĩ tự thân thủ, túc, nhĩ, tỵ, đầu, mục, tủy, não, bì, cốt, huyết, nhục, quốc thành, thê, tử, nô tỳ, điền trạch. Như thị nhất nhất hành bố thí thời, bất cố thân mạng, bất chuyên vị kỷ cầu ư thế gian, xuất thế gian lạc, phát tâm bố thí, đản dục phổ vị nhất thiết hữu tình sanh trưởng đại từ, đại bi nha cố, phát tâm bố thí, vị dục dẫn phát thiện xảo phương tiện thù thắng trí cố, phát tâm bố thí, vị dục dẫn phát nhất thiết hữu tình an lạc sự cố, phát tâm bố thí, vị dục trừ diệt nhất thiết hữu tình khổ não sự cố, phát tâm bố thí, vô thắng tha tâm, vô thô quánh tâm, vô tật đố tâm, vô xan lận tâm, nhi hành bố thí. Ư sở thí vật, nhược đa, nhược thiểu, hạ chí nhất thực, chung bất hy cầu tự thọ quả báo, phát tâm bố thí, chung bất hy cầu Thanh Văn Thừa quả phát tâm bố thí, chung bất hy cầu Độc Giác Thừa quả phát tâm bố thí. Ư sở thí vật, nhược đa, nhược thiểu, hạ chí nhất thực, đản vị hy cầu Nhất Thiết Chủng Trí, phát tâm bố thí.

(經)復次，善男子，菩薩摩訶薩，有十財施大甲冑輪。若菩薩摩訶薩成就此輪，從初發心，一切五欲皆能除斷，超勝一切聲聞、獨覺，普為一切聲聞、獨覺作大福田，一切聲聞、獨覺乘等皆應供養、承事、守護。何等為十？所謂佈施種種飲食、衣服、寶飾、象馬、車乘，及以自身手足耳鼻、頭目髓腦、皮骨血肉、國城、妻子、奴婢、田宅，如是一一行佈施時，不顧身命，不專為己求於世間、出世間樂，發心佈施；但欲普為一切有情生長大慈大悲芽故，發心佈施；為欲引發善巧方便殊勝智故，發心佈施；為欲引發一切有情安樂事故，發心佈施；為欲除滅一切有情苦惱事故，發心佈施；無勝他心，無粗獷心，無嫉妒心，無慳吝心，而行佈施；於所施物若多若少，下至一食，終不希求自受果報，發心佈施；終不希求聲聞乘果，發心佈施；終不希求獨覺乘果，發心佈施；於所施物若多若少，下至一食，但為希求一切種智，發心佈施。

(Kinh: Lại này thiện nam tử! Bồ Tát Ma Ha Tát có mười Tài Thí Đại Giáp Trụ Luân. Nếu Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu luân này, từ sơ phát tâm, hết thảy ngũ dục đều có thể trừ dứt, vượt xa hết thảy Thanh Văn và Độc Giác, vì khắp hết thảy Thanh Văn và Độc Giác làm ruộng phước lớn, hết thảy các vị Thanh Văn và Độc Giác đều nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Những gì là mười? Tức là bố thí các thứ thức ăn, quần áo, vật trang sức báu, voi, ngựa, xe cộ, cùng với tay, chân, tai, mũi, đầu, mắt, tủy, não, da, xương, máu, thịt của chính mình, quốc thành, vợ, con, nô tỳ, ruộng nương, nhà cửa. Khi hành bố thí mỗi thứ như thế, đều chẳng đoái hoài thân mạng, chẳng chuyên vì cầu sự vui thế gian hay xuất thế gian cho chính mình mà phát tâm bố thí, chỉ vì muốn sanh trưởng mầm đại từ đại bi cho hết thảy hữu tình mà phát tâm bố thí, vì muốn dẫn phát trí thiện xảo phương tiện thù thắng mà phát tâm bố thí, vì muốn dẫn phát sự an lạc cho hết thảy hữu tình mà phát tâm bố thí, vì muốn trừ diệt chuyện khổ não cho hết thảy hữu tình mà phát tâm bố thí, chẳng có tâm vượt hơn người khác, chẳng có tâm thô lỗ, tục tằn, chẳng có tâm ghen ghét, chẳng có tâm keo tiếc mà hành bố thí. Đối với các vật bố thí, dù nhiều hay ít, thậm chí một bữa ăn, trọn chẳng mong cầu quả Thanh Văn Thừa mà phát tâm bố thí, trọn chẳng mong cầu quả Độc Giác Thừa mà phát tâm bố thí. Đối với các vật bố thí, dù nhiều hay ít, thậm chí một bữa ăn, chỉ vì mong cầu Nhất Thiết Chủng Trí mà phát tâm bố thí).

Nói xong phẩm Thập Thiện Nghiệp Đạo, phẩm này là phẩm Phước Điền Tướng. Thập Thiện Nghiệp Đạo là bảy chi nơi thân và miệng (tức giết, trộm, dâm, nói dối, nói đôi chiều, nói thêu dệt, và nói thô ác), cộng thêm tham, sân, si. Đấy là hữu vi, chỉ nói về pháp Thanh Văn Thừa và Duyên Giác Thừa. Nếu nói cao hơn bước nữa, Thập Thiện Nghiệp Đạo từ Nhân Thiên Thừa cho đến Bồ Tát Thừa đều trọn đủ, là pháp chung của năm loại người tu hành. Nếu dùng pháp Thập Thiện Nghiệp Đạo để hiển thị và hóa độ chúng sanh, sẽ là Bồ Tát. Nếu là Thanh Văn và Duyên Giác, họ mong tu Khổ, Tập, Diệt, Đạo, mười hai nhân duyên, cũng ắt cần phải lấy Thập Thiện Nghiệp Đạo làm cơ sở. Chiếu theo kinh văn trong phần trước, sau khi đã chết, lại sanh trong nhân gian, đạt được phước đức to lớn; đấy là phước đức đáng nên lãnh thọ của chính Thập Thiện Nghiệp Đạo. Nếu trong tâm quý vị thâm nhập quán tưởng thì sẽ là Đại Thừa. Đó là pháp chung cho cả ba thừa, tùy thuộc loại căn cơ nào, sẽ có thể lãnh thọ pháp thuộc loại ấy.

Tướng phước điền khác nhau; [ở đây], tướng phước điền thuần túy nói theo Bồ Tát Ma Ha Tát. Phước điền để gieo phước, tức là ruộng nương để gieo phước chẳng thể nghĩ bàn. Mỗi đoạn [kinh văn] và mỗi luân đều có hai loại tướng: Một là tướng thế gian, hai là tướng xuất thế gian. Trong thế gian, Bồ Tát thuận theo chúng sanh để nói, hành Bồ Tát đạo như thế nào, khiến cho chúng sanh tích tụ phước điền. Phước điền của Bồ Tát là Không nghĩa, tức là “phước điền mà chẳng có phước điền”. Đấy chính là ý nghĩa “tướng chính là vô tướng”. Nếu Bồ Tát mong hành Bồ Tát đạo, tức Lục Độ vạn hạnh trong Bồ Tát đạo, chính là dùng bố thí đứng đầu [trong các hạnh ấy]. Trước hết, nói về Tài Thí; kế đó, nói về Pháp Thí. Nếu chẳng dùng pháp để bố thí, chẳng dùng tài để bố thí, mà mong nhập chúng sanh giới, sẽ rất khó khăn. Để có thể chẳng bị ngũ dục xoay chuyển, chẳng theo chúng sanh trầm luân trong thế gian, phải trang bị đôi chút. Do vậy, chữ Trụ (冑) trong “đại giáp trụ” (大甲冑) có nghĩa là gì? Chính là Khôi (盔) che đầu (mũ sắt hay mũ da dầy). “Giáp” (甲) là đội khôi, mặc giáp. Bởi lẽ, quý vị muốn độ chúng sanh, Đồng Sự Nhiếp chúng sanh, thị hiện giống như chúng sanh, quý vị phải phòng hộ đôi chút.

Phòng hộ như thế nào? Tức là trang bị đôi chút nhằm bảo vệ chính mình. Dùng gì để bảo vệ? “Giáp trụ” là hình dung như đang ở trong chiến trận, phải đội khôi khoác giáp để khỏi bị địch nhân gây thương tích. Nếu quý vị vào trong chúng sanh giới độ chúng sanh, chẳng bị chúng sanh nhuốm bẩn, chẳng bị chúng sanh xoay chuyển, mà có thể chuyển chúng sanh. Đấy là nói đến bậc Bồ Tát Ma Ha Tát, cũng có nghĩa là đạo lực của Ngài rất sâu dầy. Vận dụng cái luân này, có thể diệt trừ nỗi đau khổ do nghèo túng, thiếu hụt của chúng sanh. Chẳng có tiền, sẽ rất đau khổ, cho nên phải dùng tài vật để bố thí. Nếu Bồ Tát thành tựu Tài Thí Đại Giáp Trụ Luân, từ lúc Ngài mới phát tâm, đã có thể đoạn trừ ngũ dục. Chuyện này đối với chúng tôi có đôi chút chẳng phù hợp! Tôi xuất gia hơn sáu mươi năm, hiện thời vẫn chẳng thể hoàn toàn đoạn trừ ngũ dục, thế mà các vị Bồ Tát ấy vừa phát tâm bèn đoạn trừ ngũ dục, chẳng tham luyến thế gian. Nhưng các Ngài chẳng lìa thế gian, khác hẳn Thanh Văn và Duyên Giác. Vừa mới phát tâm, liền có thể đoạn trừ ngũ dục. Trong phần trước, chúng tôi đã nói về cảnh giới ngũ dục rất nhiều. Nói nông cạn, dễ hiểu là tài, sắc, danh vọng, ăn uống, ngủ nghê. Sở dĩ chúng ta chẳng thể dấy lên tinh tấn nổi, giải đãi, là vì bị ngũ dục lôi kéo, dẫn dắt! Khi chúng ta bố thí, luôn xen tạp rất nhiều ô nhiễm! Trong phần trước, khi nói về Thập Thiện Nghiệp Đạo, trong ấy đã xen tạp rất nhiều ô nhiễm, chẳng dùng cái tâm thanh tịnh để hành tài thí. Bất luận quý vị đang làm gì, cúng dường Tam Bảo cũng thế, mà cho đến khi cứu tế trong xã hội cũng thế, trong mỗi hành vi, đều xen tạp rất nhiều ý niệm chẳng thanh tịnh. Nhân địa chẳng chân thật, chuốc lấy cái quả cong quẹo. Tâm chẳng thanh tịnh, mà quý vị mong đạt được cái quả chân thật, sẽ là chuyện chẳng thể được!

Đoạn kinh văn này nói Bồ Tát Ma Ha Tát dùng Tài Thí làm công cụ để nghiền nát ngũ dục. Khi phát tâm, hành Bồ Tát đạo, khi tài bố thí, sẽ đoạn trừ ngũ dục. Hiện thời, vị ấy không chỉ đoạn trừ ngũ dục, mà Trần Sa vô minh cũng phá dần dần. Các vị Đăng Địa Bồ Tát ấy đoạn một phần vô minh, chứng một phần Pháp Thân. Do vậy, các Ngài vượt xa hết thảy các vị Thanh Văn và Độc Giác, làm phước điền to lớn cho trọn khắp hết thảy Thanh Văn và Duyên Giác. Hết thảy các vị thuộc hai thừa Thanh Văn và Duyên Giác đều phải nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ vị đại Bồ Tát này. Vì sao? Các Ngài lợi ích họ. Bồ Tát Ma Ha Tát có thể tạo lợi ích cho hết thảy Thanh Văn và Duyên Giác. Đấy là nói tổng quát. Tiếp đó liền nói phân biệt những gì là Tài Thí Đại Giáp Trụ Luân?

“Hà đẳng vi thập?” (Những gì là mười?) Mang ý nghĩa gạn hỏi, khơi gợi, nhằm giải thích khái quát một phen. “Sở vị bố thí chủng chủng ẩm thực, y phục, bảo sức, tượng, mã, xa, thặng, cập dĩ tự thân thủ, túc, nhĩ, tỵ, đầu, mục, tủy, não, bì, cốt, huyết, nhục, quốc thành, thê, tử, nô tỳ, điền trạch, như thị nhất nhất hành bố thí thời, bất cố thân mạng” (Tức là bố thí các thứ thức ăn, y phục, vật trang sức báu, voi, ngựa, xe cộ, cùng với tay, chân, tai, mũi, đầu, mắt, tủy, não, da, xương, máu, thịt của chính mình, quốc thành, vợ, con, nô tỳ, ruộng nương, nhà cửa. Khi hành bố thí từng món như thế, chẳng đoái hoài thân mạng): Tài Thí [của Bồ Tát] chẳng giống như cách chúng ta thường bố thí. Do vậy, khi nêu tổng quát trong phần trước, đã nói là “đại Bồ Tát”. Ngài có thể vét cạn sức lực để bố thí. Hành động bố thí ấy bao gồm bố thí các thứ thức ăn, y phục, cho đến bảo bối, voi, ngựa, xe cộ, đều là các thứ ngoài thân. Còn có bản thân của chính Ngài, cho đến lục căn đều có thể bố thí. Tay, chân, tai, mũi, đầu, mắt, tủy, não, da thịt, huyết nhục, quốc thành, vợ con, nô tỳ, ruộng nương, nhà cửa. Khi hành bố thí mỗi món như thế, đều chẳng màng đến sanh mạng của chính mình. Bồ Tát chẳng vì cầu an lạc cho chính mình, chỉ mong cho chúng sanh lìa khổ. Đấy là bổn ý của Bồ Tát. Do vậy, trở thành Bồ Tát chính là chúng sanh có đại đạo tâm, Ngài chuyên tạo lợi ích cho hết thảy hữu tình, chưa hề nghĩ tới chính mình. Cho thấy Ngã Chấp cũng đã đoạn! Nếu Pháp Chấp tồn tại, sẽ chẳng thể thí cùng tận được!

[Trong phần sau], còn có Pháp Thí Thập Luân, phần này nói về thế gian Thập Luân. Còn có xuất thế gian Thập Luân. Ngài chẳng vì cầu sự vui sướng thế gian hay xuất thế gian cho chính mình mà phát tâm bố thí. Nhân địa chân thật, cảm quả chân thật, có thể thành tựu A Nậu Đa La Tam Miệu Tam Bồ Đề. Trong khi bố thí, Ngài chẳng vì lợi ích thế gian, cho đến lợi ích xuất thế gian, Ngài cũng chẳng cầu. Tướng của phước điền ấy là tướng gì? Chính là Không tướng. Do vậy, trong kinh Kim Cang, đức Phật đã nói, khi Bồ Tát hành bố thí, cúng dường, làm hết thảy các thiện pháp, nhưng chẳng đạt được phước đức. Ngài Tu Bồ Đề liền rất hoài nghi, vì sao khi Bồ Tát hành Bồ Tát đạo lại chẳng có phước đức? Đức Phật nói Bồ Tát chẳng chấp trước phước đức ấy. Nếu Ngài chấp trước, sẽ chẳng phải là Bồ Tát. Do đó, Ngài chỉ là chẳng chấp trước đó thôi! Chẳng đoái hoài thân mạng, cho tới bố thí như thế, chỉ nhằm mục đích lợi ích chúng sanh. Tâm đại từ đại bi của Bồ Tát chẳng thể nghĩ bàn, tu từ bi cũng chẳng phải là đơn giản mà có thể thực hiện được!

Vô Trước Bồ Tát mong thân cận Từ Thị Bồ Tát, tức là Di Lặc Bồ Tát. Ngài ở trong núi tu từ tâm tam-muội suốt mười năm. Mong thành Phật, mong dẹp trừ hết thảy đau khổ cho chúng sanh, cho nên gọi là từ tâm tam-muội. Tu đã mười năm, điều gì cũng chẳng đạt được, cũng chẳng thấy chi hết, dường như vô duyên, Ngài liền ngã lòng. Ngài xuống núi, xuống núi được nửa đường, gặp một bà cụ đang cầm một cái chày sắt rất to đang mài thành kim. Ngài hỏi: “Bà cụ ơi! Cụ đang làm gì vậy?” Bà cụ đáp: “Tôi mài kim”. “Cụ mài kim để làm gì?” Bà cụ bảo: “Con gái tôi sắp xuất giá, tôi mài kim để may quần áo cho nó làm đồ cưới”. Vô Trước Bồ Tát cười bảo: “Cụ mài thành kim, chỉ sợ con gái cụ chết rồi, làm sao có thể mài thành kim cho được?” Bà cụ bảo Ngài: “Hễ đổ công, tự nhiên sẽ thành”. Ngài bỗng dưng khai ngộ, nói: “Ta chẳng có công phu ấy, cho nên chẳng thể thấy Từ Thị Bồ Tát!” Ngài không đi, trở lại núi tu mười năm nữa, tổng cộng tu hai mươi năm, vẫn là chẳng có gì hết, ngay cả hình ảnh cũng chẳng thấy. Như chúng ta bái sám, niệm Phật, mong được giấc mộng tốt đẹp, cầu rất nhiều, đều thuộc về hữu tướng. Đấy chẳng phải là Bồ Tát Ma Ha Tát phát tâm!

Do vậy, Ngài xuống núi lần thứ hai. Lần này Ngài hạ quyết tâm ra đi, cũng chẳng gặp cảnh giới gì. Xuống chân núi, bên cạnh một con sông, thấy một con chó. Con chó ấy da bụng bị một vết lở loét, đang rên siết, rất đau khổ. Trước khi xuất gia học đạo, ngài Vô Trước là thầy thuốc, chuyên trị các chứng bệnh ủng thũng, nay đối trước cảnh này. Ngài tu từ tâm hai mươi năm, tính giúp nó chữa trị, nhưng con chó ấy bẩn quá. Ngài nghĩ: “Nếu con chó này là người, ta còn có thể chữa trị một phen”. Ngài nghĩ ngợi, bỏ đi một đoạn, lại nghĩ: “Sai rồi! Ta tu từ tâm tam-muội hai mươi năm. Tu từ tâm là bình đẳng đối với hết thảy chúng sanh, vì sao lại có tâm phân biệt?” Ngài quay trở lại, đã đi rồi quay lại như thế, lặp lại mấy lần, chẳng hạ quyết tâm nổi. Cuối cùng, Ngài nghĩ: “Công phu hai mươi năm ta chớ nên lãng phí, vẫn phải giúp nó chữa trị”. Do vậy, bèn nhắm mắt hút mủ từ vết thương ấy. Vết thương ấy ắt cần phải dùng miệng hút. Ngài hút lấy, trong tâm nghĩ rất ghê tởm, chắc sẽ ói. Khi sắp ói, cảm thấy hương vị không đúng! Vết lở loét nưng mủ chẳng thể có hương vị thơm ngon, hương vị thượng diệu thế này! Mở bừng mắt ra nhìn, chó đã chẳng còn, Từ Thị Bồ Tát xuất hiện. Vì thế, Ngài liền hỏi: “Thưa Bồ Tát! Con tu hai mươi năm, hằng ngày lạy Ngài, cầu Ngài, rốt cuộc Ngài vẫn thử thách con một phen!” Từ Thị Bồ Tát đáp: “Ta cũng rất sốt ruột, mội ngày ta đều chuẩn bị gia trì ông, nhưng ông chẳng thèm đoái hoài tới ta”. Đó là vì trong ấy có nghiệp chướng!

Vì thế, chúng ta biết là dùng đại từ đại bi tâm để phát tâm bố thí, rất khó! Nếu chẳng có trí huệ thù thắng, mầm mộng đại từ đại bi tâm của chúng ta sẽ chẳng thể nẩy sanh được! Không phải là tôi khinh rẻ quý vị, mà đối với chính tôi cũng vậy! Cái tâm đại từ bi của chúng ta hết sức hữu hạn! Cái tâm trắc ẩn ai nấy đều có, nhưng trong tâm đại bi của chúng ta có ái kiến. Nếu là thân hữu của chính mình, hoặc nếu là người mà ta tôn kính, ta ưa thích, sẽ có tâm từ bi. Nếu gặp phải oán gia, hoặc là một con chó như đã nói trên đây, chẳng khởi tâm từ bi được, làm sao quý vị có thể bố thí, chẳng màng đến thân mạng, những gì chính mình vốn có đều cúng dường cho người khác được ư? Chẳng chịu! Chúng ta có thể tự mình trắc nghiệm điều này, thậm chí có lúc đã bố thí rồi mà lấy lại!

Cảnh giới trong kinh Đại Tập Thập Luân càng lúc càng sâu, dạy ta hành Bồ Tát đạo như thế nào? Khi cúng dường chúng sanh, đều coi như đang cúng dường Phật, đều đối đãi với chúng sanh như Phật. Vì Bồ Tát muốn thành Bồ Tát đạo, theo phẩm Phổ Hiền Hạnh Nguyện, nếu chẳng có chúng sanh, chúng ta sẽ chẳng thể thành Bồ Tát đạo! Ân chúng sanh khó báo, vì chúng sanh khiến cho chúng ta có thể thành Phật. Vì thế, đại Bồ Tát sau khi phát tâm bố thí, mục đích và nguyện vọng của Ngài là làm cho trọn khắp hết thảy hữu tình đều có thể thành Phật, khiến cho hết thảy hữu tình cũng có thể sanh khởi mầm mộng đại từ đại bi. Vì duyên cớ như vậy, nên mới phát tâm bố thí. Đồng thời, vì muốn dẫn phát trí phương tiện thiện xảo thù thắng cho nên phát tâm bố thí. Dẫn dắt ai? Dẫn hết thảy chúng sanh cũng phát khởi cái tâm lợi ích chúng sanh, lần lượt dạy bảo nhau. Đồng thời, nói theo bản thân Bồ Tát, dẫn phát phương tiện trí lợi ích chúng sanh của chính mình. Phương pháp để lợi ích chúng sanh của các vị Bồ Tát chính là trí huệ phương tiện của Ngài. Phải học phương tiện trí ấy, chúng ta cũng mong giúp đỡ người khác. Nếu phương pháp chẳng đúng, không chỉ chẳng thể giúp đỡ được, mà chính mình còn chuốc lấy rất nhiều phiền não. Rất nhiều đạo hữu đã có kinh nghiệm này: Chẳng hạn như dựng chùa, ta mong làm chút công đức, lập Phật Học Viện để tạo công đức, nghe kẻ khác nói này nói nọ, cả một đống bàn ra tán vào, [rốt cuộc] chùa nào cũng chẳng dựng, Phật Học Viện nào cũng chẳng lập! Họ đã thoái tâm bèn sanh hủy báng. Đối với chuyện này, tôi đã nghe quá nhiều, vì sao không dám nói? Chẳng kể lỗi Tam Bảo! Cho đến đối với ưu-bà-tắc, ưu-bà-di, cũng đều chẳng dám nói. Đừng nên kể lỗi của bốn chúng. Đấy là phạm giới căn bản của Bồ Tát. Chẳng hợp tướng phước điền, phước ấy gieo xuống, căn bản là chẳng nẩy mầm được, sẽ biến thành mầm cháy, hạt lép. Trong phần nói về Thập Thiện Nghiệp Đạo và Thập Ác Luân, đã nói hết sức rõ ràng. Như thế thì quý vị sẽ đọa địa ngục Vô Gián, cho đến địa ngục Cận Vô Gián. Báng Tam Bảo còn nặng hơn tội đọa địa ngục Vô Gián nữa!

Vì sao tin Phật khá nhiều năm, vẫn chẳng có thành tựu chi cả, do nguyên nhân nào? Chúng ta đã tạo ba nghiệp thân, miệng, ý quá nhiều! Quý vị chẳng biết là đang tạo nghiệp. Nếu đối chiếu một chút với kinh Đại Tập Thập Luân, quý vị mới biết mười nghiệp nơi thân, miệng, ý, Thập Thiện Nghiệp và Thập Ác Nghiệp, Thập Ác Luân và Thập Thiện Luân đặc biệt khó ngăn ngừa, bảo vệ. Chúng ta ngỡ dường như rất dễ dàng, đó là cách nghĩ kiêu mạn, chẳng phải là chân thật! Do đó, Bồ Tát dùng trí phương tiện thiện xảo thù thắng để hành bố thí, khiến cho hết thảy chúng sanh đều có thể an lạc bố thí. Khi quý vị hành bố thí, phải phát tâm, phải phát nguyện, nhất định phải trọn đủ từ, bi, hỷ, xả, tứ vô lượng tâm.

Đồng thời, Bồ Tát dùng tài bố thí để trừ diệt khổ não của hết thảy chúng sanh, cho nên phát tâm bố thí. Lúc chúng sanh đang trong khổ nạn, quý vị phát tâm bố thí, ban tài thí cho họ, quý vị phải phát tâm thiện xảo phương tiện, phát tâm dẫn họ nhập pháp, hướng dẫn họ thành đạo, liễu thoát sanh tử. Quý vị còn phải buông xuống hết thảy, đấy bất quá là dùng tài vật để hướng dẫn họ đó thôi. Vì thế, Phật giáo nói, khi độ chúng sanh, trước hết dùng dục để lôi kéo, dần dần dẫn nhập Phật đạo. Tức là trước hết dùng các thứ họ ưa thích, hoặc thứ họ khuyết thiếu, để dẫn dụ họ, dần dần có thể dẫn vào Phật đạo, nhiếp thọ họ. Đồng thời, trong khi Bồ Tát phát tâm bố thí, chớ nên so sánh với người khác, chớ nên nói kẻ nọ bỏ ra nhiều tiền hơn, ta cần phải vượt hơn hắn. Hắn bỏ một vạn, ta phải bỏ ra hai vạn! Tài lực của người ta như thế nào, tài lực của quý vị ra sao, chẳng cần phải so sánh, chẳng cần mong vượt hơn người khác. Quý vị hành đạo của quý vị là được rồi, nghĩa là đừng có cái tâm phải thắng kẻ khác, chẳng có tâm thô lỗ, tục tằn. “Tâm thô lỗ, tục tằn” có nghĩa là tâm chẳng nhu hòa, chẳng thiện thuận, chẳng điều nhu.

Trong khi hành bố thí, của cải tuy to tát, nhưng xen tạp các thứ tâm chẳng tinh sạch, chẳng khiết tịnh. “Tài đại khí thô”[1] chẳng phải là cái tâm cúng dường. Do vậy, trong kinh Địa Tạng, khi nói tới phẩm thứ mười, Địa Tạng Bồ Tát đã thỉnh đức Phật so sánh công đức, dạy về công đức bố thí của chúng sanh: Vì sao có người hưởng thụ một đời, có người hưởng thụ mười đời, có người hưởng thụ trăm ngàn ức đời chẳng hết? Tài vật như nhau, chẳng tăng nhiều hơn, nguyên nhân [khiến cho người bố thí hưởng phước khác nhau] là vì đâu? Cái tâm bất đồng! Ắt phải dùng cái tâm Bồ Đề, tối thiểu là không có cái tâm muốn thắng người khác, không có thứ tâm thô ác ấy! Lại còn có tâm ghen tỵ. Rất nhiều kẻ có cái tâm ghen tỵ ấy, còn có những kẻ tâm bủn xỉn. Tuy bố thí, sau đó lại sanh lòng hối hận, luyến tiếc, keo kiệt, tham lam, ghen tỵ, lại còn tiếc rẻ! Hành bố thí kiểu đó, bất luận vật được thí dù nhiều hay ít, “hạ chí nhất thực” (thậm chí một bữa ăn), cho đến bố thí bảy báu đầy cả một tam thiên đại thiên thế giới vào buổi sáng, buổi trưa, buổi chiều, ba thời đều hành bố thí như thế, vẫn chẳng đạt được phước đức to lớn. Thậm chí, còn có trường hợp ngay cả phước đức cũng chẳng có, đặc biệt là đối với Tam Bảo, mà đối với chúng sanh cũng là như thế. Bất luận bố thí nhiều hay ít, chớ nên cầu chính mình hưởng quả báo, thí mà chẳng mong mỏi được báo đáp. Nho gia Trung Hoa cũng nghĩ như thế (“thi ân bất cầu báo”)! Khi bố thí mà hy vọng được báo đền, tức là quý vị có ý đồ, đấy chẳng phải là bố thí. Thậm chí tuy bố thí rất ít, vẫn hy vọng người khác báo đáp, vậy thì chẳng còn là bố thí nữa! [Cứ nghĩ] “ta làm chuyện tốt”, vậy là mục đích của quý vị chẳng thuần!

Nếu phát tâm bố thí, trọn chẳng mong cầu quả Thanh Văn Thừa mà phát tâm bố thí, đừng mong chứng đắc quả A La Hán. Phát tâm như vậy quá cục hạn, nhỏ bé. Chúng ta mong liễu sanh tử, đoạn Tập nhân thế gian; sau đó, tiêu diệt khổ quả thế gian, dùng cái nhân tu Đạo để chứng đắc Thiên Không Niết Bàn, chẳng phải là Niết Bàn chân không rốt ráo. Kiểu đó là cầu quả Thanh Văn. Mong liễu sanh tử, mong chứng đắc Đại Bát Niết Bàn, quý vị phát tâm cầu Phật quả, phát tâm cầu chứng đắc quả Bồ Đề. Phát cái tâm bố thí ấy chính là Bồ Đề tâm. Do vậy nói: Chẳng mong cầu quả vị Độc Giác Thừa mà phát tâm bố thí. Không chỉ chẳng mong cầu quả vị Thanh Văn Thừa, mà quả vị Độc Giác Thừa cũng chẳng mong cầu. Hợp cả hai đằng lại, tức là [chẳng mong cầu] quả vị Nhị Thừa. Đối với vật phẩm hoặc vật chất để thí, dù nhiều hay ít, “hạ chí nhất thực, đản vị hy cầu Nhất Thiết Chủng Trí” (thậm chí một bữa ăn, chỉ vì mong cầu Nhất Thiết Chủng Trí), tức là cầu thành Phật. Sau đó, đối với thiện sự bất luận lớn hay nhỏ, niệm nào cũng đều mong cầu thành tựu Nhất Thiết Chủng Trí, mong cầu thành Phật quả. Phát tâm như vậy là đúng!

(Kinh) Thiện nam tử! Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu như thị thập chủng Tài Thí Đại Giáp Trụ Luân, tùng sơ phát tâm, nhất thiết ngũ dục giai năng trừ đoạn, siêu thắng nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác, phổ vị nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác tác đại phước điền. Nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng giai ưng cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Sở dĩ giả hà? Thanh Văn, Độc Giác phát tâm bố thí, vô đại từ bi, đản vị kỷ thân xả bần cùng cố, đản vị kỷ thân thoát chúng khổ cố, đản vị kỷ thân đắc an lạc cố, đản vị kỷ thân chứng Niết Bàn cố, bất năng phổ vị nhất thiết hữu tình nhi hành bố thí. Bồ Tát Ma Ha Tát phát tâm bố thí hữu đại từ bi, phổ vị hữu tình xả bần cùng cố, phổ vị hữu tình thoát chúng khổ cố, phổ vị hữu tình đắc an lạc cố, phổ vị hữu tình chứng Niết Bàn cố, bất vị tự thân nhi hành bố thí. Dĩ thị nghĩa cố, siêu thắng nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác, phổ vị nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác tác đại phước điền. Nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng, giai ưng cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Bồ Tát Ma Ha Tát tu hành Tài Thí Ba La Mật Đa thời, ư diệu ngũ dục, tâm vô nhiễm trước, tự sở nhiếp thọ nhất thiết lạc cụ, phổ năng thí dữ nhất thiết hữu tình. Y phổ nhiếp thọ chư hữu tình tâm, y tự nhẫn thọ nhất thiết khổ tâm, y diệt nhất thiết hữu tình khổ tâm, y dữ nhất thiết hữu tình lạc tâm, y dữ hữu tình đại Niết Bàn tâm, nhi hành bố thí. Dĩ thị nghĩa cố, siêu thắng nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác, phổ vị nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác, tác đại phước điền. Nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác đẳng, giai ưng cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Thiện nam tử! Nhược ư ngũ dục, tâm vô nhiễm trước, cụ đại từ bi nhi hành bố thí, thị danh Bồ Tát Ma Ha Tát dã, diệc danh nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác chân thật phước điền. Nhược bất trừ đoạn thế gian ngũ dục, vô đại từ bi nhi hành bố thí, tuy xả vô lượng vô biên thí vật, nhi do bất đắc danh vi Bồ Tát Ma Ha Tát dã, diệc phi nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác chân thật phước điền. Thử thí bất mông thánh ấn sở ấn. Thị cố, ưng đoạn thế gian ngũ dục, cụ đại từ bi nhi hành bố thí. Nhược bất đoạn ư thế gian ngũ dục, vô đại từ bi, nhi hành bố thí, bất danh Bồ Tát, phi chân phước điền. Thiện nam tử! Nhiễm trước ngũ dục, hành bố thí luân, thượng bất năng diệt tự thân sở hữu thiểu phần khổ não, huống năng trừ diệt nhất thiết hữu tình vô lượng khổ não!

(經)善男子，菩薩摩訶薩，成就如是十種財施大甲冑輪，從初發心，一切五欲皆能除斷，超勝一切聲聞、獨覺，普為一切聲聞、獨覺作大福田，一切聲聞、獨覺乘等皆應供養、承事、守護。所以者何？聲聞、獨覺發心佈施，無大慈悲，但為己身舍貧窮故，但為己身脫眾苦故，但為己身得安樂故，但為己身證涅槃故，不能普為一切有情而行佈施。菩薩摩訶薩發心佈施，有大慈悲，普為有情舍貧窮故，普為有情脫眾苦故，普為有情得安樂故，普為有情證涅槃故，不為自身而行佈施。以是義故，超勝一切聲聞、獨覺，普為一切聲聞、獨覺作大福田，一切聲聞、獨覺乘等皆應供養、承事、守護。菩薩摩訶薩，修行財施波羅蜜多時，於妙五欲心無染著，自所攝受一切樂具，普能施與一切有情；依普攝受諸有情心，依自忍受一切苦心，依滅一切有情苦心，依與一切有情樂心，依與有情大涅槃心而行佈施。以是義故，超勝一切聲聞、獨覺，普為一切聲聞、獨覺作大福田，一切聲聞、獨覺乘等皆應供養、承事、守護。善男子，若於五欲心無染著，具大慈悲，而行佈施，是名菩薩摩訶薩也！亦名一切聲聞、獨覺真實福田。若不除斷世間五欲，無大慈悲，而行佈施，雖舍無量無邊施物，而猶不得名為菩薩摩訶薩也！亦非一切聲聞、獨覺真實福田，此施不蒙聖印所印。是故應斷世間五欲，具大慈悲，而行佈施。若不斷於世間五欲，無大慈悲，而行佈施，不名菩薩，非真福田。善男子，染著五欲行佈施輪，尚不能滅自身所有少分苦惱，況能除滅一切有情無量苦惱？

(Kinh: Này thiện nam tử! Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu mười thứ Tài Thí Đại Giáp Trụ Luân như thế, từ sơ phát tâm, hết thảy ngũ dục đều có thể đoạn trừ, vượt xa hết thảy Thanh Văn, Độc Giác, làm ruộng phước lớn cho khắp hết thảy Thanh Văn, Độc Giác. Hết thảy Thanh Văn, Độc Giác Thừa đều nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Vì cớ sao vậy? Thanh Văn, Độc Giác phát tâm bố thí chẳng có đại từ bi, chỉ vì chính mình xả bần cùng, chỉ vì chính mình thoát các khổ, chỉ vì chính mình được an vui, chỉ vì chính mình chứng Niết Bàn, chẳng thể vì khắp hết thảy hữu tình mà hành bố thí. Bồ Tát Ma Ha Tát phát tâm bố thí có đại từ bi, vì xả trừ bần cùng cho trọn khắp các hữu tình, vì khiến cho trọn khắp hữu tình thoát các khổ, vì khiến cho trọn khắp các hữu tình được an lạc, vì khiến cho trọn khắp các hữu tình chứng Niết Bàn, chẳng vì chính mình mà hành bố thí. Do bởi nghĩa này, vượt xa hết thảy Thanh Văn, Độc Giác, vì khắp hết thảy Thanh Văn, Độc Giác làm ruộng phước lớn. Hết thảy hàng Thanh Văn, Độc Giác Thừa đều nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Khi Bồ Tát Ma Ha Tát tu hành Tài Thí Ba La Mật Đa, đối với các ngũ dục tốt đẹp, tâm chẳng nhiễm đắm, có thể thí trọn khắp hết thảy các vật dụng vui thích thuộc về chính mình cho hết thảy hữu tình. Nương vào cái tâm nhiếp thọ trọn khắp các hữu tình, nương theo cái tâm tự chịu đựng hết thảy các khổ, nương vào cái tâm diệt khổ cho hết thảy hữu tình, nương vào cái tâm ban vui cho hết thảy hữu tình, nương vào cái tâm ban Đại Niết Bàn cho hữu tình mà hành bố thí. Do bởi nghĩa này, hơn hẳn hết thảy Thanh Văn, Độc Giác, vì khắp hết thảy Thanh Văn, Độc Giác làm ruộng phước rộng lớn. Hết thảy Thanh Văn, Độc Giác đều nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Này thiện nam tử! Nếu đối với ngũ dục, tâm chẳng nhiễm đắm, trọn đủ đại từ bi mà hành bố thí, thì gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát, cũng gọi là ruộng phước chân thật cho hết thảy Thanh Văn, Độc Giác. Nếu chẳng đoạn trừ ngũ dục thế gian, chẳng có lòng đại từ bi mà hành bố thí, tuy xả vô lượng vô biên vật để thí, vẫn chẳng được gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát, cũng chẳng phải là ruộng phước chân thật của Thanh Văn, Độc Giác. Sự bố thí ấy chẳng được thánh ấn in vào. Vì thế, hãy nên đoạn ngũ dục thế gian, trọn đủ đại từ bi mà hành bố thí. Nếu chẳng đoạn ngũ dục thế gian, chẳng có đại từ bi mà hành bố thí, chẳng gọi là Bồ Tát, chẳng phải là ruộng phước chân thật. Này thiện nam tử! Đắm nhiễm ngũ dục, hành bố thí luân còn chẳng thể diệt chút phần khổ não vốn có của chính mình, huống hồ có thể trừ diệt vô lượng khổ não của hết thảy hữu tình ư?)

Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu mười loại Tài Thí Đại Giáp Trụ Luân như thế, từ lúc mới phát tâm, “nhất thiết ngũ dục giai năng đoạn trừ” (hết thảy ngũ dục đều có thể đoạn trừ), vừa phát tâm liền có thể đoạn trừ. Thanh Văn, Duyên Giác Thừa chẳng làm được! Điều này cho thấy hàng Bồ Tát vượt xa hết thảy Thanh Văn, Duyên Giác, cho nên các Ngài có thể làm ruộng phước lớn cho Thanh Văn, Độc Giác Thừa. Đối với bậc thiện tri thức như vậy, hết thảy Thanh Văn, Độc Giác Thừa đều phải nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Vì cớ sao vậy? Thanh Văn, Độc Giác phát tâm bố thí, nhưng chẳng có lòng đại từ bi, chẳng có tâm từ bi, vì họ chẳng phát Bồ Đề tâm. Từ bi thuộc về Bồ Đề tâm. Đại từ bi được nói ở đây là đại từ bi như thế nào? Chúng ta giúp đỡ, cứu tế người khác, phải giúp triệt để! Cứu một người mà chỉ cứu người ấy thoát khỏi tử nạn thì vẫn chưa tính là triệt để. Phải dùng lời Phật dạy khiến cho người ấy thành Phật thì mới là triệt để.

Có tâm đại từ bi, độ hết thảy chúng sanh, đều mong mỏi họ thành Phật, như thế là có lòng đại từ bi. Chỉ vì xả sự bần cùng của chính mình, vì sao ta chịu khổ? Do trong quá khứ ta chẳng bố thí. Do bố thí, bèn đạt được phước báo. Vì chẳng gieo phước ấy, cho nên nghèo cùng. Phàm vì chính mình chứng Niết Bàn, liễu sanh tử, mong tự mình vượt thoát tam giới, trông thấy đời ác ngũ trược rất khổ, sanh lòng chán lìa; đấy đều là sự phát tâm của hàng Nhị Thừa. Bồ Tát phát Bồ Đề tâm thì cái tâm thứ nhất là tâm chán lìa, tức là tâm xuất ly. Bồ Đề Đạo Thứ Đệ Luận có nói về tâm xuất ly, nhưng [Bồ Tát] đã phát tâm xuất ly, chán lìa thế gian, lại chẳng rời lìa thế gian, vì sao? Vì hết thảy chúng sanh còn chưa đắc độ. Bồ Tát muốn làm cho hết thảy chúng sanh đều hiểu rõ cái tâm xuất ly. Phát tâm như nhau, trình độ của hai người (Bồ Tát và Nhị Thừa) khác nhau! Bồ Tát vì hết thảy chúng sanh được yên vui, chẳng cầu an lạc cho chính mình, mong mỏi hết thảy chúng sanh đều có thể trọn đủ tâm xuất ly, không chỉ vì riêng mình có tâm xuất ly. Do chính mình đã hiểu rõ, biết hết thảy thế gian là khổ, thế giới là Khổ, Không, Vô Thường, Vô Ngã, nhưng Ngài biết chẳng thể buông xả sự nghiệp độ chúng sanh, phải phát đại Bồ Đề tâm. Bồ Tát Ma Ha Tát phát tâm bố thí có lòng đại từ bi, chẳng giống Thanh Văn. Thanh Văn chẳng thể vì trọn khắp hết thảy hữu tình mà hành bố thí. Khi Bồ Tát phát tâm bố thí, Ngài có tâm đại từ bi, không chỉ cứu tế cái thân người khác, mà còn muốn cứu tế cái tâm của họ, khiến cho họ thành Phật, khiến cho họ phát Bồ Đề tâm. Không chỉ vì khiến cho hết thảy hữu tình thoát lìa nghèo cùng, khốn khổ mà thôi, Ngài nguyện làm cho trọn khắp hết thảy hữu tình thoát lìa hết thảy các khổ!

“Chúng khổ” (các nỗi khổ) bao gồm Phần Đoạn sanh tử và Biến Dịch sanh tử. Không phải chỉ vì chứng Hữu Dư Niết Bàn, mà còn là chứng đắc Cứu Cánh Vô Dư Niết Bàn, vì khiến cho trọn khắp hết thảy chúng sanh được yên vui. Sự an lạc ấy chính là an lạc rốt ráo. Như khi chúng ta bái sám, đã niệm bài kệ: “Phổ vị chúng sanh đắc an lạc, đản nguyện chúng sanh viễn ly khổ não” (Vì khắp chúng sanh được an lạc, chỉ nguyện chúng sanh xa lìa khổ não). Nhưng quý vị phải chú ý cái nhân: Sự an lạc ấy do đâu mà có? Ắt cần phải phát tâm, phải chú trọng cái nhân khiến cho hết thảy được an lạc. Có thể xả cái khổ bằng cách nào? Khổ do đâu mà có? Phải chú trọng cái nhân tạo ra khổ. Đấy mới là đại từ bi. Vì lợi ích hữu tình như thế, khiến cho hữu tình có thể chứng đắc cứu cánh Niết Bàn. Họ hành bố thí, chẳng phải vì chính mình bèn hành bố thí, mà vì hết thảy chúng sanh hành bố thí. Như thế là lại đem “công đức do vì hết thảy chúng sanh mà hành bố thí” để bố thí cho chúng sanh, tức là bố thí và cúng dường công đức [mà chính mình] đã đạt được cho chúng sanh. Do vậy, chúng ta làm đôi chút sự nghiệp, đều phải hồi hướng pháp giới hữu tình. Vì có như thế thì công đức ấy mới vĩnh viễn chẳng đoạn, vì pháp giới trọn khắp, pháp giới vĩnh viễn chẳng đoạn diệt.

“Dĩ thị nghĩa cố, siêu thắng nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác” (do bởi nghĩa ấy, vượt xa hết thảy Thanh Văn, Độc Giác): Do vậy mà vượt hẳn hết thảy hữu tình. Bồ Tát Ma Ha Tát là “nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác tác đại phước điền” (làm ruộng phước lớn cho hết thảy Thanh Văn, Độc Giác), có tư cách làm đại phước điền cho họ. Vì thế, hết thảy Thanh Văn, Độc Giác Thừa đều phải nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Đồng thời, khi Bồ Tát Ma Ha Tát tu hành Tài Thí Ba La Mật, sẽ có thể đạt đến bờ kia. Ba La Mật (Pāramitā) có nghĩa là “đáo bỉ ngạn” (到彼岸, đạt đến bờ kia). Lão pháp sư Năng Hải giải thích “Yết đế, yết đế, ba la yết đế, ba la tăng yết đế, Bồ Đề tát bà ha” (Gate, Gate, Pāragate, Pārasaṃgate, Bodhi Svāhā) có nghĩa là “thành Phật, thành Phật, chúng sanh đều thành Phật”. Nhưng trong quá khứ, có đại đức giải thích là “đến bờ kia, đến bờ kia, hết thảy chúng sanh đều đến bờ kia”. Cách giải thích tuy bất đồng, nhưng hàm nghĩa như nhau! Khi Bồ Tát Ma Ha Tát hành Tài Thí, đối với ngũ dục vi diệu, tâm Ngài đều chẳng nhiễm đắm, ngũ dục vi diệu bèn đặc biệt thù thắng. Như ngũ dục vi diệu trên cõi trời, cho đến ngũ dục vi diệu đối với sở hành và sở chứng của Bồ Tát đều là chẳng thể nghĩ bàn. Nơi tâm lý, những thứ như âm nhạc cũng là ngũ dục vi diệu. Như Tứ Ý tiếp xúc, nghe thấy toàn là hảo sắc. Sắc, thanh, hương, vị, xúc, năm thứ cảnh giới ấy, cho đến hết thảy công cụ để hưởng thụ ngũ lạc đều có thể thí cho trọn khắp hết thảy hữu tình.

“Dĩ thị nghĩa cố, siêu thắng nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác” (Do bởi nghĩa ấy, vượt xa hết thảy Thanh Văn, Độc Giác), cho nên “phổ vị nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác tác đại phước điền” (làm ruộng phước lớn cho trọn khắp hết thảy Thanh Văn và Độc Giác). Lại nói ở một mức cao hơn, cái nhân để làm ruộng phước lớn cho Thanh Văn, Duyên Giác là gì? Nói tới cái nhân ấy, thì hoặc là khi Bồ Tát thí cho hết thảy hữu tình, không chỉ là đối với thô ngũ dục, Ngài chẳng chấp trước; mà thậm chí đối với diệu ngũ dục, Ngài cũng chẳng đắm nhiễm. Tự Ngài có thể chịu đựng hết thảy các đau khổ, cũng chẳng khiến cho hết thảy chúng sanh thống khổ. Nói cách khác, Ngài trọn chẳng giá họa cho kẻ khác, mà mong cho chúng sanh lìa khổ, nguyện chịu khổ thay cho chúng sanh. Vì có thể chịu đựng hết thảy khổ, cho nên cũng có thể có tiêu diệt nỗi khổ của hết thảy hữu tình chúng sanh, khiến cho chúng sanh chẳng chịu khổ, tiêu diệt cái nhân gây ra nỗi khổ cho chúng sanh. Vì sao họ phải chịu khổ? Vì họ đã tích tập. “Tích tập” chính là Tập trong Khổ, Tập, Diệt, Đạo, tức nhân quả thế gian do họ đã tích tập. Tích tập như thế nào? Miệng nói ra, thân tự làm, trong tâm suy nghĩ, tích tập như thế đó. Nghiệp bất thiện tích tập, đương nhiên là quý vị phải hứng chịu khổ quả! Tâm vui thích đối với hữu tình chính là tâm vui sướng, tâm tin ưa, cái tâm vui vẻ ấy sanh khởi bằng cách nào? Nương theo pháp do đức Phật đã chỉ dạy, nương theo lời Phật chỉ dạy để phát tâm. Phát tâm cũng là lợi ích hết thảy hữu tình, khiến cho hết thảy chúng sanh đều hiểu bất sanh, bất diệt, chẳng khổ, chẳng vui, chẳng tự, chẳng tha. Đấy là đại Niết Bàn tâm, là Bát Nhã trí tâm. Loại nghĩa lý ấy, “dĩ thị nghĩa cố” (do vì nghĩa ấy), vượt xa hết thảy Thanh Văn, Độc Giác, có thể có sức mạnh làm ruộng phước lớn cho Thanh Văn và Độc Giác.

“Nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng, giai ưng cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Thiện nam tử! Nhược ư ngũ dục tâm vô nhiễm trước, cụ đại từ bi nhi hành bố thí, thị danh Bồ Tát Ma Ha Tát dã” (Hết thảy Thanh Văn, Độc Giác Thừa đều nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Này thiện nam tử! Nếu tâm chẳng đắm nhiễm đối với ngũ dục, trọn đại từ bi, hành bố thí, thì gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát). Đấy mới là Bồ Tát thật sự. Đối với sắc, thanh, hương, vị, xúc, hoặc chúng ta nói thô thiển là tài, sắc, danh vọng, ăn uống, ngủ nghê, trong tâm chẳng nhiễm trước các thứ ấy, chẳng ham thích, lại còn chẳng chấp trước. Trọn đủ cái tâm đại từ bi như thế để bố thí, đấy mới là Bồ Tát Ha Ma Ha Tát chân chánh, nhưng loại Bồ Tát này thông thường là đã dự lên thánh địa, [tối thiểu là] đã chứng Hoan Hỷ Địa (Sơ Địa).

Nhưng theo kinh Hoa Nghiêm, hễ đạt tới Sơ Trụ Bồ Tát, vừa phát Bồ Đề tâm, là đã có thể thành chánh quả. Phải viên mãn tâm Thập Tín, mới dự vào Sơ Trụ. Sơ Trụ được gọi là Phát Tâm Trụ. Ngài đã phát Bồ Đề tâm, bèn trụ trong Bồ Đề tâm, hết thảy việc làm đều là sự nghiệp Bồ Đề. Nhưng ở đây nói là Bồ Tát Ma Ha Tát, tức là bậc đại Bồ Tát, là Đăng Địa Bồ Tát, thì mới có thể làm ruộng phước chân thật cho Thanh Văn và Độc Giác. Giả sử chẳng thể đoạn trừ ngũ dục thế gian, chẳng có lòng đại từ bi mà hành bố thí, tuy đã xả vô lượng vô biên tài vật để bố thí, cúng dường đủ loại các thứ, vẫn chẳng thể gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát. Chẳng thể gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát là vì người đó chẳng có tâm đại Bồ Tát, chẳng có tâm từ bi, mà cũng chẳng thể làm ruộng phước chân thật cho Thanh Văn và Duyên Giác.

Thêm hai chữ “chân thật” vào đây là có dụng ý! Trong quyển Hạ của kinh Chiêm Sát Thiện Ác Nghiệp Báo, đã nói về “Chỉ Quán song vận”, đạt tới cảnh giới Nhất Thật. Tướng phước điền trong cảnh giới Nhất Thật là “tướng vô tướng”. Bồ Tát dùng Bồ Đề tâm để bố thí là tướng gì vậy? Tướng vô tướng! Khi bố thí là Diệu Hữu, Diệu Hữu chẳng phải là hữu, chẳng chấp trước. Diệu Hữu phi hữu là Chân Không. Đó gọi là “Chỉ Quán song vận”. Quán Huệ trọn đủ, thì mới có thể đạt đến phước điền chân thật. “Thử thí bất mông thánh ấn sở ấn” (Sự bố thí ấy chẳng được thánh ấn in vào). “Ấn” ở đây là nói đến Thật Tướng ấn của chư Phật. Do vậy, phải nên đoạn ngũ dục thế gian, trọn đủ đại từ bi để hành bố thí. Nếu chẳng đoạn ngũ dục thế gian, chẳng có đại từ bi mà hành bố thí, chẳng gọi là Bồ Tát. Không chỉ chẳng phải là Ma Ha Tát, mà Bồ Tát cũng chưa đạt mức! Hai chữ Bồ Tát chính là “giác ngộ hữu tình”, là chúng sanh có cái tâm mong thành tựu đại đạo. Chính người đó chẳng giác ngộ, làm sao có cái tâm giác ngộ chúng sanh cho được? Bồ Tát nói trọn đủ là Bồ Đề Tát Đỏa (Boddhisattva). Chữ Bồ là do lược đi chữ Đề, Tát là lược bớt chữ Đỏa, nói trọn đủ là Bồ Đề Tát Đỏa. Vì thế, người như vậy không chỉ chẳng gọi là Bồ Tát, mà cũng chẳng phải là phước điền thật sự. Đấy là nói theo thâm nghĩa, trọn chẳng phải là nói “đã bố thí, sẽ chẳng có phước điền”. Đừng nên lý giải sai lầm!

Như chúng ta chẳng phải là đại Bồ Tát, chúng ta đã bố thí, cũng chẳng có phước điền. Đó là nói quý vị chẳng đạt được phước điền như Bồ Tát Ma Ha Tát. Bất quá, quý vị vẫn có phước điền, bố thí lẽ nào chẳng có phước điền? Bố thí có thể cứu tế bần cùng, đời sau quý vị giàu có. Nhưng khi quý vị tham đắm sự giàu có, quý vị luôn tạo nghiệp, tâm quý vị chẳng thanh tịnh, quý vị đến nhân gian, có tiền mà vẫn chẳng tạo nghiệp ư? Quá khứ tích phước, đời này có địa vị, có tiền, quý vị tạo ác nghiệp càng lớn hơn nữa. Chiên-đà-la vương, Chiên-đà-la Bà-la-môn, Chiên-đà-la tể quan [như đã nói] trong phần trước mang ý nghĩa này. Vì thế, chớ nên đắm nhiễm ngũ dục. “Thượng bất năng diệt tự thân sở hữu thiểu phần khổ não” (còn chẳng thể diệt chút phần khổ não vốn có nơi bản thân). Nếu chẳng diệt ngũ dục, do tham đắm ngũ dục mà hành bố thí, đó là có mục đích. Bản thân quý vị hưởng thụ ngũ dục, ngay cả một tí khổ não của chính mình còn chẳng tránh được, làm sao có thể diệt trừ vô lượng khổ não cho hết thảy hữu tình? Đấy là chuyện chẳng thể nào xảy ra được!

(Kinh) Nhĩ thời, Thế Tôn trùng hiển thử nghĩa, nhi thuyết tụng viết: - Thành tựu tài thí luân, trí giả tịnh ý nhạo, tận ly ư ngũ dục, an lạc chư hữu tình. Vị lạc chư hữu tình, bất cầu tự quả báo. Tuy hành thiểu phần thí, nhi danh chân phước điền. Tuy phục thí chúng đa, nhi y chỉ ngũ dục, phi thánh ấn sở ấn, trụ Bất Định Tụ trung. Tuy hành thiểu phần thí, nhi bất y ngũ dục, danh Thanh Văn, Độc Giác, chân thật lương phước điền. Cố ưng xả ngũ dục, thường hành thanh tịnh thí, an lạc hữu tình chúng, thành chân thật phước điền.

(經)爾時，世尊重顯此義，而說頌曰：成就財施輪，智者淨意樂，盡離於五欲，安樂諸有情。為樂諸有情，不求自果報，雖行少分施，而名真福田。雖復施眾多，而依止五欲，非聖印所印，住不定聚中。雖行少分施，而不依五欲，名聲聞獨覺，真實良福田。故應舍五欲，常行清淨施，安樂有情眾，成真實福田。

(Kinh: Lúc bấy giờ, đức Thế Tôn hiển thị lại nghĩa này, bèn nói kệ tụng rằng: - Thành tựu tài thí luân, bậc trí tịnh ý thích, lìa hết khỏi ngũ dục, an lạc các hữu tình. Vì lợi lạc hữu tình, chẳng cầu hưởng quả báo. Tuy bố thí chút phần, gọi là chân phước điền. Tuy lại thí rất nhiều, nhưng nương theo ngũ dục, thánh ấn chẳng in vào, trụ trong Bất Định Tụ. Tuy bố thí chút phần, chẳng nương vào ngũ dục, là ruộng phước chân thật, của Thanh Văn, Độc Giác. Hãy nên xả ngũ dục, thường bố thí thanh tịnh, an lạc các hữu tình, thành phước điền chân thật).

Nếu thành tựu môn Bồ Tát Bố Thí Giáp Trụ Luân này, người có trí huệ sẽ có thể thanh tịnh. Sự tin ưa và ý niệm suy nghĩ của người ấy đều có thể lìa khỏi ngũ dục, chẳng tham đắm ngũ dục, có thể an lạc hết thảy hữu tình chúng sanh. Vì muốn an lạc hết thảy hữu tình, cho nên người ấy chẳng cầu quả báo cho chính mình. Cái tâm bố thí là thanh tịnh thì vật dùng để bố thí cũng thanh tịnh. Do chúng ta xen tạp rất nhiều thứ ô uế, tuy bố thí, cúng dường, mà tâm chẳng thanh tịnh, người nhận bố thí sẽ được lợi ích rất ít, cũng chẳng thanh tịnh. Họ nhận vật bố thí từ quý vị, có thể là vẫn tạo nghiệp. Loại phản ứng dây chuyền này có mối quan hệ lợi hại to lớn dường ấy. Do vậy, khi bố thí, trong tâm nhất định phải thanh tịnh, chẳng cầu quả báo cho chính mình. Dẫu bố thí chút phần, mà được gọi là phước điền chân thật. Khi Bồ Tát hành bố thí, Ngài sẽ chẳng cầu lợi ích cho chính mình chút nào, tất cả đều bố thí cho chúng sanh, thì mới có thể làm phước điền thật sự cho chúng sanh.

“Tuy phục thí chúng đa, nhi y chỉ ngũ dục, phi thánh ấn sở ấn, trụ Bất Định Tụ trung” (tuy bố thí rất nhiều, nhưng nương theo ngũ dục, thánh ấn chẳng in vào, trụ trong Bất Định Tụ): Tuy bố thí rất nhiều thứ, rất nhiều vật chất, thậm chí pháp sư còn thuyết pháp cho người khác, nhưng nếu tâm của chính mình chẳng thanh tịnh, quý vị thuyết pháp có ô nhiễm, người nghe cũng chẳng thể thanh tịnh được!

Ngoài ra, khi bố thí, quý vị phải quán cơ (觀機, xem xét căn cơ). Trong phần trước, chúng ta đã nói: Chẳng phạm sai lầm đối với Thanh Văn Thừa, chẳng phạm sai lầm đối với người thuộc căn cơ Thanh Văn Thừa. Chẳng sai lầm đối với căn cơ, tức là căn cơ và pháp phải ăn khớp. Nếu căn cơ không đúng với pháp, pháp chẳng có tác dụng. Pháp chẳng đúng với căn cơ, thì pháp ấy cũng chẳng có tác dụng. Nếu y chỉ ngũ dục để hành bố thí, đức Phật chẳng ấn khả chuyện ấy. Quý vị sẽ thuộc vào đâu? Phước đức bố thí của quý vị rốt cuộc sẽ thành thánh quả, hay vẫn thành phàm phu? Chẳng nhất định. Vì chẳng biết ý nguyện bố thí như thế nào? “Bất Định Tụ” tức là chẳng biết quý vị là Đại hay Tiểu, có hàm nghĩa như thế đó. Thí nhiều mà y chỉ ngũ dục thì không được! Nếu thí ít, “tuy hành thiểu phần thí, nhi bất y ngũ dục” (tuy bố thí chút phần, nhưng chẳng nương theo ngũ dục): Tuy người ấy xả rất ít vật chất, nhưng chẳng thuận theo ngũ dục, chẳng mong cầu ngũ dục. Đấy mới là thành tựu phước điền chân thật cho Thanh Văn và Độc Giác.

“Cố ưng xả ngũ dục, thường hành thanh tịnh thí, an lạc hữu tình chúng, thành chân thật phước điền” (Hãy nên xả ngũ dục, thường bố thí thanh tịnh, an lạc các hữu tình, thành phước điền chân thật): Quý vị dâng tặng bố thí, cúng dường chúng sanh, trở thành phước điền chân thật. Chúng sanh được quý vị bố thí, được quý vị cúng dường, họ cũng có thể dùng các tài vật của quý vị, trong tâm cũng thanh tịnh, cũng có thể quy y, kính tín Tam Bảo.

(Kinh) Phục thứ, thiện nam tử! Bồ Tát Ma Ha Tát hữu thập Pháp Thí Đại Giáp Trụ Luân. Nhược Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu thử luân, tùng sơ phát tâm, nhất thiết ngũ dục giai năng trừ đoạn, tốc năng hoạch đắc Nhật Đăng Quang Định, siêu thắng nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác, phổ vị nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác tác đại phước điền, nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng giai ưng cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Hà đẳng vi thập? Vị chư Như Lai sở thuyết chánh pháp, hoặc Thanh Văn Thừa tương ứng chánh pháp, hoặc Độc Giác Thừa tương ứng chánh pháp, hoặc dữ Đại Thừa tương ứng chánh pháp, hoặc thế gian pháp, hoặc xuất thế gian pháp, hoặc hữu lậu pháp, hoặc vô lậu pháp, hoặc hữu vi pháp, hoặc vô vi pháp, hoặc bất nhị pháp. Bồ Tát Ma Ha Tát ư thử thập pháp thâm tín, kính trọng, nhất thiết thính văn, tùy lực sở năng, thẩm đế lãnh thọ, tư duy, quán sát, cứu cánh thông lợi, tùy kỳ sở nghi, vị tha diễn thuyết. Ư thuyết pháp thời, vô tật đố tâm, vô xan lận tâm, vô kiêu mạn tâm, vô cầu lợi tâm, vô khinh tha tâm, vô tự cử tâm, hữu cung kính tâm, hữu nhiêu ích tâm, hữu đại từ tâm, hữu đại bi tâm. Vị Thanh Văn Thừa Bổ Đặc Già La thuyết Thanh Văn pháp, bất vị bỉ thuyết Độc Giác Thừa pháp, cập Đại Thừa pháp. Vị Độc Giác Thừa Bổ Đặc Già La thuyết Độc Giác pháp, bất vị bỉ thuyết Thanh Văn Thừa pháp, cập Đại Thừa pháp. Vị ư Đại Thừa Bổ Đặc Già La thuyết Đại Thừa pháp, bất vị bỉ thuyết Thanh Văn Thừa pháp, Độc Giác Thừa pháp. Tùy chư hữu tình căn khí sở năng, vị thuyết chánh pháp. Phi căn khí giả, chung bất vị thuyết. Ư kỳ Đại Thừa chư hữu tình sở, chung bất khuyến tu Độc Giác Thừa hạnh, Thanh Văn Thừa hạnh. Ư Độc Giác Thừa chư hữu tình sở, hoặc thời khuyến bỉ tu Đại Thừa hạnh. Ư Thanh Văn Thừa chư hữu tình sở, hoặc thời khuyến tu Độc Giác Thừa hạnh, cập Đại Thừa hạnh. Ư chư Như Lai sở thuyết chánh pháp, hạ chí nhất tụng, nãi chí bán cú, thâm tín, kính trọng, chung bất hủy báng, chướng tế, ẩn một. Ư thuyết pháp sư, khởi Thế Tôn tưởng. Ư thính pháp chúng, khởi bệnh giả tưởng. Ư sở thuyết pháp, khởi lương dược tưởng, đoạn trừ ngũ dục, vô sở hy cầu, tuyên thuyết chánh pháp. Thiện nam tử! Thị danh Bồ Tát Ma Ha Tát thập chủng Pháp Thí Đại Giáp Trụ Luân. Nhược Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu thử luân, năng đoạn ngũ dục, tốc năng hoạch đắc Nhật Đăng Quang Định, siêu thắng nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác, phổ vị nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác, tác đại phước điền. Nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng, giai ưng cúng dường, thừa sự, thủ hộ.

(經)復次，善男子，菩薩摩訶薩，有十法施大甲冑輪。若菩薩摩訶薩成就此輪，從初發心，一切五欲皆能除斷，速能獲得日燈光定，超勝一切聲聞、獨覺，普為一切聲聞、獨覺作大福田，一切聲聞、獨覺乘等皆應供養、承事、守護。何等為十？謂諸如來所說正法，或聲聞乘相應正法，或獨覺乘相應正法，或與大乘相應正法，或世間法、或出世間法，或有漏法、或無漏法，或有為法、或無為法，或不二法。菩薩摩訶薩於此十法，深信敬重一切聽聞，隨力所能審諦領受，思惟觀察究竟通利，隨其所宜為他演說。於說法時，無嫉妒心，無慳吝心，無憍慢心，無求利心，無輕他心，無自舉心；有恭敬心，有饒益心，有大慈心，有大悲心。為聲聞乘補特伽羅，說聲聞法，不為彼說獨覺乘法及大乘法；為獨覺乘補特伽羅，說獨覺法，不為彼說聲聞乘法及大乘法；為於大乘補特伽羅，說大乘法，不為彼說聲聞乘法、獨覺乘法；隨諸有情根器所能，為說正法，非根器者，終不為說。於其大乘諸有情所，終不勸修獨覺乘行、聲聞乘行；於獨覺乘諸有情所，或時勸彼修大乘行；於聲聞乘諸有情所，或時勸修獨覺乘行及大乘行。於諸如來所說正法，下至一頌乃至半句，深信敬重，終不譭謗、障蔽、隱沒。於說法師起世尊想，於聽法眾起病者想，於所說法起良藥想，斷除五欲，無所希求，宣說正法。善男子，是名菩薩摩訶薩，十種法施大甲冑輪。若菩薩摩訶薩成就此輪，能斷五欲，速能獲得日燈光定，超勝一切聲聞、獨覺，普為一切聲聞、獨覺作大福田，一切聲聞、獨覺乘等皆應供養、承事、守護。

(Kinh: Lại này thiện nam tử! Bồ Tát Ma Ha Tát có mười Pháp Thí Đại Giáp Trụ Luân. Nếu Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu luân này, từ sơ phát tâm, hết thảy ngũ dục đều có thể đoạn trừ, có thể mau chóng đạt được Nhật Đăng Quang Định, vượt hơn hết thảy Thanh Văn, Độc Giác, làm ruộng phước lớn cho trọn khắp hết thảy Thanh Văn, Độc Giác. Hết thảy các Thanh Văn, Độc Giác Thừa đều nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Những gì là mười? Chính là chánh pháp do đức Như Lai đã nói, hoặc chánh pháp tương ứng Thanh Văn Thừa, hoặc chánh pháp tương ứng Độc Giác Thừa, hoặc chánh pháp tương ứng Đại Thừa, hoặc là pháp thế gian, hoặc là pháp xuất thế gian, hoặc là pháp hữu lậu, hoặc là pháp vô lậu, hoặc là pháp hữu vi, hoặc là pháp vô vi, hoặc là pháp bất nhị. Đối với mười pháp ấy, Bồ Tát Ma Ha Tát tin sâu, kính trọng, hết thảy nghe nhận, tùy theo năng lực mà suy xét chắc thật, lãnh nhận, tư duy, quan sát, rốt ráo thông lợi, tùy theo lẽ đáng nên mà vì người khác diễn thuyết. Trong khi thuyết pháp, chẳng có tâm ghen tỵ, chẳng có tâm keo tham, chẳng có tâm kiêu căng, ngạo mạn, chẳng có tâm cầu lợi, chẳng có tâm khinh rẻ kẻ khác, chẳng có tâm tự đề cao, có tâm cung kính, có tâm tạo lợi ích, có tâm đại từ, có tâm đại bi. Vì Thanh Văn Thừa Bổ Đặc Già La nói pháp Thanh Văn, chẳng vì họ nói pháp Độc Giác Thừa và pháp Đại Thừa. Vì Độc Giác Thừa Bổ Đặc Già La nói Độc Giác pháp, chẳng vì họ nói pháp Thanh Văn Thừa và pháp Đại Thừa. Vì các Đại Thừa Bổ Đặc Già La nói pháp Đại Thừa, chẳng vì kẻ đó nói pháp Thanh Văn Thừa và pháp Độc Giác Thừa. Tùy theo căn khí của các hữu tình có thể tu tập mà nói chánh pháp cho họ. Đối với kẻ chẳng phải căn khí, sẽ trọn chẳng nói. Nơi các hữu tình Đại Thừa, trọn chẳng khuyên họ tu hạnh Độc Giác Thừa hay hạnh Thanh Văn Thừa. Nơi các hữu tình Độc Giác Thừa, hoặc có lúc khuyên họ tu hạnh Đại Thừa. Nơi các hữu tình Thanh Văn Thừa, hoặc là có lúc khuyên họ tu hạnh Độc Giác Thừa và hạnh Đại Thừa. Đối với chánh pháp do các đức Như Lai đã nói, dẫu chỉ một bài kệ tụng, cho đến nửa câu, đều tin sâu, kính trọng, trọn chẳng hủy báng, chướng lấp, ẩn giấu. Đối với vị thầy thuyết pháp, tưởng như đức Thế Tôn; đối với người nghe pháp, tưởng như người bệnh. Đối với pháp nói ra, tưởng như là thuốc lành, đoạn trừ ngũ dục, chẳng có mong cầu, tuyên nói chánh pháp. Này thiện nam tử! Đó gọi là mười loại Pháp Thí Đại Giáp Trụ Luân của Bồ Tát Ma Ha Tát. Nếu Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu luân này, có thể đoạn ngũ dục, có thể mau chóng đạt được Nhật Đăng Quang Định, vượt hơn hết thảy Thanh Văn, Độc Giác, vì trọn khắp hết thảy Thanh Văn, Độc Giác làm ruộng phước to lớn. Hết thảy Thanh Văn, Độc Giác Thừa đều nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ).

Đây là Pháp Thí, câu trước nói về Tài Thí. Pháp Thí Đại Giáp Trụ Luân. “Đại giáp trụ luân” là cách nói hình dung, hình dung cái tâm thanh tịnh của Bồ Tát. Trong khi quý vị làm một việc gì đó, trước hết phải lắng lòng: Chuyện này phải nên phát tâm như thế nào? Phải phát Bồ Đề tâm. Do cái tâm Bồ Đề ấy, sẽ có thể sanh khởi trí huệ phương tiện. Khi quý vị lợi sanh, sẽ có thể quán thời gian và căn cơ để bố thí, chẳng nẩy sanh sai lầm lệch lạc, chẳng nẩy sanh lầm lộn. Nếu lúc đại Bồ Tát thành tựu luân này, tức Pháp Thí Đại Giáp Luân, sẽ giống như khi Ngài mới vừa phát tâm trong phần trước: Ngũ dục đều có thể đoạn dứt. Đoạn dứt ngũ dục, sẽ đạt được công đức, công đức gì vậy? Đắc một môn Định, tức Nhật Đăng Quang Định. Môn Định này là một môn trong một trăm lẻ tám tam-muội, thuộc loại Lăng Già Định. Nhật là “nhật quang” (ánh sáng của mặt trời), Đăng là “đăng quang” (ánh sáng của đèn), tức là hình dung vị ấy có thể phá trừ hắc ám cho chúng sanh, mà cũng phá trừ hắc ám của chính mình. Có quang minh chiếu soi, có trí huệ, đó là điều mà hết thảy Thanh Văn, Độc Giác đều chẳng có. Do vậy nói Ngài vượt xa hết thảy Thanh Văn và Độc Giác, cho nên có thể làm ruộng phước lớn cho Thanh Văn và Độc Giác, hết thảy Thanh Văn và Độc Giác đều phải nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ. “Thừa sự” có nghĩa là đệ tử [phụng sự] đối với bậc thượng sư, hoặc đối với bậc đại thiện tri thức.

Đây là nói tổng quát, tiếp đó bèn nói phân biệt. Bất quá, trong phẩm Phước Điền Tướng, trong phần trước, đức Phật đã nói đại lược mười tài luân (Tài Thí Đại Giáp Trụ Luân), nói gộp chung lại. Những gì là mười? Bố thí thức ăn, xe cộ, voi, ngựa, tay, chân của chính mình, cũng là mười loại. Hễ trọn đủ cái tâm đại bi là được rồi. Pháp Thí trong hiện thời cũng giống như thế, người ấy từ khi mới phát tâm, đắc Nhật Đăng Quang Định, hơn hẳn hết thảy Thanh Văn, Duyên Giác. Khi người ấy thuyết pháp, tức thánh pháp do đức Như Lai đã dạy, [hễ căn cơ của người nghe] tương ứng Thanh Văn Thừa bèn nói pháp Thanh Văn Thừa, tức là đối ứng với căn cơ Thanh Văn Thừa. “Tương ứng” là Du Già. Hiện thời, nói đến “Du Già” thì chính là “tương ứng” trong tiếng Hán. Khi tương ứng, chính là pháp và căn cơ tương ứng. Vừa nghe pháp, người ấy có thể tu hành. Tu hành có thể đắc đạo, có thể nhập Định. Nếu chẳng tương ứng, người ấy là [căn cơ] Thanh Văn Thừa, quý vị lại nói pháp Độc Giác Thừa, nói pháp nhân duyên, hoặc là nói pháp Lục Độ của Đại Thừa, người ấy sẽ chẳng nắm được, sẽ cho rằng Phật pháp vô ích đối với mình, cho nên quý vị chỉ có thể nói Thập Thiện Nghiệp cho người ấy. Quý vị giảng kinh Kim Cang Bát Nhã Ba La Mật cho người ấy, người ấy chẳng thể hiểu. Nếu nói với người ấy, “Phật pháp là Không”, từ đấy về sau, người ấy sẽ sanh khởi Đoạn Diệt Không, chuyện gì cũng đều chẳng làm! Ngược lại, còn tạo nghiệp. Đó là “chẳng đúng căn cơ”. Chẳng đúng căn cơ, sẽ chẳng đạt được lợi ích, chánh pháp do Như Lai đã nói đối với người nghe sẽ trở thành tà pháp. Người ấy không chỉ đạt được lợi ích, mà còn sanh khởi tội lỗi báng pháp!

Tương ứng với Thanh Văn Thừa thì sao? Nói chung là pháp Tứ Đế. Tương ứng với Độc Giác Thừa thì sao? Pháp nhân duyên, tức pháp mười hai nhân duyên. Chánh pháp tương ứng với Đại Thừa thì sao? Chính là pháp Lục Độ. Điều này bao gồm rất nhiều thứ, hoặc là pháp thế gian, hoặc là pháp xuất thế gian, hoặc là pháp hữu lậu, hoặc là pháp vô lậu. Pháp thế gian là hữu lậu, pháp xuất thế gian là vô lậu. Hai thứ này, mỗi thứ đều có hàm nghĩa; trong mỗi đoạn sau, sẽ đều có giải thích. Hoặc là pháp hữu vi, hoặc pháp vô vi, hoặc pháp bất nhị. Pháp bất nhị chính là pháp rốt ráo. Nếu mọi người đã từng nghe kinh Duy Ma Cật, [hãy biết] đó là pháp môn Bất Nhị. Nói chung là “nhiễm và tịnh chẳng hai”. Đại Thừa hay Tiểu Thừa đều là bất nhị, như trong kinh Duy Ma Cật, Văn Thù Bồ Tát hỏi cư sĩ Duy Ma Cật: “Như thế nào là pháp môn Bất Nhị?” Cư sĩ Duy Ma Cật đáp: “Hành dâm, nộ, si là pháp môn Bất Nhị”. Dâm, nộ, si chính là Giới, Định, Huệ.

Trong một đoạn khác, khi Văn Thù Bồ Tát hỏi Duy Ma Cật về pháp môn Bất Nhị, cư sĩ chẳng nói lời nào! Mọi người nói rất nhiều pháp môn Bất Nhị, khi hỏi tới Ngài, Ngài chẳng mở miệng. Văn Thù Bồ Tát liền tán thán: “Đấy mới là pháp môn Bất Nhị chân chánh!” Pháp môn Bất Nhị là gì? Ngôn ngữ dứt bặt, tâm hạnh xứ diệt. Chẳng thể tư duy, chẳng thể dùng ngôn ngữ để biểu đạt. Đó là pháp môn Bất Nhị. Nếu đối với mười pháp này, sanh lòng tin tưởng, kính trọng sâu xa, hết thảy người nghe tùy theo khả năng của chính mình. Quý vị là căn cơ gì, có thể làm được bao nhiêu, sẽ lãnh hội bấy nhiêu. Chúng ta suy xét, tư duy cặn kẽ, quán sát đúng lý, suy xét chắc thật rồi lãnh thọ trong tâm. “Thọ” là trong tâm nhận lãnh. Tư duy, quan sát như thế, thì mới có thể thông suốt rốt ráo, mới có thể thông đạt! Nghe mà chẳng suy nghĩ, sẽ quên bẵng. Quên bẵng thì có khác gì chẳng học, chẳng nghe! Suy nghĩ mà không hành, sẽ biếng nhác. Suy nghĩ mà chẳng thực hiện thì cũng như không!

Chẳng hạn như chúng ta tu tập kinh Thập Luân, phải tu hành pháp Thập Luân. Nếu chúng ta tu hành pháp Tịnh Độ, nghe kinh Vô Lượng Thọ, hoặc kinh A Di Đà xong, nghe rất nhiều, quý vị chẳng làm, vô dụng! Đả Phật Thất thì được. Giống như lão pháp sư Diệu Cảnh đến chùa Quán Âm đả Phật Thất, tham gia Phật Thất là được rồi, “hành” là thực hiện, “thực hiện” là tu hành. Nhưng quý vị phải chú ý, niệm Phật phải từ tâm khởi, niệm rồi phải trở về tâm. Niệm nào cũng từ tâm khởi, niệm nào cũng đều quy vào tâm. Đó chính là pháp môn Bất Nhị như chúng tôi đã nói. A Di Đà Phật là ta, ta là A Di Đà Phật, ắt phải quán như thế. Đấy cũng là pháp môn Bất Nhị. Tự và tha chẳng hai, năng niệm (người niệm Phật) là ta, sở niệm (đối tượng được niệm) là A Di Đà Phật. Năng niệm và sở niệm cùng một Thể, cùng một Pháp Thân. Lão pháp sư Từ Châu khai thị về niệm Phật, đã phối hợp với mười đại nguyện vương của Phổ Hiền Bồ Tát: “Niệm một câu A Di Đà Phật bèn tương ứng với mười đại nguyện Phổ Hiền”. Đấy là vào năm 1940, Ngài đã khai thị như thế trong một Phật Thất. Đó là pháp môn Bất Nhị.

“Bồ Tát Ma Ha Tát ư thử thập pháp, thâm sanh kính trọng” (Bồ Tát Ma Ha Tát sanh lòng kính trọng sâu xa đối với mười pháp này): Quý vị có trí huệ to cỡ nào, có thể sanh khởi bao nhiêu quán chiếu, có Định lực to cỡ nào? Có thể tiếp nhận được bao nhiêu? Tư duy là Định, quan sát là Huệ; phải cùng vận dụng Định và Huệ, như thế thì mới có thể đạt đến rốt ráo. Nếu quý vị sanh vào thế giới Cực Lạc sẽ thông suốt, thế giới Cực Lạc ở ngay trong cái tâm của quý vị. A Di Đà Phật là quý vị, quý vị có thể thành tựu như thế. Đó gọi là “tùy kỳ sở nghi”. Bồ Tát Ma Ha Tát dùng mười pháp này để giáo hóa hết thảy chúng sanh; đấy là pháp cúng dường, dùng pháp để bố thí. Đấy gọi là Pháp Thí. Nhưng khi thuyết pháp, chớ nên có tâm ghen tỵ, chớ nên mang tâm bủn xỉn, chớ nên có tâm kiêu mạn, chẳng thể có tâm cầu lợi, chẳng thể có tâm khinh thường người khác. Còn phải biết quán cơ thuyết pháp. Tôi đã phạm lỗi lầm ấy, vì tôi không biết xem xét căn cơ, chẳng có đức hạnh ấy, chẳng có thần thông ấy. Tôi có ý niệm gì? Chỉ cần khi tôi cùng mọi người học tập, quý vị tới nghe thì là hữu duyên. Nếu quý vị muốn nghe kinh Đại Tập Thập Luân, đó là hữu duyên. Quý vị tới nghe, tôi nói với quý vị, vậy là chẳng sai lầm! Quý vị nghe giảng mà chẳng thích nghe, hai người chúng ta vô duyên, quý vị rời đi, tôi cũng chẳng phạm sai lầm, quý vị cũng chẳng phạm sai lầm! Quý vị một mực nghe đến hết, có thể đạt được đôi chút lợi ích, đối với tôi mà nói, tôi cũng chẳng có công đức gì, nhưng nói về phía quý vị, quý vị thật sự đạt được lợi ích. Đấy là có thể nhập Phật môn.

Mỗi vị đạo hữu chúng ta khi hoằng dương Phật pháp, hướng về người khác tuyên truyền, đối diện với thân hữu vây quanh, khuyên họ niệm một câu A Di Đà Phật, quý vị cũng là đang nói chánh pháp. Khá nhiều đạo hữu hỏi tôi: “Con có thể giúp người khác bằng cách nào? Làm thế nào để có thể độ người khác?” Tôi đáp: “Quý vị có thể hành Bồ Tát đạo”. “Con có thể hành Bồ Tát đạo ư?” Tôi nói: “Quý vị cứ làm theo thế này là được, quý vị có biết niệm Phật hay không?” “Biết ạ!” Tôi nói: “Quý vị có thể nói cho người khác biết lợi ích do niệm Phật hay không?” “Có thể ạ!” Tôi bảo: “Đấy là hành Bồ Tát đạo!” Về phần nghĩa lý rất sâu, tôi là chuyên nghiệp, quý vị là dân không chuyên. Quý vị có thể làm như vậy, còn mạnh hơn tôi, quý vị cũng chẳng vì danh, vì lợi, chẳng phải vậy hay sao?

Bất luận vị đạo hữu nào giúp đỡ người khác, ngàn vạn lần phải chú ý, điều thứ nhất: Chẳng vì danh, chẳng vì lợi. Chỉ “chẳng vì danh, chẳng vì lợi” thì vẫn chưa đủ, còn phải chớ nên có tâm kiêu mạn, chẳng có tâm bủn xỉn, chẳng có tâm cầu lợi, chẳng có tâm khinh rẻ người khác: “Ngươi không hiểu! Ta nói cho ngươi thì hay hơn!” Đó là tâm khinh mạn. Tuy quý vị chẳng biểu đạt thành lời, dường như chính mình cũng chẳng khinh mạn, nhưng nói người ta không hiểu thì chính là khinh mạn! Bồ Tát thuyết pháp, đối với lợi căn hay độn căn đều bình đẳng, sẽ chẳng vì chúng sanh này rất ngu si, nói một lần không hiểu, nói hai lần vẫn không hiểu, nói mười lần vẫn không hiểu [bèn khinh thường, buông bỏ], mà kẻ lợi căn thì chỉ cần nói một lần đã hiểu [bèn yêu mến, trân trọng]. Nhìn từ phía Bồ Tát, hai đằng đều bình đẳng, sẽ chẳng vì người này là lợi căn mà đặc biệt tốt hơn một chút, đối với kẻ độn căn sẽ chẳng thèm quan tâm, vì kẻ đó phiền quá! Có đạo hữu hay hỏi là vì họ chẳng biết thì mới hỏi nhiều một tí, quý vị đừng nghĩ là quá phiền toái, sanh tâm phiền chán. [Nếu sanh tâm phiền chán], tức là trong ấy đã chứa đựng cái tâm khinh mạn kẻ đó.

“Vô tự cử tâm” (không có tâm tự đề cao): “Tự cử” (自舉) là tuyên dương chính mình. “Tuyên dương” bằng cách nào? Hiện thời quá nhiều. Chúng tôi chẳng cần nêu thí dụ mà [quý vị] vẫn có thể biết. Luôn làm cho mọi người biết ưu điểm của chính mình. Vậy thì người khác đều chẳng ra sao, chỉ có ta rất tốt. “Tự cử” là khinh người khác, khinh người khác nhằm thể hiện chính mình. Đó là sai lầm, chỉ sợ chúng sanh phạm [lỗi này] rất nhiều! Trong lúc vô tình hay hữu ý, rất dễ phạm. Đó là chẳng có tâm cung kính người khác. Cung kính người khác, sẽ chẳng nghĩ đến chính mình, trong ấy có chứa đựng ý nghĩa như vậy. Phải có tâm nhiêu ích (饒益, tạo lợi ích cho người khác), có tâm đại từ, có tâm đại bi, có cái tâm ấy, như thế thì từ cái tâm cung kính, sẽ cung kính hết thảy chúng sanh, “họ là vị lai Phật”, thường quán tưởng như thế. Tất cả mọi người biết Lục Tổ đại sư nghe người khác niệm kinh Kim Cang, Ngài khai ngộ, nhưng người niệm kinh Kim Cang ấy chưa từng được nhắc đến! Đương nhiên là người ấy chẳng ngộ, nhưng Lục Tổ nghe rồi khai ngộ, nhất định phải hiểu đạo lý này. Chỉ vì đấy là bậc đại căn khí, tức là nói đến bậc Bồ Tát Ma Ha Tát, khi các Ngài hành Pháp Thí, sẽ có đạo đức, có Tha Tâm Thông. Đối với người thuộc Thanh Văn Thừa, Ngài sẽ tuyệt đối chẳng nói pháp Độc Giác Thừa, cũng chẳng nói pháp Đại Thừa. Đối với người thuộc Độc Giác Thừa, cũng chẳng nói pháp Thanh Văn Thừa cho họ, cũng chẳng nói pháp Đại Thừa. Đối với người thuộc căn khí Đại Thừa, tức là đối với Đại Thừa Bổ Đặc Già La, sẽ không nói với họ pháp Thanh Văn, hoặc nói pháp Độc Giác. Tùy theo căn khí của hữu tình, họ có thể tiếp nhận, có thể lãnh ngộ pháp nào, bèn thuyết chánh pháp cho họ. Pháp tam thừa đều là chánh pháp, nhưng kẻ chẳng phải là căn khí, chẳng có thiện căn ấy, cũng chẳng thể lãnh hội nổi!

“Ư kỳ Đại Thừa chư hữu tình sở” (đối với các hữu tình Đại Thừa): Những người thuộc căn khí Đại Thừa, quý vị đừng khuyên họ tu theo phương pháp tu hành của Độc Giác Thừa, cũng đừng khuyên họ tu theo phương pháp của Thanh Văn Thừa. Nhưng trong ba thừa, trong phần trước, khi nói về Thập Thiện Nghiệp Đạo Luân, đã có nói “chẳng phạm sai lầm đối với Thanh Văn Thừa Bổ Đặc Già La, chẳng phạm sai lầm đối với Độc Giác Thừa Bổ Đặc Già La, chẳng phạm sai lầm đối với Đại Thừa Bổ Đặc Già La”, pháp tam thừa và người thuộc tam thừa tuyệt đối chẳng thể lẫn lộn, [phải biết rõ] đối với căn cơ nào thì phải nói pháp nào! Như thế thì đối với loại chúng sanh nào, sẽ khuyên họ tu loại pháp nào [thích hợp]; pháp tam thừa là nói chung. Như tôi nói suốt ba tháng, cũng chẳng nói được mấy câu là chánh pháp. Pháp là chánh, nhưng con người tôi dường như chẳng chứng đắc chánh tri chánh kiến, vẫn chẳng hoàn toàn là chánh, có khi còn lệch lạc, sai lầm. Đó là điều đáng nên sám hối. Nhưng pháp là chánh, quý vị hãy y pháp, đừng y người! Quý vị đối với người thuyết pháp là cái tâm gì, đối với người ấy tưởng như thế nào, nếu quý vị có thể sanh khởi tâm niệm tưởng người ấy như Thế Tôn, quý vị sẽ là Phật, Bồ Tát. Quý vị là tâm Phật. Nếu quý vị thấy kẻ tham danh, yêu lợi, chắc quý vị cũng có đôi chút vấn đề đối với danh lợi!

Có một câu chuyện cũ, mọi người có thể nghe tỷ dụ này. Khi Tô Đông Pha và thiền sư Phật Ấn hai người cùng tản bộ, Tô Đông Pha liền hỏi thiền sư Phật Ấn:
“Thầy thấy tôi như thế nào?” Thiền sư Phật Ấn đáp: “Ông mập mạp, lại có phước báo, còn là quan lại, giống như một vị Phật”. Tô Đông Pha trong lòng rất khoái trá, rất thỏa mãn, rất sung sướng. Tiếp tục đi, đi một hồi lâu, Tô Đông Pha hỏi thiền sư Phật Ấn: “Sao thầy không hỏi tôi, thầy giống như gì?” Sư đáp: “Tôi chẳng cần hỏi ông, tôi chẳng có gì muốn hỏi ông”. Ông ta nói: “Thầy phải nên hỏi tôi chớ!” Sư đáp: “Được rồi! Tôi hỏi ông, ông thấy tôi giống như gì?” Tô Đông Pha nói: “Tôi thấy thầy giống như một bãi cứt chó!” Thiền sư Phật Ấn cười xòa, cũng chẳng nói gì, chuyện ấy kết thúc. Về nhà, Tô Đông Pha kể lại với cô em gái. Tô tiểu muội là người có trí huệ. Ông ta khoe: “Hôm nay anh chiến thắng hòa thượng, trước nay chưa hề thắng ông ta”. Tô tiểu muội liền hỏi: “Anh chiến thắng như thế nào? Có thể kể cho em nghe hay không?” Ông ta kể lại đầu đuôi. Tô tiểu muội nói: “Anh thua chắc rồi, anh thua hoàn toàn!” “Ủa! Sao anh thua được?” “Tâm người ta là Phật tâm, thấy anh giống như Phật. Còn tâm anh là cứt chó, cho nên thấy người ta giống như cứt chó!” Những lời ấy rất có ý nghĩa! Mỗi người thấy khác nhau. Vì sao thấy khác nhau? Vì quý vị chỉ có trí huệ lớn chừng ấy! Trong chúng ta còn có những người từ đầu đến cuối chẳng thể liễu giải Phật pháp. Vì sao chẳng thể liễu giải? Mới vừa học một chút, đã mong thâm nhập Phật pháp, chẳng thể nào! Tôi nói lời này vì chính mình đã tự thể nghiệm. Tôi xuất gia đến nay đã sáu mươi bốn năm, vẫn chẳng liễu giải như thế nào! Tôi thường nghĩ đến Lư Sơn trong một bài thơ của Tô Đông Pha: “Hoành khán thành lãnh, trắc thành phong, viễn cận cao đê các bất đồng, bất thức Lư sơn chân diện mục, chỉ duyên thân tại thử sơn trung” (Nhìn ngang thành rặng, dọc thành chỏm, cao, thấp, gần, xa mỗi khác nhau. Chẳng biết Lưu sơn chân diện mục, vì thân vẫn ở trong non này). Chúng ta đọa trong cái hố bùn lầy ấy, làm sao có thể nhận thức Phật pháp? Ngay cả pháp thế gian còn chẳng nhận thức! Có thể thật sự thiện xảo nhận biết pháp thế gian, thì quý vị sẽ thoát khỏi nó. Nếu quý vị nhận biết, chiếu theo lời Phật mà tin tưởng kiên cố, chẳng đổi dời. Ta luôn kiên cố tin tưởng lời đức Phật nói, chẳng đổi dời. Đức Phật nói đây là ngũ trược ác thế, quý vị còn tham luyến chi nữa? Quý vị còn muốn tìm kiếm vui sướng trong cõi này nữa ư? Chẳng có vui sướng! Do vậy, chớ nên tham ngũ dục! Thiện nam tử! Đấy là mười loại Pháp Thí Đại Giáp Trụ Luân của Bồ Tát Ma Ha Tát.

(Kinh) Nhĩ thời, Thế Tôn trùng hiển thử nghĩa, nhi thuyết tụng viết: - Trí giả tu pháp thí, tùy khí thuyết tam thừa, bất vị thuyết dư thừa, khủng văn nhi báng pháp. Xứng căn khí thuyết pháp, bất vị phi căn khí, các tùy kỳ sở nhạo, khuyến tấn linh hoan hỷ. Chung bất khuyến Đại Thừa, linh tu Nhị Thừa hạnh, hoặc thời khuyến bỉ nhị, tấn tu trung thượng thừa. Thường cung kính văn pháp, thâm tín bất hủy báng, cúng dường thuyết pháp sư, như Phật Thế Tôn tưởng. Khuyến văn diệu pháp dược, linh trừ phiền não bệnh, xả lợi dưỡng, danh dự, nhi tuyên thuyết chánh pháp.

(經)爾時世尊重顯此義而說頌曰:智者修法施，隨器說三乘，不為說餘乘，恐聞而謗法。稱根器說法，不為非根器，各隨其所樂，勸進令歡喜。終不勸大乘，令修二乘行，或時勸彼二，進修中上乘。常恭敬聽法，深信不譭謗，供養說法師，如佛世尊想。勸聞妙法藥，令除煩惱病，舍利養名譽，而宣說正法。

(Kinh: Lúc bấy giờ, đức Thế Tôn hiển thị lại nghĩa này, bèn nói kệ tụng rằng: - Bậc trí tu Pháp Thí, tùy cơ nói tam thừa, chẳng vì nói thừa khác. Sợ nghe rồi báng pháp. Thuyết pháp xứng căn khí, chẳng vì sai căn khí, tùy lòng họ ưa thích, khuyến khích sanh hoan hỷ. Trọn chẳng khuyên Đại Thừa, tu theo hạnh Nhị Thừa. Có lúc khuyên Nhị Thừa, tấn tu trung thượng thừa. Thường cung kính nghe pháp, tin sâu, chẳng hủy báng. Cúng dường thầy thuyết pháp, tưởng như Phật Thế Tôn. Khuyên nghe thuốc diệu pháp, khiến trừ bệnh phiền não, bỏ lợi dưỡng, danh dự, mà tuyên nói chánh pháp).

Trong khi đức Phật đang nói pháp, thường xuyên có trùng tụng. Trong kinh có ghi chép hàm nghĩa của trùng tụng: Mỗi khi đức Phật thuyết pháp, sợ mọi người chẳng nhớ được, hoặc có khi nói xong, quý vị lại bỏ sót. Hoặc là khi nghe, quý vị chưa nghe thấy, hoặc có lúc quý vị đi xa, nghe có cơ hội đức Phật thuyết pháp bèn tìm đến, do phần Trường Hàng đã giảng xong, đức Phật bèn nhắc lại một lượt. Cho nên gọi là Trùng Tụng (重頌, Geya, Kỳ Dạ). Lại còn Cô Khởi Tụng, khác hẳn. Cô Khởi Tụng là đức Phật hoàn toàn dùng thể tài kệ tụng để thuyết pháp. Do chẳng có phần kinh văn Trường Hàng, nên gọi là Cô Khởi (孤起, Gāthā, Già Đà). Ở đây là Trùng Tụng.

“Trí giả tu Pháp Thí, tùy khí thuyết tam thừa” (bậc trí tu Pháp Thí, tùy cơ nói ba thừa): Nếu người có trí huệ muốn học tập, vận dụng Pháp Bố Thí để thuyết pháp cho hết thảy chúng sanh, khi bố thí [pháp] cho chúng sanh, sẽ tùy theo căn khí của chúng sanh mà nói pháp Thanh Văn, Độc Giác, hay Đại Thừa. Tùy theo căn cơ, tùy thuộc người ấy là loại pháp khí đáng nhận lãnh pháp nào, bèn nói cho người ấy pháp thuộc thừa đó. “Bất vị thuyết dư thừa” (chẳng vì người đó nói pháp thuộc thừa khác), đối với người đáng nhận lãnh Thanh Văn Thừa, sẽ không nói cho người đó pháp Đại Thừa. Đối với kẻ đáng nhận lãnh pháp Đại Thừa thì cũng chẳng nói cho họ nghe pháp Thanh Văn Thừa hay Độc Giác Thừa. Vì sao phải làm như vậy? “Khủng văn nhi báng pháp” (sợ nghe rồi sẽ báng pháp): Vì họ nghe thấy xong, không chỉ chẳng tin, mà còn hủy báng. Do vậy, không chỉ là chẳng độ chúng sanh, mà ngược lại còn tăng thêm tội nghiệp cho chúng sanh.

“Xứng căn khí thuyết pháp, bất vị phi căn khí, các tùy kỳ sở nhạo, khuyến tấn linh hoan hỷ” (Xứng căn khí thuyết pháp, chẳng vì kẻ chẳng phải căn khí mà nói, đều thuận theo lòng ưa thích của mỗi người mà khuyến khích, khiến cho họ hoan hỷ): Thuyết pháp đúng với căn khí. Đúng với căn khi cũng chính là đúng với căn cơ. Nếu người ấy chẳng phải là căn cơ, chẳng phải là căn khí của pháp ấy, quý vị tùy duyên là được rồi, tùy thuộc người ấy thích gì, bèn nói cho người ấy pháp đó. Người ấy chẳng phải là căn khí Đại Thừa, quý vị liền nói pháp Nhị Thừa, nói Khổ, Tập, Diệt, Đạo, nói thế giới này đều là khổ. Quý vị phải biết Khổ, đoạn Tập. Khéo nói thì thậm chí nếu họ chẳng biết, quý vị bèn thuận theo pháp thế gian, nói pháp thế gian cho khéo. Giảng giải nhân, nghĩa, lễ, trí, tín cũng được, nói về đạo lý làm người, nói “làm người thì phải trọn tư cách làm người, chẳng thể giống như súc sanh”. Dường như là đối với người như thế nào, bèn thuyết pháp như thế đó. Đối với kẻ tham ngũ dục, quý vị chẳng thể thuận theo họ nói về ngũ dục, mà ắt phải nói lỗi hại của ngũ dục, khiến cho họ đoạn lìa ngũ dục, mãi cho đến khi họ hoan hỷ mới thôi!

“Chung bất khuyến Đại Thừa, linh tu Nhị Thừa hạnh. Hoặc thời khuyến bỉ nhị, tấn tu trung thượng thừa” (trọn chẳng khuyên người căn khí Đại Thừa tu theo hạnh Nhị Thừa. Hoặc có lúc khuyên người thuộc hai thừa kia, hãy tấn tu theo trung thừa và thượng thừa): Đối với người chẳng phải là căn khí, chẳng phải là căn cơ Đại Thừa, quý vị sẽ chẳng buộc họ tu Đại Thừa. Nếu là căn khí Đại Thừa, quý vị có nên khuyên họ tu Nhị Thừa hay không? Đấy chẳng phải là căn khí. “Hoặc thời khuyến bỉ nhị, tấn tu trung thượng thừa”, [nghĩa là] trọn chẳng khuyên căn khí Thanh Văn Thừa tu trung thừa (Độc Giác Thừa), căn khí Độc Giác Thừa tu thượng thừa tức Đại Thừa. Hoặc là đối với căn khí Độc Giác Thừa cũng trọn chẳng khuyên họ tu Đại Thừa, mà cũng chẳng khuyên họ tu Thanh Văn Thừa. “Hoặc thời khuyến bỉ nhị”, “bỉ nhị” tức là nói đến Thanh Văn Thừa và Độc Giác Thừa.

“Thường cung kính thính pháp, thâm tín bất hủy báng” (Thường cung kính nghe pháp. Tin sâu, chẳng hủy báng): Bất luận quý vị là pháp Thanh Văn Thừa, Độc Giác Thừa, hay Đại Thừa, đều phải nên cung kính nghe pháp, đừng nên sanh lòng hủy báng. Đối với pháp, phải nên tin sâu chẳng nghi, trong ấy có rất nhiều vấn đề. Chẳng hạn như chúng ta nói đến Địa Tạng Tam Kinh, kinh Địa Tạng là Đại Thừa hay Tiểu Thừa? Đa số cho rằng đấy là kinh Tiểu Thừa, vì toàn là nói về địa ngục và quỷ. Nội dung kinh văn cũng nói về địa ngục rất nhiều. Nhưng đại chúng trong pháp hội ấy được nói trên trời Đao Lợi, khởi đầu là do đức Phật nói với Văn Thù Sư Lợi Bồ Tát. Phẩm thứ hai do Địa Tạng Vương Bồ Tát thưa thỉnh Phật. Phẩm thứ ba là phu nhân Ma Da thưa chuyện với đức Phật, mỗi phẩm đều là như thế.

Hơn nữa, nghe danh tự của Địa Tạng Bồ Tát, sẽ có thể chẳng đọa tam đồ, cho đến khi sanh vào quốc độ ở phương khác, đều có thể đến các quốc độ thanh tịnh. Đấy chẳng phải là Tiểu Thừa. Nghe danh tự của Địa Tạng Vương Bồ Tát, cho đến cuối cùng, trong phẩm mười hai, đức Phật căn dặn Quán Thế Âm Bồ Tát, và cuối cùng dặn dò Hư Không Tạng Bồ Tát. Cuối kinh Đại Tập Thập Luân, vị được căn dặn vẫn là Hư Không Tạng Bồ Tát. Đấy là các vị Đại Bồ Tát xướng họa lẫn nhau. Chúng ta nhất định phải nhận biết, hãy từ nhiều phương diện mà nhận biết hàm nghĩa trong một bộ kinh, có như vậy thì quý vị mới sẽ chẳng nghe kẻ khác nói gì bèn nghe theo lời kẻ đó nói, hoặc bảo sao nghe vậy, dễ tạo tội nhất! Do vậy, trong hết thảy các kinh, Địa Tạng Tam Kinh đồng thời hoằng dương tam thừa. Quý vị là [căn khí] nhân thiên, thì cũng có thể dùng pháp Nhân Thiên Thừa để giải thích cho quý vị, nhưng chỉ cần quý vị chẳng hủy báng là được! Chớ nên hủy báng, phải cung kính nghe pháp, hãy tin sâu, đừng sanh hủy báng.

“Cúng dường thuyết pháp sư”: Bất luận vị nào thuyết pháp, phải hiểu ý nghĩa của “pháp sư”. Nếu quý vị lấy pháp làm thầy, đó là pháp sư. Trong ấy, cũng bao hàm hai chúng tại gia nam nữ. Có đôi khi gọi là Cận Sự, có lúc gọi là Cận Trụ. Cận Sự (近事) nghĩa là “thân cận Tam Bảo”. Đó là người có thể nẩy sanh tâm cung kính đối với Tam Bảo, đã thọ Tam Quy, Ngũ Giới. Cận Trụ (近住) khác hẳn. Cận Trụ là ở ngay chỗ Tam Bảo, thọ Bát Quan Trai Giới, ở ngay trong chùa. Chỉ cần những điều họ nói là chánh pháp thì đều có thể là pháp sư. Pháp sư chẳng phải là người chuyên vì lợi ích, mà cũng chẳng phải giảng kinh thì mới là pháp sư. Hễ đứng tại đó, nói với quý vị vài câu pháp, khuyên quý vị tin Phật, niệm Phật, quý vị cũng có thể coi người ấy là pháp sư. Nghe một bài kệ mà xả thân mạng. [Người khác] nói với người đó bốn câu, người ấy liền xả thân mạng, nghe một bài kệ bèn khai ngộ. Tôn giả Xá Lợi Phất gặp tỳ-kheo Mã Thắng, thấy tỳ-kheo oai nghi trang nghiêm, Ngài liền hỏi: “Ngài tôn vị nào làm thầy?” [nghĩa là] ai là sư phụ của Ngài? Ngài trước hết nói cho tôi một bài kệ là được rồi! Tỳ-kheo Mã Thắng nói một bài kệ, ngài Xá Lợi Phất liền khai ngộ, dẫn các đệ tử của Ngài đến quy y đức Phật. Do vậy, quý vị đúng căn cơ, nói một câu, tuy quý vị chẳng khai ngộ, nhưng người khác khai ngộ.

Khi niệm kinh Kim Cang, Lục Tổ đúng lúc đến bán củi, đứng dưới nhà người ta, nghe trong nhà có người niệm kinh Kim Cang, Tổ nghe đến câu “ưng vô sở trụ nhi sanh kỳ tâm” liền khai ngộ. Tôi niệm kinh Kim Cang mấy chục năm, chẳng biết đã niệm bao nhiêu lần, mỗi lần niệm đều nghĩ “có người vừa nghe liền khai ngộ, tôi niệm nhiều lượt ngần ấy vẫn chẳng thể ngộ được!” Do nguyên nhân nào? Nghiệp chướng sâu nặng, đấy là nghiệp. Ngộ và mê chỉ là lật ngược lại như vậy, tức là úp hay ngửa bàn tay! Do vậy, nếu quý vị chẳng đạt được lý giải thù thắng, chẳng khai ngộ, cũng đừng nên tạo tội, hãy cung kính nghe pháp, chớ nên hủy báng, lại càng chớ nên hủy báng vị thầy thuyết pháp.

Trong Thập Thiện Nghiệp Đạo thuộc phần trước, đã nói lễ kính Tam Bảo rất nhiều. Thậm chí oai lực do khoác một mảnh ca-sa, kẻ đó vẫn chưa phải là người xuất gia, quốc vương muốn đưa kẻ đó vào vùng mả hoang cho quỷ ăn. Kẻ đó nghe rồi sanh lòng sợ hãi, cạo sạch tóc trên đầu. Sau đó, tìm ca-sa. Chỗ nào có? Từ trong các tấm vải rách bị vứt đi, hắn lượm được một mảnh ca-sa màu đỏ, vẫn chưa phải là tấm ca-sa trọn vẹn, đeo lên người, lũ quỷ ấy chẳng dám ăn kẻ đó, bèn vây quanh, tán thán kẻ đó. Quỷ La Sát mẹ và con đông ngần ấy tán thán người đó, điều đó bộc lộ oai lực của Tam Bảo. Vì thế, chúng ta chớ nên sanh khởi lòng hủy báng Tam Bảo. Vị pháp sư nào cũng đều tốt! Đối với kẻ khoác một mảnh ca-sa, đều coi kẻ ấy là pháp sư, có thể làm phước điền cho chúng sanh. Lũ quỷ ấy thấy kẻ đó, vây quanh, coi kẻ đó như thánh tăng mà cung kính, coi kẻ ấy như thánh tăng phước điền.

Nếu chúng ta hiểu đạo lý “vạn pháp duy tâm”, trong hết thảy mọi nơi, hết thảy thời, tâm chính là Phật. Hãy nên thường quán như thế, có thể khuyên hết thảy mọi người nghe diệu pháp như thế. Đấy là phương pháp. Giống như chúng ta có bệnh thì phải uống thuốc, thuốc vào, bệnh hết. Nay chúng ta mắc bệnh gì? Có bệnh sanh tử, có bệnh ngũ dục, có tham, sân, si, có các chứng bệnh ấy, cho nên đức Phật mới nói pháp ấy. Khéo phù hợp là quý vị uống thuốc ấy, bệnh sẽ diệt trừ, khiến cho quý vị chẳng phiền não. Căn bệnh của chúng ta, nói chung là bệnh phiền não, phải buông xuống tiếng tăm, lợi dưỡng, chớ nên vì tiếng tăm, lợi dưỡng mà thuyết pháp. Bình thời, cái tâm tham dục rất nặng, lòng tham đối với cảnh giới ngũ dục và tài vật thế gian rất nặng, quý vị phải nên thường quán tưởng. Đó là độc, quý vị phải thường nên quán tưởng. Hằng ngày nghĩ như thế, tự nhiên sẽ chẳng tham dục. Quý vị luôn nghĩ tham dục có lợi ích; thật ra, nó đem lại tai hại. Chiến tranh thế giới cũng thế, quý vị mong tranh giành điều gì? Chẳng phải là tranh giành tiếng tăm, lợi dưỡng hay sao? Nhìn vào những gì người thế gian đang làm trong hiện tại là biết ngay! Giữa các nước với nhau, giữa người và người với nhau, tranh giành tiếng tăm, lợi dưỡng. Đệ tử Tam Bảo chúng ta, điều thứ nhất là phải buông xuống tiếng tăm, lợi dưỡng, vì đấy chẳng phải là chuyện tốt. Nó sẽ lôi quý vị xuống địa ngục. Quý vị thường xuyên suy tưởng, đấy là điều khiến cho chúng ta chịu khổ, quý vị phải chuẩn bị tâm lý. Sau đó, lại nói chánh pháp với người ta, những gì quý vị đã nói đều là pháp đoạn ngũ dục, trọn chẳng tuyên dương ngũ dục.

(Kinh) Phục thứ, thiện nam tử! Bồ Tát Ma Ha Tát phục hữu Tịnh Giới Đại Giáp Trụ Luân. Nhược Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu thử luân, tùng sơ phát tâm, nhất thiết ngũ dục giai năng trừ đoạn, siêu thắng nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác, phổ vị nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác tác đại phước điền, nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng, giai ưng cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Vân hà Tịnh Giới Đại Giáp Trụ Luân? Thiện nam tử! Bồ Tát tịnh giới hữu nhị chủng tướng: Nhất giả cộng, nhị giả bất cộng. Vân hà Bồ Tát Cộng Tịnh Giới Luân? Vị chư tại gia Cận Sự, Cận Trụ sở thọ luật nghi, hoặc phục xuất gia, cập thọ Cụ Túc Biệt Giải Thoát Giới, như thị luật nghi biệt giải thoát giới. Thị danh Bồ Tát cộng tịnh giới luân, cộng chư Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng. Bồ Tát bất do thử tịnh giới luân, năng trừ nhất thiết hữu tình phiền não, chư ác kiến thú, cập năng giải thoát nghiệp chướng sanh tử. Thử bất danh vi Đại Giáp Trụ Luân, diệc bất do thử danh vi Bồ Tát Ma Ha Tát dã, cập danh nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác chân thật phước điền.

(經)復次，善男子，菩薩摩訶薩，復有淨戒大甲冑輪。若菩薩摩訶薩成就此輪，從初發心，一切五欲皆能除斷，超勝一切聲聞、獨覺，普為一切聲聞、獨覺作大福田，一切聲聞、獨覺乘等皆應供養、承事、守護。云何淨戒大甲冑輪？善男子，菩薩淨戒，有二種相：一者、共，二者、不共。云何菩薩共淨戒輪？謂諸在家、近事、近住所受律儀，或復出家及受具足別解脫戒，如是律儀、別解脫戒，是名菩薩共淨戒輪，共諸聲聞、獨覺乘等。菩薩不由此淨戒輪，能除一切有情煩惱、諸惡見趣及能解脫業障生死，此不名為大甲冑輪，亦不由此名為菩薩摩訶薩也，及名一切聲聞、獨覺真實福田。

(Kinh: Lại này thiện nam tử! Bồ Tát Ma Ha Tát lại có Tịnh Giới Đại Giáp Trụ Luân. Nếu Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu luân này, từ sơ phát tâm, hết thảy ngũ dục đều có thể đoạn trừ, vượt xa hết thảy Thanh Văn, Độc Giác, vì khắp hết thảy Thanh Văn và Độc Giác làm ruộng phước lớn. Hết thảy hàng Thanh Văn, Độc Giác Thừa đều nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Thế nào là Tịnh Giới Đại Giáp Trụ Luân? Này thiện nam tử! Tịnh giới của Bồ Tát có hai loại tướng: Một là cùng chung, hai là chẳng cùng chung. Thế nào là tịnh giới luân cùng chung của Bồ Tát? Tức là các luật nghi do hàng tại gia Cận Sự, Cận Trụ đã thọ, hoặc là Cụ Túc Biệt Giải Thoát Giới do hàng xuất gia đã thọ. Luật nghi và biệt giải thoát giới như thế, được gọi là tịnh giới luân cùng chung của Bồ Tát, do cùng chung với Thanh Văn và Độc Giác Thừa. Bồ Tát chẳng do tịnh giới luân ấy mà có thể trừ phiền não, các đường ác kiến của hết thảy hữu tình, hoặc có thể giải thoát nghiệp chướng sanh tử. Điều này chẳng được gọi là Đại Giáp Trụ Luân, và cũng chẳng do vậy mà được gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát, cũng như gọi là phước điền chân thật của hết thảy Thanh Văn và Độc Giác).

Luật nghi được thọ bởi hàng tại gia Cận Sự, Cận Trụ chính là thọ Tam Quy, Ngũ Giới, hoặc thọ Bát Quan Trai Giới. Cận Sự là Tam Quy, Ngũ Giới, Cận Trụ là Bát Quan Trai Giới. “Hoặc phục xuất gia” (hoặc lại xuất gia), xuất gia thọ Cụ Túc Giới. Xuất gia mà chưa thọ Cụ Túc Giới, liền thọ mười giới của Sa Di. “Cập thọ Cụ Túc Giới” (và thọ Cụ Túc Giới): Cụ Túc Giới là Biệt Giải Thoát Giới. Trọn đủ một giới, sẽ giải thoát như nhau. Trì một giới, bèn giải thoát y hệt. Hai trăm năm mươi giới đều trì thanh tịnh, sẽ đều giải thoát, chứng đắc quả A La Hán. “Như thị luật nghi biệt giải thoát giới, thị danh Bồ Tát cộng tịnh giới luân” (biệt giải thoát giới luật nghi như thế gọi là cộng tịnh giới luân của Bồ Tát): “Cộng” (共) ở đây có nghĩa là gì? Có Bồ Tát như Địa Tạng Bồ Tát, hiện tướng tỳ-kheo, Ngài cùng [thọ trì giới luật và oai nghi tỳ-kheo] chung với Thanh Văn và Độc Giác. Ngài vừa là Bồ Tát, vừa là tỳ-kheo, nên gọi là “Bồ Tát tỳ-kheo”. Đó gọi là “cộng tịnh giới”, Ngài vừa thọ giới tỳ-kheo, vừa thọ giới Bồ Tát. Giới tỳ-kheo cũng thanh tịnh, giới Bồ Tát cũng thanh tịnh; điều này có cùng đặc điểm với Thanh Văn và Độc Giác Thừa. Có phải là Bồ Tát sẽ nhờ vào tịnh giới luân này để có thể nghiền nát hết thảy phiền não hay không? Khiến cho hết thảy phiền não và đường ác của chúng sanh đều đoạn tuyệt ư? Có thể hay không? Chẳng thể! Vì Thanh Văn và Độc Giác chẳng phát cái tâm ấy. Bồ Tát dùng giới này đạt được tịnh giới luân, trừ sạch hết thảy phiền não, hết thảy ác kiến, tà tri tà kiến của hữu tình. Dùng điều đó để giải thoát nghiệp chướng sanh tử. Dùng các điều ấy để giải thoát sanh tử nghiệp chướng. “Sanh tử” ở đây là nói đến rốt ráo, đó chẳng phải là Đại Giáp Trụ Luân, chẳng phải là Tịnh Giới Đại Giáp Trụ Luân, cũng chẳng phải do vậy mà được gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát. Đây là điều cùng chung với Thanh Văn và Độc Giác, thuộc về Thanh Văn và Độc Giác, chẳng thể gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát, chẳng thể làm phước điền chân thật cho hết thảy Thanh Văn và Độc Giác.

(Kinh) Vân hà Bồ Tát Bất Cộng Tịnh Giới Đại Giáp Trụ Luân? Vị chư Bồ Tát phổ ư thập phương nhất thiết hữu tình, khởi bình đẳng tâm, vô nhiễu động tâm, vô oán hận tâm, hộ trì tịnh giới, phổ ư nhất thiết trì giới, phạm giới, bố thí, xan tham, từ bi, phẫn khuể, tinh tấn, giải đãi, hạ, trung, thượng phẩm chư hữu tình sở, vô sai biệt tâm, vô sai biệt tưởng, hộ trì tịnh giới. Phổ ư tam giới nhất thiết hữu tình, vô khuể, vô phẫn, cập chư ác hạnh, hộ trì tịnh giới. Phổ ư tam hữu Uẩn, Giới, Xứ trung, vô sở phân biệt, hộ trì tịnh giới, bất y Dục Giới hộ trì tịnh giới, bất y Sắc Giới hộ trì tịnh giới, bất y Vô Sắc Giới hộ trì tịnh giới, bất quán chư hữu nhất thiết quả báo, hộ trì tịnh giới, bất y nhất thiết đắc dữ bất đắc, hộ trì tịnh giới, bất y chư hành, hộ trì tịnh giới. Thị danh Bồ Tát bất cộng Tịnh Giới Đại Giáp Trụ Luân. Thiện nam tử! Nhược Bồ Tát Ma Ha Tát thành thử Tịnh Giới Đại Giáp Trụ Luân, tùng sơ phát tâm, nhất thiết ngũ dục giai năng trừ đoạn, đắc danh Bồ Tát Ma Ha Tát dã. Siêu thắng nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác, phổ vị nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác tác đại phước điền. Nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng giai ưng cúng dường, thừa sự, thủ hộ.

(經)云何菩薩不共淨戒大甲冑輪？謂諸菩薩，普於十方一切有情，起平等心、無擾動心、無怨恨心，護持淨戒；普於一切持戒犯戒、佈施慳貪、慈悲忿恚、精進懈怠、下中上品諸有情所，無差別心，無差別想，護持淨戒；普於三界一切有情，無恚無忿，及諸惡行，護持淨戒；普於三有蘊、界、處中，無所分別，護持淨戒；不依欲界，護持淨戒；不依色界，護持淨戒；不依無色界，護持淨戒；不觀諸有一切果報，護持淨戒；不依一切得與不得，護持淨戒，不依諸行，護持淨戒；是名菩薩不共淨戒大甲冑輪。善男子，若菩薩摩訶薩成此淨戒大甲冑輪，從初發心，一切五欲皆能除斷，得名菩薩摩訶薩也！超勝一切聲聞、獨覺，普為一切聲聞、獨覺作大福田，一切聲聞、獨覺乘等皆應供養、承事、守護。

(Kinh: Thế nào là Bất Cộng Tịnh Giới Đại Giáp Trụ Luân của Bồ Tát? Tức là các Bồ Tát đã vì trọn khắp hết thảy hữu tình trong mười phương, dấy lên tâm bình đẳng, tâm chẳng nhiễu loạn, tâm không oán hận mà hộ trì tịnh giới, vì khắp hết thảy các hữu tình trì giới, phạm giới, bố thí, keo tham, từ bi, sân hận, tinh tấn, giải đãi, hạ, trung, thượng phẩm, chẳng có tâm sai biệt, không có ý tưởng sai biệt mà hộ trì tịnh giới. Vì khắp hết thảy hữu tình trong tam giới, không nóng giận, không sân hận, và chẳng có các ác hạnh mà hộ trì tịnh giới. Vì chẳng phân biệt trọn khắp Uẩn, Xứ, Giới trong tam hữu mà hộ trì tịnh giới, chẳng nương theo Dục Giới để hộ trì tịnh giới, chẳng nương theo Sắc Giới để hộ trì tịnh giới, chẳng nương theo Vô Sắc Giới để hộ trì tịnh giới, chẳng quán hết thảy quả báo trong các hữu mà hộ trì tịnh giới, chẳng nương theo hết thảy đắc và bất đắc để hộ trì tịnh giới, chẳng nương theo các hành để hộ trì tịnh giới. Đó gọi là Bất Cộng Tịnh Giới Đại Giáp Trụ Luân của Bồ Tát. Này thiện nam tử! Nếu Bồ Tát Ma Ha Tát thành Tịnh Giới Đại Giáp Trụ Luân này, từ sơ phát tâm, sẽ đều có thể đoạn trừ hết thảy ngũ dục, được gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát; vượt xa hết thảy Thanh Văn và Độc Giác, vì khắp hết thảy Thanh Văn và Độc Giác làm ruộng phước lớn, hết thảy hàng Thanh Văn và Độc Giác đều nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ).

Đấy là Bồ Tát Giới. Bồ Tát Giới là “tam tụ tịnh giới”, gồm có sáu giới trọng và hai mươi tám giới khinh [theo kinh Ưu Bà Tắc Giới Kinh], hoặc mười bốn giới trọng và bốn mươi tám giới khinh [theo kinh Phạm Võng]. Đấy là giới Bồ Tát, chẳng cùng chung với Nhị Thừa, cho nên gọi là “bất cộng tịnh giới”. Do luân này thì mới có thể độ hết thảy hữu tình, vì sao? Các Ngài đối với chúng sanh chẳng oán, bình đẳng. “Nếu chúng sanh não hại ta, ta sẽ chẳng độ kẻ đó”, chẳng phải là như vậy! Cái tâm phải bình đẳng, quý vị não hại các Ngài một vạn lần, hại các Ngài bao nhiêu lần, các Ngài vẫn coi quý vị như cha mẹ, tưởng như chư Phật, Bồ Tát. Các Ngài vẫn cung kính quý vị y hệt. Đó là cái tâm Bồ Tát chân chánh. Định lực của Ngài hết sức mạnh mẽ, chẳng bị tướng cảnh giới xoay chuyển. Tâm có thể chuyển cảnh, chẳng có tâm oán hận. Như vậy thì sẽ không có trả thù, chẳng khổ, chẳng oán, các Ngài chẳng trả thù. Hộ trì tịnh giới của Bồ Tát như thế đó. Đối với giới, kẻ trì giới là pháp khí, kẻ phá giới chẳng phải là pháp khí. Trì giới và phá giới là pháp tương đối. Bố thí và keo tham, chẳng chịu bố thí, từ bi và phẫn khuể, sân tâm hết sức mạnh mẽ, tinh tấn và giải đãi, [đó là các pháp đối đãi]. Đối với hết thảy hữu tình thuộc ba phẩm thượng, trung, hạ, chẳng có tâm sai biệt. Không chỉ chẳng có cái tâm ấy, mà ngay cả suy tưởng cũng chẳng có, chẳng có ý tưởng sai biệt mà hộ trì tịnh giới.

Đối với Trì Thanh Tịnh Giới Đại Giáp Trụ Luân này, phần trước là Cộng. “Cộng” tức là cả ba thừa đều cùng có. Phần này là bất cộng với Thanh Văn và Duyên Giác (tức là Thanh Văn và Duyên Giác hoàn toàn chẳng có các pháp này). Đối với hết thảy chúng sanh trong tam giới, chẳng phiền não, chẳng sân hận, chẳng phẫn nộ, thấy chúng sanh đều là hư vọng. Quán thể tánh của chúng sanh vốn là Không, cho nên kinh Kim Cang mới nói: “Khi chư Phật độ chúng sanh, hoặc chư đại Bồ Tát độ chúng sanh, chẳng thấy chúng sanh tướng, biết chúng sanh là huyễn hóa”. Các Ngài làm sao sanh khởi sân khuể, ghét hận cho được? Vì chúng ta chẳng thấy lý Không, nói chuyện chẳng hợp lẽ, cho nên trong mối quan hệ giữa người và người với nhau, lại có rất nhiều chỗ phẫn nộ! Đồng thời, trong tâm của chính mình cũng chẳng thanh tịnh, cũng chẳng rốt ráo thanh tịnh. Các vị đại Bồ Tát ấy hộ trì tịnh giới như thế nào? Các Ngài quán hết thảy chúng sanh như huyễn, như hóa. Đối với chúng sanh, chẳng sanh khởi một tí tâm phiền não nào. Tâm khuể nộ là chút phần, chứ cái tâm phiền não bao gồm quá nhiều thứ!

Phẫn thuộc trong mười ba món cấu. Bồ Tát hộ trì tịnh giới là hộ trì như thế đó. Đối với hết thảy hữu tình chúng sanh trong tam giới, họ não hại ta như thế nào, Bồ Tát đều chẳng dấy lòng sân hận. Chẳng sanh khởi tâm sân hận, đương nhiên là chẳng có tâm tổn hại chúng sanh, trì giới thanh tịnh như thế đó. Khi trì giới thanh tịnh, các Ngài lìa hai bên (Có và Không), hiển thị ý nghĩa Trung Đạo. Thế nào mới là giới thanh tịnh? Ngài chẳng nương vào Tam Hữu, tức Dục Giới, Sắc Giới, Vô Sắc Giới. Phàm là có lưu chuyển sanh tử, Ngũ Uẩn, mười tám giới, mười hai Xứ, hết thảy các pháp đều chẳng có phân biệt, chẳng dấy lên phân biệt. Nói cách khác, không thấy chúng sanh nào là tốt, chúng sanh nào làm thiện nghiệp, chúng sanh nào tạo ác nghiệp. Tạo ác nghiệp, quý vị liền chán ghét, có khuể, có phẫn. Đối với người thiện, tâm cảm nhận phải hộ trì họ. Đó là tâm phân biệt, đó gọi là “có phân biệt”. “Cứu cánh trì thanh tịnh giới” (trì giới thanh tịnh rốt ráo): Giới ở đây chính là tâm giới. Những điều được nói phân biệt kế đó chính là [nói chi tiết về] tâm giới. Sau đấy, bèn nói hộ trì tịnh giới, chẳng chấp trước hết thảy tướng Có, tịnh giới chẳng chấp tướng. Kế đến là chẳng nương vào tam giới, tức Dục Giới, Sắc Giới, Vô Sắc Giới, cho đến chẳng quán quả báo trong hết thảy các cõi mà hộ trì tịnh giới. Trì giới là nhân, cái quả đạt được trong tương lai là quả báo. Trì tịnh giới thanh tịnh, chứng quả A La Hán, chứng đắc Phật quả. Các Ngài hoàn toàn chẳng xét tới [điều ấy], chẳng vì trong tương lai sẽ đạt được quả báo, hoặc là trong tương lai đạt được lợi ích thì mới hộ trì tịnh giới.

Lại còn, “bất y nhất thiết đắc dữ bất đắc hộ trì tịnh giới” (chẳng nương vào hết thảy đắc và bất đắc mà hộ trì tịnh giới): Trì giới có công đức, phá giới chôn vùi công đức, có tội ác. Như vậy, khi Bồ Tát trì tịnh giới, như thế nào thì mới là trì thanh tịnh giới? Tâm tịnh, cõi Phật tịnh. Hết thảy chúng sanh tịnh, hết thảy các pháp tịnh, họ hộ trì tịnh giới như vậy. “Bất y chư hành hộ trì tịnh giới” (chẳng nương vào các hành mà hộ trì tịnh giới), “hành” là tu hành, tu mười tướng, cho đến tu Duy Tâm Thức Quán, những pháp ấy đều kể như là trụ tâm. Chẳng phải vì những điều ấy mà trì tịnh giới, đấy mới là Bất Cộng Tịnh Giới Đại Giáp Trụ Luân của Bồ Tát. Bất Cộng Tịnh Giới chẳng cùng chung với Thanh Văn và Độc Giác. Những gì chung với Thanh Văn Thừa và Độc Giác Thừa? Như Ngũ Giới, như Bát Quan Trai Giới, như hai trăm năm mươi giới của tỳ-kheo, Nhiếp Thiện Pháp Giới, và Nhiếp Luật Nghi Giới, đó là Bồ Tát Cộng Nhiếp Luật Nghi Giới. Có chỗ Bồ Tát giới “bất cộng” (chẳng chung với) Nhị Thừa, tức là Nhiêu Ích Hữu Tình Giới thì bất cộng với Nhị Thừa. Vị Bồ Tát ấy trì thanh tịnh giới luân, trong phần trước đã nói, có hai loại tướng, một loại là cộng tướng, hai là bất cộng tướng. Trong phần trước nói đến cộng tướng, còn phần này hoàn toàn nói về bất cộng tướng.

Do vậy, Ngài có thể đoạn trừ hết thảy ngũ dục, được gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát. Mà đại Bồ Tát trong các vị Bồ Tát chính là giác hữu tình, giác ngộ hết thảy chúng sanh, làm cho hết thảy chúng sanh đều giác ngộ, có thể trì thanh tịnh giới. Do loại trì giới thanh tịnh này, tâm tịnh, chẳng chấp trước giới tướng. Vì vậy, Ngài vượt hơn hết thảy Thanh Văn, Độc Giác, cho nên mới có thể làm ruộng phước lớn cho Thanh Văn và Độc Giác. Hết thảy các vị thuộc Thanh Văn Thừa và Độc Giác Thừa đều phải nên cúng dường vị Bồ Tát Ma Ha Tát này, đều phải nên thừa sự, học tập tịnh giới với Ngài. Thế nào mới là tịnh giới?

(Kinh) Nhĩ thời, Thế Tôn trùng hiển thử nghĩa nhi thuyết tụng viết: - Trụ tại gia luật nghi, xuất gia giải thoát giới, dữ Nhị Thừa đẳng cộng, bất danh Ma Ha Tát. Trí giả tu Không pháp, bất y chư thế gian, diệc bất y chư hữu, hộ trì thanh tịnh giới, ly thủ tướng Thi La, vô nhiễm, vô chư lậu, hộ trì như thị giới, danh chân thật phước điền.

(經)爾時世尊重顯此義而說頌曰：住在家律儀、出家解脫戒、與二乘等共、不名摩訶薩、智者修空法、不依諸世間、亦不依諸有、護持清淨戒。離取相尸羅、無染無諸漏、護持如是戒、名真實福田。

(Kinh: Lúc bấy giờ, đức Thế Tôn hiển thị lại nghĩa này, bèn nói kệ tụng rằng: - Trụ tại gia luật nghi, xuất gia giải thoát giới, chung với hàng Nhị Thừa. Chẳng gọi Ma Ha Tát. Người trí tu pháp Không, chẳng nương các thế gian, cũng chẳng nương các hữu, hộ trì giới thanh tịnh, lìa chấp tướng Thi La, vô nhiễm, không các lậu. Hộ trì giới như thế, gọi là phước điền chân thật).

“Tại gia luật nghi” là Ngũ Giới và Bát Quan Trai Giới. Còn như sáu giới trọng và hai mươi tám giới khinh trong Bồ Tát Giới, khi mới học luật nghi, sẽ nương theo hữu tướng để tiến nhập vô tướng, giống như trong đoạn trên đã nói tới pháp vô tướng. Đấy là điều cùng chung với Nhị Thừa, tức là nương theo giới luật hữu tướng để thọ trì giới tướng, tức là nương theo tướng để thọ trì. Điều đó gọi là “dữ Nhị Thừa cộng” (chung với Nhị Thừa). Hễ chung với Nhị Thừa thì chẳng gọi là đại Bồ Tát, mà là Bồ Tát bình phàm. Hoặc là sơ phát ý Bồ Tát, người trí tu pháp Không, tức là tu Duy Tâm Thức Quán, tu Không Quán. Người có trí huệ bèn tu Không Quán. Ở trong thế gian mà lìa rời tướng thế gian, chẳng nương vào thế gian mà hành hết thảy các pháp, cũng chẳng nương vào các hữu, tức là chẳng nương vào tam giới để hộ trì thanh tịnh giới. Hễ chấp tướng, sẽ chấp trước luật, Thi La là Giới hay Luật. Đã lìa khỏi, chẳng chấp trước tướng. Trì giới mà chẳng có giới tướng của trì giới; đó là tâm địa pháp môn, vô nhiễm, chẳng có các lậu. Tất cả trì luật nghi, trì tỳ-kheo giới trong Nhị Thừa vẫn là pháp có nhiễm. Vì họ nói đến Tịnh thì cái Tịnh ấy là do nói đối lập với Nhiễm. Giới tỳ-kheo của Nhị Thừa chỉ nhằm đối trị Kiến Tư phiền não, chẳng thể dính líu tới thể tánh. Có trí huệ bèn tu Không Pháp, tức là tánh thể.

Trong phần trước, đã nhắc đến Duy Tâm Thức Quán. Những điều được nói trong Kinh Chiêm Sát Thiện Ác Nghiệp Báo đối chiếu với bộ kinh này thì phù hợp khít khao với nửa phần sau. Mười đại giáp trụ luân trong đoạn này đều là pháp rốt ráo của Bồ Tát Ma Ha Tát Đại Thừa, đều là tu Không Quán. Quán hết thảy các pháp đều là Không, giới luật cũng là Không. Phàm là pháp tương đối, pháp tương đối đều chẳng có thật thể. Phải hộ trì giới như thế, chẳng rơi rớt tam giới, cho đến hết thảy vô minh lậu, trần sa lậu, đều được coi là hữu lậu. Vì hàng Nhị Thừa còn có nỗi khổ Biến Dịch Sanh Tử, vẫn coi như là hữu lậu, chẳng phải là lậu rốt ráo của chư Phật. Đấy chỉ là chẳng rơi rớt trong tam giới mà thôi! Nếu có thể hộ trì giới như vậy, chẳng giữ lấy tướng chấp trước. Hễ có lấy thì là chấp trước. Hễ có lấy, nhất định có xả, không giữ lấy tướng cũng là vô xả. Đấy mới là có thể làm phước điền chân thật cho Nhị Thừa.

(Kinh) Phục thứ, thiện nam tử! Bồ Tát Ma Ha Tát phục hữu An Nhẫn Đại Giáp Trụ Luân. Nhược Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu thử luân, tùng sơ phát tâm, nhất thiết ngũ dục, giai năng trừ đoạn, siêu thắng nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác, phổ vị nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác tác đại phước điền, nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng giai ưng cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Vân hà An Nhẫn Đại Giáp Trụ Luân? Thiện nam tử! Bồ Tát an nhẫn hữu nhị chủng tướng. Nhất giả, thế gian. Nhị giả, xuất thế gian. Vân hà Bồ Tát thế gian an nhẫn? Vị hữu lậu nhẫn, duyên chư hữu tình, hữu thủ, hữu tướng, y chư quả báo, y chư phước nghiệp, sở phát khởi nhẫn, y tự chư Sắc, Thanh, Hương, Vị, Xúc, sở phát khởi nhẫn, hữu phát thú nhẫn, vô kham năng nhẫn, lực luy liệt nhẫn, khí chúng sanh nhẫn, hữu cuống trá nhẫn, kiểu duyệt tha nhẫn, bất vị lợi lạc chư hữu tình nhẫn. Thị danh Bồ Tát thế gian an nhẫn. Như thị an nhẫn, cộng chư Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng, thử bất danh vi Đại Giáp Trụ Luân, diệc bất do thử danh vi Bồ Tát Ma Ha Tát dã, cập danh nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác chân thật phước điền.

(經)復次，善男子，菩薩摩訶薩，復有安忍大甲冑輪。若菩薩摩訶薩成就此輪，從初發心，一切五欲皆能除斷，超勝一切聲聞、獨覺，普為一切聲聞、獨覺作大福田，一切聲聞、獨覺乘等皆應供養、承事、守護。云何安忍大甲冑輪？善男子，菩薩安忍，有二種相：一者、世間，二者、出世間。云何菩薩世間安忍？謂有漏忍，緣諸有情有取有相，依諸果報，依諸福業所發起忍，依自諸色、聲、香、味、觸所發起忍，有發趣忍、無堪能忍、力羸劣忍、棄眾生忍、有誑詐忍、矯悅他忍、不為利樂諸有情忍，是名菩薩世間安忍。如是安忍，共諸聲聞、獨覺乘等。此不名為大甲冑輪，亦不由此名為菩薩摩訶薩也，及名一切聲聞、獨覺真實福田。

(Kinh: Lại này thiện nam tử! Bồ Tát Ma Ha Tát lại có An Nhẫn Đại Giáp Trụ Luân. Nếu Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu luân này, từ sơ phát tâm, hết thảy ngũ dục đều có thể đoạn trừ, vượt hơn hết thảy Thanh Văn, Độc Giác, vì khắp hết thảy Thanh Văn, Độc Giác làm ruộng phước to lớn. Hết thảy hàng Thanh Văn, Độc Giác Thừa đều nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ. An Nhẫn Đại Giáp Trụ Luân là như thế nào? Này thiện nam tử! An nhẫn của Bồ Tát có hai loại tướng: Một là thế gian, hai là xuất thế gian. Thế nào là an nhẫn thế gian của Bồ Tát? Tức là hữu lậu nhẫn, duyên theo các hữu tình, có giữ lấy, có tướng, nương theo các quả báo, nương theo các phước nghiệp mà phát khởi nhẫn, nương theo Sắc, Thanh, Hương, Vị, Xúc của chính mình mà phát khởi nhẫn, có nhẫn phát khởi tiến hướng, có nhẫn chẳng thể kham làm, có nhẫn sức yếu kém, có nhẫn vứt bỏ chúng sanh, có nhẫn dối gạt, có loại nhẫn mù quáng ưa chuộng kẻ khác, có nhẫn chẳng vì lợi lạc các hữu tình. Đó gọi là an nhẫn thuộc loại thế gian của Bồ Tát. An nhẫn như thế cùng chung với các vị Thanh Văn và Độc Giác Thừa; đấy chẳng gọi là Đại Giáp Trụ Luân, cũng chẳng do các nhẫn ấy mà gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát, và cũng chẳng gọi là ruộng phước chân thật của hết thảy Thanh Văn và Độc Giác).

An Nhẫn Đại Giáp Trụ Luân là gì? “Thiện nam tử! An nhẫn hữu nhị chủng tướng” (Này thiện nam tử! An nhẫn có hai loại tướng): Mỗi luân đều có hai loại tướng, một là tướng thế gian, hai là tướng xuất thế gian. Xuất thế gian là tướng “vô tướng”. An nhẫn thế gian là gì? Chữ Nhẫn (忍) ở đây chẳng thể hiểu là Nhẫn Nhục, mà phải hiểu theo ý nghĩa “thừa nhận”. Thừa nhận gì vậy? Thừa nhận tánh thể, thừa nhận pháp hữu lậu và pháp vô lậu. “Vô lậu” (無漏) có ý nghĩa là “rốt ráo”. Hữu lậu là chẳng rốt ráo. “Duyên chư hữu tình” (duyên theo các hữu tình), Bồ Tát hành nhẫn là nhân, được hết thảy các hữu tình bên ngoài làm các duyên. Nhân là cái có thể sanh khởi, duyên là cái có thể giúp cho thành tựu. Nếu lúc Bồ Tát muốn thành tựu Nhẫn Nhục Ba La Mật, phải biết: Trên thế gian chẳng có gì đạt tới rốt ráo, môn Nhẫn ấy của quý vị vẫn là hữu lậu, là bất liễu nghĩa nhẫn! Vì [môn Nhẫn ấy] duyên niệm hết thảy hữu tình, hữu tình làm trợ duyên cho nó. Tu môn Nhẫn ấy, sẽ có chấp lấy, có tướng. Nếu kẻ khác mắng ta, não hại ta, ta liền biết chúng sanh nghiệp chướng sâu nặng, chịu đựng bị kẻ đó sỉ nhục. Đấy là hữu tướng nhẫn.

Vô tướng thì sao? Chúng sanh về căn bản là Không, hết thảy các pháp đều là Không, thấy chúng sanh chẳng có tự thể, đều do duyên mà thành. Có các duyên nào mà thành vậy? Địa, Thủy, Hỏa, Phong, Không, Kiến, Thức, do bảy đại ấy tạo thành. Hết thảy chúng sanh đều do bảy đại tạo thành. Kinh thường nói Tứ Đại, tức địa giới, thủy giới, hỏa giới, phong giới. Hễ khi nào nói “tứ đại giới”, tức là nói tới bốn đại chủng địa, thủy, hỏa, phong. Hễ khi nào nhắc tới “tam giới” thì đương nhiên là Dục Giới, Sắc Giới, Vô Sắc Giới. Như vậy là tứ đại giới bao gồm Dục Giới và Sắc Giới. Vô Sắc Giới là không, cho nên nói “địa, thủy, hỏa, phong, không” là đã bao gồm tứ đại chủng trong ấy. Vô Sắc Giới cũng được gộp vào Không. Sự an nhẫn của Bồ Tát chẳng phải là giữ lấy tướng, nhưng do thuận theo pháp thế gian, Ngài có chấp giữ, có tướng. Nương theo các quả báo thì phải tu, nhẫn nhục là tu phước tốt nhất. Người nhẫn nhục tướng mạo rất trang nghiêm, tướng mạo rất xinh đẹp, có tướng công đức. Nếu một người nổi giận, có tâm sân hận, tướng mạo sẽ xấu ác. Người mỹ lệ, tướng mạo rất trang nghiêm, nhưng hễ nổi nóng, lúc người ấy cáu giận, tướng mạo sẽ biến đổi, biến thành La Sát.

Do vậy, phải nên hiểu [thế gian nhẫn] có giữ lấy, có tướng, nhưng Bồ Tát hoàn toàn chẳng phải là như vậy. Ngài nương theo thế gian, nên có bộ dáng như vậy. Tu phước thế gian, vì Nhẫn sanh khởi bởi phước thế gian sẽ nương vào Sắc, Thanh, Hương, Vị, Xúc để sanh ra nhẫn. Hoặc là quý vị đánh tôi, đó là Xúc. Xúc là Khổ Thọ. Quý vị cảm giác đau khổ, hoặc bị kẻ khác chửi bới, cảm thấy nhục nhã, đấy đều là hữu tướng. Đối trước các hữu tướng ấy, quý vị chịu đựng, nhưng đối với việc liễu sanh tử, chẳng có cách giải quyết. Đấy chỉ là nương theo thế gian. Giả sử liễu sanh tử thì cũng chỉ có thể chứng đắc sự sanh tử của Nhị Thừa. Đó gọi là Phần Đoạn Sanh Tử, chẳng phải là rốt ráo! Môn Nhẫn ấy (thế gian nhẫn) là nói theo hết thảy Sắc, Thanh, Hương, Vị, Xúc. Đấy là Ngũ Trần. Ngũ Trần tiếp xúc ngũ căn của quý vị bèn sanh khởi những điều chẳng vừa ý. Quý vị chịu đựng được thì gọi là “nương theo điều đó mà sanh ra Nhẫn”. Môn Nhẫn ấy chẳng phải là rốt ráo, do thuận theo tướng thế gian để phát tâm tiến hướng. Nếu đang ở trong tướng thế gian mà muốn đoạn thế gian, đoạn tam giới cửu hữu[2], Nhẫn ấy sẽ chẳng rốt ráo. Do vậy, nó được gọi là “thế gian nhẫn”.

“Vô kham năng nhẫn”: Nếu là người trong thế gian, họ sẽ chẳng thể nhẫn thọ (chịu đựng), nhưng nói theo người tu đạo thì sẽ có thể kham nhẫn, có thể chịu đựng. Hoặc là kẻ khí lực suy yếu, chẳng bằng người khác. Nếu so sánh với người khác, luôn kém cỏi hơn, người ấy cho rằng như thế là chánh xác, chẳng có tâm tranh giành phần thắng với người khác. Đấy đều là nói theo ý nghĩa “có chấp lấy, có tướng”.

“Khí chúng sanh nhẫn” (môn nhẫn vứt bỏ chúng sanh): Chúng ta thấy Thanh Văn và Duyên Giác của Nhị Thừa chẳng độ chúng sanh. Chẳng độ chúng sanh chính là “khí chúng sanh” (棄衆生, vứt bỏ chúng sanh). Họ tu môn Nhẫn ấy chính là “khí chúng sanh”. Hoặc là có kẻ lừa dối, gạt gẫm quý vị, lường gạt quý vị, dối lừa quý vị, quý vị chẳng nhận biết đấy là dối gạt, vẫn chấp nhận kẻ đó, mù quáng ưa chuộng kẻ đó, khiến cho hắn hoan hỷ, khiến cho hắn sung sướng. Chúng ta thừa nhận như thế, [tức là] “bất vị lợi lạc chư hữu tình nhẫn” (chẳng phải vì lợi lạc các hữu tình mà nhẫn). Đó gọi là an nhẫn thế gian của Bồ Tát, chẳng lợi lạc chúng sanh! Các môn Nhẫn ấy là “thế gian nhẫn”. Chính là môn nhẫn gì vậy? Là nhẫn của Thanh Văn và Duyên Giác. Nói cách khác, đều là pháp thuộc về Thanh Văn và Duyên Giác, tùy thuận thế gian. Đó là nhẫn pháp cùng chung với Thanh Văn và Độc Giác Thừa. Đấy là an nhẫn thuộc loại thế gian của hàng Bồ Tát. Môn an nhẫn này có chung với Thanh Văn và Độc Giác Thừa, nương theo môn Nhẫn ấy để tu, sẽ chứng đắc môn Nhẫn ấy.

(Kinh) Vân hà Bồ Tát xuất thế An Nhẫn Đại Giáp Trụ Luân? Vị vô lậu nhẫn, nhất thiết hiền thánh đại pháp quang minh, phổ vị lợi lạc nhất thiết hữu tình vô nhiễm trước nhẫn, vĩnh đoạn nhất thiết sở tác sự nghiệp, ngữ ngôn, nhân tướng, văn tự, âm thanh, hành y xứ an nhẫn. Tu thử nhẫn cố, năng đoạn nhất thiết tam kết, tam thọ, tam tướng, tam thế, tam hữu, tam hạnh, tam bất thiện căn, tứ chủng bộc lưu, tứ ách, tứ thủ, tứ chủng thân hệ. Tu thử nhẫn thời, tâm ý tịch tĩnh. Thị danh Bồ Tát xuất thế An Nhẫn Đại Giáp Trụ Luân. Thiện nam tử! Nhược Bồ Tát Ma Ha Tát thành thử An Nhẫn Đại Giáp Trụ Luân, tùng sơ phát tâm, nhất thiết ngũ dục giai năng trừ đoạn, đắc danh Bồ Tát Ma Ha Tát dã, siêu thắng nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác, phổ vị nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác tác đại phước điền. Nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng giai ưng cúng dường, thừa sự, thủ hộ.

(經)云何菩薩出世安忍大甲冑輪？謂無漏忍；一切賢聖大法光明，普為利樂一切有情，無染著忍；永斷一切所作事業，語言、因相、文字、音聲、行依處安忍；修此忍故，能斷一切三結、三受、三相、三世、三有、三行、三不善根、四種瀑流、四扼、四取、四種身系；修此忍時，心意寂靜，是名菩薩出世安忍大甲冑輪。善男子，若菩薩摩訶薩成此安忍大甲冑輪，從初發心，一切五欲皆能除斷，得名菩薩摩訶薩也！超勝一切聲聞、獨覺，普為一切聲聞、獨覺作大福田，一切聲聞、獨覺乘等皆應供養、承事、守護。

(Kinh: Thế nào là xuất thế An Nhẫn Đại Giáp Trụ Luân của Bồ Tát? Chính là vô lậu nhẫn, là quang minh nơi đại pháp của hết thảy hiền thánh, là vô nhiễm trước nhẫn (môn nhẫn không đắm nhiễm) lợi lạc trọn khắp hết thảy hữu tình, là môn nhẫn vĩnh viễn đoạn trừ hết thảy sự nghiệp đã làm, ngôn ngữ, tướng trạng của cái nhân, văn tự, âm thanh, hành y xứ. Do tu môn nhẫn này, có thể đoạn hết thảy tam kết, tam thọ, tam tướng, tam thế, tam hữu, tam hạnh, tam bất thiện căn, bốn loại giòng thác, tứ ách, tứ thủ, bốn loại trói buộc nơi thân. Khi tu môn nhẫn này, tâm ý tịch tĩnh. Đó gọi là xuất thế An Nhẫn Đại Giáp Trụ Luân của Bồ Tát. Này thiện nam tử! Nếu Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu An Nhẫn Đại Giáp Trụ Luân này, từ sơ phát tâm, hết thảy ngũ dục đều có thể đoạn trừ, được gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát, vượt hơn hẳn hết thảy Thanh Văn, Độc Giác, vì khắp hết thảy Thanh Văn, Độc Giác làm đại phước điền. Hết thảy các hàng Thanh Văn, Độc Giác Thừa đều nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ).

Thế nào là xuất thế gian An Nhẫn Đại Giáp Trụ Luân của Bồ Tát? Môn nhẫn này chẳng phải là Đại Giáp Trụ Luân, cũng chẳng phải là an nhẫn rốt ráo, được gọi là Vô Lậu Nhẫn. Không chỉ chẳng “lậu lạc” (rò rỉ, thừa sót) trong tam giới, mà cũng chẳng lậu lạc trong hết thảy các Hữu. “Lậu” là nói đến tập khí vô minh và trần sa. Loại nhẫn này được gọi là Pháp Nhẫn. Nếu thừa nhận pháp tánh thì được gọi là Vô Lậu Nhẫn. Môn nhẫn này sanh khởi từ quang minh nơi đại pháp của các bậc hiền thánh, tức cũng là từ trí huệ của họ. “Hiền” (賢) là nói tới địa vị Tam Hiền (Thập Trụ, Thập Hạnh, Thập Hồi Hướng), [Thánh là nói tới Thập Địa]. Đấy là bậc Bồ Tát chứng đắc địa vị hiền thánh, đạt được đại pháp quang minh trí huệ. Nhưng Ngài hoàn toàn chẳng vứt bỏ chúng sanh, mà lợi lạc hết thảy hữu tình. Tuy lợi lạc hữu tình, nhưng chẳng tham đắm, chẳng chấp lấy tướng của chúng sanh.

“Phổ vị lợi lạc nhất thiết hữu tình vô nhiễm trước nhẫn” (môn Nhẫn vì lợi lạc trọn khắp hết thảy hữu tình mà chẳng đắm nhiễm): “Vô nhiễm trước nhẫn” là do chấp nhận hết thảy chúng sanh, chẳng [chấp trước] có tướng chúng sanh, tức là “vô ngã tướng, vô nhân tướng, vô chúng sanh tướng, vô thọ giả tướng” như kinh Kim Cang đã dạy, cũng chẳng có cái ta có thể nhẫn, cũng chẳng có pháp để có thể nhẫn, chẳng có đối tượng để nhẫn. Chẳng có cảnh, chẳng có ý cảnh, chẳng có pháp, chẳng có ngã, vĩnh viễn đoạn hết thảy các sự nghiệp đã làm. “Đã vĩnh viễn đoạn sự nghiệp đã làm” có nghĩa là chẳng chấp trước. “Vĩnh viễn đoạn” hoàn toàn chẳng phải là không làm gì, mà là làm hết thảy các sự, nhưng chẳng chấp trước hết thảy sự nghiệp.

“Ngữ ngôn, nhân tướng, văn tự, âm thanh”: Phàm các sự nghiệp quý vị đã làm đều chẳng thể lìa khỏi ngôn ngữ, cũng chẳng thể lìa khỏi văn tự, chẳng thể lìa khỏi tướng văn tự, chẳng lìa khỏi tướng ngôn ngữ, mà cũng chẳng thể lìa khỏi chúng sanh. Sự nghiệp mà quý vị có thể hành đều cậy vào hết thảy các duyên mà thành tựu. Chẳng có trợ duyên, duyên đã bị diệt, thì sự nghiệp ấy cũng chẳng có! Nếu có thể đạt được môn Nhẫn ấy, sẽ có thể đoạn “tam kết, tam thọ, tam tướng, tam thế, tam hữu, tam hành, tam bất thiện căn, tứ chủng bộc lưu, tứ ách, tứ thủ, tứ chủng thân hệ. Tu thử nhẫn thời, tâm ý tịch tĩnh” (tam kết, tam thọ, tam tướng, tam thế, tam hữu, tam hành, tam bất thiện căn, bốn loại giòng thác, tứ ách, tứ thủ, bốn loại ràng buộc nơi thân. Khi tu môn Nhẫn này, tâm ý tịch tĩnh). Nếu Bồ Tát Ma Ha Tát tu An Nhẫn Đại Giáp Trụ Luân này, từ lúc người ấy vừa mới phát tâm, sẽ có thể đoạn trừ ngũ dục.

“Tam thọ” là gì? “Thọ” (受) ở đây có nghĩa là “lãnh nạp” (領納, tiếp nhận). Bất luận thân thể quý vị tiếp xúc, cho đến ý niệm tiếp xúc, sẽ có ba loại là Khổ Thọ, Lạc Thọ, và Bất Khổ Bất Lạc Thọ. Mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, và ý của chúng ta gọi là Lục Căn. Sắc, Thanh, Hương, Vị, Xúc, Pháp ở bên ngoài, được gọi là Lục Trần. Khi Căn và Trần tiếp xúc, trong ấy bèn có Lục Thức, tức Nhãn Thức, Nhĩ Thức, Tỵ Thức, Thân Thức, và Ý Thức. Ba món ấy (Căn, Trần, Thức) hợp thành Thập Bát Giới. Nếu Căn và Trần tiếp xúc, mà không có Thức, thứ gì quý vị cũng chẳng biết. Khi Căn và Trần tiếp xúc [mà chẳng có Thức], quý vị chẳng có cảm giác gì. Do có Thức sanh khởi tác dụng phân biệt, quý vị sẽ cảm nhận được. Cái cảm nhận ấy chính là Thọ. Thọ là có khổ, có lạc, lại còn một loại nữa là Bất Khổ Bất Lạc, có ba loại Thọ như thế. Tức là nói khi Căn đối đãi (tiếp xúc) ngoại cảnh, cộng thêm sự phân biệt của Thức, quý vị sẽ cảm nhận ba loại Thọ. Một loại là cảm giác đau khổ (Khổ Thọ), một loại nữa là cảm giác vui sướng (Lạc Thọ). [Ngoài ra, còn có một tình huống là] quý vị chẳng có cảm giác gì, tức là trọn chẳng có cảm giác khổ hay sướng. Chẳng khổ, chẳng lạc thì gọi là Xả Thọ (Bất Khổ Bất Lạc Thọ).

“Tam kết” là gì? “Kết” là Kết Sử (結使). Chúng ta ở trong Hoặc nghiệp giống như sợi thừng hoặc cái đai thắt nút chặt lại. Nay chúng ta đều dùng thắt lưng bằng da. Trong quá khứ, ở hương thôn, toàn dùng sợi thừng, hoặc dùng vải may thành đai lưng để buộc. Có khi thắt rất chặt, đặc biệt là lúc sử dụng Công Phu, sợ chẳng đủ chặt, nó sẽ bung ra, tuột mất, cho nên thắt rất chặt. Như vậy thì đương nhiên cũng có phiền toái: Lúc tháo ra, rất khó khăn! Điều này ví như chúng ta đang ở trong phiền não, mong tháo gỡ sự kết buộc ấy rất khó khăn. Cái núi thắt ấy là gì? Kiến Hoặc, [hay nói cụ thể hơn là] tám mươi tám món Sử thuộc Kiến Hoặc, khiến cho quý vị chịu tội, đó là Kiến Hoặc. Có khi Thân Kiến và Biên Kiến [trong Kiến Hoặc] đều lấy Ngã làm chủ, coi thân thể này của ta là chủ yếu, mang ý nghĩa “chủ quan của chính mình rất mạnh”. Đó gọi là “hằng khởi Ngã Kiến” (luôn dấy lên Ngã Kiến):

1) Ngã Kiến là Thân Tướng Kết, tức là đối với thân thể thì Ngã Kiến [có một loại kiến chấp] gọi là Thân Kiến Kết (身見結, sự vướng mắc do kiến chấp đối với cái thân), mong bảo vệ thân thể, giống hệt như Kết Sử.

2) Cấm Thủ Kết: Cấm Thủ Kết (禁取結, kết sử về sự chấp giữ giới cấm hay kiêng kỵ nào đó) chính là tà kiến. Tà tri, tà kiến, tà giác quán. Đó là nói đến ngoại đạo.

3) Nghi Kết: Hoài nghi chánh lý, tức chánh lý chân chánh. Chẳng hạn như đối với Duy Tâm Thức Quán, quý vị hoài nghi. Suy nghĩ và việc làm đều chẳng phù hợp đạo lý. Chúng ta nói “chẳng hợp lý” chẳng phải là nói theo đạo lý như thế gian đã nói. Trong Phật giáo, “chẳng hợp lý” là nói theo nội tâm của quý vị, chẳng tương ứng với chân tâm thì mới gọi là Mê. Chẳng hạn như chúng ta tin theo Phật giáo, người khác nói là [chúng ta] mê tín! Tôi đã từng hỏi một số người, tôi nói: “Quý vị hãy nói cho tôi biết, mê là gì? Tín là gì?” Họ chỉ biết nói theo người khác, người khác nói sao bèn nhắc lại như vậy. “Mê” là mơ hồ. Mơ hồ tin tưởng Phật giáo tức là đã mơ hồ, mê muội. Tôi nói: Đã mơ hồ, mơ màng mà còn tin ư? Giống như người mắc bệnh tâm thần phân liệt, mơ hồ, điều gì cũng chẳng tin, ngay cả chính mình cũng chẳng biết! Đã mê, sẽ tuyệt đối chẳng tin. Người tin, tuyệt đối chẳng mê! Ghép hai chữ Mê và Tín với nhau, chẳng thể được! Vì sao? Kẻ hoài nghi sẽ chẳng tin. Vì chúng ta đã tin, tin hết thảy các pháp chỉ do tâm thức biến hiện, [thường nói là] “duy tâm sở hiện”. Kẻ ấy đã chẳng tin, đã hoài nghi. Hễ đã nghi thì lòng tin chẳng thể bén rễ được. Đấy cũng là một cái nút thắt, tức Nghi Kết.

Kinh Lăng Nghiêm dạy phải tháo gỡ nút thắt giữa Căn và Trần, nhưng cái nút thắt ấy rất khó tháo gỡ. Có lẽ các vị là bậc Bồ Tát đã tháo gỡ, chứ tôi chưa cởi bỏ được! Chẳng tháo nổi cái nút ấy là vì hoài nghi, chẳng thể sanh khởi tín tâm chân chánh. Tín tâm chân chánh là như thế nào? Nói theo phía chúng tôi, kinh văn trong nửa quyển sau của kinh Chiêm Sát Thiện Ác Nghiệp Báo đã giúp cho chúng tôi giảng kinh Đại Thừa Đại Tập Thập Luân rất nhiều. Chúng tôi giảng đến đoạn kinh văn này, tin vào chân tâm, tin vào Chân Như Thật Tướng của quý vị, tin thân của chúng ta và thân của chư Phật đều giống hệt nhau, bình đẳng, chẳng khiếm khuyết, nhưng vì sao ta chẳng đạt được? Chính là vì Tam Kết đã trói buộc, khiến cho quý vị chẳng thể tin nổi!

“Tam tướng” tức là Giả Danh Tướng, Pháp Tướng, và Vô Tướng Tướng. Đấy là Tam Tướng. Hết thảy các pháp đều có ba tướng ấy.

1) Giả Danh là gì? Hư ngụy mà có giả danh, chẳng có thật thể. Chỉ có danh tự, mà chẳng có thật thể, có thể hư hoại. Hễ hư hoại, cái danh tự ấy cũng chẳng tồn tại, chẳng đại biểu cho điều gì được nữa. Giả Danh là bất cứ lúc nào cũng đều có thể thay đổi danh tự. Tôi ở trong tù chẳng có tên, bị gọi là “thằng tù số 345”. Có khi gọi là “thằng tù số 178”. Tức là tùy lúc [cai ngục] ban cho quý vị một con số. Hễ điều chỉnh buồng giam, lại cấp cho quý vị một số mới. Điều chỉnh sang chỗ khác, lại đổi thành số mới, chẳng để cho kẻ khác biết quý vị đang ở nơi nào! Nếu quý vị vào trong đó, chẳng có danh tự nữa, hễ nghe gọi con số thay thế ấy, liền biết đó là mình. Không chỉ đối với phạm nhân, mà quân đội, cho đến các quan chức cao cấp của chánh phủ, đều dùng số hiệu làm đại biểu. Số nào ra số nấy, trong nội bộ sẽ biết đó là ai, người ngoài chẳng biết được! Các danh tự ấy chẳng phải là giả danh ư? Giả trất, chẳng có thật thể để có thể chấp trước. Có thể đặt cho tên gọi này, mà cũng có thể đặt tên bằng danh tự kia, hết thảy các tướng đều là giả tướng. Đối với giả tướng thì có thể đặt giả danh tương ứng với giả tướng như thế, biến hóa rất nhiều!

2) Loại thứ hai là Pháp Tướng. Pháp Tướng là tướng của các pháp, như chúng ta nói đến Ngũ Uẩn, Thập Bát Giới, các tướng ấy chẳng thật!

3) Loại thứ ba là Tướng Vô Tướng: Tướng vô tướng chính là đã lìa khỏi giả danh. Pháp Tướng lìa khỏi giả danh bèn là tướng gì vậy? Chân Như. Chân Như chẳng phải là thật, chỉ là tên gọi của pháp mà thôi! Nó lìa khỏi giả tướng. Trong danh từ Chân Như, danh từ Chân vẫn là giả, mà cũng chẳng thấy Chân Như là như thế nào! Chân Như rốt cuộc là như thế nào? Chúng ta cách chân tâm rất xa, một giây cũng chẳng gặp được! Nếu gặp gỡ trong một phút, quý vị sẽ khai ngộ trong một phút. Gặp gỡ một giây, quý vị sẽ khai ngộ trong một giây. Khi nghe giải thích, quý vị tin tưởng. Khi quý vị tiến nhập, là do theo giả danh mà tin, chẳng phải là thật sự đạt được niềm tin. Còn nữa, chúng tôi nói Dục Hữu, Sắc Hữu, Vô Sắc Hữu. Các thứ ấy đều là giả danh, đều là Tướng. Đấy là pháp tướng.

“Sanh tướng, Trụ tướng, Dị tướng, Diệt tướng”: Sanh, trụ, dị, diệt vốn là Tứ Tướng. Trụ tướng và dị tướng gộp lại, hợp thành một, hai tướng biến thành một. Chúng ta đang thuộc Trụ Tướng. Kể từ ngày được sanh ra đời, đã là Trụ Tướng. Nhưng trong khi đang trụ, lại dị (異, đổi khác). Dị là nói “đổi khác”, mỗi năm một thay đổi, biến đổi dần dần đến tử vong. Đấy là Sanh Tướng, Dị Tướng, và Diệt Tướng, đến cuối cùng tiêu mất, chẳng còn nữa. Điều này có thể hoại hết thảy các pháp. “Diệt” là tướng của hết thảy các pháp đều chẳng tồn tại. Đã diệt mà nói là “vô sanh diệt”, chẳng diệt thì sẽ chẳng sanh, chẳng sanh thì cũng chẳng diệt. Hai điều này tương phản, không thể cùng tồn tại. Nay chúng ta là Sanh Tướng, đến khi chúng ta tử vong, tức là đã diệt, chẳng còn nữa. Diệt Tướng, Diệt Tướng là tướng gì? Là chẳng còn nữa!

“Tam thế” dễ giải thích, tức là quá khứ, hiện tại, và tương lai.

“Tam hữu”: Dục Hữu, Sắc Hữu, Vô Sắc Hữu. Chúng sanh theo các nghiệp mà hứng chịu các quả báo, bèn có sanh tử.

“Tam hành”, “hành” có nghĩa là “vận động”, thứ gì đang vận động? Thân, miệng, ý đang vận động. Tam hành là nói về thân, miệng, ý.

“Tam bất thiện căn” tức là tham, sân, si. Ba thứ ấy chẳng tốt đẹp, hễ có đôi chút [tham, sân, si] liền bại hoại, chẳng phải là thiện căn. Ba thứ ấy nhiễm đắm cảnh. Đối với cảnh bên ngoài, hễ vừa ý thì là thuận cảnh, quý vị liền vui thích. Chẳng vừa ý, sẽ là sân cảnh, quý vị liền phẫn nộ, phiền não gì cũng đều đưa đến. Đó gọi là chẳng có trí huệ. Chẳng có trí huệ, sẽ chẳng hiểu rõ Sự, Lý. Đấy là “tam bất thiện căn”, là căn bản của hết thảy các điều ác.

“Tứ chủng bộc lưu” (bốn giòng thác) tức là dục bộc lưu, hữu bộc lưu, kiến bộc lưu, và vô minh bộc lưu. Tài, sắc, danh vọng, ăn uống, ngủ nghê cũng là giòng thác. Tham, sân, si, mạn, nghi cũng là giòng thác.

“Tứ ách”: [Cái ách] chẳng thường thấy. Ách (扼) là bộ phận đặt trên xe, chẳng phải là xe hơi hiện thời, mà là cái ách gắn trên xe trâu hay xe ngựa. Bộ phận ở chính giữa [nối vào thùng xe] để buộc ngựa, hai bên có chốt, đó là ách, cũng có nghĩa là buộc chặt con ngựa vào cái ách để nó kéo xe. Nó nhảy nhót cỡ nào cũng chạy không thoát, đã bị buộc chặt rồi, chẳng thoát ra được. Hết thảy bọn chúng sanh chúng ta ở trong sanh tử cũng chẳng thoát ra được. “Dục ách đồng dục bộc lưu” (Dục ách giống như giòng thác Dục), có hai mươi chín loại. “Hữu ách đồng hữu bộc lưu” (Hữu ách giống như giòng thác Hữu), có hai mươi tám loại. “Kiến ách đồng kiến bộc lưu” (Kiến ách giống như giòng thác về Kiến Hoặc), có ba mươi sáu loại. “Tứ vô minh ách” (thứ tư là Vô Minh Ách), “tứ vô minh bộc lưu” (thứ tư là giòng thác Vô Minh) có mười lăm loại. “Tứ ách” chính là “tứ bộc lưu”, nhưng trong đó lại chia ra khá nhiều thứ. Vì sao chia ra nhiều như vậy? Do tư tưởng và hành vi của chúng ta có rất nhiều thứ, đức Phật nói ra từng thứ một. Quý vị phù hợp loại nào, nó sẽ khiến cho quý vị chẳng thể kiến tánh nơi loại đó, có ý nghĩa như thế đó!

“Tứ thủ” (bốn thứ chấp giữ) là tên khác của phiền não. Tam giới có tám trăm phiền não, chia thành bốn loại riêng: Hữu Dục Thủ, Kiến Thủ, Giới Cấm Thủ, và Ngã Dữ Thủ. Ngã Dữ Thủ (我與取) là tất cả trói buộc trong thân, tức là Ngã Chấp dấy lên, cũng có nghĩa là ta làm chuyện gì đều nhằm biểu lộ cái Ngã. Biểu lộ cái Ngã có nghĩa là Ngã Kiến, cũng là một loại trong bốn loại bộc lưu.

“Tứ chủng thân hệ” (bốn thứ trói buộc nơi thân) là tham sân, giới thủ, thật thể thủ (chấp trước bản thể các pháp là thật). Bốn thứ chấp trước ràng buộc.

“Tam luật nghi”: Biệt Giải Thoát Luật Nghi, Tịnh Sanh Luật Nghi, và Đạo Sanh Luật Nghi.

“Tam giải thoát môn” là Không, Vô Tướng, Vô Nguyện.

“Tứ đoạn kiến” chính là Tứ Chánh Cần.

(Kinh) Nhĩ thời, Thế Tôn trùng hiển thử nghĩa, nhi thuyết tụng viết: - An nhẫn thuyết nhị chủng, vị hữu tướng, vô tướng. Hữu tướng nhẫn hữu trước. Trí giả bất xưng dự. Tu nhẫn y tam hành, y Uẩn, Giới, Xứ đẳng. Thị danh hữu lậu nhẫn, phi Ma Ha Tát tướng. Vị diệt Tứ Điên Đảo, tu vô nhiễm trước nhẫn. Tịch tĩnh tam hạnh đẳng. Thử nhẫn khả xưng dự. Năng tịch tĩnh chư hành, ly nhất thiết phân biệt, tâm bình đẳng như không. Thử nhẫn khả xưng dự. Chư pháp đồng nhất thú, Không, Vô Tướng tịch diệt. Tâm vô sở trụ trước. Thử nhẫn thành đại lợi.

(經)爾時，世尊重顯此義，而說頌曰：安忍說二種，謂有相無相，有相忍有著，智者不稱譽。修忍依三行，依蘊界處等，是名有漏忍，非摩訶薩相。為滅四顛倒，修無染著忍，寂靜三行等，此忍可稱譽。能寂靜諸行，離一切分別，心平等如空，此忍可稱譽。諸法同一趣，空無相寂滅，心無所住著，此忍成大利。

(Kinh: Lúc bấy giờ, đức Thế Tôn hiển thị lại nghĩa này, bèn nói kệ tụng rằng: - An nhẫn nói hai loại, hữu tướng và vô tướng. Hữu tướng nhẫn chấp hữu, người trí chẳng khen ngợi. Tu nhẫn nương tam hành, nương vào Uẩn, Giới, Xứ, gọi là hữu lậu nhẫn, vô Ma Ha Tát tướng. Vì diệt Tứ Điên Đảo, tu nhẫn không đắm nhiễm, tam hành đều tịch tĩnh. Nhẫn ấy đáng khen ngợi. Tịch tĩnh nơi các hành, lìa hết thảy phân biệt, tâm bình đẳng như không. Nhẫn ấy đáng khen ngợi. Các pháp cùng một nẻo, Không, Vô Tướng tịch diệt. Tâm chẳng hề trụ vướng. Nhẫn ấy thành đại lợi).

“Nhĩ thời, Thế Tôn trùng hiển thử nghĩa, nhi thuyết tụng viết” (lúc bấy giờ, đức Thế Tôn hiển thị lại nghĩa ấy, bèn nói kệ tụng rằng): Đức Phật nhắc lại lần nữa các ý nghĩa bao hàm trong đoạn kinh văn trên đây. “An Nhẫn thuyết nhị chủng, vị hữu tướng, vô tướng” [nghĩa là] An Nhẫn có hai loại tướng, một là hữu tướng, hai là vô tướng. “Hữu tướng nhẫn” cùng chung cho cả ba thừa. “Vô tướng nhẫn” chỉ riêng cho Bồ Tát. “Trí giả bất xưng dự” (người trí chẳng khen ngợi): Người có trí huệ chẳng tán thán Hữu Tướng Nhẫn.

“Tu nhẫn y tam hành, y Uẩn, Giới, Xứ đẳng, thị danh hữu lậu nhẫn, phi Ma Ha Tát tướng” (Tu nhẫn nương theo tam hành, nương theo Uẩn, Giới, Xứ v.v… thì gọi là hữu lậu nhẫn, chẳng phải là tướng Ma Ha Tát): Nương theo thân, miệng, ý (đó là tam hành), nương theo mười tám giới, mười hai xứ. Hành nhẫn, tu nhẫn như thế chẳng phải là tướng Ma Ha Tát, tức chẳng phải là tướng của đại Bồ Tát. “Vị diệt Tứ Điên Đảo” (vì diệt Tứ Điên Đảo): Vô ngã, chấp ngã đều là điên đảo. Vốn chẳng có chấp trước. Hãy nhớ hễ có cái Ta, vốn chẳng phải là vui, mà là khổ, lại coi nó là lạc; đấy là [điên đảo] của nhân sanh. Nêu một thí dụ, giống như chúng ta uống rượu trong tiệc rượu. Uống rượu là do mọi người rủ rê, khuyên dụ lẫn nhau, dường như rất vui sướng, uống say mềm, uống say lúy túy. Phải nên biết đấy là khổ, lại còn khiến cho cái thân đau khổ. Năm xưa, khi tôi đến nơi đó, có một vị đạo hữu đến từ Đài Loan, ông ta uống rượu say sưa, té gục dưới chân bàn, gãy phần trước xương cổ. Hiện thời, cổ ông ta vẫn tổn hại như thế, tốn rất nhiều tiền trị liệu. Vốn là tìm khoái lạc, rốt cuộc hoàn toàn chẳng khoái lạc!

Giống như tại Đài Loan có nam bồi rượu, có nữ bồi rượu, nữ tìm nam bồi rượu, nam tìm nữ bồi rượu. Vốn là chuyện vui sướng, nhưng ghen tỵ lẫn nhau, thậm chí thù hận giết nhau! Tổn thất kinh tế chẳng cần nói, còn dẫn đến rất nhiều phiền toái. Lại còn “tranh phong” (tranh giành chiếm ưu thế), lại ghen tuông, rất nhiều nỗi đau khổ trong ấy. Quý vị nói xem, đấy là khoái lạc hay là thống khổ? Vốn chẳng có chúng sanh, ngay cả Ngã đều chẳng có, sự khoái lạc ấy chẳng phải là khoái lạc. Thường, Lạc, Ngã, Tịnh là Tứ Đức của chư Phật. Ngược lại thì gọi là Tứ Điên Đảo, coi khổ là vui, coi vô thường chính là thường, coi tịnh là bất tịnh. Thân thể của chúng ta vốn bất tịnh, vẫn chê cái này bất tịnh, cái kia cũng bất tịnh, quý vị có điểm nào sạch sẽ hay chăng? Chính mình chẳng tu Quán, vì phía trên thân thể có hoành cách mô (Thoracic diaphragm), phía dưới lại có một cái hoành cách mô nữa, cho nên mùi hôi [từ trong nội tạng] mới không toát ra. Trước khi chúng ta lọt lòng mẹ, toàn là bất tịnh, ở ngay dưới sanh tạng và thục tạng[3] bẩn thỉu, ở ngay trong phần phân tiểu, lại còn phải hấp thụ những thứ ấy thì mới có thể sanh tồn. Sau khi được sanh ra, quý vị thấy thân thể này, chín lỗ thường tuôn chảy. Do điên đảo, kẻ ấy thường cho rằng [chính mình] rất sạch sẽ, [chê bai] thứ này chẳng sạch sẽ, thứ kia cũng chẳng sạch sẽ. Kẻ đó cho rằng chính mình rất tốt đẹp, rất sạch sẽ; thật ra, rất bẩn thỉu!

Giả sử nói: Bất cứ lúc nào chúng ta tụ hội, luôn xách theo một túi phân, một bọc nước tiểu, gói thật kín để đem đi, chính quý vị cảm thấy rất nhơ bẩn. Dẫu chẳng ai biết, cũng cảm thấy rất bẩn thỉu. Thật ra, chúng ta đem theo cái thân xác thịt này, quý vị nói xem có phải là giống hệt như vậy hay chăng? Đó đều là điên đảo. Sanh mạng này vốn có sanh, ắt có diệt, chẳng phải là thường hằng, nhưng chúng ta một mực cho là nó thường hằng, luôn muốn sống mấy trăm năm, sống một trăm năm, sống mấy chục năm! Khuyên người khác cũng như vậy, hãy trường thọ! Tôi khuyên mọi người tu Vô Thường Quán, luôn chú ý chính mình có thể chết bất cứ lúc nào. Có các đạo hữu không thích nghe nói như vậy, [càu nhàu] “mắc mớ gì mà nói đến chết chóc?” Đây là tôi lưu ý quý vị đôi chút, cực tốt, chẳng xấu đâu nhé! Nói chết liền chết ư? Chưa đến lúc chết, thì tôi có nói một trăm lần, quý vị cũng chẳng chết được. Tôi nói chết mỗi ngày, tôi vẫn còn sống nhăn! Tôi đã nói cả mấy chục năm là tôi muốn chết. Vì sao muốn chết? Tránh cho chính mình khỏi buông lung! Quý vị lúc nào cũng nghĩ đến cái chết, nghĩ tới vô thường, thế gian còn có gì để tham luyến nữa? Do vậy, quý vị quán vô thường, tu vô thường như vậy, đó là ý nghĩa chẳng nhiễm đắm! Quý vị ắt cần phải thừa nhận như thế, “nhẫn” có nghĩa là “thừa nhận”. Nếu quý vị chẳng thừa nhận thì sẽ hưởng lạc, chẳng đạt được cái thân tịch tĩnh. Ba hạnh tịch tĩnh nơi thân, miệng ý, quý vị chẳng đạt được! Quý vị ắt cần phải thường xuyên quán tưởng điều này, phải lật ngược các điên đảo, phải là vô ngã, vô thường, khổ, không, thường quán tưởng như thế. Vì diệt Tứ Điên Đảo, tu vô nhiễm trước nhẫn, đối với hết thảy các pháp đều chẳng chấp trước. [Hay nói cặn kẽ hơn, sẽ là] đối với thân, miệng, ý, và hết thảy các pháp đều chẳng chấp trước. Đối với Thập Thiện Nghiệp thì [các nghiệp nơi] thân, miệng, ý đều là Thập Thiện Nghiệp, cũng chẳng chấp trước. [Thập Thiện Nghiệp] dường như là chuyện đáng nên làm, chẳng có gì đáng tham đắm!

Do nhẫn, có thể đạt được hết thảy các môn Định, tám trăm môn tam-muội đều có thể đạt được. Vì sao? Lìa hết thảy tướng phân biệt. “Tâm bình đẳng như không” (tâm bình đẳng như hư không): Chúng ta coi Có và Chẳng Có đều là bình đẳng, coi khổ và vui là bình đẳng, coi thường và vô thường là bình đẳng, hết thảy chúng sanh hiền hay ngu, trí óc chậm lụt ngu độn và thông minh đều bình đẳng. Xét theo tánh thể, đều bình đẳng. Vì sao? “Chư pháp đồng nhất thú” (các pháp cùng một đường), tiến hướng đến điều gì? Không, vô tướng, tịch diệt. Tiến hướng không, vô tướng, tịch diệt. Không, Vô Tướng, Vô Nguyện là ba môn giải thoát. Hết thảy các pháp đều là Không, hết thảy các pháp đều vô tướng. Tướng ấy là giả danh, giả tướng, tâm chẳng trụ vào đâu! Cái tâm của quý vị chẳng chấp trước chút nào như vậy, môn nhẫn ấy chính là môn nhẫn của bậc trí huệ, có thể thành Phật.

(Kinh) Phục thứ, thiện nam tử! Bồ Tát Ma Ha Tát phục hữu Tinh Tấn Đại Giáp Trụ Luân. Nhược Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu thử luân, tùng sơ phát tâm, nhất thiết ngũ dục giai năng trừ đoạn, siêu thắng nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác, phổ vị nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác tác đại phước điền. Nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng giai ưng cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Vân hà Tinh Tấn Đại Giáp Trụ Luân? Thiện nam tử! Bồ Tát tinh tấn hữu nhị chủng tướng, nhất giả thế gian, nhị giả xuất thế gian. Vân hà Bồ Tát thế gian tinh tấn? Vị chư Bồ Tát tinh tấn, dũng mãnh, cần tu tam chủng thế phước nghiệp sự. Hà đẳng vi tam? Nhất giả, thí phước nghiệp sự; nhị giả, giới phước nghiệp sự; tam giả, tu phước nghiệp sự. Tu thử tức danh tam chủng tinh tấn. Như thị tinh tấn, duyên chư chúng sanh hữu lậu, hữu thủ, y chư quả báo, y chư phước nghiệp. Thị danh Bồ Tát thế gian tinh tấn. Như thị tinh tấn, cộng chư Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng, thử bất danh vi Đại Giáp Trụ Luân, diệc bất do thử danh vi Bồ Tát Ma Ha Tát dã, cập danh nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác chân thật phước điền.

(經)復次，善男子，菩薩摩訶薩，復有精進大甲冑輪。若菩薩摩訶薩成就此輪，從初發心，一切五欲皆能除斷，超勝一切聲聞、獨覺，普為一切聲聞、獨覺作大福田，一切聲聞、獨覺乘等皆應供養、承事、守護。云何精進大甲冑輪？善男子，菩薩精進，有二種相：一者、世間，二者、出世間。云何菩薩世間精進？謂諸菩薩精進勇猛，勤修三種世福業事。何等為三？一者、施福業事，二者、戒福業事，三者、修福業事。修此即名三種精進。如是精進，緣諸眾生有漏有取，依諸果報，依諸福業，是名菩薩世間精進。如是精進，共諸聲聞、獨覺乘等。此不名為大甲冑輪，亦不由此名為菩薩摩訶薩也，及名一切聲聞、獨覺真實福田。

(Kinh: Lại này, thiện nam tử! Bồ Tát Ma Ha Tát lại có Tinh Tấn Đại Giáp Trụ Luân. Nếu Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu luân này, từ sơ phát tâm, hết thảy ngũ dục đều có thể đoạn trừ, vượt hơn hết thảy Thanh Văn, Độc Giác, vì khắp hết thảy Thanh Văn, Độc Giác làm ruộng phước lớn. Hết thảy hàng Thanh Văn, Độc Giác Thừa đều nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Thế nào là Tinh Tấn Đại Giáp Trụ Luân? Này thiện nam tử! Tinh tấn của Bồ Tát có hai loại tướng, một là thế gian, hai là xuất thế gian. Thế nào là tinh tấn thế gian của Bồ Tát? Tức là các Bồ Tát tinh tấn, dũng mãnh, siêng tu ba sự phước nghiệp thế gian. Những gì là ba? Một là thí phước nghiệp sự, hai là giới phước nghiệp sự, ba là tu phước nghiệp sự. Tu các điều ấy thì được gọi là “ba loại tinh tấn”. Tinh tấn như thế, duyên theo hữu lậu, có chấp lấy của chúng sanh, nương theo quả báo, nương theo các phước nghiệp. Đó gọi là tinh tấn thế gian của Bồ Tát. Tinh tấn như thế, sẽ cùng chung với các vị Thanh Văn, Độc Giác Thừa, chẳng gọi là Đại Giáp Trụ Luân, cũng chẳng do vì điều này mà gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát, cũng như gọi là ruộng phước chân thật cho hết thảy Thanh Văn và Độc Giác).

Sự tinh tấn của Bồ Tát có hai loại tướng: Một là thế gian, hai là xuất thế gian. Tướng thế gian tinh tấn là gì? Chính là các Bồ Tát tinh tấn, dũng mãnh, siêng tu ba loại chuyện thuộc về phước nghiệp thế gian. Hành Thập Thiện, trì Ngũ Giới, đều là thế gian phước, bố thí cũng là phước thế gian. Như vậy là nói đến phước thế gian thì có ba loại tướng sự nghiệp. Ba loại tướng nào vậy?

1) Một là tướng sự nghiệp thuộc về thí phước, tức là nghiệp tướng bố thí, hành hết thảy hạnh bố thí. Nghiệp tướng [thứ nhất] như thế đó.

2) Thứ hai là giới, tức trì giới. Thọ Tam Quy, Ngũ Giới. Quý vị trì tốt đẹp, sự báo đáp tối thiểu là được sanh lên trời, vĩnh viễn thoát khỏi tam đồ. Trì Bát Quan Trai Giới thì quý vị đã thọ Bát Quan Trai Giới, trì một ngày, một đêm, chắc chắn được sanh lên trời. Phước đức và công đức của Bát Quan Trai Giới như thế đó. Nếu trì nhiều ngày, phước đức của quý vị sẽ tăng thượng. Quý vị vốn trì một ngày một đêm, đáng sanh lên trời Đao Lợi. Quý vị trì một trăm ngày thì hoặc là quý vị làm Đế Thích Thiên, hoặc làm thiên vương, sẽ chẳng làm thiên dân do phước đức càng lớn hơn nữa. Nếu chẳng tham đắm phước nghiệp, chẳng cầu sanh lên trời, mà cũng chẳng cầu hưởng thụ, ta đều hồi thí cho hết thảy chúng sanh, sẽ là Bồ Tát Ma Ha Tát. Làm hết thảy mọi chuyện, tùy thuộc quý vị tưởng như thế nào. Quý vị tưởng gì, sẽ đạt được cái quả đó. Do cách nghĩ của quý vị khác nhau, quả báo cũng bất đồng. Hiểu đạo lý này, chúng ta làm một chút việc thiện, chẳng cầu chính mình được an lạc, chỉ mong chúng sanh được lìa khổ. Thường nghĩ tới chúng sanh, công đức của quý vị liền to lớn, phước báo vô cùng, vô tận. Bố thí là như thế, trì giới là như thế, mà tu phước nghiệp cũng như thế.

3) Chuyện tu phước rất nhiều, [chẳng hạn như] sửa cầu, đắp đường, tán thán, tùy hỷ. Chuyện gì ta cũng đều chẳng làm, nhưng thấy người khác làm, bèn vâng theo mười đại nguyện vương của đức Phổ Hiền mà tán thán, tùy hỷ, công đức chẳng thể nghĩ bàn. Tôi có một phần trong chuyện ấy của quý vị, tôi cũng mong làm, tùy hỷ công đức, công đức ấy chẳng thể nghĩ bàn! Mọi người đọc phẩm Phổ Hiền Hạnh Nguyện, nguyện thứ năm là “tùy hỷ công đức”, phải tán thán, tùy hỷ. Công đức tán thán tùy hỷ chẳng thể nghĩ bàn. Mặt khác, quý vị hủy báng, hoặc cho rằng “có công đức chi đâu, ai chẳng làm được!” Nói suông thì ai cũng đều nói được, nhưng kẻ đó chẳng làm, thấy người khác làm bèn hủy báng, giảm thiểu lợi ích của người ta, kẻ đó sẽ thọ tội. Phước ấy to lớn, mà tội [hủy báng] cũng to lớn lắm!

Ba loại tinh tấn ấy, bất luận quý vị tu nhiều cỡ nào, tinh tấn như thế nào, ngày đêm chẳng ngủ nghê, phước đức đạt được chỉ là hữu lậu! Đấy là [phước đức] hữu lậu, vì có rò rỉ, có chấp giữ, do nương theo các quả báo, do nương theo các phước, được gọi là tinh tấn thế gian của Bồ Tát. Tinh tấn như thế, sẽ chung với Thanh Văn và Độc Giác Thừa, chẳng phải là Đại Giáp Trụ Luân. Cũng chẳng do vì thế mà được gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát, chẳng thể; mà cũng chẳng thể làm ruộng phước chân thật cho Thanh Văn và Độc Giác Thừa.

Như thế nào mới là Đại Giáp Trụ Luân của Bồ Tát? Thế nào là Tinh Tấn Đại Giáp Trụ Luân xuất thế của Bồ Tát? Chính là các vị Bồ Tát dũng mãnh, tinh tấn, tâm tánh bình đẳng đối với các chúng sanh. Chúng ta rất khó làm được, vì tâm chúng ta phân biệt đặc biệt nặng nề, ai cũng chẳng tránh được! Tướng nam, tướng nữ, tướng người già, tướng trẻ nít; đối với trẻ nhỏ sẽ chẳng thể tôn kính như vậy! Tôi không nói điều này, nhưng chắc mọi người cũng có thể cảm nhận được! Người xuất gia tu đạo chúng ta chấp tướng rất nghiêm trọng, chẳng thể tiếp cận nữ nhân, mà nữ cũng chẳng thể tiếp cận nam nhân, tỳ-kheo-ni chẳng thể tiếp cận tỳ-kheo, [chấp trước] các thứ tướng như vậy có phải là bình đẳng hay không? Như trong Hoa Nghiêm Sớ Sao, Thanh Lương quốc sư đã tự yêu cầu chính mình: “Thân bất xúc cư sĩ chi tháp, túc bất lý ni sư chi trần, tọa bất bối pháp giới chi kinh” (Thân chẳng chạm vào giường của cư sĩ, chân chẳng dẫm lên bụi của tỳ-kheo-ni, ngồi chẳng xoay lưng vào chỗ có kinh pháp), tức là sau chỗ Ngài ngồi mà có kinh sách thì tuyệt đối chẳng ngồi. Trước nay, Ngài chưa hề bước vào tự viện của tỳ-kheo-ni. Khi đó, tôi đã nói đùa với đạo hữu khác: “Thanh Lương quốc sư đã phạm giới”. Ông ta hỏi: “Phạm giới gì? Bậc đại đức như thế phạm giới gì?” Tôi nói: “Không giao tế với tỳ-kheo-ni”. Ông ta nói: “Người ta chẳng thỉnh Ngài”. Tôi bảo: “Có thỉnh, Ngài cũng sẽ chẳng đến. Ngài không tiến vào tự viện của tỳ-kheo-ni đúng chưa? Chân chẳng giẫm lên bụi của tỳ-kheo-ni mà! Cư sĩ muốn cúng dường Ngài, thân Ngài chẳng chạm giường của cư sĩ. Giường của cư sĩ, Ngài không thể nằm. Lại còn ‘khẩu bất vị quá ngọ chi hào’ (miệng chẳng nếm thức ăn quá Ngọ). Đã quá Ngọ, nước trà cũng đều chẳng uống!”

Trì Ngọ là gì? Thật sự trì Ngọ thì nước có màu, sẽ chẳng thể uống; đó mới gọi là “trì Ngọ”. Nếu thọ Bát Quan Trai Giới, đối với giới “quá Ngọ không ăn”, quý vị phải chú ý, chẳng thể tùy tiện ăn được! Sở dĩ có các giới giống như Ngũ Giới, Bát Quan Trai Giới, nếu có thời gian, tôi sẽ nói để mọi người hiểu rõ rốt cuộc là chuyện như thế nào! Uống chén sữa bò, cứ cho đó chẳng phải là ăn quá Ngọ. Tôi đã nói với rất nhiều người, uống sữa là không được; hễ nước có màu thì là không được! Lại còn đối với chuyện dùng bữa điểm tâm, bất luận trời đã sáng hay chưa, ắt cần phải là lúc minh tướng (明相) xuất hiện. “Minh tướng xuất hiện” là gì? Trời đã sáng hẳn, trông thấy đường chỉ trên lòng bàn tay thì quý vị mới được ăn thứ này thứ nọ. Như chúng ta hiện thời dựa vào sự biểu hiện bên ngoài, trời chưa sáng, [mà đã ăn điểm tâm] sẽ không được! Đức Phật chế giới có giới hạn nhất định. Giới có nghĩa là “ngăn dứt”, chẳng phải là bất bình đẳng! Như Thanh Lương quốc sư viên dung như vậy, trong một vi trần có các cõi nước số lượng nhiều như vi trần. Quý vị thấy Ngài phê bình, chú giải kinh Hoa Nghiêm hết sức viên dung, nhưng yêu cầu đối với chính mình hết sức nghiêm khắc!

(Kinh) Vân hà Bồ Tát xuất thế Tinh Tấn Đại Giáp Trụ Luân? Vị chư Bồ Tát dũng mãnh, tinh tấn, ư chư chúng sanh, kỳ tâm bình đẳng, trừ diệt nhất thiết phiền não nghiệp khổ. Như thị tinh tấn, nhất thiết hiền thánh cộng sở xưng dự, vô lậu, vô thủ, vô sở y chỉ, phổ ư nhất thiết tinh tấn, giải đãi, bố thí, xan tham, trì giới, phá giới, từ bi, phẫn khuể, hạ, trung, thượng phẩm chư chúng sanh sở, vô sai biệt tâm, vô sai biệt tưởng, dũng mãnh, tinh tấn, phổ ư tam giới nhất thiết chúng sanh, bình đẳng, vô nhị, vị tác sự nghiệp, ngữ ngôn, tư duy, chư hành y xứ, vô sở trụ trước, dũng mãnh, tinh tấn, phổ ư tam hữu Uẩn, Giới, Xứ trung, vô sở phân biệt, dũng mãnh, tinh tấn, bất y Dục Giới dũng mãnh tinh tấn, bất y Sắc Giới dũng mãnh tinh tấn, bất y Vô Sắc Giới dũng mãnh tinh tấn, bất quán chư hữu nhất thiết quả báo dũng mãnh tinh tấn, bất y nhất thiết đắc dữ bất đắc dũng mãnh tinh tấn, bất y chư hành dũng mãnh tinh tấn, bất y tam chủng thế phước nghiệp sự dũng mãnh tinh tấn, cụ túc xuất thế tam phước nghiệp sự dũng mãnh tinh tấn. Thị danh Bồ Tát xuất thế Tinh Tấn Đại Giáp Trụ Luân.

(經)云何菩薩出世精進大甲冑輪？謂諸菩薩勇猛精進，於諸眾生其心平等，除滅一切煩惱業苦。如是精進，一切賢聖共所稱譽，無漏無取，無所依止；普於一切精進懈怠、佈施慳貪、持戒破戒、慈悲忿恚、下中上品諸眾生所，無差別心，無差別想，勇猛精進；普於三界一切眾生，平等無二，為作事業，語言思惟諸行依處，無所住著，勇猛精進；普於三有蘊界處中，無所分別，勇猛精進；不依欲界，勇猛精進；不依色界，勇猛精進；不依無色界，勇猛精進；不觀諸有一切果報，勇猛精進；不依一切得與不得，勇猛精進；不依諸行，勇猛精進；不依三種世福業事，勇猛精進；具足出世三福業事，勇猛精進；是名菩薩出世精進大甲冑輪。

(Kinh: Thế nào là xuất thế Tinh Tấn Đại Giáp Trụ Luân của Bồ Tát? Tức là các Bồ Tát dũng mãnh, tinh tấn, đối với các chúng sanh, tâm Ngài bình đẳng, trừ diệt hết thảy phiền não, nghiệp, khổ. Tinh tấn như thế, hết thảy hiền thánh đều cùng ca ngợi. Vô lậu, chẳng chấp giữ, chẳng y chỉ vào đâu. Vì khắp hết thảy các chúng sanh dù tinh tấn, giải đãi, bố thí, keo tham, trì giới, phá giới, từ bi, phẫn khuể, thuộc các phẩm vị thượng, trung, hạ, tâm đều chẳng sai biệt, không suy tưởng sai biệt mà dũng mãnh tinh tấn. Vì trọn khắp hết thảy chúng sanh trong tam giới mà bình đẳng không hai, đối với chuyện thực hiện sự nghiệp, nói năng, tư duy, các chỗ nương cậy của các hạnh đều chẳng trụ vào. Đối với khắp các Uẩn, Giới, Xứ trong ba cõi, chẳng phân biệt mà dũng mãnh tinh tấn. Chẳng nương vào Dục Giới mà dũng mãnh tinh tấn. Chẳng nương vào Sắc Giới mà dũng mãnh tinh tấn. Chẳng nương vào Vô Sắc Giới mà dũng mãnh tinh tấn. Chẳng quán hết thảy quả báo trong các hữu mà dũng mãnh tinh tấn. Chẳng nương theo hết thảy đắc và bất đắc mà dũng mãnh tinh tấn. Chẳng nương theo các hành mà dũng mãnh tinh tấn. Chẳng nương theo ba loại phước nghiệp sự thế gian mà dũng mãnh tinh tấn. Trọn đủ ba loại phước nghiệp sự xuất thế gian mà dũng mãnh tinh tấn. Đó gọi là xuất thế Tinh Tấn Đại Giáp Trụ Luân của Bồ Tát).

“Ư chư chúng sanh, kỳ tâm bình đẳng” (Tâm bình đẳng đối với chúng sanh) thì mới có thể trừ khử hết thảy nghiệp khổ phiền não; đấy là tinh tấn. Bình đẳng là gì? Từ trong cái tâm của quý vị, sự bình đẳng này thuộc về Lý, chẳng phải là bình đẳng nơi hết thảy các Sự. Nơi Sự, sẽ chẳng thể bình đẳng được. Vĩnh viễn chẳng thể bình đẳng! Có người tranh cãi với tôi, cho rằng “nơi Sự cũng phải bình đẳng”. Tôi nói: Tuyệt đối chẳng thể bình đẳng được! Chẳng hạn như chúng ta ăn cơm trong phòng khách thì không được. Từ hôm nay, ra lệnh phải đến trai đường ăn, mỗi người ba chén. Người ta “xuất pha” (出坡, người trong tự viện ra ngoài lao động, canh tác), làm việc cực nhọc tại đó, thanh niên ba mươi tuổi thì ba chén chẳng đủ, cần đến năm chén. Chứ quý vị thì không được, chỉ có thể ăn ba chén. Các cụ già, ăn xong, khỏi nhúc nhích luôn! Hoặc là họ ở nhà, suốt ngày ngồi tại đó, bắt họ đến đó ăn ba chén, có bóp chết họ cũng không ăn nổi! Không được rồi! Đấy là bất bình đẳng, mỗi người ba chén mới là bình đẳng hay sao? Bình đẳng kiểu đó chính là chấp trước. Như thế nào thì mới được coi là bình đẳng? Bụng quý vị bình đẳng. Quý vị có thể ăn nhiều, bèn ăn nhiều. Đó gọi là bình đẳng. Chẳng thể nói “kẻ khác khiêng một trăm cân, khiêng hai trăm cân”, đều bắt [mọi người] bình đẳng khiêng hai trăm cân, rất nhiều người chẳng làm được! Bình đẳng nói như thế nào? Ta muốn nói “bình đẳng thì mọi người phải bình đẳng về của cải, chẳng thể có kẻ phú quý”, bèn san bằng mọi người, sung công tài sản của quý vị, sau đó chia đều ra. Tôi nói: “Phật giáo chẳng nói bình đẳng theo kiểu ấy!” “Thầy nói như thế nào?” Tôi nói: “Tự mình tạo nghiệp, chính mình hứng chịu. Trong quá khứ, kẻ đó đã tạo nghiệp ấy; đời này, gặp cảnh khốn cùng. Kẻ giàu có hưởng thụ là do đã tạo [phước nghiệp] trong quá khứ. Đó gọi là bình đẳng. Bình đẳng nơi phương diện tạo nghiệp”.

Chẳng hiểu rõ nhân quả, quý vị đòi bình đẳng, vĩnh viễn chẳng thể bình đẳng được! Bình đẳng kiểu ấy là chuyện như thế nào? Tôi nói: “Hiện thời đều bất bình đẳng”. Kẻ đó nói: “Bất bình đẳng như thế nào?” Tôi nói: “Tôi bị nhốt lại. Quý vị ở bên ngoài, tự do như vậy. Đó là bình đẳng nỗi gì? Bất bình đẳng, làm sao bình đẳng cho được!” “Thầy phạm pháp!” Tôi đáp: “Tôi phạm pháp, pháp ấy do ai định?” Bình đẳng, Phật giáo nói tới bình đẳng là nói theo Lý, Pháp Thân bình đẳng, đều bình đẳng. Chẳng sai! Đều là bình đẳng, nhưng quý vị chưa tu Pháp Thân, còn chư Phật đã tu! Đại Bồ Tát đã tu, nhưng chưa thể thành Phật, ắt phải giống như ta, làm chưa được [do chưa đủ sức]! Đấy là nguyện vọng của quý vị. Quý vị mong san bằng cho đều nhau: Quý vị đọa địa ngục, vẫn sợ người khác đều chẳng xuống địa ngục! Chẳng thể được! Có những kẻ oán hận, họ vốn rất khổ, bèn oán người khác, thấy người khác giàu có bèn sanh tâm ghen tỵ. Chúng ta thường thấy chúng sanh oán điều gì, đều có thể quán tưởng từ Lý. Các oán hận ấy làm sao nói bình đẳng cho được? Đối trước các chúng sanh thuộc ba phẩm hạ, trung, thượng, “vô sai biệt tâm, vô sai biệt tưởng, dũng mãnh tinh tấn. Phổ ư tam giới nhất thiết chúng sanh bình đẳng vô nhị” (tâm chẳng sai biệt, ý tưởng chẳng sai biệt, dũng mãnh tinh tấn. Vì khắp hết thảy chúng sanh trong tam giới mà bình đẳng, không hai). Nói theo Lý, đấy là trừ diệt phiền não khổ cho chúng sanh. Khi Bồ Tát phát Bồ Đề tâm, bình đẳng đối với chúng sanh, trừ diệt phiền não của chúng sanh. Tinh tấn như thế là đại tinh tấn. Vô lậu, không chấp, vốn chẳng hữu lậu. Pháp Thân chưa hề hữu lậu, địa ngục cũng chẳng có lậu!

Khi giảng kinh Địa Tạng, tôi thường nói với mọi người “chẳng có địa ngục”, mọi người không tin! Có một đạo hữu thường nói với tôi: “Con thường xuyên suy nghĩ. Suốt cả đời này con cũng chẳng tu chi hết. Trong tương lai, chỉ sợ sẽ đọa địa ngục. Thầy có phương pháp gì giúp con hay không?” “Tôi không có phương pháp! Quý vị nhất định sẽ đọa địa ngục”. Người đó than: “Thầy cũng nói như vậy!” Tôi đáp: - Phải đấy! Chính quý vị luôn nghĩ như vậy. Tôi chẳng hề nói như vậy. Quý vị suốt ngày chẳng nghĩ chi khác, chỉ tưởng đọa địa ngục, dẫu chư Phật xuất thế, cũng chẳng có cách nào cứu quý vị! Đức Phật mong quý vị nghĩ tới Phật pháp, quý vị chẳng nghĩ, cứ nghĩ tới địa ngục. Kinh Phật đã nói rất nhiều vấn đề, quý vị chẳng nghĩ tới, vì sao chuyên tưởng địa ngục? Vì sao quý vị nghĩ tới ngạ quỷ? Hoặc nghĩ tới tam đồ? Đối trước tam đồ, quý vị hãy nói chính mình chẳng có phần, thì sẽ chẳng có phần trong tam đồ! Trong tâm quý vị tưởng gì, sẽ tiến hướng về đó. Vì sao luôn nghĩ tới thế giới Cực Lạc? Tưởng thế giới Cực Lạc, chẳng có hai niệm, ta đã quyết định, chớ nên hoài nghi. Ta chết đi, nhất định sanh về thế giới Cực Lạc. Quý vị sẽ sanh về đó.

“Ngữ ngôn, tư duy, chư hành y xứ, vô sở trụ trước” (đối với ngôn ngữ, tư duy, và chỗ nương cậy của các hành, đều chẳng chấp trước): Bất luận hết thảy những gì quý vị đã làm, hết thảy những điều suy tưởng trong tâm, những điều đã thực hiện qua thân, ngữ, ý, bèn chẳng trói buộc, chẳng giải thoát, mà cũng chẳng chấp trước. Chẳng trói buộc là giải thoát, giải thoát là chẳng trói buộc. Chẳng trói buộc là không chấp trước hai bên. Chẳng chấp trước hai bên, đạo lý này sâu lắm, mà cũng chẳng có gì là tinh tấn, cũng chẳng có gì không tinh tấn! Tinh tấn là gì? Không tinh tấn là gì? Thật sự nói theo Lý, hết thảy hai bên đều chẳng thể có, nhưng hiện thời chúng ta chẳng thể nói như vậy được! Vì hiện thời chúng ta giải đãi. Giải đãi là đối lập của tinh tấn. Tinh tấn cũng là đối lập của giải đãi. Dũng mãnh tinh tấn, trọn đủ ba phước nghiệp xuất thế là dũng mãnh tinh tấn, được gọi là xuất thế Tinh Tấn Đại Giáp Trụ Luân của Bồ Tát. “Ba phước nghiệp” chính là Phước, Tội, và Vô Động.

(Kinh) Thiện nam tử! Nhược Bồ Tát Ma Ha Tát thành thử Tinh Tấn Đại Giáp Trụ Luân, tùng sơ phát tâm, nhất thiết ngũ dục giai năng trừ đoạn, đắc danh Bồ Tát Ma Ha Tát dã, siêu thắng nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác. Phổ vị nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác, tác đại phước điền, nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng giai ưng cúng dường, thừa sự, thủ hộ.

(經)善男子，若菩薩摩訶薩成此精進大甲冑輪，從初發心，一切五欲皆能除斷，得名菩薩摩訶薩也！超勝一切聲聞、獨覺，普為一切聲聞、獨覺，作大福田，一切聲聞、獨覺乘等皆應供養、承事、守護。

(Kinh: Này thiện nam tử! Nếu Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu Tinh Tấn Đại Giáp Trụ Luân này, từ sơ phát tâm, hết thảy ngũ dục đều có thể đoạn trừ, được gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát, vượt hẳn hết thảy Thanh Văn, Độc Giác. Vì khắp hết thảy Thanh Văn, Độc Giác làm ruộng phước lớn, hết thảy các Thanh Văn, Độc Giác Thừa đều nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ).

Thiện nam tử! Nếu Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu Tinh Tấn Đại Giáp Trụ Luân, từ sơ phát tâm, hết thảy ngũ dục đều có thể đoạn trừ. Vừa phát tâm, bèn đoạn trừ ngũ dục. Đấy là bậc đại Bồ Tát. Bồ Tát Ma Ha Tát là bậc hữu tình đại giác ngộ như thế đó. Cho nên giáp trụ tinh tấn của Ngài vượt xa Thanh Văn, Độc Giác, có thể làm ruộng phước to lớn cho hết thảy Thanh Văn, Độc Giác. Hết thảy Thanh Văn và Độc Giác đều nên thân cận, cúng dường, thừa sự, học theo Ngài thực hiện đại giáp trụ tinh tấn luân này như thế nào?

(Kinh) Nhĩ thời, Thế Tôn trùng hiển thử nghĩa, nhi thuyết tụng viết: - Ư lục căn nhiễm trước. Phiêu ngu ngũ bộc lưu. Tuy dũng mãnh tinh tấn, trí giả giai yếm hủy. Duyên chúng sanh tinh tấn, hữu lậu, cập hữu thủ, phi chân thật phước điền, bất danh Ma Ha Tát. Trí giả cần tinh tấn, viễn ly nhất thiết trước, tâm vô sở y chỉ, danh chân thật phước điền. Bất nhiễm trước danh sắc, ly Uẩn, Giới, Xứ đẳng, vị chúng tác quy y. Thị danh Ma Ha Tát. Hành thế như thủy nguyệt, tu tinh tấn cứu cánh. Thử luân năng vĩnh đoạn, chúng sanh phiền não phược. (經)爾時，世尊重顯此義，而說頌曰：於六根染著，漂愚五瀑流，雖勇猛精進，智者皆厭毀。緣眾生精進，有漏及有取，非真實福田，不名摩訶薩。智者勤精進，遠離一切著，心無所依止，名真實福田。不染著名色，離蘊界處等，為眾作歸依，是名摩訶薩。行世如水月，修精進究竟。此輪能永斷，眾生煩惱縛。

(Kinh: Lúc bấy giờ, đức Thế Tôn hiển thị lại nghĩa này, bèn nói kệ tụng rằng: - Nhiễm đắm nơi sáu căn, trôi ngu năm giòng thác, tuy dũng mãnh tinh tấn, kẻ trí đều chê chán. Duyên chúng sanh tinh tấn, hữu lậu và chấp trước, ruộng phước chẳng chân thật, chẳng gọi Ma Ha Tát. Người trí siêng tinh tấn, xa lìa hết thảy chấp, tâm không chỗ y chỉ, là ruộng phước chân thật. Chẳng đắm nhiễm danh sắc, lìa các Uẩn, Giới, Xứ, chúng sanh đều quy y, gọi là Ma Ha Tát. Dạo chơi trong cõi đời, như bóng trăng in nước. Tu tinh tấn rốt ráo, luân này vĩnh viễn đoạn, phiền não trói chúng sanh).

“Ngũ bộc lưu” (năm giòng thác) tức là mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, [cộng thêm] ý, thành lục căn đắm nhiễm các trần cảnh Sắc, Thanh, Hương, Vị, Xúc, Pháp. Đó chính là trôi giạt trong ngũ dục, trôi giạt trong sanh tử, cũng có thể nói là trôi giạt trong lục đạo. Tuy dũng mãnh tinh tấn, vẫn chẳng thể đắc quả, chẳng đạt được rốt ráo. “Trí giả giai yếm hủy” (Kẻ trí đều chán ngán, chê bai): Người có trí huệ sẽ chẳng làm như vậy. “Duyên chúng sanh tinh tấn, hữu lậu cập hữu thủ, phi chân thật phước điền, bất danh Ma Ha Tát” (duyên theo chúng sanh để tinh tấn, hữu lậu và có chấp giữ, thì chẳng phải là ruộng phước chân thật, chẳng gọi là Ma Ha Tát): Có giữ lấy, có xả, tức là hữu lậu, chẳng thể đạt tới vô lậu. Hạng người ấy chẳng thể làm phước điền chân thật cho chúng sanh, càng chẳng thể làm phước điền cho Bồ Tát, Độc Giác [và Thanh Văn], cho nên chẳng gọi là đại Bồ Tát. “Trí giả cần tinh tấn, viễn ly nhất thiết trước, tâm vô sở y chỉ, danh chân thật phước điền” (bậc trí siêng tinh tấn, xa lìa hết thảy chấp trước, tâm không y chỉ vào đâu, thì gọi là ruộng phước chân thật): Trong tâm chẳng nương theo hết thảy các tướng, chẳng chấp giữ chút nào, chẳng chấp trước hết thảy các pháp. Trong tâm chẳng y chỉ, y chỉ điều gì? Y chỉ mà không y chỉ là gì? Đó là Pháp Thân. Pháp Thân là vô y chỉ.

“Bất nhiễm trước danh sắc, ly Uẩn, Giới, Xứ đẳng, vị chúng tác quy y, thị danh Ma Ha Tát” (Chẳng đắm nhiễm danh sắc, lìa các Uẩn, Giới, Xứ v.v… Làm chỗ quy y cho đại chúng, thì gọi là Ma Ha Tát): Lìa hết thảy các pháp, chẳng chấp hết thảy các pháp, bèn nhiếp vô lượng nghĩa, tức là tổng trì vô lượng nghĩa, làm chỗ quy y cho chúng sanh, là nơi chúng sanh hướng về để nhờ cậy, cũng là bậc đại Bồ Tát khiến cho họ thoát khỏi biển khổ. “Hành thế như thủy nguyệt, tu tinh tấn cứu cánh, thử luân năng vĩnh đoạn, chúng sanh phiền não phược” (Đi trong cõi đời như trăng trong nước, tu tinh tấn rốt ráo. Luân này có thể đoạn vĩnh viễn các phiền não trói buộc của chúng sanh): Bồ Tát làm hết thảy các sự trên thế gian, giống như vầng trăng in bóng trong nước, rỗng không, chẳng có. Hết thảy các pháp như huyễn, mộng, bọt, bóng. Tu tinh tấn như thế đó, vị Bồ Tát ấy rốt ráo tinh tấn thật sự, sẽ vĩnh viễn đoạn dứt luân chuyển sanh tử, dẹp tan các phiền não trói buộc chúng sanh.

(Kinh) Phục thứ, thiện nam tử! Bồ Tát Ma Ha Tát phục hữu Tĩnh Lự Đại Giáp Trụ Luân. Nhược Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu thử luân, tùng sơ phát tâm, nhất thiết ngũ dục giai năng trừ đoạn, siêu thắng nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác, phổ vị nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác tác đại phước điền. Nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng giai ưng cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Vân hà Tĩnh Lự Đại Giáp Trụ Luân? Thiện nam tử! Bồ Tát Tĩnh Lự hữu nhị chủng tướng, nhất giả thế gian, nhị giả xuất thế gian. Vân hà Bồ Tát thế gian Tĩnh Lự? Vị chư Bồ Tát y trước chư Uẩn tu tập Tĩnh Lự, y trước chư Giới tu tập Tĩnh Lự, y trước chư Xứ tu tập Tĩnh Lự, y trước Dục Giới tu tập Tĩnh Lự, y trước Sắc Giới tu tập Tĩnh Lự, y trước Vô Sắc Giới tu tập Tĩnh Lự, y trước Tam Luật Nghi tu tập Tĩnh Lự, y trước Tam Giải Thoát tu tập Tĩnh Lự, y trước Tứ Niệm Trụ tu tập Tĩnh Lự, y trước Tứ Chánh Đoạn tu tập Tĩnh Lự, y trước Tứ Thần Túc tu tập Tĩnh Lự, y trước Ngũ Căn tu tập Tĩnh Lự, y trước Ngũ Lực tu tập Tĩnh Lự, y trước Thất Đẳng Giác Chi tu tập Tĩnh Lự, y trước Bát Thánh Đạo Chi tu tập Tĩnh Lự, y trước Địa giới tu tập Tĩnh Lự, y trước Thủy giới tu tập Tĩnh Lự, y trước Hỏa giới tu tập Tĩnh Lự, y trước Phong giới tu tập Tĩnh Lự, y trước Không giới tu tập Tĩnh Lự, y trước Thức giới tu tập Tĩnh Lự, y trước Lạc Thọ tu tập Tĩnh Lự, y trước Khổ Thọ tu tập Tĩnh Lự, y trước Bất Khổ Bất Lạc Thọ tu tập Tĩnh Lự, y trước Hư Không Vô Biên Xứ tu tập Tĩnh Lự, y trước Thức Vô Biên Xứ tu tập Tĩnh Lự, y trước Vô Sở Hữu Xứ tu tập Tĩnh Lự, y trước Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ tu tập Tĩnh Lự, y trước thử thế tu tập Tĩnh Lự, y trước tha thế tu tập Tĩnh Lự, y trước tiểu tưởng tu tập Tĩnh Lự, y trước đại tưởng tu tập Tĩnh Lự, y trước vô lượng tưởng tu tập Tĩnh Lự. Như thị Tĩnh Lự, hữu lậu, hữu thủ, hữu sở y trước, thị danh Bồ Tát thế gian Tĩnh Lự. Như thị Tĩnh Lự, cộng chư Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng, thử bất danh vi Đại Giáp Trụ Luân, diệc bất do thử danh vi Bồ Tát Ma Ha Tát dã, cập danh nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác chân thật phước điền.

(經)復次，善男子，菩薩摩訶薩，復有靜慮大甲冑輪。若菩薩摩訶薩成就此輪，從初發心，一切五欲皆能除斷，超勝一切聲聞、獨覺，普為一切聲聞、獨覺作大福田，一切聲聞、獨覺乘等皆應供養、承事、守護。云何靜慮大甲冑輪？善男子，菩薩靜慮，有二種相：一者、世間，二者、出世間。云何菩薩世間靜慮？謂諸菩薩，依著諸蘊，修習靜慮；依著諸界，修習靜慮；依著諸處，修習靜慮；依著欲界，修習靜慮；依著色界，修習靜慮；依著無色界，修習靜慮；依著三律儀，修習靜慮；依著三解脫，修習靜慮；依著四念住，修習靜慮；依著四正斷，修習靜慮；依著四神足，修習靜慮；依著五根，修習靜慮；依著五力，修習靜慮；依著七等覺支，修習靜慮；依著八聖道支，修習靜慮；依著地界，修習靜慮；依著水界，修習靜慮；依著火界，修習靜慮；依著風界，修習靜慮；依著空界，修習靜慮；依著識界，修習靜慮；依著樂受，修習靜慮；依著苦受，修習靜慮；依著不苦不樂受，修習靜慮；依著虛空無邊處，修習靜慮；依著識無邊處，修習靜慮；依著無所有處，修習靜慮；依著非想非非想處，修習靜慮；依著此世，修習靜慮；依著他世，修習靜慮；依著小想，修習靜慮；依著大想，修習靜慮；依著無量想，修習靜慮。如是靜慮，有漏、有取、有所依著，是名菩薩世間靜慮。如是靜慮，共諸聲聞、獨覺乘等。此不名為大甲冑輪，亦不由此名為菩薩摩訶薩也，及名一切聲聞、獨覺真實福田。

(Kinh: Lại này thiện nam tử! Bồ Tát Ma Ha Tát lại có Tĩnh Lự Đại Giáp Trụ Luân. Nếu Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu luân này, từ sơ phát tâm, hết thảy ngũ dục đều có thể đoạn trừ, vượt hơn hết thảy Thanh Văn, Độc Giác, vì khắp hết thảy Thanh Văn, Độc Giác làm ruộng phước lớn. Hết thảy hàng Thanh Văn, Độc Giác Thừa đều nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Thế nào Tĩnh Lự Đại Giáp Trụ Luân? Này thiện nam tử! Tĩnh Lự của Bồ Tát có hai loại tướng, một là thế gian, hai là xuất thế gian. Thế nào là Tĩnh Lự thế gian của Bồ Tát? Tức là các Bồ Tát nương vào các Uẩn để tu tập Tĩnh Lự, nương vào các Giới để tu tập Tĩnh Lự, nương vào các Xứ để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Dục Giới để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Sắc Giới để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Vô Sắc Giới để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Tam Luật Nghi để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Tam Giải Thoát để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Tứ Niệm Trụ để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Tứ Chánh Đoạn để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Tứ Thần Túc để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Ngũ Căn để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Ngũ Lực để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Thất Đẳng Giác Chi để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Bát Thánh Đạo Chi để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Địa giới để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Thủy giới để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Hỏa giới để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Phong giới để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Không giới để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Thức giới để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Lạc Thọ để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Khổ Thọ để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Bất Khổ Bất Lạc Thọ để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Hư Không Vô Biên Xứ để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Thức Vô Biên Xứ để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Vô Sở Hữu Xứ để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ để tu tập Tĩnh Lự, nương vào đời này để tu tập Tĩnh Lự, nương vào đời khác để tu tập Tĩnh Lự, nương vào tiểu tưởng để tu tập Tĩnh Lự, nương vào đại tưởng để tu tập Tĩnh Lự, nương vào vô lượng tưởng để tu tập Tĩnh Lự. Tĩnh Lự như thế là hữu lậu, có chấp lấy, có cái để nương vào, thì gọi là Tĩnh Lự thế gian của Bồ Tát. Tĩnh Lự như thế cùng chung với hàng Thanh Văn, Độc Giác Thừa. Đó chẳng gọi là Đại Giáp Trụ Luân, chẳng do vì các thứ này mà được gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát, mà cũng chẳng gọi là ruộng phước chân thật của thảy Thanh Văn, Độc Giác).

“Phục thứ thiện nam tử! Bồ Tát Ma Ha Tát phục hữu Tĩnh Lự Đại Giáp Trụ Luân” (Lại này thiện nam tử! Bồ Tát Ma Ha Tát lại có Tĩnh Lự Đại Giáp Trụ Luân): Đấy là Định. Tĩnh Lự là tu tư duy, cũng là tam-muội. “Tam-muội” (Samādhi) dịch thành Tĩnh Lự, cũng dịch là Định, còn dịch là Tư Duy Tu. Nếu Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu luân này, Ngài mới vừa phát tâm, sẽ có thể đoạn trừ ngũ dục. “Siêu thắng nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác, phổ vị nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác tác đại phước điền” (Vượt xa hết thảy Thanh Văn, Độc Giác, vì khắp hết thảy Thanh Văn, Độc Giác làm ruộng phước lớn): Hết thảy các Thanh Văn, Độc Giác đều nên cúng dường, thừa sự và thủ hộ Ngài. Đây là nhắc lại.

“Vân hà Tĩnh Lự Đại Giáp Trụ Luân? Thiện nam tử! Bồ Tát Tĩnh Lự hữu nhị chủng tướng. Nhất giả, thế gian, nhị giả xuất thế gian. Vân hà Bồ Tát thế gian Tĩnh Lự?” (Thế nào là Tĩnh Lự Đại Giáp Trụ Luân? Này thiện nam tử! Tĩnh Lự của Bồ Tát có hai loại tướng: Một là thế gian, hai là xuất thế gian. Thế nào là Tĩnh Lự thế gian của Bồ Tát?) Các Bồ Tát nương vào các Uẩn để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Sắc để tu hành Tĩnh Lự, nương vào Thọ để tu tập Tĩnh Lự. Tĩnh Lự (靜慮) là lắng lòng quan sát. Chúng tôi nêu một thí dụ, nương vào Sắc, Sắc Tức Tam-muội, Tâm Tức Tam-muội, Nhất Hạnh tam-muội. Đối với Sắc, hết thảy các thứ hữu hình đều có sắc. Như vậy Tĩnh Lự là tư duy. Trong phần trước, chúng tôi đã có nói: Hết thảy các pháp vô thường, quán hết các pháp vô ngã, rỗng không! Môn Tĩnh Lự này là Tĩnh Lự của Nhị Thừa. Quý vị đắc nhân gian Định, Cửu Thứ Đệ Định, dựa trên thế gian này để tu Định, quý vị phải tu trước [các môn Định thế gian]. Giống như chúng tôi đã nói phép quán Sổ Tức, quý vị dựa theo đó, đấy cũng là Tĩnh Lự. Sổ Tức Quán vẫn thuộc trong Tĩnh Lự thế gian. Đấy là bước đầu của Tĩnh Lự thế gian, có thể khiến cho tâm quý vị tịch tĩnh. Trước hết, hãy tịch tĩnh rồi mới sanh khởi quán chiếu. Nương theo Sắc, Thọ, Tưởng, Hành, Thức để quán chiếu đôi chút, sẽ có thể tịch tĩnh được. Quán chiếu là Huệ, có thể tĩnh chỉ, tịch tĩnh. Đó là Định.

Như chúng ta ở trong Dục Giới của tam giới, nương vào Dục Giới Tĩnh Lự, nương vào Sắc Giới Tĩnh Lự, hoặc nương vào Vô Sắc Giới Tĩnh Tự. Nương vào Tam Luật Nghi để tu tập Tĩnh Lự. Nương vào Tam Giải Thoát để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Tứ Niệm Trụ để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Tứ Chánh Đoạn để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Tứ Thần Túc để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Ngũ Căn để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Ngũ Lực để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Thất Giác Chi và Bát Chánh Đạo để tu tập Tĩnh Lự.

“Y trước Địa giới tu tập Tĩnh Lự, y trước Thủy giới tu tập Tĩnh Lự, y trước Hoả giới tu tập Tĩnh Lự, y trước Phong giới tu tập Tĩnh Lự, y trước Không giới tu tập Tĩnh Lự” (Nương vào Địa giới tu tập Tĩnh Lự, nương vào Thủy giới tu tập Tĩnh Lự, nương vào Hỏa giới tập Tĩnh Lự, nương vào Phong giới tu tập Tĩnh Lự, nương vào Không giới tu tập Tĩnh Lự): Chỗ này cần phải nói đôi chút. “Không” vốn là chẳng có gì, sao có thể là niệm Tĩnh Lự cho được! Khi mọi người quán tưởng, nương vào Không để tu tập môn Tĩnh Lự nào? “Không” là hiển thị pháp, là cách nói hình dung. Nương vào Không thì mới có thể an trụ trong hết thảy các pháp. Vì Không, chúng ta mới có thể kiến tạo nhà cửa. Vì Không, nên mới chứa được Nam Thiệm Bộ Châu. Nam Thiệm Bộ Châu ở trong không trung. Phía dưới Nam Thiệm Bộ Châu là thủy luân. Chắc mọi người cho rằng phía dưới nền đất có thủy luân, chẳng phải vậy. Toàn thể địa cầu ở trong không trung, thủy luân cũng ở trong không trung. Trước kia, kinh Phật nói như thế, có một số người ngờ vực chẳng tin. Nay vệ tinh đã bay lên trời. Nhìn từ vệ tinh, địa cầu luôn có màu lam. Phía ngoài địa cầu là thủy luân. Thủy luân bao quanh địa cầu. Thoạt đầu, chúng tôi nghe đạo lý ấy, [đã thắc mắc] địa cầu ở trong nước, sao chẳng bị chìm? Phía dưới nước vẫn là gió, gió duy trì cái luân ấy. Toàn thể Hoa Tạng thế giới hải, phía dưới có một đại phong luân để duy trì. Phong luân có hai mươi loại, mỗi phong luân lại duy trì một phong luân [phía trên nó, mỗi phong luân] đều có danh tự [được nói cặn kẽ trong phẩm Hoa Tạng Thế Giới của kinh Hoa Nghiêm]. Ắt cần phải do trí huệ của Phật thì mới có thể biết, chứ trí huệ của chúng ta không được! Tôi nói tổng quát về Tĩnh Lự đôi chút.

Nếu biết là Không, quý vị còn truy cầu chi nữa? Quý vị đã tĩnh, chẳng cần nói đã tương hợp với Chân Không. Dùng cái Không ấy, quý vị có thể đạt đến Không Vô Biên Xứ Định. Lúc quý vị tu Duy Tâm Thức Quán, đạt được Thức Vô Biên Xứ và Không Vô Biên Xứ Định. Nương theo các pháp ấy để tu, nương vào Thức để tu Thức Vô Biên Xứ, nương vào Lạc Thọ để tu tập Tĩnh Lự, nương vào Khổ Thọ để tu tập Tĩnh Lự. Quý vị tưởng hết thảy khổ là vô thường, tánh thể của Khổ là gì? Chẳng có! Nếu thường tưởng như thế, hiệu quả sẽ có, nhưng quý vị trọn chẳng thường xuyên tưởng. Khổ thật sự đưa đến, quý vị tạm thời quán đôi chút, đương nhiên là có thể giảm bớt vài phần thống khổ. Quý vị tu Quán, dùng Không hoặc Vô Ngã, quý vị nói xem, ai sẽ chấp trước cái đau? Hoặc là trong tâm quý vị nghĩ đến một bên thì cũng được, do chuyển dời mục tiêu, sẽ có thể giảm bớt thống khổ rất nhiều. Hoặc là nếu thời gian quá dài, để tôi luyện nỗi khổ ấy, phải cậy vào tu Quán. Các cách tu Tĩnh Lự ấy đều là Thiền Định thế gian. Đó là tiểu tưởng, chẳng phải là đại tưởng. Đó gọi là “nương vào tiểu tưởng để tu tập Tĩnh Lự”. Nương vào đại tưởng, nương vào vô lượng tưởng, sẽ chẳng dễ dàng! Tu tập Tĩnh Lự, nếu xét theo pháp thế gian, đại tưởng cũng thế, mà tiểu tưởng cũng thế, có sở y (所依, cái để nương vào), có sở trước (所着, có cái để chấp vào), có chấp tướng, thì đều gọi là Thế Gian Định. Nương vào thế gian Thiền Định để tu, vô tướng là gì? Xuất thế gian là gì? Tu Chân Không Tuyệt Tướng Quán, an lập hết thảy các tướng. Tu Không Quán, tu Giả Quán, hết thảy các pháp đều là giả, hết thảy các pháp đều là Không, đó là chẳng rốt ráo. Tuy thuộc địa vị Bồ Tát, nhưng chẳng rốt ráo. Phải tu Trung Quán, Trung Quán mới là rốt ráo nhất.

Kinh Hoa Nghiêm lại giải thích Trung Quán khác hẳn. “Chân không tuyệt tướng quán”, “Lý Sự vô ngại quán”, “Sự Sự vô ngại quán” như tôi vừa mới nói, Không và Hữu hai đằng hợp lại, Không là Lý, Hữu là Sự. Lý và Sự hai đằng hợp lại thành một Thể. Lý tức là Sự, Sự tức là Lý. Sự và Lý dung hợp, giáo lý ấy được gọi là Chung Giáo. Trong Trung Đạo thì Sự chính là Lý, Lý chính là Sự, Lý Sự vô ngại, được gọi là Lý Sự Vô Ngại Quán. Nhưng cuối cùng là có Châu Biến Hàm Dung Quán (周遍含融觀), tức là tùy tiện lấy một pháp, không pháp nào chẳng phải là pháp giới. Nó đã là pháp giới, hàm nhiếp vô lượng vô biên hết thảy các pháp, đều thuộc trong pháp giới. Mỗi pháp lại là một pháp giới, đó gọi là “trùng trùng vô tận”. Kinh Hoa Nghiêm đã lập ra Tam Quán như thế. Tứ Giáo kiến lập ba môn Quán là Không, Giả, Trung, còn Tam Luận Tông[4] chỉ lập một môn Trung Quán. Các tông phái nói khác nhau, nhưng cái để dấy lên quán chiếu thì giống nhau. Khi tu Tĩnh Lự, nương theo văn tự, nương theo thứ tự này, đó gọi là “Thiền giác”. Đó là Hữu Tướng Thiền, chẳng thuộc loại Vô Tướng Thiền thâm áo của Thiền Tông. Thần Tú đại sư ở phương Bắc nương theo hữu tướng, tinh tấn từng bước một. Huệ Năng đại sư ở phương Nam truyền dạy Vô Tướng Thiền, được gọi là Chân Không Tuyệt Tướng, chẳng chấp, chẳng vướng mắc. Hai loại ấy đều có thể tu dần dần.

Đối với một loại đại học vấn như thế, khi quý vị muốn học, nếu muốn lý giải trọn hết các danh tướng, chúng tôi giảng hằng ngày cũng chẳng giảng rõ ràng được! Phải vừa dụng công, vừa học tập. Nếu quý vị học tập Tứ Thiền Bát Định rất lâu, đợi cho đến khi chúng tôi nói xong, lại bắt đầu giảng từ Sổ Tức Quán. Nay chúng ta khởi sự tu tập, [các pháp Tĩnh Lự vừa nói trên đây] đều chẳng phải là pháp chúng ta đáng nên tu! Sổ Tức Quán đơn giản lại rõ ràng. Địa Tạng Vương Bồ Tát dạy chúng ta môn Sổ Tức Quán, chiếu theo đó để tu, quý vị cũng có thể khế nhập. Đếm số mà còn chẳng biết ư? Đếm số cũng chẳng phải là đếm một, hai, ba, bốn, năm, sáu, mà là đếm hơi thở của quý vị: Tướng thở ra, tướng hít vào. Từ thô đếm tới tế. Đã tế, hơi thở chẳng còn; đã Chỉ, đã Định rồi! Dường như chẳng có hơi thở, hơi thở cũng ngừng, cũng chẳng có hơi thở ra, cũng chẳng có hơi thở hít vào. Đó gọi là Định. Nếu quý vị dùng ngón tay [đặt dưới mũi người đã nhập Định] để kiểm xem, [sẽ thấy người ấy] chẳng thở ra. Đem người ấy đi chôn sống, làm như thế đó, người ấy đã nhập Định cũng chẳng biết. Nghe nói: Nếu người ấy chẳng thở ra, tuyệt đối chẳng có hơi thở. Nếu không có ai đụng đến, dẫu một đại kiếp, người ấy cũng không chết. Khi người ấy đã nhập Định, thân thể sẽ chẳng bị hư hoại. Đây là điều chẳng thể nghĩ bàn. Nếu quý vị dùng lửa đốt, đương nhiên là thân người ấy sẽ bị hư hoại. Nếu quăng xuống biển, nhất định sẽ bị ngấm nước trương phềnh. Đó là nói chuyện tu Định. Các môn Định ấy đều chẳng phải của Bồ Tát Ma Ha Tát. Các môn Định được nói trên đây đều là [các môn Định] chung với Nhị Thừa.

(Kinh) Vân hà Bồ Tát xuất thế Tĩnh Lự? Vị chư Bồ Tát viễn ly chư Uẩn tu tập Tĩnh Lự, viễn ly chư Giới tu tập Tĩnh Lự, viễn ly chư Xứ tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Dục Giới tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Sắc Giới tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Vô Sắc Giới tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Tam Luật Nghi tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Tam Giải Thoát tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Tứ Niệm Trụ tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Tứ Chánh Đoạn tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Tứ Thần Túc tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Ngũ Căn tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Ngũ Lực tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Thất Đẳng Giác Chi tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Bát Thánh Đạo Chi tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Địa giới tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Thủy giới tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Hỏa giới tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Phong giới tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Không giới tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Thức giới tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Lạc Thọ tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Khổ Thọ tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Bất Khổ Bất Lạc Thọ tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Hư Không Vô Biên Xứ tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Thức Vô Biên Xứ tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Vô Sở Hữu Xứ tu tập Tĩnh Lự, viễn ly Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ tu tập Tĩnh Lự, viễn ly thử thế tu tập Tĩnh Lự, viễn ly tha thế tu tập Tĩnh Lự, viễn ly tiểu tưởng tu tập Tĩnh Lự, viễn ly đại tưởng tu tập Tĩnh Lự, viễn ly vô lượng tưởng tu tập Tĩnh Lự. Như thị Tĩnh Lự, năng phát hiền thánh quảng đại quang minh, vô lậu, vô thủ, vô sở y trước, thị danh Bồ Tát xuất thế Tĩnh Lự Đại Giáp Trụ Luân. Thiện nam tử! Nhược Bồ Tát Ma Ha Tát thành thử Tĩnh Lự Đại Giáp Trụ Luân, tùng sơ phát tâm, nhất thiết ngũ dục giai năng trừ đoạn, đắc danh Bồ Tát Ma Ha Tát dã, siêu thắng nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác, phổ vị nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác tác đại phước điền, nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng giai ưng cúng dường, thừa sự, thủ hộ.

(經)云何菩薩出世靜慮？謂諸菩薩，遠離諸蘊，修習靜慮；遠離諸界，修習靜慮；遠離諸處，修習靜慮；遠離欲界，修習靜慮；遠離色界，修習靜慮；遠離無色界，修習靜慮；遠離三律儀，修習靜慮；遠離三解脫，修習靜慮；遠離四念住，修習靜慮；遠離四正斷，修習靜慮；遠離四神足，修習靜慮；遠離五根，修習靜慮；遠離五力，修習靜慮；遠離七等覺支，修習靜慮；遠離八聖道支，修習靜慮；遠離地界，修習靜慮；遠離水界，修習靜慮；遠離火界，修習靜慮；遠離風界，修習靜慮；遠離空界，修習靜慮；遠離識界，修習靜慮；遠離樂受，修習靜慮；遠離苦受，修習靜慮；遠離不苦不樂受，修習靜慮；遠離虛空無邊處，修習靜慮；遠離識無邊處，修習靜慮；遠離無所有處，修習靜慮；遠離非想非非想處，修習靜慮；遠離此世，修習靜慮；遠離他世，修習靜慮；遠離小想，修習靜慮；遠離大想，修習靜慮；遠離無量想，修習靜慮。如是靜慮，能發賢聖廣大光明，無漏無取，無所依著，是名菩薩出世靜慮大甲冑輪。善男子，若菩薩摩訶薩成此靜慮大甲冑輪，從初發心，一切五欲皆能除斷，得名菩薩摩訶薩也！超勝一切聲聞、獨覺，普為一切聲聞、獨覺，作大福田，一切聲聞、獨覺乘等皆應供養、承事、守護。

(Kinh: Thế nào là Bồ Tát xuất thế Tĩnh Lự? Tức là các Bồ Tát xa lìa các Uẩn tu tập Tĩnh Lự, xa lìa các Giới tu tập Tĩnh Lự, xa lìa các Xứ tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Dục Giới tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Sắc Giới tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Vô Sắc Giới tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Tam Luật Nghi tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Tam Giải Thoát tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Tứ Niệm Trụ tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Tứ Chánh Đoạn tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Tứ Thần Túc tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Ngũ Căn tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Ngũ Lực tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Thất Đẳng Giác Chi tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Bát Thánh Đạo Chi tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Địa giới tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Thủy giới tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Hỏa giới tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Phong giới tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Không giới tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Thức giới tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Lạc Thọ tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Khổ Thọ tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Bất Khổ Bất Lạc Thọ tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Hư Không Vô Biên Xứ tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Thức Vô Biên Xứ tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Vô Sở Hữu Xứ tu tập Tĩnh Lự, xa lìa Phi Tưởng Phi Phi Tưởng Xứ tu tập Tĩnh Lự, xa lìa đời này tu tập Tĩnh Lự, xa lìa đời khác tu tập Tĩnh Lự, xa lìa tiểu tưởng tu tập Tĩnh Lự, xa lìa đại tưởng tu tập Tĩnh Lự, xa lìa vô lượng tưởng tu tập Tĩnh Lự. Tĩnh Lự như thế có thể phát sanh quang minh to lớn của hiền thánh, vô lậu, chẳng chấp giữ, chẳng nương tựa. Đó gọi là Tĩnh Lự Đại Giáp Trụ Luân xuất thế của Bồ Tát. Này thiện nam tử! Nếu Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu Tĩnh Lự Đại Giáp Trụ Luân này, từ sơ phát tâm, hết thảy ngũ dục đều có thể trừ dứt, được gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát, vượt hơn hẳn hết thảy Thanh Văn, Độc Giác, vì khắp hết thảy Thanh Văn, Độc Giác làm ruộng phước lớn, hết thảy hàng Thanh Văn, Độc Giác Thừa đều nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ).

Chúng ta nói tới tu tập Tĩnh Lự bằng Duy Tâm Thức Quán, chẳng cần xem văn tự. Văn tự đều lìa tướng văn tự. Quý vị xem văn tự thì cũng chẳng nắm bắt được. Vì sao? Phải lìa hết thảy các tướng, lìa hết thảy các pháp để tu tập Tư Duy. Đó là Không Quán. Thoạt đầu, Không Quán của Đại Thừa và Nhị Thừa có khác biệt. Nhị Thừa cũng thành tựu Không Quán, nhập Niết Bàn tịch tĩnh. Họ cũng chứng đắc Niết Bàn, cũng bất sanh bất diệt. Họ cho rằng đã là Không, nhưng chẳng độ chúng sanh. Từ trong Không, chẳng thể xuất Hữu, từ Không nhập Giả, từ Giả nhập Không. Họ chẳng thấu hiểu đạo lý này; do vậy, [Thiền Định của Nhị Thừa] gọi là Thiền Định thế gian. Thế gian Nhị Thừa đều dựa theo thế gian để tu. Đại Bồ Tát chẳng nương theo thế gian để tu, mà nương theo môn “năng phát hiền thánh quảng đại quang minh” (có thể phát ra quang minh rộng lớn của hiền thánh). Phàm là có tưởng, có tướng, có chấp giữ, đều chẳng phải là cảnh giới của Bồ Tát. Đại Bồ Tát tu hành Tĩnh Lự Đại Giáp Trụ Luân xuất thế, vẫn chẳng phải là tu xuất thế Không Quán. Không Quán là chân không tuyệt tướng. Kinh Chiêm Sát Thiện Ác Nghiệp Báo cũng do Địa Tạng Vương Bồ Tát nói. [Trong kinh ấy], Địa Tạng Vương Bồ Tát dạy tu Quán, một là Duy Tâm Thức Quán, hai là Chân Như Thật Tướng Quán, nhập cảnh giới Thật Tướng. Một đằng là Quán, là Chiếu; một đằng là Định, là Chỉ. [Hay nói cách khác là] Xa Ma Tha (Śamatha, Chỉ) và Tỳ Bà Xá Na (Vipaśyanā, Quán). Bồ Tát tu Tỳ Bà Xá Na Quán. Quán và Huệ hai đằng hợp lại để tu. Chỉ có Định, chẳng có Huệ, thì thuộc về Thanh Văn. Nhị Thừa ắt cần phải Chỉ và Quán cùng vận dụng. Nếu có thể thành tựu môn Đại Giáp Trụ Luân này, từ lúc người ấy vừa mới phát tâm, ngũ dục đều có thể đoạn trừ. Như thế thì gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát.

(Kinh) Nhĩ thời, Thế Tôn trùng hiển thử nghĩa, nhi thuyết tụng viết: - Vị xả kỷ trọng đảm, tu hữu sở đắc Định, cầu đoạn tự phiền não, phi chân trí giả tướng. Y khí hữu sở quán, cầu giải thoát tu Định, thủ trước thử bỉ ngạn, phi lợi lạc hữu tình. Vị lợi lạc hữu tình, tu Định xả trọng đảm, diệt nhất thiết phiền não, thị chân trí giả tướng. Vị nhuận chư hữu tình, tu vô y trước Định, vĩnh đoạn chư hữu ái, thị danh đại huệ giả. Vị giải chư hữu phược, linh trụ vô úy thành, tu hành Tịch Chỉ định, thị danh Ma Ha Tát.

(經)爾時，世尊重顯此義，而說頌曰：為舍己重擔，修有所得定，求斷自煩惱，非真智者相。依器有所觀，求解脫修定，取著此彼岸，非利樂有情。為利樂有情，修定舍重擔，滅一切煩惱，是真智者相。為潤諸有情，修無依著定，永斷諸有愛，是名大慧者。為解諸有縛，令住無畏城，修行寂止定，是名摩訶薩。

(Kinh: Lúc bấy giờ, đức Thế Tôn hiển thị lại nghĩa này, bèn nói kệ tụng rằng: - Vì mình buông gánh nặng, tu Định có sở đắc, cầu mình đoạn phiền não, chẳng phải tướng chân trí. Nương thế gian để quán, cầu giải thoát tu Định, chấp tướng hai bên bờ, chẳng lợi lạc hữu tình. Vì lợi lạc hữu tình, tu Định buông gánh nặng, diệt hết thảy phiền não, là tướng bậc chân trí. Vì nhuận ích hữu tình, tu Định không nương chấp, vĩnh viễn đoạn hữu ái, gọi là bậc đại huệ. Vì cởi các hữu phược, trụ trong thành vô úy, tu hành Tịch Chỉ Định, gọi là Ma Ha Tát).

Gánh nặng ấy là gánh nặng gì vậy? Xả chính mình! Chỉ vì chính mình liễu thoát thì là hàng Nhị Thừa. Các thứ Định được nói trước đó đều là pháp tu của hàng Nhị Thừa. Bồ Tát thì ngược lại! Trong đoạn kinh văn trên đây, hoàn toàn chẳng nói Bồ Tát chuyên tu các pháp nào. Pháp chuyên tu của Ngài hoàn toàn trái ngược với Nhị Thừa, đó là pháp tu của Bồ Tát. Bồ Tát tu Không Quán là bất không. Bất không được hiển thị ở chỗ nào? Phải độ chúng sanh, khiến cho chúng sanh đều có thể hiểu rõ “thế gian này là khổ”, cho đến “thế gian cũng là chẳng khổ, chẳng lạc”. Hàng Nhị Thừa tức Tiểu Thừa khác hẳn! Bởi lẽ, họ vì buông xả gánh nặng của chính mình, tự cảm thấy gánh nặng ấy quá nặng nề, mong lìa bỏ nó, bèn tu hữu sở đắc Định, đắc gì vậy? Đắc Niết Bàn tịch tĩnh. Đó là Niết Bàn tịch tĩnh của hàng Nhị Thừa. Vĩnh viễn đoạn trừ phiền não của chính mình, đoạn Kiến Tư Hoặc. Đấy chẳng phải là người có trí, chẳng phải là tướng trạng của bậc chân trí! Bậc trí chẳng tu như thế. “Y khí hữu sở quán, cầu giải thoát tu Định, thủ trước thử bỉ ngạn, phi lợi lạc hữu tình” (nương theo khí thế gian để có đối tượng quán, do cầu giải thoát mà tu Định, chấp lấy bờ này và bờ kia, chẳng lợi lạc hữu tình): Đấy cũng chẳng phải là cách tu của bậc Đại Thừa Bồ Tát.

Phép Quán ấy chẳng phải là trí huệ thật sự, do phải nương vào gì? Y chỉ chánh giác thế gian. Phép Quán ấy là chân quán, vì cầu giải thoát mà tu Định. Đấy là nói theo Nhị Thừa: “Ta muốn giải thoát phiền não, bèn tu Định như vậy”. Chẳng có trí huệ, chẳng lợi ích chúng sanh. Trí huệ chẳng lớn, vì chấp giữ bờ này, bờ kia. Ta từ bờ này, muốn tới bờ kia. Lục Ba La Mật chẳng phải là đạt đến bờ kia hay sao? Đấy là cách nói hình dung, dùng [bờ kia] làm tỷ dụ. Chẳng có bờ này, mà cũng chẳng có bờ kia! Nếu như quý vị mong cầu giải thoát, bèn tu Định, nắm giữ, chấp trước “ta đang ở bờ sanh tử, muốn tới bờ Niết Bàn”. Đấy chẳng phải là lợi lạc hữu tình, mà cũng chẳng phải là Bồ Tát Ma Ha Tát.

“Vị lợi lạc hữu tình, tu Định, xả trọng đảm” (vì lợi lạc hữu tình mà tu Định hòng bỏ gánh nặng): Ta vì lợi ích chúng sanh, khiến cho chúng sanh đều có thể đạt được lợi ích. Tu hành như thế, tức là tu Định để bỏ gánh nặng cho chúng sanh. Tu Định nhằm diệt trừ hết thảy phiền não của chúng sanh. Đấy mới là tướng trạng của bậc trí huệ chân thật. Là đại Bồ Tát Ma Ha Tát vì nhuận ích các hữu tình bèn tu Vô Y Trước Định, vĩnh viễn đoạn sự yêu đắm trong các cõi (hữu ái), thì gọi là bậc đại huệ. Chẳng phải vì chính mình, tu Định cũng thế, thậm chí tu đôi chút động tác cũng thế, tất cả các Tinh Tấn Độ cũng đều như thế. Môn Định này chính là chẳng nương dựa, chẳng chấp trước. Đối với phương pháp tu Định, hoàn toàn chẳng phải là “ngồi thì mới có thể tu Định, chứ đứng chẳng thể tu Định”. “Na Già thường tại Định” (đức Phật thường ở trong Định). Đi, đứng, ngồi, nằm, trong bốn oai nghi, quý vị đều có thể tu Định. Khi ngồi, tu Định có hai loại chướng ngại: Một là tán loạn. Hễ vừa tĩnh lặng, chuyện cũ từ tám mươi năm trước đều nghĩ tới. Bóng dáng của chúng trồi lên, suy nghĩ miên man khiến ngồi chẳng yên, sẽ nổi nóng. Nổi nóng với ai? Nổi nóng với chính mình. Lúc đó, [cứ lan man suy nghĩ, giá mà] ta đừng nên làm như vậy, cho đến bây giờ chịu thua thiệt. Quý vị hối hận. Hễ tán loạn xảy đến, [sau khi dẹp được tán loạn], Định được rồi, lại bị hôn trầm. Có lúc, Định rồi ngủ thiếp đi một hai tiếng. Lúc tỉnh lại vẫn chẳng biết, quý vị thấy đã qua một khoảng thời gian rồi!

Chúng ta tĩnh tọa trong Thiền Đường. Trong vòng một cây hương to (trong khoảng thời gian cháy hết một cây hương), có người rất định, có người trong tâm xáo động khôn cùng, [kẻ ấy] càng ngó dáo dác, càng chịu không nổi! Cây hương ấy rất thô, dài ngần ấy, tối thiểu cháy hai tiếng rưỡi đồng hồ. Quý vị dòm lư hương: “Hương vẫn còn y nguyên, chẳng cháy bớt chút nào!” Thấy nó quả thật chẳng giảm. Có người căn bản là chẳng nhìn, cứ mặc kệ, bèn nhập Định, [thật ra], ngủ mất tiêu! Hai ba tiếng đồng hồ trôi đi, đợi nghe gõ bản (nhắc đại chúng xả Thiền), người đó tỉnh dậy, [thời khóa tọa Thiền] đã qua đi, làm gì cũng chẳng biết. Có lúc công phu tĩnh tọa của chúng ta tốt đẹp, chân cũng không đau. Bất quá, ngồi Thiền ngon lành [thật ra] là tệ nhất, vì người ấy ngủ suốt hai ba tiếng đồng hồ. Quý vị thấy bộ dáng người ấy dường như đang nhập Định, thật ra, đang ngủ khò khò. Chuyện này phải do luyện tập mà thành, nhìn từ bên ngoài, sẽ nhìn chẳng ra. Kẻ đó đang ngủ, tự mình cảm thấy rất thoải mái. Sự khinh an khi nhập Định và ngủ giống nhau. Đạt được khinh an, thứ gì cũng chẳng suy nghĩ, thật sự buông xuống hết thảy, trụ trong sự khinh an ấy. Đó chẳng phải là khai trí huệ, ắt cần phải tinh tấn dũng mãnh.

Nếu vì tăng trưởng chúng sanh, tu môn Định này, không nương dựa, chẳng chấp trước, vĩnh viễn đoạn trừ các ái trong các Hữu thuộc tam giới, chẳng phải vì chính mình, mà nhằm lợi lạc chúng sanh, khiến cho các hữu tình không nương dựa, không chấp trước mà nhập Định, có thể vĩnh viễn đoạn tuyệt hết thảy ái phược (愛縛, trói buộc do yêu mến). Đấy là người có trí huệ, “vị giải chư hữu phược, linh trụ vô úy thành, tu hành Tịch Chỉ Định, thị danh Ma Ha Tát” (vì tháo gỡ các trói buộc trong các Hữu nơi tam giới, khiến cho [các hữu tình] trụ trong tòa thành không sợ hãi, mà tu môn Định tịch tĩnh dứt bặt, thì [người ấy] được gọi là Ma Ha Tát). Vì khiến cho hết thảy chúng sanh giải thoát tất cả triền phược, trói buộc, mà ở trong tòa thành không sợ hãi, tức tòa thành vô sanh, vô diệt. Tu Chỉ, tu Định như vậy, tức là Tịch Chỉ Định. Đấy mới là bậc đại Bồ Tát. Nếu mọi người xem sách vở về Thiền Định, sẽ biết những điều ấy. Nay chúng ta chỉ nhận biết danh từ. Đó chẳng phải là pháp chúng ta sẽ tu. Đợi đến khi chúng tôi giảng xong [bộ kinh này, đại chúng] hãy khéo tu hành pháp Sổ Tức Quán do Địa Tạng Vương Bồ Tát đã nói, đồng thời lại còn khéo niệm Phật. Người thật sự niệm Phật, tu Sổ Tức Quán, sẽ giống hệt như công phu tu Tĩnh.

(Kinh) Phục thứ, thiện nam tử! Bồ Tát Ma Ha Tát phục hữu Bát Nhã Đại Giáp Trụ Luân. Nhược Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu thử luân, tùng sơ phát tâm, nhất thiết ngũ dục giai năng trừ đoạn, siêu thắng nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác, phổ vị nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác tác đại phước điền. Nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng giai ưng cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Vân hà Bát Nhã Đại Giáp Trụ Luân? Thiện nam tử! Bồ Tát Bát Nhã hữu nhị chủng tướng, nhất giả thế gian, nhị giả xuất thế gian. Vân hà Bồ Tát thế gian Bát Nhã? Vị chư Bồ Tát duy y độc, tụng, thư tả, thính văn, vị tha diễn thuyết tam thừa chánh pháp, dục cầu trừ diệt nhất thiết chúng sanh vô minh hắc ám, dục cầu phát khởi nhất thiết chúng sanh đại huệ quang minh, vị ư Như Lai sở thuyết chủng chủng dữ Thanh Văn Thừa tương ứng chánh pháp, tinh cần độc tụng, thính văn, thư tả, vị tha diễn thuyết, khuyến chánh tu hành. Hoặc ư Như Lai sở thuyết chủng chủng dữ Độc Giác Thừa tương ứng chánh pháp, tinh cần độc tụng, thính văn, thư tả, vị tha diễn thuyết, khuyến chánh tu hành. Hoặc ư Như Lai sở thuyết chủng chủng dữ Vô Thượng Thừa tương ứng chánh pháp, tinh cần độc tụng, thính văn, thư tả, vị tha diễn thuyết, khuyến chánh tu hành, bất cầu hiền thánh vô lậu đạo chi, bất cầu thánh đạo, bất cầu thánh đạo sở nhiếp giải thoát, bất hành tịch tĩnh chân thật Bát Nhã, thường hành hữu kiến, hữu tướng Bát Nhã. Như thị Bát Nhã, hữu thủ, hữu trước, thị danh Bồ Tát thế gian Bát Nhã. Như thị Bát Nhã, cộng chư Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng, thử bất danh vi Đại Giáp Trụ Luân, diệc bất do thử danh vi Bồ Tát Ma Ha Tát dã, cập danh nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác chân thật phước điền. Vân hà Bồ Tát xuất thế Bát Nhã? Vị chư Bồ Tát tinh cần tu tập Bồ Đề đạo thời, tùy lực độc tụng, thính văn, thư tả, vị tha diễn thuyết tam thừa chánh pháp, nhi ư kỳ trung, y vô sở đắc phương tiện nhi trụ, vô sở hành động, vô sở tư duy, vô hữu căn bản, dĩ như hư không tâm, phổ tịch diệt tâm, vô tăng giảm huệ, vô thủ trước tâm, vô sanh diệt tâm, vô thoái chuyển tâm, pháp bình đẳng tâm, Chân Như tâm, thật tế tâm, pháp giới tâm, vô ngã tâm, vô phân biệt tâm, tịch diệt an nhẫn ly phân biệt tâm, thiện xảo an trụ vô thành hoại địa, thiện xảo an trụ vô trụ vô trước thắng diệu huệ địa. Như thị Bát Nhã, vô thủ, vô trước, thị danh Bồ Tát xuất thế Bát Nhã Đại Giáp Trụ Luân.

(經)復次，善男子，菩薩摩訶薩，復有般若大甲冑輪。若菩薩摩訶薩成就此輪，從初發心，一切五欲皆能除斷，超勝一切聲聞、獨覺，普為一切聲聞、獨覺作大福田，一切聲聞、獨覺乘等皆應供養、承事、守護。云何般若大甲冑輪？善男子，菩薩般若，有二種相：一者、世間，二者、出世間。云何菩薩世間般若？謂諸菩薩，唯依讀誦、書寫、聽聞，為他演說三乘正法，欲求除滅一切眾生無明黑暗，欲求發起一切眾生大慧光明；謂於如來所說種種與聲聞乘相應正法，精勤讀誦，聽聞書寫，為他演說，勸正修行；或於如來所說種種與獨覺乘相應正法，精勤讀誦，聽聞書寫，為他演說，勸正修行；或於如來所說種種與無上乘相應正法，精勤讀誦，聽聞書寫，為他演說，勸正修行；不求賢聖無漏道支，不求聖道，不求聖道所攝解脫，不行寂靜真實般若，常行有見有相般若。如是般若，有取有著，是名菩薩世間般若。如是般若，共諸聲聞、獨覺乘等。此不名為大甲冑輪，亦不由此名為菩薩摩訶薩也，及名一切聲聞、獨覺真實福田。云何菩薩出世般若？謂諸菩薩，精勤修習菩提道時，隨力讀誦、聽聞、書寫，為他演說三乘正法，而於其中，依無所得方便，而住無所行動、無所思惟、無有根本，以如虛空心、普寂滅心、無增減慧、無取著心、無生滅心、無退轉心、法平等心、真如心、實際心、法界心、無我心、無分別心、寂滅安忍離分別心，善巧安住無成壞地，善巧安住無住無著勝妙慧地。如是般若，無取無著，是名菩薩出世般若大甲冑輪。

(Kinh: Lại này, thiện nam tử! Bồ Tát Ma Ha Tát lại có Bát Nhã Đại Giáp Trụ Luân. Nếu Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu luân này, từ sơ phát tâm, hết thảy ngũ dục đều có thể đoạn trừ, vượt xa hết thảy Thanh Văn, Độc Giác, vì khắp hết thảy Thanh Văn, Độc Giác làm ruộng phước to lớn. Hết thảy hàng Thanh Văn, Độc Giác Thừa đều nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Thế nào là Đại Giáp Trụ Luân của Bát Nhã? Này thiện nam tử! Bồ Tát Bát Nhã có hai loại tướng, một là thế gian, hai là xuất thế gian. Thế nào là Bát Nhã thế gian của Bồ Tát? Tức là các Bồ Tát chỉ nương vào đọc, tụng, biên chép, lắng nghe, vì người khác diễn thuyết chánh pháp tam thừa, muốn cầu trừ diệt vô minh hắc ám cho hết thảy chúng sanh, muốn cầu phát khởi quang minh đại huệ cho hết thảy chúng sanh, tức là đối với các thứ chánh pháp tương ứng với Thanh Văn Thừa do đức Như Lai đã nói, bèn siêng ròng đọc tụng, lắng nghe, biên chép, vì người khác diễn nói, khuyên họ tu hành chánh đáng. Hoặc là đối với các thứ chánh pháp tương ứng với Độc Giác Thừa do đức Như Lai đã nói, bèn siêng ròng đọc tụng, lắng nghe, biên chép, vì người khác diễn nói, khuyên họ tu hành chánh đáng. Hoặc là đối với các thứ chánh pháp tương ứng với Vô Thượng Thừa do đức Như Lai đã nói, bèn siêng ròng đọc tụng, lắng nghe, biên chép, vì người khác diễn nói, khuyên họ tu hành chánh đáng. Chẳng cầu vô lậu đạo chi của hiền thánh, chẳng cầu thánh đạo, chẳng cầu sự giải thoát được nhiếp thọ bởi thánh đạo, chẳng hành Bát Nhã chân thật tịch tĩnh, thường hành Bát Nhã có kiến, có tướng. Bát Nhã như thế nếu chấp giữ là có, thì gọi là Bát Nhã thế gian của Bồ Tát. Bát Nhã như thế cùng chung với các Thanh Văn, Độc Giác Thừa. Đó chẳng gọi là Đại Giáp Trụ Luân, cũng chẳng do đó mà gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát, cũng chẳng gọi là ruộng phước chân thật của hết thảy Thanh Văn, Độc Giác. Thế nào là Bát Nhã xuất thế của Bồ Tát? Chính là khi các Bồ Tát siêng ròng tu tập Bồ Đề đạo, tùy sức mà đọc tụng, lắng nghe, biên chép, vì người khác diễn thuyết tam thừa chánh pháp, nhưng ở trong ấy, bèn trụ vào phương tiện “không có gì để đạt được”, không có hành động, chẳng có tư duy, chẳng có căn bản, dùng cái tâm như hư không, cái tâm tịch diệt trọn khắp, cái tâm trí huệ chẳng tăng giảm, không chấp giữ, tâm chẳng sanh diệt, tâm chẳng thoái chuyển, tâm pháp bình đẳng, tâm Chân Như, tâm thật tế, tâm pháp giới, tâm vô ngã, tâm chẳng phân biệt, tâm tịch diệt an nhẫn lìa phân biệt, tâm thiện xảo an trụ địa vị chẳng thành hoại, thiện xảo an trụ địa vị trí huệ mầu nhiệm thù thắng vô trụ, không chấp trước. Bát Nhã như thế chẳng giữ lấy, chẳng chấp trước, gọi là Bát Nhã Đại Giáp Trụ Luân xuất thế của Bồ Tát).

Nếu Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu trí huệ Bát Nhã Đại Giáp Trụ Luân này, từ khi Ngài mới phát tâm, đã có thể đoạn tuyệt ngũ dục. Đấy là nói bậc Thập Trụ Bồ Tát phát tâm, hoàn toàn chẳng phải là nói về Sơ Tín. Như chúng ta cũng phát tâm, nhưng chẳng thể đoạn ngũ dục. Hàng Sơ Trụ Bồ Tát trong địa vị Thập Trụ vừa phát Bồ Đề tâm, ngũ dục đều đoạn trừ, họ có thể nhanh chóng đoạn dứt. Lại còn vừa phát tâm, đã vượt xa Thanh Văn, Độc Giác, vượt xa A La Hán, hơn hẳn hàng Nhị Thừa. Do vậy, Ngài có thể làm ruộng phước to lớn cho hết thảy Thanh Văn và Độc Giác. Vì thế, hết thảy Thanh Văn và Độc Giác Thừa đều phải nên cúng dường, thừa sự, thân cận, thủ hộ Ngài. Đấy là điều tương thông, văn tự giống như trong các đoạn trước.

Bát Nhã Đại Giáp Trụ Luân là gì? Trí huệ Bát Nhã của Bồ Tát có hai loại tướng: Một loại là thế gian, loại kia là xuất thế gian, tức một loại là thế gian Bát Nhã, loại kia là xuất thế gian Bát Nhã. Thế gian Bát Nhã chung với Thanh Văn và Độc Giác, xuất thế gian Bát Nhã chẳng chung với Thanh Văn và Độc Giác. Sau khi Bồ Tát thành tựu luân này, khi thuyết pháp cho hết thảy chúng sanh, sẽ dựa vào đâu? Bồ Tát sẽ đọc, tụng, biên chép, lắng nghe. Khi Bồ Tát tu hành trong đời quá khứ, cũng dựa vào đọc tụng, biên chép, lắng nghe. Lắng nghe là Văn Tư, tức là nghe xong bèn suy nghĩ, suy nghĩ rồi có thể tu. Đọc tụng và biên chép là một cách thực hiện tu hành, khác với tĩnh tọa và tham Thiền. Một đằng là từ tướng mà vào, tiến nhập dần dần. Một đằng là từ Thể mà nhập, đốn ngộ. Chúng ta biết Huệ Năng đại sư chẳng đọc tụng, mà cũng chẳng biên chép. Ngài cũng chẳng biết chữ, [thế mà] Ngài đốn ngộ. Căn cơ của chúng ta chẳng giống Ngài. Nếu Ngài là loại căn cơ đó, mà lại nói pháp Thanh Văn Nhị Thừa cho Ngài, bảo Ngài đọc tụng, lắng nghe, thì sai lầm mất rồi! Trong phần trước, chúng tôi đã nói “chẳng phạm sai lầm đối với tam thừa”, nếu làm như vậy (thuyết pháp không đúng căn cơ) thì sẽ là sai lầm. Nếu đối với người thuộc loại căn cơ “tiệm tiến” (漸進, tiến nhập dần dần), mà chỉ nói pháp đốn ngộ, [dạy họ] tham cứu minh tâm kiến tánh thì hiện thời đối với loại căn cơ ấy, sẽ chẳng thích hợp.

Vì sao Bồ Tát làm như vậy? Ngài vì tu hành, tu hành vì chúng sanh. Đọc tụng, biên chép, lắng nghe, đều nhằm diễn thuyết chánh pháp tam thừa. Ở đây, thêm chữ Chánh, [ngụ ý những gì các Ngài đã làm đều] nhằm trừ diệt vô minh hắc ám của chúng sanh. Vô minh phiền não của chúng sanh phải dựa vào pháp này để giải cứu, phải mong trừ khử sự hắc ám nơi tâm lý của chúng sanh. Dựa vào pháp thì mới có thể diệt trừ, chẳng nhờ vào ánh sáng đèn, ánh sáng mặt trời, mặt trăng [để diệt trừ hắc ám]. Các thứ quang minh ấy (ánh đèn, hay ánh sáng nhật nguyệt) chẳng trừ được hắc ám của họ. Chúng có thể trừ khử sự hắc ám nơi hiện tượng. Nếu muốn trừ khử sự hắc ám nơi tâm lý thì phải học pháp, phải tu pháp, khiến cho họ sanh ra quang minh đại huệ vốn sẵn có của chính mình. Vì duyên cớ này, Bồ Tát phải quán cơ. Quán cơ (觀機) tức là xem xét [đối tượng được thuyết pháp] thuộc loại căn cơ nào để nói cho người ấy pháp thích đáng thuộc thừa đó.

Kế đó, [chánh kinh liệt kê] các thứ pháp. Nếu là chánh pháp tương ứng với Thanh Văn Thừa, bèn đối trước người thuộc Thanh Văn Thừa mà nói, khiến cho họ nghe pháp xong cũng có thể siêng ròng tu học, “thính văn, thư tả” (lắng nghe, biên chép), khuyên họ tu hành. Sau khi [đối tượng] đã nghe pháp, sẽ khuyên họ tu hành. “Vị tha diễn thuyết, khuyến chánh tu hành” (vì người khác diễn thuyết, khuyên tu hành chánh đáng), chớ hành theo tà đạo. Mục đích nghe pháp của chúng ta là sợ chính mình hành trì chẳng phải là chánh hạnh. Nếu chẳng phải là công phu chân chánh, vận dụng sai lầm, [chẳng hạn như] học Khí Công cũng rất dễ đi vào ngõ rẽ. Nếu quý vị bị hướng dẫn theo công phu chẳng tốt, do tu chẳng tốt đẹp, sẽ dẫn khởi rất nhiều bệnh tật. Vì thế, đối với pháp này, cũng phải nói chánh pháp như thế; sau đó phải tinh tấn, chớ nên giải đãi. “Cần” (勤, siêng năng) là chẳng biếng nhác! Xét theo ý nghĩa của đọc tụng, Đọc là chiếu theo kinh văn để đọc, Tụng là đọc thuộc lòng. Đọc kinh phần lớn là chiếu theo kinh bổn để đọc. Một bộ kinh Pháp Hoa, xét ra trí lực của chúng ta chẳng thể nào thuộc nằm lòng được. Kinh Hoa Nghiêm chúng ta cũng chẳng thể thuộc nằm lòng nổi; kinh Đại Bát Nhã chúng ta cũng không thể thuộc nổi! Một phần trong đó, như Tâm Kinh, thì chúng ta có thể thuộc. Quý vị thuộc nằm lòng, [có thể đọc không cần kinh bổn] thì là Tụng. Chiếu theo kinh bổn để đọc, hoặc chính mình sao chép, quý vị làm được điều này, nhưng khuyên kẻ khác tu hành chánh đáng thì chẳng làm được!

Tu Quán bèn quán chẳng được, như Quán Tự Tại Bồ Tát dạy quý vị tu, khơi mở trí huệ Bát Nhã của ta. Trí huệ ấy sanh ra đại huệ quang minh, quý vị mới có thể chiếu kiến “Ngũ Uẩn đều là Không”. Nếu không, lấy gì để chiếu kiến Ngũ Uẩn đều là Không? Chúng ta vẫn giùi mài nơi ngũ dục ư? Chẳng hiểu rõ năm mươi loại Ấm Ma, căn bản là quý vị đang ở trong loài ma, vẫn cứ tưởng chính mình rất biết tu hành, sai lầm mất rồi! Vì sao phải thường xuyên đọc kinh? Dùng kinh để đối chiếu. Kinh giống như mặt gương. Trên mặt chúng ta có vết đen, chính mình chẳng trông thấy, quý vị vừa soi gương sẽ biết. Do vậy, khuyên họ phải tu hành chánh đáng. Nếu cảm nhận tu hành không đúng, hãy đối chiếu với kinh bổn, coi đức Phật dạy như thế nào? Hãy đối chiếu một phen! Chiếu theo các thứ pháp do đức Như Lai đã nói, nếu là căn cơ Thanh Văn Thừa, hãy nói kinh A Hàm, hoặc luận Câu Xá cho người ấy, tức là chánh pháp tương ứng với Thanh Văn. Nếu là Độc Giác Thừa, hãy nói cho người ấy pháp nhân duyên, nói mười hai nhân duyên. Ba mươi bảy đạo phẩm, tức Tứ Chánh Cần, Tứ Như Ý Túc, Ngũ Căn, Ngũ Lực, Thất Giác Chi, Bát Chánh Đạo, những pháp ấy chung cho cả ba thừa. Quý vị có thể [giảng giải] sâu, mà cũng có thể cạn. Như thế thì Thanh Văn, Độc Giác, “thính văn, thư tả, vị tha diễn thuyết, khuyến chánh tu hành” (lắng nghe, biên chép, vì người khác diễn nói, khuyên họ tu hành chánh đáng).

“Hoặc ư Như Lai sở thuyết chủng chủng dữ Vô Thượng Thừa tương ứng chánh pháp” (hoặc đối với các thứ chánh pháp tương ứng Vô Thượng Thừa do đức Như Lai đã nói): Nếu gặp chúng sanh cầu Vô Thượng Thừa, bèn khuyên họ tu hành chánh đáng, nói chánh pháp tương ứng với Vô Thượng Thừa, như kinh Bát Nhã, kinh Hoa Nghiêm, kinh Pháp Hoa, minh tâm kiến tánh. Đặc biệt là kinh Pháp Hoa, khai thị ngộ nhập tri kiến của Phật, nói cho họ tri kiến của Phật. Kẻ Nhị Thừa chẳng thể tin nhận! Lấy ngay các đạo hữu trong hiện thời để nói, tôi đã gặp mấy kẻ, họ chẳng phản đối. Quý vị giảng kinh Pháp Hoa, họ cũng theo nghe đôi chút. Quý vị giảng kinh Hoa Nghiêm, họ cũng nghe. Như vậy là gieo thiện căn! Căn cơ Nhị Thừa đều chẳng có, họ chẳng thể chứng đắc thánh quả, chỉ là gieo thiện căn, nhưng họ có thể nghe danh tự của kinh, có thể lắng nghe, đều là do đã gieo thiện căn từ vô lượng kiếp đến nay! Nếu không, họ sẽ chẳng thể nghe nổi, đã ngồi xuống rồi lại đứng lên bỏ đi!

Khi tôi giảng kinh Hoa Nghiêm tại chùa Nam Phổ Đà ở Hạ Môn, giảng hơn nửa năm, có người nghe đôi chút bèn bỏ đi, chẳng thể nghe từ đầu đến đuôi. Học trò thì không được, chẳng nghe cũng không được, vì họ là học sinh tại Phật Học Viện, ắt phải nghe giảng bài. Họ chẳng phải là căn cơ ấy; chẳng phải là căn cơ ấy, thì kể như gieo thiện căn. Trong đời tương lai, họ sẽ dần dần thành tựu căn cơ ấy, đó là gieo nhân. Nhưng có thể gieo cái nhân này, là do có nhân duyên túc thế. Giống như đoạn kinh văn này đã nói, nếu chúng ta muốn thật sự đạt đến Bát Nhã chân thật, tức là như nay chúng tôi đang giảng nửa quyển sau kinh Chiêm Sát Thiện Ác Nghiệp Báo, đang giảng về chân thật Bát Nhã thì những điều chúng tôi vừa nói chỉ là hữu tướng Bát Nhã. Hữu Tướng Bát Nhã khác hẳn Vô Tướng Bát Nhã. Hữu Tướng là “hữu thủ, hữu trước” (có giữ lấy, có chấp trước), còn Vô Tướng chẳng có.

Họ siêng ròng đọc tụng Đại Thừa, lắng nghe, biên chép như thế, tức là sự “chánh tu hành” (tu hành chánh đáng) của họ chẳng giống như sự tu hành trong các phần trước, chẳng cầu trí huệ vô lậu của Nhị Thừa. “Chẳng cầu thánh đạo” là nói đến [thánh đạo] Nhị Thừa. Vô cầu, vô chứng, chẳng cầu sự giải thoát được nói trong thánh đạo [Nhị Thừa], chẳng hành tịch tĩnh chân hạnh Niết Bàn. Trái lại, đối với tịch tĩnh chân thật Bát Nhã, họ chẳng hành, như thế thì các điều họ đã hành toàn là Bát Nhã hữu tướng có thể thấy được. Đối với loại Bát Nhã ấy, có lấy, có bỏ, đó là có chấp trước tướng. Tu hành như thế thì môn Bát Nhã ấy chẳng phải là Bát Nhã chân thật, tức là chẳng hành tịch tĩnh chân thật Bát Nhã. “Hành” là thấy, pháp được hành là hữu tướng Bát Nhã. Môn Bát Nhã ấy có lấy, có xả; đó chẳng phải là môn Bát Nhã thật sự rốt ráo của Bồ Tát. Đấy là gì? Chính là thế gian Bát Nhã của Bồ Tát. Do vậy, đối với sự phân biệt, đối đãi trong pháp yếu tam thừa, chẳng phải là đức Phật nói vô sai biệt, bình đẳng hay sao? Đó là bình đẳng, [tương ứng với] pháp họ đáng nên lãnh thọ. Họ có thể tiếp nhận cỡ nào, quý vị sẽ nói cho họ chừng ấy. Họ chẳng thể tiếp nhận mà quý vị [chỉ dạy] vượt quá khả năng của họ, [họ sẽ hoàn toàn chẳng tiếp nhận]. Đấy là bất bình đẳng!

Chuyện này có ý nghĩa giống như thí dụ ăn cơm tôi đã nêu trong phần trước. Chúng ta ấn định người ấy phải ăn ba chén. Người có thể ăn năm chén, sẽ không đủ no. Người chỉ có thể ăn một chén, ép họ ăn ba chén xong, họ chịu không nổi! Đấy mới là bất bình đẳng! Người ấy là căn cơ gì, có thể nghe nói pháp gì, có thể biên chép pháp gì? Quý vị diễn nói cho người ấy, khuyên người ấy tu chánh đáng, chớ nên sai lầm. Kẻ chẳng phải là căn khí rất sâu, chẳng mong thành Phật, chẳng mong đạt tới quả vị rốt ráo, quý vị chẳng thể nói pháp rất sâu cho kẻ đó được! Kẻ đó có thể nghe pháp, cũng có thể lắng nghe, cũng có thể biên chép, nhưng mục đích của kẻ đó bất đồng. Họ tu tập giải thoát cũng khác, sự tu hành của người ấy luôn thuộc vào hữu tướng, hữu vi, chấp trước!

Giống như giới Bồ Tát và giới tỳ-kheo, giới tỳ-kheo và giới Sa Di, giới Sa Di và Bát Quan Trai Giới, Bát Quan Trai Giới và Ngũ Giới, đều khác nhau. Vì tâm lượng của người ấy chỉ to chừng đó. Đó là hữu tướng Bát Nhã. Môn Bát Nhã ấy còn có lấy, có bỏ, chấp trước “đây là nghiệp bất tịnh, ta chẳng thể làm”. Đó gọi là “chấp trước”. Bồ Tát thì vô trước (chẳng chấp trước), là thật sự bình đẳng. Nói Thanh Văn và Duyên Giác chấp trước, chẳng phải là họ chấp trước ngũ dục thế gian, mà chấp trước gì vậy? Họ chấp trước pháp. [Đối với họ], Ngã đã chẳng còn thì là đã tu thành công. Đã đoạn Ngã Chấp, nhưng Pháp Chấp vẫn chưa đoạn. Tuy người ấy có trí huệ, nhưng chỉ được một nửa, đó gọi là thế gian Bát Nhã của Bồ Tát. Bồ Tát phải trọn đủ hai loại Bát Nhã. Loại Bát Nhã này (thế gian Bát Nhã) cùng chung với Thanh Văn, Độc Giác. Họ cũng nương theo loại Bát Nhã này để học, cũng chứng đắc như thế. Bồ Tát tuy cũng nương theo pháp ấy để học, nhưng sau khi học xong, bèn lợi ích chúng sanh, chẳng vì để chính mình thọ dụng, mà là để cho người khác thọ dụng. Loại Bát Nhã này chẳng thể gọi là “Đại Giáp Trụ Luân”, do chẳng có sức mạnh của cái luân ấy, chẳng gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát, chẳng thể coi là bậc đại Bồ Tát được, chẳng thể gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát, cũng chẳng thể làm ruộng phước chân thật cho Thanh Văn và Bồ Tát. Đó là thế gian Bát Nhã của Bồ Tát.

Bát Nhã có hai loại tướng: Một là thế gian, hai là xuất thế gian. Xuất thế gian Bát Nhã của Bồ Tát, “vị chư Bồ Tát tinh cần tu tập Bồ Đề đạo thời” (tức là khi các Bồ Tát siêng ròng tu tập Bồ Đề đạo), nêu ra tiền đề khác biệt: Vị ấy tu hành Bồ Đề đạo, trong khi tu nhân, đã nương vào Bồ Đề đạo để tấn tu, nơi quả địa chứng đắc quả Bồ Đề. “Tùy lực độc, tụng, thính văn, thư tả” (tùy sức mà đọc tụng, lắng nghe, biên chép), tùy theo sức của vị ấy, tức là tùy theo sức trí huệ. Có sức trí huệ rất lớn, sẽ có thể học tập pháp ấy. Sau khi đã học xong, liền có thể lợi ích chúng sanh, diễn tam thừa chánh pháp cho chúng sanh.

“Nhi ư kỳ trung, y vô sở đắc phương tiện nhi trụ, vô sở hành động, vô sở tư duy, vô hữu căn bản, dĩ như hư không tâm, phổ tịch diệt tâm, vô tăng giảm huệ, vô thủ trước tâm, vô sanh diệt tâm, vô thoái chuyển tâm, pháp bình đẳng tâm, Chân Như tâm, Thật Tế tâm, pháp giới tâm, vô ngã tâm, vô phân biệt tâm, tịch diệt an nhẫn ly phân biệt tâm” (Nhưng ở trong ấy, nương vào phương tiện chẳng có gì đạt được mà trụ, chẳng có hành động, chẳng tư duy, chẳng có căn bản, dùng cái tâm như hư không, tâm tịch diệt trọn khắp, trí huệ chẳng tăng giảm, tâm không chấp giữ, tâm chẳng sanh diệt, tâm chẳng thoái chuyển, tâm pháp bình đẳng, tâm Chân Như, tâm Thật Tế, tâm pháp giới, tâm vô ngã, tâm chẳng phân biệt, tâm tịch diệt an nhẫn lìa phân biệt). Tổng cộng có mười hai tâm. Bồ Tát chứng đắc Căn Bản Trí, nương theo Căn Bản Trí mà sanh khởi Hậu Đắc Trí. Bồ Tát phải có phương tiện thiện xảo, từ trong Căn Bản Trí, hàng Nhị Thừa chỉ chứng được một nửa, chẳng có phương tiện thiện xảo, vì họ chẳng thể độ chúng sanh, [cho nên] chẳng sanh ra các phương tiện thiện xảo.

Thế nào là phương tiện thiện xảo? Bồ Tát độ chúng sanh mà chẳng thấy tướng chúng sanh. Chúng sanh đáng nên dùng căn cơ nào để đắc độ, bèn hiện căn cơ ấy. Cho đến đối với chúng sanh ấy đáng nên bố thí một chút tiền tài, hoặc là nên bố thí đôi chút pháp, Bồ Tát hãy nên bố thí cho kẻ ấy đôi chút tiền tài hoặc pháp. Vậy là cũng chẳng thể cho kẻ ấy trì giới, cho kẻ ấy thọ giới, khiến cho kẻ ấy hành Đại Nhẫn Nhục Bát Nhã hạnh, kẻ đó chẳng làm được, vì chẳng có sức lớn như vậy. Tuy làm đủ mọi thứ, nhưng chẳng chấp trước, “vô sở hành động” có nghĩa là “chẳng chấp trước”. Độ chúng sanh mà chẳng thấy tướng chúng sanh, cũng chẳng biểu thị “chính mình có thể độ chúng sanh”, cũng chẳng có chúng sanh được ta độ, chẳng chấp trước. Đó gọi là “tam luân thể không”.

Các tâm sau đó đều nhằm hình dung cảnh giới độ sanh: Quý vị dùng cái tâm gì. Ngược lại thì sẽ là nương theo trí huệ Chân Như Bát Nhã. Chúng ta “vô sở hành động”, tức là chúng ta cũng chẳng độ chúng sanh. Hết thảy chúng sanh “vô sở tư duy” (chẳng dựa vào đâu để tư duy), tức là nghĩa Không, chứng đắc tịch diệt, đấy là nghĩa Không. Tất cả các tư duy của chúng ta là chẳng có ư? Tư duy của chúng ta đều là hư vọng, chẳng thật! Chân tư duy của Bồ Tát là chẳng tư duy, nhưng chẳng phải là không có tư duy. Ý nghĩa trong Đại Thừa là như thế đó. Nói “chẳng có căn bản”, tức là nói người ấy chẳng nương vào đâu, chẳng chấp trước gì. Nói căn bản là như thế đó. Quý vị nghĩ xem, khi chư Phật thành đạo, các Ngài hoàn toàn chẳng nói nương vào Pháp Thân để tu hết thảy các hạnh hòng thành tựu Báo Thân, nương vào Báo Thân để thành tựu Hóa Thân. Hoàn toàn chẳng nói kiểu đó! Ngài là trí huệ hiển hiện. Vì sao? Tâm Ngài như hư không, chẳng có tác dụng. Hư không có tác dụng gì? Hư không chẳng có tác dụng.

“Phổ tịch diệt tâm”: Làm cho chúng sanh đều có thể đạt được tịch tĩnh, chẳng xáo động! Đối với Huệ, tại phàm chẳng giảm, nơi thánh chẳng tăng. Bát Nhã Huệ tại phàm chẳng giảm, [bởi lẽ, mỗi chúng sanh] vốn trọn đủ trí huệ Bát Nhã, vốn trọn đủ Pháp Thân đức tướng của chư Phật. Đã thành thánh quả, rốt ráo thành Phật, cũng chẳng thể tăng. Các vị đạo hữu! Chúng tôi giảng Tâm Kinh, quý vị đều biết “bất tăng, bất giảm” là tại phàm chẳng giảm, nơi thánh không tăng. Tâm trí huệ loại này chẳng có giữ lấy, chẳng chấp trước, chẳng chấp hết thảy các pháp. Người ấy không chỉ chẳng chấp Ngã, mà đối với hết thảy các pháp, cũng đều chẳng chấp trước. Đấy là đã đạt tới cảnh giới mầu nhiệm chẳng thể nghĩ bàn, là diệu huệ địa. Quán hết thảy các pháp đều là vô sanh, vô diệt. Chúng ta quán hết thảy các pháp có sanh, có diệt, có tăng, có giảm, cho nên chúng ta chẳng thể tiến nhập. Khi chúng ta giúp đỡ người khác, chẳng thể giúp triệt để, chỉ có thể gieo thiện căn mà thôi, chẳng thể giải quyết vấn đề, chẳng thể khiến cho người ấy đoạn phiền não, mà cũng chẳng thể khiến cho người ấy chứng Bồ Đề. Vì tâm Bồ Tát như hư không, vĩnh viễn chẳng có thoái đọa. Đây là nói tới bậc Đăng Địa Bồ Tát, đại Bồ Tát đã chứng Bát Nhã trí, vĩnh viễn chẳng thoái đọa. Bát Địa, tức Bất Động Địa, sẽ chẳng thoái đọa.

“Pháp bình đẳng tâm”: Hết thảy các pháp bình đẳng, vô nhiễm, vô tịnh, bất tăng, bất giảm, bất sanh, bất diệt. Đó là pháp bình đẳng tâm! Cái tâm ấy là chân thật, là Chân Như tâm. Chúng ta nói Thật Tế lý địa, danh từ ấy nhằm hình dung Pháp Thân, nhưng “thật tế tâm”, “pháp giới tâm”, “vô ngã tâm”, đối với vô ngã tâm, còn có thêm một sự khu biệt: Hàng Nhị Thừa cũng đạt tới vô ngã, nhưng là Tiểu Vô Ngã. Vô Ngã cũng là chẳng có các cảnh thuộc về ta. Tâm có thể chuyển hết thảy các cảnh, tâm có thể chuyển hết thảy các pháp. Hết thảy các pháp đều vô ngã, chẳng có tâm phân biệt, chẳng có nhiễm, tịnh, lớn, nhỏ, chẳng có dài, ngắn, vuông, tròn. Tịch diệt an nhẫn, tịch tĩnh bất động, chẳng đến, chẳng đi, cho nên không có tâm phân biệt. “Thiện xảo an trụ vô thành hoại địa” (thiện xảo an trụ nơi địa vị chẳng thành hay hoại): Rất phương tiện thiện xảo đối với thành hay hoại bình đẳng. “Bình đẳng” như vừa mới nói chính là đối với thành tựu và phá hoại, người ấy đều thấy hai thứ ấy bình đẳng.

Hễ còn có phân biệt kiểu ấy, đối với một thứ đã thành tựu, sẽ chẳng chịu phá hoại nó. Đó là có tâm phân biệt, chẳng thể thấy bình đẳng! Nếu đã thấy là bình đẳng, có cần phá hoại nữa chăng? Bình đẳng thì càng chẳng phá hoại. Hết thảy các pháp an lập, nói “thế pháp chư pháp vị, thế gian tướng thường trụ”, tức là mỗi pháp sẽ ở đúng nơi bổn vị của chúng, tướng ấy sẽ thường trụ. Hết thảy các pháp, đều chẳng phá hoại bổn vị của nó, đó là tướng thế gian thường trụ. Ý nghĩa “thường trụ” hoàn toàn chẳng phải là hoa nở vĩnh viễn. “Thường trụ” ở đây là nối tiếp chẳng dứt, nối tiếp thường trụ! Do đó, kinh Kim Cang nói “vô ngã tướng, vô nhân tướng, vô chúng sanh tướng, vô thọ giả tướng”, “thọ giả” là liên tục không ngừng, thọ mạng liên tục không ngừng, hoàn toàn chẳng phải là chúng ta sẽ sống một vạn ức năm, chẳng phải là ý nghĩa đó. Chúng ta từ đời này sang đời khác vĩnh viễn lưu chuyển trong tam giới chẳng ngừng. Có ý nghĩa như thế đó. “Thiện xảo an trụ vô trụ vô trước thắng diệu huệ địa” (an trụ trong địa vị trí huệ thù thắng, nhiệm mầu, không trụ, không chấp), đấy là Bát Nhã thật sự. Bát Nhã có hình dạng như thế nào? “Vô thủ, vô trước, thị danh Bồ Tát xuất thế Bát Nhã Đại Giáp Trụ Luân” (không giữ lấy, không chấp trước. Đó gọi là Bát Nhã Đại Giáp Trụ Luân xuất thế của Bồ Tát). Nếu Bồ Tát thành tựu luân này, kể từ lúc mới phát tâm, luân này đã có thể phá hủy hết thảy. Mỗi đoạn kinh văn đều nói như vậy. Mười Giáp Trụ Luân đều là như vậy.

(Kinh) Thiện nam tử! Nhược Bồ Tát Ma Ha Tát thành thử Bát Nhã Đại Giáp Trụ Luân, tùng sơ phát tâm, nhất thiết ngũ dục giai năng trừ đoạn, đắc danh Bồ Tát Ma Ha Tát dã, siêu thắng nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác, phổ vị nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác tác đại phước điền, nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng giai ưng cúng dường, thừa sự, thủ hộ.

(經)善男子，若菩薩摩訶薩成此般若大甲冑輪，從初發心，一切五欲皆能除斷，得名菩薩摩訶薩也！超勝一切聲聞、獨覺，普為一切聲聞、獨覺作大福田，一切聲聞、獨覺乘等皆應供養、承事、守護。

(Kinh: Này thiện nam tử! Nếu Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu Bát Nhã Đại Giáp Trụ Luân này, từ sơ phát tâm, hết thảy ngũ dục đều có thể đoạn trừ, được gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát, vượt xa hết thảy Thanh Văn, Độc Giác, vì khắp hết thảy Thanh Văn, Độc Giác làm ruộng phước to lớn. Hết thảy hàng Thanh Văn, Độc Giác Thừa đều nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ).

Người ấy vừa phát tâm, có thể đoạn trừ ngũ dục Hoặc, “nhất thiết ngũ dục giai năng trừ đoạn” (hết thảy ngũ dục đều có thể đoạn trừ), đấy là đại Bồ Tát, được gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát. Đại Bồ Tát khi vừa phát tâm, liền “siêu thắng nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác” (vượt xa hết thảy Thanh Văn, Độc Giác). Chuyện này ắt cần phải nói theo giáo nghĩa thì quý vị mới hiểu được! Vì vị ấy đã viên mãn tâm Thập Tín, tâm Thập Tín là cảnh giới gì? Là nguyện tâm, tức nguyện độ hết thảy chúng sanh thành Phật. Ngài không chỉ phát nguyện ấy, mà còn chiếu theo đó để làm. Do vậy, Ngài phát Bồ Đề tâm, độ hết thảy chúng sanh. Nói theo kinh Hoa Nghiêm, tâm Thập Tín rất sâu sắc. Phàm phu phát tâm, tâm niệm tối sơ là niệm nào cũng bất thoái, niệm nào cũng chẳng rời Tam Bảo. Nhận biết niệm trước khởi ác, liền dứt trừ niệm kế tiếp, chẳng cho nó khởi lên. Đó là Tín vị. Hữu tín Bồ Tát, thật sự phát khởi tín tâm, chúng ta có thể quan sát chính mình có phải là như vậy hay chăng? Nếu là như vậy thì đã thuộc Tín vị. Nhất tâm, nhị tâm, tam tâm, tứ tâm, bốn huệ tâm ấy, có nguyện tâm, có tâm hộ pháp, đạt tới Đệ Thất Tín là hộ pháp. Thế nào là hộ pháp? Nếu có kẻ hủy báng Tam Bảo, ta có thể xả thân mạng của chính mình để hộ trì Tam Bảo. Nghe thấy hủy báng Tam Bảo, bèn dùng thân mạng của chính mình để bảo vệ Pháp, bảo vệ Phật, chúng ta có làm được hay không? Đó là Đệ Thất Tín tâm. Thứ tám là Hồi Hướng Tâm, hồi hướng cho hết thảy chúng sanh. Chúng ta làm một tí chuyện nào cũng đều hồi hướng cho chúng sanh. Như thế cho đến khi đạt tới Phát Tâm Trụ, tức là dự vào địa vị Sơ Trụ; đã viên mãn mười tín tâm bèn dự vào Phát Tâm Trụ. Vừa phát tâm bèn phát đại tâm, có thể làm ruộng phước cho hết thảy Thanh Văn và Độc Giác, cũng có thể làm chỗ nương tựa cho hết thảy Thanh Văn và Độc Giác, khuyên họ phát tâm Đại Thừa. Đấy là Bát Nhã Đại Giáp Trụ Luân.

(Kinh) Phục thứ, thiện nam tử! Bồ Tát Ma Ha Tát phục hữu Thiện Xảo Phương Tiện Đại Giáp Trụ Luân. Nhược Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu thử luân, tùng sơ phát tâm, nhất thiết ngũ dục giai năng trừ đoạn, siêu thắng nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác, phổ vị nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác tác đại phước điền, nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng giai ưng cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Vân hà danh vi Thiện Xảo Phương Tiện Đại Giáp Trụ Luân? Thiện nam tử! Bồ Tát thiện xảo phương tiện, hữu nhị chủng tướng, nhất giả thế gian, nhị giả xuất thế gian. Vân hà danh vi Bồ Tát thế gian thiện xảo phương tiện? Vị chư Bồ Tát hoặc vị tự lợi, hoặc vị tha lợi, hoặc vị câu lợi, thường hoài bỉ thử, thị hiện chủng chủng công xảo kỹ thuật, vị tự cập tha đắc thành thục cố, thừa sự, cúng dường chư Phật Thế Tôn, hoặc chư Bồ Tát, hoặc chư Độc Giác, hoặc chư Thanh Văn, hoặc mẫu, hoặc phụ, hoặc chư bệnh giả, hoặc chư luy liệt vô y hỗ giả. Nhược kiến ách nạn, lâm bị hại giả, chủng chủng cần khổ phương tiện cứu tế, dĩ Tứ Nhiếp Sự thành thục hữu tình. Thị chư Bồ Tát tự trụ Đại Thừa, ư chư Thanh Văn, cập Độc Giác Thừa, phi Đại Thừa khí, nhược chư Thanh Văn, cập Độc Giác Thừa, căn vị thục giả, vị thuyết vi diệu thậm thâm pháp giáo, linh kỳ tu học, hoặc khuyến cần tu chư thánh Tĩnh Lự, hoặc vị khai thị Tối Thắng Nghĩa Đế, khuyến linh tu hành, siêu Tứ Điên Đảo, giác ngộ tứ chủng vô đọa pháp tánh, hoặc linh thú nhập Tứ Vô Ngại Giải, hoặc phục nãi chí khuyến linh an trụ Tứ Niệm Trụ, Tứ Chánh Đoạn, Tứ Thần Túc, Ngũ Căn, Ngũ Lực, Thất Đẳng Giác Chi, Bát Thánh Đạo Chi, hữu dư, vô dư đạo, cập đạo quả, thú nhập xảo trí, linh kỳ thành thục. Nhược chư hữu tình tham cầu danh xưng, lợi dưỡng, phú quý, chư căn tháo nhiễu, thiện căn vị thục, khuyến linh độc tụng chư A Cấp Ma, cập Tỳ Nại Da, A Tỳ Đạt Ma. Hoặc khuyến độc tụng trừ Phật sở thuyết thuận giải thoát luận, linh kỳ thành thục. Nhược chư hữu tình bất nhạo bố thí, khuyến linh huệ xả chủng chủng trân tài, linh kỳ thành thục. Nhược chư hữu tình bạo ác bất nhân, khuyến linh tu học tứ chủng phạm trụ. Nhược chư hữu tình tâm đa phẫn khuể, khuyến linh tu nhẫn. Nhược chư hữu tình tâm đa giải đãi, khuyến tu tinh tấn. Nhược chư hữu tình tâm đa tán loạn, khuyến tu Tĩnh Lự. Nhược chư hữu tình cụ túc ác huệ, vị thuyết chánh pháp, vị dĩ ký thuyết, giáo giới, phương tiện, linh kỳ thành thục. Nhược chư hữu tình bất kính Tam Bảo, cụ Vô Y Hạnh, khuyến thọ Tam Quy, linh kính Tam Bảo, hoặc khuyến thọ học Cận Sự luật nghi, hoặc khuyến thọ học Cận Trụ luật nghi, linh kỳ thành thục. Hoặc khuyến tu tập chủng chủng công xảo kỹ thuật nghiệp xứ, linh kỳ thành thục. Như thị đẳng Bồ Tát Ma Ha Tát chủng chủng thế gian xảo phương tiện trí, quá Căng-già sa Bồ Tát Ma Ha Tát, dĩ thị nhất thiết thư luận, công xảo, kỹ thuật nghiệp xứ, gia hạnh, tinh tấn, xảo phương tiện trí, tồi phục nhất thiết ngoại đạo dị học. Như thị danh vi Bồ Tát thế gian thiện xảo phương tiện. Thử xảo phương tiện, cộng chư Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng, diệc tác nhất thiết Phật pháp y nhân, diệc thị thiện xảo chư hành y xứ, diệc thị thiện xảo nhậm vận vô tư, diệt thoái đọa pháp.

(經)復次，善男子，菩薩摩訶薩，復有善巧方便大甲冑輪。若菩薩摩訶薩成就此輪，從初發心，一切五欲皆能除斷，超勝一切聲聞、獨覺，普為一切聲聞、獨覺作大福田，一切聲聞、獨覺乘等皆應供養、承事、守護。云何名為善巧方便大甲冑輪？善男子，菩薩善巧方便，有二種相：一者、世間，二者、出世間。云何名為菩薩世間善巧方便？謂諸菩薩，或為自利，或為他利，或為俱利，常懷彼此示現種種工巧技術，為自及他得成熟故，承事供養諸佛世尊、或諸菩薩、或諸獨覺、或諸聲聞、或母、或父、或諸病者、或諸羸劣無依怙者；若見厄難臨被害者，種種勤苦方便救濟，以四攝事成熟有情。是諸菩薩自住大乘，於諸聲聞及獨覺乘非大乘器，若諸聲聞及獨覺乘根未熟者，為說微妙甚深法教令其修學；或勸勤修諸聖靜慮，或為開示最勝義諦，勸令修行超四顛倒，覺悟四種無墮法性，或令趣入四無礙解，或復乃至勸令安住四念住、四正斷、四神足、五根、五力、七等覺支、八聖道支，有餘無餘，道及道果，趣入巧智，令其成熟。若諸有情，貪求名稱、利養、富貴，諸根躁擾，善根未熟，勸令讀誦諸阿笈摩，及毗奈耶、阿毗達摩，或勸讀誦除佛所說順解脫論，令其成熟。若諸有情，不樂佈施，勸令惠舍種種珍財，令其成熟。若諸有情，暴惡不仁，勸令修學四種梵住。若諸有情，心多忿恚，勸令修忍。若諸有情，心多懈怠，勸修精進。若諸有情，心多散亂，勸修靜慮。若諸有情，具足惡慧，為說正法，謂以記說，教誡方便，令其成熟。若諸有情，不敬三寶，具無依行，勸受三歸，令敬三寶；或勸受學近事律儀，或勸受學近住律儀，令其成熟。或勸修習種種工巧技術業處，令其成熟。如是等菩薩摩訶薩種種世間巧方便智，過殑伽沙菩薩摩訶薩以是一切書論、工巧、伎術業處，加行、精進巧方便智，摧伏一切外道異學，如是名為菩薩世間善巧方便。此巧方便，共諸聲聞、獨覺乘等，亦作一切佛法依因，亦是善巧諸行依處，亦是善巧任運無思，滅退墮法。

(Kinh: Lại này thiện nam tử! Bồ Tát Ma Ha Tát lại có Thiện Xảo Phương Tiện Đại Giáp Trụ Luân. Nếu Bồ Tát Ma Ha Tát thành tựu luân này, từ sơ phát tâm, hết thảy ngũ dục đều có thể đoạn trừ, vượt hơn hết thảy Thanh Văn, Độc Giác, vì khắp hết thảy Thanh Văn, Độc Giác làm ruộng phước lớn. Hết thảy các Thanh Văn, Độc Giác Thừa đều nên cúng dường, thừa sự, thủ hộ. Thế nào là Thiện Xảo Phương Tiện Đại Giáp Trụ Luân? Này thiện nam tử! Bồ Tát thiện xảo phương tiện có hai loại tướng, một là thế gian, hai là xuất thế gian. Thế nào là thế gian thiện xảo phương tiện của Bồ Tát? Tức là các Bồ Tát hoặc vì tự lợi, hoặc vì lợi ích cho người khác, hoặc vì hai bên cùng có lợi, thường nghĩ đến đôi bên, thị hiện các thứ kỹ thuật hay khéo, vì để cho mình lẫn người được thành thục mà thừa sự, cúng dường chư Phật Thế Tôn, hoặc các vị Bồ Tát, hoặc các Độc Giác, hoặc các Thanh Văn, hoặc mẹ, hoặc cha, hoặc những người bệnh, hoặc những kẻ yếu đuối, không nơi nương cậy, Nếu thấy kẻ bị hại vì các thứ ách nạn, bèn siêng khổ dùng các phương tiện cứu giúp, dùng Tứ Nhiếp Sự để thành thục hữu tình. Các vị Bồ Tát ấy tự trụ Đại Thừa, đối với các Thanh Văn, và Độc Giác Thừa chẳng phải là căn khí Đại Thừa, nếu các Thanh Văn và Độc Giác Thừa căn cơ chưa chín muồi, sẽ vì họ nói pháp vi diệu rất sâu để dạy họ tu học. Hoặc khuyên siêng tu các thánh Tĩnh Lự, hoặc vì họ khai thị Tối Thắng Nghĩa Đế, khuyên họ tu hành vượt khỏi Tứ Điên Đảo, giác ngộ bốn loại vô đọa pháp tánh, hoặc dạy họ tiến nhập Tứ Vô Ngại Giải, hoặc lại còn cho đến khuyên họ an trụ trong Tứ Niệm Trụ, Tứ Chánh Đoạn, Tứ Thần Túc, Ngũ Căn, Ngũ Lực, Thất Đẳng Giác Chi, Bát Thánh Đạo Chi, đạo hữu dư, vô dư, và đạo quả, tiến nhập trí khéo, khiến cho họ thành thục. Nếu các hữu tình tham cầu tiếng tăm, lợi dưỡng, phú quý, các căn xáo động, nhiễu loạn, sẽ khuyên họ đọc tụng các kinh A Cấp Ma, Tỳ Nại Da, và A Tỳ Đạt Ma. Hoặc khuyên đọc tụng các bộ luận thuận theo giải thoát luận chẳng do đức Phật nói, khiến cho họ thành thục. Nếu các hữu tình chẳng thích bố thí, khuyên họ thí xả rộng rãi các thứ tài vật quý báu, khiến cho họ thành thục. Nếu các hữu tình bạo ác, bất nhân, khuyên họ tu học bốn thứ Phạm Trụ. Nếu các hữu tình tâm lắm sân khuể, khuyên họ tu nhẫn. Nếu các hữu tình tâm lắm giải đãi, khuyên tu tinh tấn. Nếu các hữu tình tâm lắm tán loạn, khuyên tu Tĩnh Lự. Nếu các hữu tình trọn đủ ác huệ, sẽ vì họ nói chánh pháp, tức là dùng phương tiện như ký thuyết (thuyết pháp đúng với căn cơ và ước nguyện của họ) và giáo giới (răn dạy) để thành thục họ. Nếu các hữu tình chẳng kính Tam Bảo, trọn đủ Vô Y Hạnh, bèn khuyên họ thọ Tam Quy, khiến cho họ kính trọng Tam Bảo, hoặc khuyên thọ học Cận Sự luật nghi, hoặc khuyên thọ học Cận Trụ luật nghi, khiến cho họ thành thục. Hoặc khuyên tu tập các thứ nghiệp xứ kỹ thuật hay khéo, khiến cho họ thành thục. Các thứ trí xảo phương tiện thế gian của các vị Bồ Tát Ma Ha Tát nhiều hơn cát sông Hằng như thế, dùng hết thảy các thứ trí phương tiện nghiệp xứ, sách vở, luận thuyết, kỹ thuật hay khéo, gia hạnh, tinh tấn ấy để dẹp tan dị học của hết thảy ngoại đạo. Như thế thì gọi là phương tiện thiện xảo thế gian của Bồ Tát. Phương tiện hay khéo ấy chung với các Thanh Văn và Độc Giác Thừa, và cũng là cái nhân để hết thảy Phật pháp nương vào, và cũng là chỗ nương tựa của các hạnh thiện xảo, và cũng là pháp thiện xảo tùy ý không suy nghĩ, diệt trừ thoái đọa).

Chỉ có trí Bát Nhã thì chưa được, còn phải có thiện xảo phương tiện. Đấy là nói đến Ngũ Minh Bồ Tát. [Một loại trong] Ngũ Minh[5] của Bồ Tát là Công Xảo Minh; chẩn bệnh có phải là phạm giới hay không? Bồ Tát chẳng phải như vậy, Ngài có Y Phương Minh, có trí huệ, phương tiện thiện xảo, trí huệ không chấp trước, có minh, có đại trí huệ để làm các việc ấy. Khi thành tựu thiện xảo phương tiện luân, vừa phát tâm, ngũ dục đều bị đoạn trừ, sẽ vượt xa hết thảy Thanh Văn, Độc Giác, lại còn có thể làm ruộng phước lớn cho Thanh Văn và Độc Giác. Hai chữ “thị hiện” cho thấy chẳng phải là thật sự có, mà là thị hiện. Phương tiện thiện xảo cần đến kỹ thuật hay khéo. Sự hay khéo ấy là để thừa sự, cúng dường chư Phật Thế Tôn, hoặc cúng dường chư Phật, Bồ Tát, hoặc cúng dường Độc Giác, hoặc cúng dường Thanh Văn, hoặc cha mẹ của chính mình. “Hoặc chư bệnh giả, hoặc chư luy liệt, vô y hỗ giả. Nhược kiến ách nạn lâm bị hại giả, chủng chủng cần khổ, phương tiện cứu tế” (Hoặc là đối với người bệnh, hoặc kẻ suy yếu không nơi nương tựa, nếu thấy người bị hại vì ách nạn, bèn dùng đủ mọi phương tiện để siêng khổ cứu giúp). Đấy là phương tiện thiện xảo. Do vậy, dùng Tứ Nhiếp Pháp để thành thục hữu tình, Bồ Tát hiện đủ loại thân. Thứ nhất là bố thí, bố thí đến mức độ nào? Phải là nội thí, ngoại thí, trong lẫn ngoài đều thí. Các thứ tiền tài bình thường đều chẳng tính! Ngay cả vợ con đều có thể bố thí, huống hồ nhà cửa, cho đến ruộng vườn, đều có thể bố thí. Đấy là “ngoại thí”. “Nội thí” là mắt, tai, mũi, lưỡi, thân, và ý của chính mình đều có thể bố thí, bố thí cho chúng sanh. Đó gọi là Bố Thí.

“Đồng sự”: Thị hiện làm các chuyện giống như họ, hoặc là họ làm nhân viên công vụ, quý vị cũng làm nhân viên công vụ. Họ làm việc ở đó, quý vị cũng làm việc tại đó, thì mới có thể tiếp cận họ. Đó là “thị hiện Đồng Sự Nhiếp”. Bố Thí và Đồng Sự để làm chuyện có lợi cho hết thảy chúng sanh thì gọi là Lợi Hành. Còn phải nói Ái Ngữ, tức là đối với bất luận người nào, cũng đều chẳng thể ăn nói rất thô bạo, nặng nề. Gặp ai cũng đều nhiếp thọ bằng Ái Ngữ. Đó gọi là Tứ Nhiếp Pháp. Phải là đại Bồ Tát mới thực hiện rốt ráo Tứ Nhiếp Pháp. Văn Thù Bồ Tát bất cứ thứ gì cũng đều thị hiện, dê, trâu, ngựa… đều thị hiện. Mọi người xem Cảm Ứng Lục của các vị đại Bồ Tát, [sẽ thấy] các Ngài thị hiện [đủ loại] chúng sanh bất đồng. Đấy là bậc Bồ Tát.

“Tự trụ Đại Thừa”: Đây chẳng phải là hễ thấy chúng sanh nào, cũng đều nhiếp thọ kẻ đó trụ trong Đại Thừa. Chẳng thể nào! Chúng ta có các đạo hữu phát tâm chỉ hoằng dương kinh Hoa Nghiêm, không nói pháp tam thừa. Họ đến nghe, đó là căn cơ tìm đến tôi, chứ tôi không tìm căn cơ. Chúng sanh cầu tôi thì tôi nói cho họ nghe. Chẳng cầu tôi, tôi sẽ không nói; còn đã nói mà họ hiểu hay không là chuyện của họ, chẳng liên quan đến tôi. Hiện thời, tình huống hoằng pháp của chúng ta là tình huống như thế đó! Nhưng tình huống hoằng pháp của Bồ Tát chẳng như vậy. Bản thân Bồ Tát trụ trong Đại Thừa, đối với Thanh Văn và Độc Giác [là những người] chẳng phải là căn khí Đại Thừa, chẳng thể nào nói pháp vi diệu rất sâu cho họ được, hoặc dạy họ tu học được! Đối với những kẻ chẳng phải là căn khí Đại Thừa, căn khí còn chưa chín muồi, hoặc căn khí Thanh Văn và Độc Giác Thừa của họ đã chín muồi, chỉ có thể nói cho họ nghe pháp thuộc Thanh Văn Thừa hay Độc Giác Thừa. Nhưng khi căn khí Đại Thừa còn chưa chín muồi, khi họ còn chưa tiến nhập Đại Thừa, quý vị nói cho kẻ đó pháp vi diệu rất sâu, dạy kẻ đó tu học thì là sai lầm.

Bồ Tát sử dụng phương tiện thiện xảo như thế nào? Họ chẳng phải là căn khí Đại Thừa, quý vị mong chuyển họ vào Đại Thừa, thì phải dẫn dụ từ từ, chẳng phải là có thể ngay lập tức chín muồi được! Đối với căn cơ Độc Giác Thừa, hoặc căn cơ Thanh Văn Thừa, [nhưng thật ra là căn khí Đại Thừa] còn chưa chín muồi, họ [thật sự] chẳng phải là Thanh Văn, mà cũng chẳng phải là Độc Giác, quý vị bèn từ từ khuyên dụ, nói cho họ pháp vi diệu rất sâu, dạy họ tu học, hoặc khuyên họ siêng tu các thánh Tĩnh Lự. Hết thảy bậc thánh nhân Sơ Quả đều được coi là thánh nhân. Trong Tiểu Thừa, Sơ Quả được coi là thánh nhân, Đại Thừa thì dẫu Tứ Quả cũng chẳng coi là thánh nhân. Làm cho họ tu tập Định, tu tập tam-muội, cho đến Cửu Thứ Đệ Định, vì họ khai thị Tối Thắng Nghĩa Đế, dần dần khai thị Tối Thắng Nghĩa Đế. Tối Thắng Nghĩa Đế có mấy loại? Tứ Thánh Đế được coi như Tối Thắng Nghĩa Đế. Đối với pháp thế gian, khuyên họ tu hành, vượt khỏi bốn thứ điên đảo.

Tứ Điên Đảo: Thường, Lạc, Ngã, Tịnh là Tứ Đức của Phật; nhưng chúng sanh điên đảo, coi vô thường là thường, chấp vô ngã là ngã, chấp bất lạc là lạc, chấp bất tịnh là tịnh. Khổ, không, vô thường như thế đó! Bốn thứ ấy (vô thường, vô lạc, vô ngã, bất tịnh) khiến cho họ điên đảo. Phải khuyên họ vượt khỏi bốn loại điên đảo ấy, vượt thoát phàm phu, đạt tới cảnh giới thánh nhân.

“Tứ chủng vô đọa pháp tánh” (bốn loại pháp tánh chẳng đọa) có mấy loại? Có bốn thứ hạnh môn của Bồ Tát, thứ nhất là đạt đến bờ kia, thần thông hạnh, thành thục hữu tình hạnh[6], tức là bốn thứ đạo trong Bồ Tát hạnh, nhằm thành tựu lợi ích chúng sanh, làm cho họ tiến nhập tứ vô đọa tánh.

Ngoài ra là Tứ Vô Ngại Giải. Tứ Vô Ngại Giải là pháp vô ngại, nghĩa vô ngại, từ vô ngại, và biện tài vô ngại. Biện tài vô ngại là người ấy đối với hết thảy các pháp đều thông suốt. “Chẳng bị chướng ngại” nghĩa là không gì chẳng biết. Phương tiện thiện xảo của Bồ Tát đối với pháp thế gian cũng như thế. Do vậy, thoạt đầu đức Phật nói bắn tên, các nghề khéo, bất luận các thứ Công Xảo Minh trong thế gian, hết thảy các thứ nghề khéo [lúc Phật còn là Thái Tử, hoặc khi tu Bồ Tát hạnh] đều có thể làm, lại còn vượt xa chúng sanh, đều là bậc nhất!

Tứ Niệm Xứ, Tứ Chánh Đoạn (Tứ Chánh Cần), Tứ Thần Túc, Ngũ Căn, Ngũ Lực, Thất Chi, Bát Chánh Đạo, các danh tướng ấy chúng tôi đã nói rất nhiều! “Hữu dư, vô dư đạo quả”: Hữu Dư, Vô Dư chính là Hữu Dư Niết Bàn và Vô Dư Niết Bàn. “Đạo quả” cũng rất nhiều. Sơ Quả cũng là đạo quả, cho đến đạo quả của Bồ Tát, Phật quả rốt ráo. Nhưng Bồ Đề dùng trí phương tiện thiện xảo, khiến cho họ đều có thể thành thục. Họ thuộc loại căn cơ nào, bèn thành thục loại quả [thuộc căn cơ] ấy, dần dần khuyến dụ họ, nhưng ắt phải có phương tiện thiện xảo để nhiếp thọ chúng sanh.

“Nhược chư hữu tình tham cầu danh xưng, lợi dưỡng, phú quý, chư căn tháo nhiễu, thiện căn vị thục” (nếu các hữu tình tham cầu tiếng tăm, lợi dưỡng, phú quý, các căn xáo động, nhiễu loạn, thiện căn chưa chín muồi): Trong phần trước nói về những kẻ thiện căn đã chín muồi, còn ở đây là những ai thiện căn chưa chín muồi, cũng khuyên họ “độc tụng chư A Cấp Ma” (đọc tụng các kinh A Cấp Ma), tức là kinh A Hàm (Āgama), “cập Tỳ Nại Da” là Luật Tạng, A Tỳ Đạt Ma (Abhidharma) là Luận Tạng, khuyên họ đọc tụng Kinh Luật Luận Tam Tạng. Hoặc khuyên họ “độc tụng trừ Phật sở thuyết thuận giải thoát luận, linh kỳ thành thục”, có nghĩa là khuyên họ đọc tụng gì vậy? Các pháp thế gian thuận theo giải thoát luận do đức Phật đã nói. Ngoài những điều đức Phật đã dạy ra, các pháp thế gian tuy chẳng phải là Phật giáo, vẫn có thể cho họ học, khiến cho họ thành thục các nghề khéo.

Thọ Tam Quy là quy y Pháp, chẳng quy y sách vở của ngoại đạo. Vậy thì vị Bồ Tát ấy nói, đối với những điều chẳng do đức Phật nói, chỉ cần thuận theo lý luận giải thoát của [Phật giáo] chúng ta, luận thuyết ấy có ý nghĩa chẳng mâu thuẫn với sự giải thoát, cũng có thể đạt được giải thoát [thì có thể học]. Giống như trong thế gian có rất nhiều thứ, chẳng hạn như Đạo giáo cũng là một pháp tu hành, nói theo phương diện xã hội, chẳng gây trở ngại cho người khác. [Nho gia có câu cách ngôn] “kỷ sở bất dục, vật thi ư nhân” (điều gì chính mình chẳng muốn thì đừng thực hiện đối với người khác), có khác gì với lòng từ bi của Phật giáo chúng ta hay không? Chuyện quý vị chẳng mong muốn, đừng áp đặt lên thân người khác. Đó gọi là “thuận giải thoát”, nhưng chẳng phải do đức Phật nói. Chuyện kiểu này rất nhiều, khiến cho họ thành thục, sẽ hữu ích cho họ thành thục tu đạo. Điều này có nghĩa là khuyên bảo họ, họ học Phật mà chẳng tin được, bèn dùng pháp thế gian để khuyên dụ họ. Vị Bồ Tát này chẳng phải là xuất gia Bồ Tát, xuất gia Bồ Tát chẳng thể làm như vậy được. “Bồ Tát” bao gồm tứ chúng đệ tử, cho đến bao gồm hết thảy chúng sanh. Đại Bồ Tát thị hiện trong quỷ đạo rất nhiều. Trong phẩm thứ tám của kinh Địa Tạng, [có nói] Chủ Mạng quỷ vương mong thành Phật, đức Phật liền thọ ký cho vị ấy. Vị ấy là quỷ, đi vào đường ấy. Các trường hợp thị hiện như vậy rất nhiều.

Đối với kẻ chẳng thích bố thí, bèn khuyên họ bố thí. “Khuyến linh huệ xả” (khuyên họ bố thí rộng rãi, hoặc khuyên họ xả thí tạo ân huệ): Quý vị phải xả, phải thí ân huệ cho chúng sanh. Điều này khác với cách nói của đức Phật. Đệ tử Phật bố thí, chẳng mong được báo đáp. Chứ người hiện thời khi quý vị bảo họ xả, họ sẽ có mong cầu. Làm chuyện tốt, khuyên họ “làm lành thì sẽ được vui sướng nhất”. Đấy cũng là thuận giải thoát. Như vậy thì sẽ có thể khiến cho họ huệ xả (bố thí rộng rãi) các thứ vàng bạc, của cải, khiến cho họ dần dần thành thục. “Nhược chư hữu tình bạo ác, bất nhân” (nếu các hữu tình bạo ác, bất nhân): Kẻ bạo ác, chẳng nhân từ, kẻ chẳng có chút từ tâm nào, như quốc vương thi hành chánh sách tàn bạo, làm trọn mọi sự bạo ác, bất nhân. Đối với những kẻ như thế, bèn khuyên họ học “tứ chủng Phạm Trụ” (bốn loại Phạm Trụ). Tứ Phạm Trụ là gì? Tứ Phạm Trụ chính là nói đến bốn loại hạnh thanh tịnh, bốn loại nào vậy? Từ, bi, hỷ, xả, cũng là Tứ Vô Lượng Tâm. Hễ tu lòng Từ, bạo ác sẽ chẳng nổi lên. Tu từ bi nhằm đối trị bạo ác.

“Nhược chư hữu tình, tâm đa phẫn khuể” (nếu các hữu tình, tâm lắm phẫn hận, nóng giận): Người dễ dàng nổi nóng, bèn khuyên họ tu nhẫn nhục. “Nhược chư hữu tình đa giải đãi” (nếu các hữu tình nhiều giải đãi), phải khuyên họ tu tinh tấn. Chúng ta khuyên họ như vậy, họ sẽ tinh tấn hay không? Do vậy, bậc đại Bồ Tát phải có phương tiện thiện xảo. Các Ngài chẳng nói thẳng thừng như chúng ta. Trông thấy kẻ giải đãi, liền nói thẳng vào mặt: “Ngươi phải tinh tấn, phải tu hành, niệm Phật cho nhiều thì mới có lợi!” [Nếu nói thẳng như vậy], những kẻ đó sẽ mặc kệ quý vị, sẽ trừng mắt ngó quý vị. Quý vị phải có phương tiện thiện xảo.Vì sao cần phải thiện xảo? Quý vị chẳng có thiện xảo, sẽ chẳng thể nhiếp thọ họ. Hiện thời có những người, thấy một kẻ vừa mới tin Phật, bèn khuyên kẻ đó xuất gia: “Tôi thâu nhận quý vị, quý vị xuất gia thì mới có thể tinh tấn!” Như thế nào? Kẻ đã xuất gia chẳng tinh tấn quá nhiều! Đã xuất gia, kẻ đó ngỡ là chính mình có thành tựu, bèn giải đãi. Trong phần trước, chúng tôi đã nói: “Có thể đắp y ca-sa, y ca-sa được Phật gia trì”. Chẳng phải là nói theo cá nhân quý vị, chẳng phải là như trong phần trước chúng ta đã thấy, hễ đắp ca-sa liền đắc độ. Đắc độ ư? Vẫn đọa địa ngục y hệt! Người ta cung kính cái y ca-sa ấy, vì cái y ca-sa đại biểu cho Phật, đại biểu cho Pháp, đại biểu chúng Tăng. Quý vị đã lý giải sai lầm mất rồi! Khuyên người khác tu tinh tấn, ắt phải hành theo đường lối chánh đáng. Quý vị có phương tiện thiện xảo, hướng dẫn người ta, người ta sẽ tự nhiên tinh tấn. Đợi cho đến lúc căn khí chín muồi, người ấy xuất gia, sẽ có thể ngộ đạo.

Hiện thời, quý vị độ rất nhiều người xuất gia. Họ không chỉ chẳng ngộ đạo, mà trái lại còn bị lỡ làng, tạo các tội. Vì sau khi họ xuất gia, đã chẳng tu hành nên thân, đó là tạo tội! Vốn là thanh tịnh thường trụ, đâm ra khác hẳn! Ắt phải biết căn cơ, đối với kẻ giải đãi, khuyên họ tinh tấn là đúng. Nếu quý vị không tinh tấn, có sai lầm gì vậy? Quý vị làm một nửa! Nếu quý vị chẳng chuyên tâm thực hiện, chuyện gì cũng chẳng thành. Huống hồ tu Phật pháp ư? Thong thả khuyên lơn người đó như thế. Chẳng phải là nói suông mà có thể đả động kẻ đó được, chính mình còn phải dẫn đầu thực hiện! Bồ Tát độ chúng sanh, chúng sanh cũng giúp đỡ Ngài. Các vị quy y tôi, theo tôi bái sám, mọi người có thể giải đãi một lần, không đến lạy: “Hôm nay tôi mệt lắm, xin nghỉ một bữa vậy”. Trước nay, tôi chưa dám xin nghỉ. Ngày nào tôi không lạy, người khác cũng chẳng lạy. Nếu tôi chẳng lạy một bữa, mấy hôm chẳng lạy, mọi người đều chẳng lạy. Ở Nữu Ước và Tam Phiên (San Francisco) là như thế, nhưng tôi rất ít khi chẳng lạy, tự mình lập cái hạnh ấy, phải tinh tấn.

Có khi cái tâm của chúng ta lắm nỗi tán loạn, tán loạn thì phải tu Định. Tu Định như thế nào? Đợi chúng tôi giảng xong, sẽ nói về Sổ Tức Quán. Quý vị tu từ đầu, sẽ có thể tiến nhập. Đừng nhìn tôi, [chắc là có người thắc mắc]: “Đếm hơi thở ra vào, có công đức gì?” Công đức ấy có thể to lắm, vì khi quý vị đắc Định, niệm Phật trong Định, đó là chẳng thể nghĩ bàn. Chẳng tán loạn, chẳng hôn trầm, chẳng bị nhiễu loạn, quý vị niệm nhất tâm. Chẳng phải là chúng ta mong niệm đến mức nhất tâm bất loạn ư? Chẳng nói niệm đủ số mười vạn câu là được rồi, niệm đến một trăm vạn, một ngàn vạn câu, quý vị cũng chẳng sanh về thế giới Cực Lạc, phải niệm như thế nào? Nhất tâm bất loạn. Đối với kẻ tán loạn, phải khuyên kẻ đó tu Tĩnh Lự.

“Nhược chư hữu tình cụ túc ác huệ” (nếu các hữu tình trọn đủ ác huệ): “Ác huệ” là tà tri, tà kiến, người ấy luôn có vấn đề bất đồng với người khác, có chênh lệch. Người khác nói Đông, kẻ đó nhất định phải nói Tây, bất đồng với quý vị. Nếu là kẻ tà tri tà kiến thì đối trị bằng cách nào? “Nói chánh pháp”, quý vị phải đem những lời răn dạy của đức Phật, các vị đại thiện tri thức, và các vị đại tổ sư, dùng phương tiện để dẫn dụ kẻ ấy, khiến cho kẻ ấy thành thục. “Nhược chư hữu tình bất kính Tam Bảo” (nếu các hữu tình chẳng tôn kính Tam Bảo): Trong phần trước, chúng ta đã nói đến Vô Y Hạnh. Vô Y là không nương tựa; kẻ vô y là kẻ bất kính Tam Bảo. Chúng ta khuyên kẻ ấy thọ Tam Quy, phải quy y Tam Bảo, khiến cho kẻ ấy cung kính Tam Bảo, hoặc khuyên họ học Cận Sự luật nghi, tức Ngũ Giới, hay Tam Quy và Ngũ Giới, khuyên họ học Cận Trụ luật nghi cũng tức là Bát Quan Trai Giới. Bát Quan Trai Giới đáng lẽ là chín giới. Chúng ta thường cho rằng Bát Quan Trai Giới chỉ có tám giới. Nói theo Tây Du Ký, Trư Bát Giới theo Đường Tăng đi thỉnh kinh, đó là tám giới. Thật ra, ngoài tám giới, còn có một Trai, tức “quá Ngọ không ăn”. “Trai” (齋) có nghĩa là “kỳ hạn”. Cho nên [nói đúng ra] phải là chín. Vì sao đối với Bát Quan lại gọi là Quan (關, đóng lại)? Đóng cửa các đường ác. Quý vị thọ một ngày như thế, Bát Quan Trai Giới đóng chặt các đường ác.

Tôi thấy rất nhiều người thọ Bát Quan Trai Giới, có rất nhiều vị rất nghiêm cẩn, quá Ngọ cũng chẳng uống. Nước có màu, đức Phật chế định không thể uống. Không chỉ chẳng thể uống sữa bò, sữa đậu nành, mà ngay cả uống trà, uống nước trái cây đều chẳng phải là nước ư? Không được! Chỉ có thể uống nước. Nhưng trong ấy có khai duyên. Nếu thọ giới thì trước hết phải học khai duyên, chúng ta phải luôn tìm phương tiện. Chẳng hạn như chúng ta không thể chống đỡ được, thân thể yếu ớt, nếu chúng ta đã thọ giới “quá Ngọ chẳng ăn”, nhưng hễ có bệnh liền khai duyên, quá Ngọ có thể uống các thứ nước ép.

“Hoặc khuyến tu tập chủng chủng công xảo kỹ thuật nghiệp xứ, linh kỳ thành thục” (Hoặc khuyên tu tập các thứ nghiệp xứ kỹ thuật hay khéo, khiến cho họ thành thục): Các việc đòi hỏi kỹ thuật cao, hoặc xây cất, phàm là hết thảy các kỹ thuật đều có thể [thực hiện]. Đó gọi là thế gian Công Xảo Minh của Bồ Tát. Công Xảo Minh là phương tiện trí của Bồ Tát. Các vị Bồ Tát trọn đủ phương tiện thiện xảo trí trong thế gian nhiều như cát sông Hằng. Các vị đại Bồ Tát đối với kỹ năng viết lách, luận thuyết, nghề hay khéo, đều có thể thực hiện, tăng trưởng các nghiệp ấy do tinh tấn xảo phương tiện trí. Các thứ ngoại đạo biết, chúng ta đều biết. Các vị đại Bồ Tát không chỉ biết, mà còn vượt xa họ thì họ mới có thể khâm phục quý vị. Họ biết làm chuyện gì, quý vị biết làm chuyện đó. Chuyện gì quý vị có thể làm cũng đều đạt đến bậc nhất thì họ sẽ học theo quý vị. Bậc đại Bồ Tát ắt phải có trí huệ phương tiện thiện xảo kiểu đó thì mới có thể hàng phục hết thảy ngoại đạo. Đó gọi là phương tiện thiện xảo thế gian của Bồ Tát.

Phương tiện thiện xảo này chung với Thanh Văn, Độc Giác Thừa. Thanh Văn, Độc Giác Thừa đều có thể học, đều có thể làm được, cũng có thể làm như vậy. Đó gọi là làm cái nhân nương cậy cho hết thảy Phật pháp, nương vào Phật, Pháp, Tăng để gieo cái nhân ấy. Hết thảy phương tiện thiện xảo là chỗ sở hành của Ngài, là chỗ nương cậy, cũng là pháp tùy ý thiện xảo, không suy nghĩ để diệt sự thoái đọa. Điều này chẳng dễ dàng! Pháp không suy nghĩ, vĩnh viễn diệt trừ thoái đọa, pháp chẳng thoái đọa chính là phương tiện thiện xảo. “Nhậm vận” (任運, tùy ý) là tự nhiên, thấy hết thảy các pháp đang sanh diệt. Ngài có thể từ trong hết thảy các pháp, dẫn nhập trở về Lý Thể của pháp tánh, từ trong sanh diệt, dẫn người khác trở về không sanh diệt, đạt đến “chẳng sanh diệt” thì mới có thể chẳng thoái đọa. Những điều chẳng thể chấp thuận [đối với thiện xảo phương tiện thế gian] sẽ được nói dưới đây.

(Kinh) Hựu thiện nam tử! Nhược chư Bồ Tát bất y minh sư, bất y thiện hữu, tu hành thế gian thiện xảo phương tiện, thị chư Bồ Tát ngu ư thế gian thiện xảo phương tiện, hướng chư ác thú, bất năng tùy thuận an trụ xuất thế xảo phương tiện trí, diệc phi nhất thiết chân thật phước điền, bất năng thiện xảo tri chư hữu tình căn hành sai biệt. Dĩ ư thiện xảo phương tiện ngu cố, vị chư Thanh Văn, cập Độc Giác Thừa, phi Đại Thừa khí, cập ư Đại Thừa căn vị thục giả, tuyên thuyết Đại Thừa, linh kỳ tu học. Hựu vị Đại Thừa pháp khí hữu tình, tuyên thuyết Thanh Văn, Độc Giác Thừa pháp, linh tu Thanh Văn, Độc Giác Thừa hạnh. Vị Độc Giác Thừa pháp khí hữu tình, thuyết Thanh Văn thừa, linh kỳ tu tập Thanh Văn Thừa hạnh. Vị Thanh Văn Thừa pháp khí hữu tình, thuyết sanh tử pháp, linh kỳ ái trước, bất vị tuyên thuyết yếm sanh tử pháp. Hựu ư thiện xảo phương tiện ngu cố, nhược chư hữu tình nhạo hành sát sanh, quảng thuyết nãi chí chấp trước tà kiến, vị bỉ tuyên thuyết thậm thâm Đại Thừa, bất vị tuyên thuyết sanh tử lưu chuyển, tử thử, sanh bỉ, chúng khổ quả báo, linh kỳ yếm bố, ly chư ác pháp. Hựu ư thiện xảo phương tiện ngu cố, nãi chí nhược chư hữu tình nhạo tu tịnh giới, linh tu bố thí. Nhược chư hữu tình nhạo tu an nhẫn, khuyến xả an nhẫn, linh tu tịnh giới. Nhược chư hữu tình nhạo tu tinh tấn, khuyến xả tinh tấn, linh tu an nhẫn. Nhược chư hữu tình nhạo tu Tĩnh Lự, khuyến xả Tĩnh Lự, linh tu tinh tấn. Nhược chư hữu tình nhạo tu Bát Nhã, khuyến xả Bát Nhã, linh tu Tĩnh Lự. Như thị Bồ Tát, ngu ư thế gian thiện xảo phương tiện, bất năng chân thật lợi lạc hữu tình, dữ chư hữu tình vi ác tri thức. Thử xảo phương tiện y hữu sở đắc, hữu sở chấp trước, như thị danh vi Bồ Tát thế gian thiện xảo phương tiện. Như thị thế gian thiện xảo phương tiện, cộng chư Thanh Văn, Độc Giác Thừa đẳng, thử bất danh vi Đại Giáp Trụ Luân, diệc bất do thử, danh vi Bồ Tát Ma Ha Tát dã, cập danh nhất thiết Thanh Văn, Độc Giác chân thật phước điền.

(經)又善男子，若諸菩薩，不依明師，不依善友，修行世間善巧方便，是諸菩薩愚於世間善巧方便，向諸惡趣，不能隨順安住出世巧方便智，亦非一切真實福田，不能善巧知諸有情根行差別。以於善巧方便愚故，為諸聲聞及獨覺乘非大乘器，及於大乘根未熟者，宣說大乘，令其修學；又為大乘法器有情，宣說聲聞、獨覺乘法，令修聲聞、獨覺乘行；為獨覺乘法器有情，說聲聞乘，令其修習聲聞乘行；為聲聞乘法器有情，說生死法，令其愛著，不為宣說厭生死法。又於善巧方便愚故，若諸有情，樂行殺生，廣說乃至執著邪見，為彼宣說甚深大乘，不為宣說生死流轉，死此生彼，眾苦果報，令其厭怖離諸惡法。又於善巧方便愚故，乃至若諸有情，樂修淨戒，令修佈施；若諸有情，樂修安忍，勸舍安忍，令修淨戒；若諸有情，樂修精進，勸舍精進，令修安忍；若諸有情，樂修靜慮，勸舍靜慮，令修精進；若諸有情，樂修般若，勸舍般若，令修靜慮。如是菩薩，愚於世間善巧方便，不能真實利樂有情，與諸有情為惡知識。此巧方便，依有所得，有所執著，如是名為菩薩世間善巧方便。如是世間善巧方便，共諸聲聞、獨覺乘等。此不名為大甲冑輪，亦不由此名為菩薩摩訶薩也，及名一切聲聞、獨覺真實福田。

(Kinh: Lại nữa, thiện nam tử! Nếu các Bồ Tát chẳng nương theo minh sư, chẳng nương theo bạn lành để tu hành phương tiện thiện xảo thế gian, các Bồ Tát ấy do ngu muội đối với phương tiện thiện xảo thế gian, hướng đến các đường ác, chẳng thể tùy thuận an trụ trong trí phương tiện thiện xảo xuất thế, cũng chẳng phải là hết thảy ruộng phước chân thật, chẳng thể thiện xảo biết căn và hạnh sai khác của các hữu tình. Do ngu muội đối với phương tiện thiện xảo, bèn vì các Thanh Văn, và Độc Giác Thừa, đối với kẻ chẳng phải căn khí Đại Thừa, và kẻ căn khí Đại Thừa chưa chín muồi, mà tuyên thuyết Đại Thừa, khiến họ tu học. Lại vì hữu tình thuộc pháp khí Đại Thừa, tuyên thuyết pháp Thanh Văn và Độc Giác Thừa, dạy họ tu các hạnh thuộc Thanh Văn và Độc Giác Thừa, vì hữu tình thuộc pháp khí Độc Giác Thừa nói Thanh Văn Thừa, khiến họ tu tập hạnh Thanh Văn Thừa, vì hữu tình thuộc pháp khí Thanh Văn Thừa nói pháp sanh tử, khiến cho họ yêu đắm, chẳng vì họ tuyên thuyết pháp chán sanh tử. Lại do ngu muội đối với phương tiện thiện xảo, nếu các hữu tình thích làm sát sanh, nói rộng là cho đến chấp trước tà kiến, bèn vì họ tuyên thuyết Đại Thừa rất sâu, chẳng vì họ tuyên thuyết sanh tử lưu chuyển, chết đây, sanh kia, các quả báo khổ, khiến cho họ chán ngán, sợ hãi, lìa các ác pháp. Lại do ngu muội nơi phương tiện thiện xảo, cho đến nếu các hữu tình thích tu tịnh giới, bèn dạy họ tu bố thí. Nếu các hữu tình thích tu an nhẫn, bèn khuyên họ bỏ an nhẫn, dạy tu tịnh giới. Nếu các hữu tình thích tu tinh tấn, lại khuyên họ bỏ tinh tấn, dạy tu an nhẫn. Nếu các hữu tình thích tu Tĩnh Lự, liền khuyên bỏ Tĩnh Lự, dạy tu tinh tấn. Nếu các hữu tình thích tu Bát Nhã, bèn khuyên họ bỏ Bát Nhã, dạy tu Tĩnh Lự. Bồ Tát như thế ngu muội đối với phương tiện thiện xảo thế gian, chẳng thể chân thật lợi lạc hữu tình, làm ác tri thức cho các hữu tình. Phương tiện hay khéo ấy nương vào cái có đạt được, có chấp trước, như thế, thì gọi là phương tiện thiện xảo thế gian của Bồ Tát. Phương tiện thiện xảo thế gian như thế cùng chung với các vị Thanh Văn, Độc Giác Thừa; đấy chẳng gọi là Đại Giáp Trụ Luân, cũng chẳng do vậy mà gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát, cũng chẳng gọi là ruộng phước chân thật của Thanh Văn và Độc Giác).

Trong phương tiện thiện xảo, chúng ta tùy thuận pháp thế gian mà có thể chuyển pháp thế gian. Quý vị tùy thuận pháp thế gian, lại bị pháp thế gian xoay chuyển. Như thế chẳng phải là đại Bồ Tát. Đối với trí phương tiện thiện xảo này, quý vị phải là người thật sự thông hiểu. Được gọi là “người thông hiểu” thì Kinh, Luật, Luận không pháp nào chẳng biết, không pháp nào chẳng hiểu. Thật sự thông đạt, đối với căn cơ nào, sẽ biết phải nhiếp thọ như thế nào, thì họ mới có thể nhập Phật đạo. Chuyện này giống như Bồ Tát trước hết dùng dục để lôi kéo, khiến cho họ dần dần nhập Phật đạo. Không chỉ là như thế, mà còn có thể dùng ngũ dục để dẫn dụ họ. Thế gian đều tham tài, mê sắc, hai thứ ấy là căn bệnh chung của hết thảy chúng sanh. Bồ Tát liền thị hiện thỏa mãn quý vị, lại thị hiện sanh diệt vô thường. Quý vị đã tham được rồi, lại chẳng có nữa, sẽ ngay lập tức tỉnh ngộ [thế gian vô thường]. Ngài độ quý như vậy đó, đại Bồ Tát mới có phương tiện thiện xảo này!

Như mọi người rất quen thuộc với thiền sư Đạo Tế (Tế Điên). Ngài điên điên cuồng cuồng, dùng rượu độ đời, dùng sự điên khùng để cứu đời. Ngài giả ngây giả dại để độ kẻ khác. Vì sao mọi người cung kính Ngài như vậy? Ngài nhận biết chỗ chân thật, lại còn có thể giải quyết hết thảy khó khăn của quý vị. Nếu quý vị chẳng có trí phương tiện thiện xảo, sẽ chẳng thể giải quyết sự thống khổ của chúng sanh. Trí phương tiện thiện xảo của quý vị liền hạ thấp thành ngu si! Đấy chẳng phải là trí huệ, mà là phương tiện thiện xảo ngu muội, chẳng phải là trí phương tiện thiện xảo. Đấy là hướng vào đường ác, chẳng phải là hướng vào đường lành, chẳng thể an trụ trong trí phương tiện thiện xảo xuất thế gian, chẳng thể tùy thuận trí phương tiện thiện xảo! Trong phần trước đã nói, quý vị nói các pháp cũng được, nhưng phải thuận theo Như Lai, có thể giống như Như Lai đã chỉ dạy, có thể đạt được giải thoát. Nếu quý vị trái nghịch những điều đó, sẽ là chẳng tùy thuận pháp tánh, sẽ chẳng thể thành tựu được! Quý vị cũng chẳng thể làm bậc thiện tri thức thật sự, mà cũng chẳng thể làm ruộng phước chân thật, chẳng thể có phương tiện thiện xảo. Quý vị chẳng có trí huệ ấy, chẳng biết chúng sanh có căn tánh khác biệt. Hết thảy các tướng sai biệt nơi hành vi của họ, quý vị đều chẳng biết, sẽ độ họ bằng cách nào đây? Chẳng có cách nào độ họ! Đó gọi là “thiện xảo phương tiện ngu” (ngu muội nơi phương tiện thiện xảo); tức là ngu trong ngu si! Đấy chẳng phải là căn khí Đại Thừa, ngay cả Thanh Văn và Độc Giác cũng chẳng thể thành tựu được!

Vì ngu muội đối với phương tiện thiện xảo, đối với căn cơ thuộc tam thừa, quý vị thuyết pháp điên đảo. Người ta là chủng tánh Thanh Văn, quý vị lại nói với họ về chuyện ân ái thế gian, chẳng nói “biết khổ, đoạn diệt”, chẳng nói pháp chán lìa sanh tử cho họ. Đối với căn cơ thuộc Duyên Giác Thừa, chẳng nói cho họ pháp nhân duyên, lại ngược ngạo nói cho họ pháp Đại Thừa. Đối với căn khí Đại Thừa, lại nói với họ pháp Thanh Văn và Duyên Giác, nói pháp sanh tử, Khổ, Tập, Diệt, Đạo. Đấy là chẳng thể! Đó gọi là điên đảo, cũng gọi là ngu muội đối với phương tiện thiện xảo, chẳng phải là phương tiện thiện xảo!

“Nhược chư hữu tình nhạo hành sát sanh, quảng thuyết nãi chí chấp trước tà kiến” (Nếu các hữu tình thích hành sát sanh, nói rộng là cho đến chấp trước tà kiến): Đấy là giết, trộm, dâm, dối, uống rượu. Nếu nói Ngũ Giới, các hữu tình ấy có thể lý giải; đó là ngũ dục thế gian. Đối trước ngũ dục, quý vị hãy nên nói cho họ pháp đoạn dục, pháp liễu sanh tử, chẳng hạn như ngũ dục hại người như thế nào? Chẳng tốt đối với quý vị như thế nào? Các pháp ấy đúng với căn cơ của họ, [thế nhưng] quý vị nói cho họ pháp Đại Thừa quá sâu, chẳng tuyên nói pháp lưu chuyển sanh tử cho họ! “Tử thử, sanh bỉ, chúng khổ quả báo” (chết đây, sanh kia, các quả báo đau khổ): Quý vị nói những điều này, họ [nghe xong] có thể chán lìa, sợ hãi. [Chứ nói] “các pháp quý vị nương cậy đều là Không” đúng là phù hợp với sự ưa thích của họ. Họ bảo “vốn là trống không” thì càng sốt sắng vi phạm, chấp trước cảnh giới ngũ dục. Đó chẳng phải là trí phương tiện thiện xảo, đó gọi là ngu muội đối với phương tiện thiện xảo, chẳng phải là trí huệ. Đối với các hữu tình ấy, họ thích giết, trộm, dâm, dối, quý vị phải nói với họ, [do các điều ấy] sẽ phải đọa địa ngục, phải lìa khỏi các ác pháp ấy. Như thế thì mới là đúng. Nhưng quý vị nói pháp Đại Thừa cho họ, nói “Không nghĩa” liễu nghĩa, sai bét mất rồi!

Cho đến trong Lục Độ, vạn hạnh, họ vốn thích trì giới, quý vị lại nói bố thí. Họ vốn thích tu Nhẫn, quý vị lại bảo họ trì tịnh giới. Đấy là thuyết pháp chẳng đúng căn cơ. Nếu các hữu tình thích tu tinh tấn, khuyên họ xả tinh tấn, để tu an nhẫn. Người ta đang rất tinh tấn tu hành, quý vị khuyên họ hãy buông xuống, hãy nên tu nhẫn nhục. Đấy là “pháp mà nói là phi pháp, phi pháp mà bảo là pháp!” Nếu các hữu tình thích tu Tĩnh Lự, mong tu Định, [quý vị lại ngược ngạo] khuyên họ xả Định, bảo họ tu tinh tấn. Nếu các hữu tình ưa thích tu Bát Nhã, khuyên họ bỏ Bát Nhã, bảo họ tu Tĩnh Lự. Họ muốn tu trí huệ, quý vị buộc họ học Định, hai đằng đều chẳng thành. “Như thị Bồ Tát ngu” tức là vị Bồ Tát ấy khá ngu si, chẳng phải là Bồ Tát, đối với phương tiện thiện xảo thế gian, “bất năng chân thật lợi lạc hữu tình” (chẳng thể chân thật lợi lạc hữu tình). Phương tiện thiện xảo của Bồ Tát nhằm lợi ích chúng sanh. Hễ quý vị điên đảo như vậy, chúng sanh sẽ chẳng đạt được lợi ích. Đó chẳng phải là thiện tri thức của hữu tình, mà là ác tri thức của hữu tình. “Thử xảo phương tiện y hữu sở đắc, hữu sở chấp trước” (phương tiện thiện xảo ấy nương vào có sở đắc, có chấp trước): [Nếu suy nghĩ] do nương vào phương tiện thiện xảo này, vì hành phương tiện thiện xảo này, sẽ có thể đắc đạo, tức là chấp trước phương tiện thiện xảo này. “Như thị danh vi Bồ Tát thế gian thiện xảo phương tiện” (như thế gọi là phương tiện thiện xảo thế gian của Bồ Tát): Đấy chẳng phải là phương tiện thiện xảo xuất thế gian! Hễ có được, bèn có mất; có được, thì sẽ có cái chẳng được. Đó là pháp tương đối. Do vậy, đó là sai lầm, chẳng gọi là Đại Giáp Trụ Luân, “diệc bất do thử danh vi Bồ Tát Ma Ha Tát” (cũng chẳng do vậy mà gọi là Bồ Tát Ma Ha Tát). Đấy chẳng phải là Bồ Tát Ma Ha Tát.

(Kinh) “Vân hà danh vi Bồ Tát xuất thế thiện xảo phương tiện? Vị chư Bồ Tát đản vị lợi tha, bất vị tự lợi, thị hiện chủng chủng công xảo kỹ thuật, vị thành thục tha thừa sự, cúng dường chư Phật Thế Tôn, hoặc chư Bồ Tát, hoặc chư Độc Giác, hoặc chư Thanh Văn, hoặc mẫu, hoặc phụ, hoặc chư bệnh giả, hoặc chư luy liệt vô y hỗ giả. Nhược kiến ách nạn, lâm bị hại giả, chủng chủng cần khổ phương tiện cứu tế, dĩ Tứ Nhiếp Sự thành thục hữu tình, tùy kỳ ý nhạo, tùy kỳ căn khí, vị chư hữu tình tuyên thuyết chánh pháp. Hựu năng tiệm thứ khuyến chư Thanh Văn tu Độc Giác Thừa, khuyến chư Độc Giác tu tập Đại Thừa. Nhược ư Thanh Văn cập Độc Giác Thừa căn vị thục giả, vị thuyết yếm ly sanh tử khổ pháp, linh kỳ tu học, yếm ly sanh tử, hân cầu Niết Bàn. Nhược chư hữu tình nhạo hành sát sanh, quảng thuyết nãi chí nhạo trước tà kiến, tùy kỳ căn tánh, hoặc vị tuyên thuyết sanh tử lưu chuyển, tử thử, sanh bỉ, chúng khổ quả báo, linh kỳ yếm bố, ly chư ác pháp. Hoặc vị tuyên thuyết dữ Thanh Văn Thừa tương ứng chánh pháp, hoặc vị tuyên thuyết dữ Độc Giác Thừa tương ứng chánh pháp, hoặc vị tuyên thuyết Vô Thượng Thừa trung thiển cận chi pháp, linh tiệm tu học. Nhược chư hữu tình dĩ nhạo bố thí, vị thuyết thắng thượng thọ trì tịnh giới,